Tíminn - 27.10.1937, Síða 1

^fgtetfcela
cq tnn^etmta ^afnazott. 16
Símt 2353 -- t>óotþólf 961
©faíbbagi
b ( a fi e t n ð c r \ )áut
Át0angiirínti foatar 7
XXI. ár.
Reykjavík, 27. okt. 1936.
46. blað
Tíllögur ySparnaðarflokksíns*
í fjárlagaumræðum í byrjun
þings þóttist fulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins leggja sérstaka
áherzlu á það, að ríkisbúskap-
urinn ætti að vera hallalaus og
að koma ætti á auknum sparn-
Er hér því að ræða um útgjöld
sem nema yfir hálfa millj. kr.
Aukirni tckjulialli
hátt á 4. milljón.
aði.
Þeir, sem lagt hafa trúnað á
þessi orð, munu því hafa vænzt
þess, að íhaldið myndi leggja
fram sparnaðarfrumvörp í
þinginu og a. m. k. ekki frum-
vörp, sem gengu í þá átt að auka
rekstrarhallann með niður-
skurði á tekjum og nýjum út-
gj öldum.
Enn sem komið er hefir þó
reynslan orðið á aðra leið.
Þingið hefir ekki staðið nema
í 18 daga, en svo að segja á
hverjum degi þingsins hafa
komið fram frumvörp frá í-
haldsmönnum, sem fela það
ýmist í sér að minnka tekjur
ríkissjóðs eða að auka útgjöldin.
Skal hér leitast við í stuttu
máli að gefa yfirlit um þessi
frumvörp íhaldsins og hvaða á-
hrif þau myndi hafa á útgjöld
ríkissjóðs.
Mðisrfelling tekua.
Tvö frumvörp hafa komið
fram, sem fela í sér niðurfell-
ingu tekna. Bæði eru flutt af
mörgum þingmönnum flokksins
og virðast því eiga að skoðast
sem flokksmál.
Fyrra frv. leggur til að niður
sé fellt útflutningsgjald af sjáv-
arafurðum og myndi ríkið missa
við það í tekjum sem svaraði
600 þús. kr.
Seinna frumvarpið, er um
tekjur bæjar- og sveitarfélaga.
Þar er lagt til að fasteignaskatt-
ur, helmingur tekju- og eigna-
skattsins og 25% af útsöluverði
áfengis, renni til sveita- eða
bæjarfélaga.
Tekjumissir ríkisins af þess-
um tveim frv., ef samþykkt yrði,
myndi verða sem hér segir:
Fasteignaskattur kr. 400.000
i/2 tekju og eignask. — 850.000
25% af útsöluv. áf. — 900.000
Útflutningsgjald — 600.000
Samtals kr. 2.750.000
íhaldið leggur því til í þessum
tveim frv. að tekjur ríkisins séu
rýrðar um hvorki meira eða
minna en um 3 millj. kr.
Aukning átgjalda.
Þá hafa Sjálfstæðismenn lagt
fram allmörg frumvörp um
aukningu útgjalda og skulu hér
nefnd þau helztu.
Frumvarp um byggingarsjóð
sveitanna, flutt af fulltrúum
flokksins í landbúnaðarnefnd
n. d., felur í sér 100 þús. króna
framlög úr ríkissjóði.
Frumvarp um hraðfrystihús,
flutt af mörgum þingmönnum í
n. d., leíðir af sér a. m. k. 100
þús. kr. útgjöld fyrir ríkissjóð.
Frumvarp um niðursuðuverk-
smiðjur, flutt af mörgum þing-
mönnum flokksins í n. d., þýðir
alltaf 100 þús. kr. útgjöld fyrir
ríkissjóð, ef það ætti að koma
að nokkrum notum.
Frumvarp um breytingar á
Fiskiveiðasjóðslögum; er flokks-
mál. Hefði í för með sér 200
þús. kr. útgjöld fyrir ríkissjóð,
ef samþykkt yrði.
Þingsályktun um dýpkun
Vestmannaeyjahafnar, flutt af
Jóhanni Jósefssyni. Þar er lagt
til að ríkið leggi fram 30 þús. kr.
í þessu skyni.
Af þeim frumvörpum og
þingsályktunum, sem nú hafa
verið talin, myndu leiða aukln
útgjöld sem hér segir:
Byggingarsj. sveita kr. 100.000
Hraðfrystihús — 100.000
Niðursuðuverksm. — 100.000
Fiskveiðasjóður — 200.000
Vestmannaeyjahöfn — 30.000
Samtals kr. 530.000
Samkvæmt framansögðu
myndi tekjuhalli ríkisins aukast
um 2.750 þús. kr. vegna niður-
skurðar á tekjum og um 530 þús.
kr. vegna aukinna útgjalda. Alls
yrði rekstrarhalli samkvæmt
þessum tillögum því aukinn um
3.280 þús. kr.
Við þetta bætist svo ennfrem-
ur þingsályktunartillaga frá all-
mörgum Sjálfstæðisþingmönn-
um um landhelgisgæzluna. Þar
er lagt til aö keypt verði gæzlu-
skip svipað og Óðinn og ætti þá
sennilega að- hætta rekstri
smærri varðbáta. Miðað við
rekstur Óðins myndi þessi
breyting á framkvæmd land-
helgisgæzlunnar skipta hundr-
uðum þús. kr. á ári hverju,
nema ef skipin yrðu bundin í
höfn eins og í stjórnartíð Magn-
úsar Guðmundssonar.
Þá flytur Sigurður Kristjáns-
son tillögu um stækkun hafnar-
innar í Bolungarvík og beri rík-
ið allan kostnaðinn. Telja
kunnugir að þetta myndi verða
mjög dýr framkvæmd, þó ekki
vínnudeílur
Eitt þeirra mála, sem nú ligg-
ur fyrir að semja um milli
Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins, er setning lög-
gjafar um vinnudeilur og hið
réttarlega viðhorf verkamanna
félaga og atvinnurekenda hér á
landi.
Fyrir undanförnum þingum
hefir legið frumvarp til vinnu-
löggjafar, flutt af þingmönnum
úr Sjálfstæðisflokknum og und-
irbúið af stjórn Vinnuveitenda-
félags íslands. Það liggur í hlut-
arins eðli, að frumvarp, sem
þannig er til komið, aðeins frá
öðrum aðila vinnudeilanna, er
ekki líklegt til samkomulags.
Enda hefir það út af fyrir sig,
hvernig það er fram komið, vak-
ið gegn því meiri andstöðu hjá
verkamannastéttinni, en efni
þess raunverulega gefur tilefni
til. Jafnframt er svo óhætt að
slá því föstu, að í því frumvarpi
eru ýms ákvæði, sem ekki getur
talizt viturlegt að lögleiða hér á
landi, enda hafa sum þeirra
verið afnumin annarsstaðar á
Norðurlöndum, þar sem þau
hafa gilt um stundarsakir. í
fyrravetur var svo mál þetta
upp tekið af ríkisstjórninni á
þann hátt,að skipuð var af Har-
aldi Guðmundssyni atvinnu-
málaráðherra milliþinganefnd
til að rannsaka málið og gera
um það tillögur til þings og
stjórnar. Vildu fulltrúar Fram-
sóknarfl. leysa nokkurn hluta ..
verkefnisins síðari hluta vetrar, ,,
og að þeirra tilhlutun komu
fram tvö frumvörp þess efnis á
Alþingi, sem þó ekki urðu út-
rædd vegna þingrofsins. Al-
þýðuflokksmenn í nefndinni,
vildu hinsvegar ekki afgreiða
málið á þeim tíma. í haust hefir
nefndin haldið áfram störfum
og á grundvelli þess starfs, sem
hún hefir af hendi leyst, er
þess nú vænzt, að flokkarnir
geti komið sér saman um þá
lausn málsins, sem allir frjáls-
lyndir menn í landinu megi vel
við una.
Það er nú viðurkennt í öllum
menningarlöndum, að viðskipti
verkamanna og atvinnurekenda
séu orðinn svo þýðingarmikill
þáttur þjóðlífsins, að um þau
þurfi sérataka íöggjöf. Við ís-
sé það enn rannsakað til fulls.
Sami þingmaður flytur frv.
um að nota ekki sektafé til
reksturs varðskipanna, heldur
leggja í sjóð ásamt viðbótartil-
lagi úr ríkissjóði. Þá flytja
Sjálfstæðismenn frv. um stofn-
un drykkjumannahælis, vand-
ræðabarnahælis og húsmæðra-
kennara- og hússtjórnarskóla í
Rvík. Allt gæti þetta verið
þarflegt, en kostar stórfé.
Það er því ljóst mál, að ef all-
ar þessar tillögur Sjálfstæðis-
þingmannanna yrðu samþykkt-
ar, myndi rekstrarhalli ríkisins
aukast hátt á fjórðu milljón
króna.
Engin S|íarnaðíer-
tillaga!
Það gæti talizt nokkur máls-
bót fyrir íhaldið, ef það hefði
komið með einhver frumvörp
eða tillögur um nýjar tekjuleið-
ir eða aukinn sparnað til að
vega upp á móti framan-
greindum halla. En svo er ekki.
Hér hafa verið taldar allar þær
fj ármálatillögur, sem „sparnað-
arflokkurinn“ hefir lagt fram á
Alþingi fyrstu 18 dagana.
Það mun koma betur í ljós
síðar á þinginu, hvort íhaldið
ætlar að halda áfram þessari
stefnu. Þjóðin mun fylgjast vel
með tillögum þessum, því að
eftir þeim getur hún dæmt um
ábyrgðartilfinningu Sjálfstæð-
isflokksins í fjármálunum.
lendingar getum ekki til fram-
búðar verið undantekning í
þessu efni. Hinsvegar ber á það
að líta, að til eru ýmsar tegund-
ir vinnulöggjafar, en að oss fs-
lendingum ber þar sérstaklega
að semja oss að háttum þeirra
þjóða, sem okkur eru líkastar
um hugsunarhátt, stjórnarfar
og pólitíska þróun. Vinnulöggjöf
sem fæli í sér einhverskonar
kúgun verkamannastéttarinnar
eða samtaka hennar, ætti t. d.
áreiðanlega ekki almennu fylgi
að fagna hér á landi. Og ekki
má heldur ganga út frá því, að
öll þau ákvæði, sem búið er að
lögfesta sumstaðar annarsstað-
ar í nágrannalöndnuum, eigi við
hér nú, í nákvæmlega sömu
mynd og þau eru þar. í því sam-
bandi ber að taka tillit til þess,
að núgildandi lög þeirra landa
eru ávöxtur langrar þróunar og
reynslu í þessari grein löggjaf-
ar, en að við íslendingar erum á
byrjunarstigi. Aðalatriðið er það
að löggjöfin sé sem allra fyrst
sett og að hún feli í sér sæmi-
lega bráðabirgðalausn sem
flestra eða allra þeirra við-
fangsefna, sem slík löggjöf hefir
þegar tekið til meðferðar í þeim
löndum, þar sem skynsamlegast
er fyrir okkur að leita fyrir-
mynda.
Lögleysisástand er engum til
framdráttar nema óvinum lýð-
ræðisins. Þetta viðurkenna allir
lýðræðisflokkar allra landa, án
tillits til þess, hvort þeir eru só-
síalistiskir eða venjulegir,
frjálslyndir umbótaflokkar. Frá
þessari skoðun mun Framsókn-
arflokkurinn aldrei hvika. Hann
mun í þessu máli sem öðrum
verða hóflegur í tillögum sínum.
En hann mun ekki við þetta mál
skiljast, fyrr en viðunandi lausn
þess er fengin með lögum frá
Alþingi.
ÞAÐ SLYS vildi til á Akranesi á
mánudaginn, að Karl Diðrik Jónsson
frá Geirastöðum beið bana af völd-
um slysaskots. Fór hann að heiman
kl. 2 um daginn með tvíhleypta
haglabyssu og ætlaði að fara að skjóta
sjófugla. Þegar kvölda tók fór fólk
að undrast um hann og var hafin
leit og fannst lík hans urn kvöldið
hjá klettum við sjóinn. Hafði
skot hlaupið úr byssumii í brjóst
honum, en þó báru vegsummerki
þess vott, að hann hafði komizt um
20 metra spöl frá staðnum, þar sem
slysið hafði viljað til.
Karl heitinn var átján ára gamall.
A víðavangi
Ólafur krafinn sagna.
Ræður þær, sem Ólafur
Thors flutti á laugardaginn var
um f j ármálastef nu sína og
Sjálfstæðisflokksins gáfu til-
efni til þess, að eftir þeim sé
munað og á þær minnst.
í umræðum, er fram fóru á
Alþingi þennan dag, vakti fjár-
málaráðherra, að gefnu tilefni,
athygli á því, að frá þingmönn-
um Sjálfstæðisflokksins væru
fram komnar á þessu þingi til-
lögur um aukning ríkisútgj alda
eða niðurfelling ríkistekna, sem
samtals myndu þýða, ef sam-
þykktar yrðu, 3y2—4 millj. kr.
nýjan halla á fjárlögunum.
Mæltist ráðherrann til, að Ól-
afur gerði grein fyrir því, hvort
taka bæri þessar tillögur alvar-
lega, og ef svo væri, hvort
flokkurinn þá hugsaði sér
svona mikinn halla á fjárlög-
unum, eða hvort hitt væri
meiningin, að bera fram tillög-
ur um að lögfesta nýja tekju-
stofna eða skera niður af nú-
verandi ríkisútgjöldum sem
svaraði 3y2 milljón. Taldi ráð-
herrann ekki seinna vænna að
spyrja um þetta, því að ennþá
hefðu engar tillögur um sparn-
að eða tekjuauka komið fram
frá Sjálfstæðis.flokknum .
Minnisverð svör.
Spurningar þessar komu for-
manni Sjálfstæðisflokksins
bersýnilega mjög óþægilega. En
svörin, sem hann gaf að lokum
voru nokkuð einkennileg.
En svör Ól. Th. voru aðallega
á þá leið, að útgjöld þau, sem
Sjálfstæðisflokkurinn færi
fram á, væru með þeim hætti,
og hefðu þau áhrif, að skatt- og
tolltekjur ríkisins myndu
hækka, sem útgjöldunum næmi
án þess að nokkuð annað væri
að gert.
Samkvæmt þessu ætti þá að
vera óhætt fyrir þingið að
samþykkja 3y2 millj. kr. út-
gjaldahækkun og tekjurýrnun,
án þess að skera niður eldri út-
gjöld í staðinn eða útvega nýja
tekjustofna.
Það á bara að treysta því, að
áhrifin af hinum nýju útgjöld-
um Sjálfstæðisflokksins hljóti
að verða þau, að rikistekjurn-
ar vaxi um sömu upphæð!
En í alvöru munu vist fáir
fullvita menn treysta því, að
það t. d. að afhenda bæjar- og
sveitarfélögum 2y3 millj. kr. af
ríkistekjunum, eins og Sjálf-
stæðismenn vilja, muni strax á
næsta ári hafa einhver þau á-
hrif, t. d. á viðskiptin við út-
lönd, sem útvegi ríkissjóði
þessa 2y3 millj. kr. í auknum
tekjum á annan hátt án þess
að nokkur tollur eða skattur
sé hækkaður.
Þessi nýja kenning Ólafs
Thors myndi því áreiðanlega,
ef framkvæmd væri, þýða mill-
jóna tekjuhalla á ríkisreikn-
ingnum.
Og ef þetta er alvara, þá er
líka einfaldast fyrir Sjálfstæð-
isflokkinn að játa það, að hann
vilji afgreiða fjárlögin með
stórkostlegum tekjuhalla a. m.
k. fyrst um sinn. Um þá stefnu,
og hversu hyggileg hún sé, má
svo ræða út af fyrir sig.
Kveðja
til bændastéttarinnar.
Sigurður Kristjánsson hefir
nú sent inn á Alþingi sína
venjulegu vinarkveðju til mann-
anna með „mosann í skegginu".
Frumvarp hans um afnám kjöt-
laganna var til 1. umræðu í neðri
deild í fyrradag. Þetta sama
frumvarp er hann búinn að
flytja þing eftir þing, og að þvi
er virðist aðallega til að þjóna
lund sinni. Þvi að aldrei hafa
verið neinar líkur til að frv.
næði framgangi. Jafnvel flokks-
bræður Sigurðar í landbúnað-
arnefnd, Jón á Akri og Pétur
Ottesen lýstu yfir því í fyrra, að
ekki kæmi til mála að sam-
þykkja það óbreytt.
AÖ þessu sinni fór frumvarpið
til nefndar án þess að flytjandi
þess væri virtur viðtals.
En eftirtektarvert er það, að
einmitt sá maður, sem í þessu og
öðru hefir alveg sérstaklega gert
sig beran að fjandskap i garð
bænda, skuli veljast til þess, að
vera framkvæmdastjóri Sjálf-
stæðisflokksins og undirskrifa
bréfin, sem miðstjórn flokksins
sendir trúnaöarmönnum sínum
víðsvegar um landið.
Óþarfi virðist þa'ð af flokkn-
um, að sýna samherjum sínum
í sveitum þvílíkt kæruleysi, enda
þótt brýn framfærslunauðsyn sé
fyrir hendi.
Eftirtektarvert er það í frum-
varpi Sigurðar, að kostnaðurinn
(því að kostnaður á að verða að
því, þó að ekkert verði að því
gagnið) við framkvæmd þess á
að borga af andvirði kjötsins.
Þaö er þó ekki langt siðan íhalds
blöðin úthúðuðu ríkisstjórninni
fyrir að taka kostnað við frám
kvæmd kjötlaganna úr verð-
jöfnunarsjóði, og heimtuðu að
hann yrði greiddur úr ríkissjóði.
En þessu hefir Sigurður senni-
lega gleymt eða fundizt það ó-
þarfa linkind gagnvart mönnun-
um með „mosann í skegginu“!
Ríkisrekstraráhugi
Sjálfstæðisflokksins.
Tveir Sjálfstæðismenn í efri
deild, þeir Bjarni Snæbjörnsson
og Jóhann Jósefsson, flytja frv.
um, að ríkið reisi nýja sildar-
verksmiðju, sem bræði 5 þús-
und mál. síldar á sólarhring.
Þetta frumvarp virðist bera
þess glöggan vott, aö Sjálfstæð-
ismenn hafi nú fengið mun
meiri áhuga fyrir ríkisrekstri en
þeir áður hafa haft. Er þess þá
að vænta, að ekki fari fyrir þeim
eins og sögur segja um fólk, sem
gekk af trúnni, að þeir kunni
sér ekki hóf í dýrkun sinni á
hinum nýja sið.
Eins og nú standa sakir, virðist
vera eigi svo lítið framboð á
einkaf j ármagni til að reisa síld-
arverksmiðjur, enda eru þær nú
taldar einna álitlegust fyrirtæki
hér á landi.
Það skyldi þó ekki vera, að
Sjálfstæðismenn hefðu með öllu
gleymt hinum gullna vegi einka-
framtaksins og sæu nú ekkert
nema rikisreksturinn!
Frumvörp Framsóknarmanna
á Alþingi.
Frá Framsóknarmönnum á
Alþingi eru þessi frv. fram
komin: Frv. um Raufarhafnar-
læknishérað (Flm. Gísli Guð-
mundsson). Frv. um fasteigna-
mat (Flm. Páll Zophoníasson).
Frv. um sauðfjárbaðanir (Flm.
Páll Hermannsson). Frv. um að
bankastj óri Búnaðarbankans
verði aðeins einn (Flm. Páll
Hermannsson). Frv. um eignar-
og notkunarrétt jarðhita (Flm.
Bjarni Bjarnason og Jörundur
Brynjólfsson). Frv. um bænda-
skóla (Flm. Bjarni Ásgeirsson
og Steingr. Steinþórsson).
Frv. um teiknistofu landbún-
aðarins (FÍm. Steingr. Stein-
þórsson og Bjarni Ásgeirsson).
Frv. urn að ríkið kaupi síldar-
verksmiðjuna á Norðfirði (Flm.
Ingvar Pálmason). Frv. um
bókhald (Flm. Skúli Guð-
mundsson). Frv. um breyting á
laxalögunum (Flm. Jörundur
Brynjólfsson og Pálmi Hannes-
son). Frv. um lestrarfélög og
styrk til þeirra (Flm. Gísli
Guðmundsson og Bergur Jóns-
son). Þess bdt að geta, að ýms
þeirra mála, sem Framsóknar-
flokkurinn mun vinna að á
þessu þingi, eru enn óframkom-
in, af þvi að réttara hefir þótt
að fresta að leggja þau fyrir
þingið unz séð er hversu fer um
samninga þá, er enn standa yf-
ir milli Framsóknarflokksins og
Alþýðuflokksins. Hefir Alþýðu-
flokkurinn einnig frestað að
leggja fram tilsvarandi mál af
sinni hálfu.
Ufan úr heimi
í næsta mánuði fara fram
borgarstjórakosningar í New
York. Frambjóðendurnir verða
þrír, La Guardia, núverandi
borgarstjóri, sem er frambjóð-
andi republikana, og tveir
frambjóðendur frá demókröt-
um. Annar þeirra er studdur af
Tammany Hall, hinni íhalds-
sömu kosningaklíku demókrata,
sem um langt skeið haföi ráðið
borgarstjórakosningum í New
York, þangað til La Guardia
sigraði f rambj óðanda hennar
1933. Hinn er studdur af Roose-
velt og hinum frjálslynda hluta
demókr ataf lokksins.
Þessum kosningum í New
York er fylgt með mikilli athygli
víðsvegar um heim, því menn
þykjast sjá í þeim fyrirboða um
nýja flokkaskiptingu í Banda-
ríkjunum.
Hingað til hafa eingöngu
tveir flokkar barizt um völdin
í Bandaríkj unum, republikanar
og demókratar. Munur á stefnu
þessara flokka virðist þó aldrei
hafa verið neitt verulegur og
því yfirleitt illt aö skera úr um
það, hvor væri frjálslyndari
eða íhaldssamari. Báðir hafa
átt íhaldssama rnenn í forseta-
stóli, en einnig frjálslynda og
stórhuga umbótamenn. Þannig
var til dæmis hinn mikli skör-
ungur Roosevelt eldri fulltrúi
republikana, en Wilson og
Roosevelt yngri kosnir af demó-
krötum.
Það virðist nú eins og stjórn-
málastefna Roosevelts yngra sé
að koma verulegu losi á þessa
flokkaskiptingu, sem meira hef-
ir verið bundin við menn en
málefni. Störf Roosevelts hafa
verið á þann veg, að menn hafa
orðið að velja á milli þess að
vera með eða móti stórauknum
félagslegum •umbótum. Þess-
vegna hafa margir eldheitir
demókratar snúizt á móti hon-
um og það svo áberandi að ýms
mikilsverðustu frumvörp hans
voru felld á seinasta þingi
Bandaríkjanna, enda þótt demó
kratar hefðu þar yfirgnæfandi
meirihluta. Hinsvegar hafa
ýmsir republikanar snúizt í lið
með honum og meðal þeirra er
La Guardia borgarstjóri. Hann
barðizt eindregið með Roosevelt
í seinustu forsetakosningum og
lýsir sig enn ákveðinn fylgis-
mann stjórnarstefnu hans, enda
þótt hann sé frambjóðandi
republikana.
Það er því talið mjög senni-
legt, að allir afturhaldsmenn
innan beggja flokkanna muni í
borgarstjórakosningunum í New
York sameinast um frambjóð-
anda Tammany Hall, enda þótt
republikanar hafi áður haft
dauðlegt hatur gegn þessari al-
ræmdu kosningastofnun. Frjáls
lyndir menn muni hinsvegar
skiptast á milli frambjóðenda
vinstri-demókrata og La Guar-
dia, og muni annar hvor þeirra
ná kosningu sé miðað við þann
gífurlega meirihluta, sem Roose
velt fékk í New York á síðastl.
hausti.
Meiri líkur eru almennt tald-
ar á því að La Guardia beri
sigur úr býtum. Hann hefir ver-
iö einskonar Roosevelt í New
York á undanförnum fjórum
árum. Þegar hann tók við var
ólestur á flestum málum borg-
arinnar, því Tammany Hall
hafði látið velja starfsmennina
með tilliti til þess að þeir
skeyttu meira um hag hennar
en almennings. Hverskonar
mútustarfsemi og sviksemi átti
sér stað, enda höfðu sumir
borgarstjórarnir talið vænlegast
að flýja land áður en kjörtíma-
bil þeirra var runnið á enda. La
Guardia hefir gengið hart
fram í því að uppræta allt þess-
háttar og orðið vel ágengt. Flest
málefni borgarinnar hafa tekið
fullkomnum stakkaskiptum und
Frh. á 4. síðu.
*