Tíminn - 11.11.1936, Blaðsíða 1
^.fðreií>sÍQ
09 lnní>címta Öafnarött. J6
6ímt 2353 — ^Pc»»tí)6íf ðöl
©jaíbbagi
b I Q í »i it » e t ) jiiai
Ácganjurtnu fostur 7 fc.
XX. ftr.
Reykjavík, 11. nóv. 1936.
47. blað.
Magnús á Blikastöðum og sjálf-
stæði Búnaðarféiags Islands
EStir Bjarna Ásgcírsson, alpm
Eins og áður hefir verið frá
skýrt j „Tímanum“, sendi
stjóm Bf. Isl. fyrir nokkru út
bréf til formanna hreppabún-
aðarfélaganna, þar sem óskað
var að þau segðu til um það,
hvort þau teldu rétt að Bf. fsl.
tæki að sér framkvæmd jarð-
ræktarlaganna, með þeim skil-
yrðum sem þar eru sett um
stjórnarfyrirkomulag þess, eða
ekki, ásamt fleiru viðvíkjandi
lögunum. Var bréf þetta því að
nokkru leyti árétting á sams-
konar málaleitun, frá „minni-
hluta“ búnaðarþings og bún-
aðarfélagsstjórnar, sem sent
hafði verið nokkru áður til
sömu aðila. Undirrituðum við
Magnús Þorláksson það ’tveir
fyrir félagsins hönd, þar eð
Svavar Guðmundsson var fjar-
yerandi.
Síðan sendi búnaðarmála-
stjóri bréfið til viðkomandi
manna, ásamt áliti meiri- og
minnihluta lagadeildar búnað-
arþings um jarðræktarlögin.
Þar með var ætlunarverki þess
lokið. En þá kemur Magnús
Þorláksson aftur „til skjal-
anna“. Hann hefir nú um skeið
verið einskonar „milliþingafor-
seti“ hjá Bf. ísl. og hefir víst
fundizt hann þurfa að sýna
rögg af sér. Vekur hann nú
bréfið upp að nýju; lætur taka
mörghundruð afrit af því og
sendir svo þessa „uppvakn-
inga“ víðsvegar út um land, og
með þeim ’tvö árásarrit á jarð-
ræktarlögin nýju. Vitanlega
gat þetta ekki verið í öðruum
tilgangi gert, en þeim, að koma
stimpli Búnaðarfélags íslands á
þennan samsetning hans og
þeirra félaga.
f Morgunblaðinu birtist svo
nýlega löng grein eftir Magn-
ús, þar sem hann m. a. játar á
sig þessa óhæfu, enda var ekki
annars kostur. En hann er svo
sem ekki að biðjasi afsökunar,
heldur þykist maður að meiri.
Allt þetta framferði lýsir svo
miklu smekkleysi og frekju, að
sllir ókunnugir undrast stór-
um. Jafnvel Morgunblaðið virð-
ist hika í heila viku við að
birta þessa játningu.
Samt reynir hann að beina
athyglinni frá bréfahnuplinu,
með því að slá út i aðra sálma.
Hann tekur sig til og birtir hið
margumtalaða bréf og sömu-
leiðis kafla úr „ávarpi“ minni-
hlutans, sem honum hafði þó
fundizt Freyr ofgóður til að
birta. Aftan í þetta hnýtir
hann svo bollaleggingum um
Bf. ísl. og jarðræktarlögin,
krydduðum skætingi, til okkar
Páls Zophóníassonar.
Þetta er honum vitanlega
guðvelkomið.
Hann getur sagt hvað sem
hann vill um jarðræktarlögin
og Búnaðarfélagið, ef hann
gjörir það ekki á annara á-
byrgð. Og honum er í sjálfs
\-ald sett hvaða orð hann við-
hefur um meðstjórnendur sína
og starfsmenn, þegar hann er
svo „nærgætinn" að reyna ekki
að gera þá sjálfa ábyrga fyrir
skömmunum um sig.
Og hann hefði gjarnan mátt
birta allt ávarp minnihlutans.
Það var aldrei neitt leyndar-
mál. Þar gerðum við, sem undir
það rituðum, síðustu tilraun til
að koma í veg fyrir, að Búnað-
arfélag Islands, í því formi sem
það nú er, verði „leyst upp“,
án þess að kjósendur þess,
bændurnir 1 búnaðarfélögunum,
gætu látið uppi um það álit sitt.
Ef reyndin verður sú, að meiri
hluti bændanna er sama sinnis
og meiri hluti búnaðarþings,
um að afsala sér áhrifum félags
ins og valdi, þá er að taka því.
En ef svo færi, sem mér kæmi
ekki á óvart, að bændurnir væru
ósamþykkir meirihluta búnaðar-
þingsins, þá er ekki óhugsandi
að hægt væri að koma vitinu
fyrir einhverja af fulltrúunum
áður en þeir afsala fyrir hönd
Bf. Isl. því valdi yfir málúm
landbúnaðarins, sem það hefir
nú og sem því er ætlað með
j arðræktarlögunum.
Og til að gera mönnum sem
ljósast hvað væri í húfi fyrir fé-
lagið, gerðum við skýra grein
fyrir því, hvemig sú skipting
þessara mála hlyti að verða í
framtíðinni, milli landbúnaðar-
ráðuneytisins og Búnaðarfélags-
ins, sem væri óhjákvæmileg af-
leiðing þess ef félagið neitaði
að taka við framkvæmd iarð-
ræktarlaganna.
klagnús notar sömu ummælin
um „ávarpið" eins og Þorsteinn
Briem, og kallar það „hótanir“.
En nú er svo gott að vita, að
„hótanir" þessar eru fyrirkomu-
lagsatriði, sem einn af helztu
mönnum bændaflokksins hefir
fyrir nokkrum árum lagt til að
upp væru tekin. Og það sá
þeirra, sem lengst og mest hef-
ir starfað fyrir búnaðarfélags-
skapinn, Sigurður Sigurðsson
búnaðai-málastjóri. Hann hefir
fyrstur manna kveðið upp úr
með þá skoðun, að við Islend-
ingar eigum að fylgja dæmi ná-
grannaþjóðanna og skilja á
milli þeirra mála, sem eru
einkamál félagsins og hinna,
sem segja má að það fari með
á vegum ríkisins, og leggja þau
undir sérstakt landbúnaðar-
ráðuneyti. Og það eru fleiri en
hann, sem þannig líta á bæði
innan þings og utan. Yrði
þeirri skipun á komið, mundi
skiftingin á meðferð þessara
mála vafalaust verða svipuð
því sem við bentum á í ávarpi
okkar.
Hitt er annað mál að við sem
að ávarpi þessu stöndum, erum
á annari skoðun um þessa hluti.
Við álítum að það mundi verða
hnekkir bæði fyrir búnaðarfé-
lagsskapinn í landinu og fram-
kvæmdina á þeim landbúnaðar-
málum, sem nú eru á vegum
félagsins, ef samband það, sem
nú er á milli bændanna og
framkvæmdarvaldsins í gegnum
búnaðarfélagsskapinn, yrði rof-
ið. En út í ástæðurnar fyrir því
skal ekki farið hér. Við gerum
því það sem í okkar valdi
stendur til að hindra að svo
verði. En hitt er öldungis víst,
að ef Búnaðarfélagið heldur
fast við gjörðir síðasta bún-
aðarþings, og neitar að taka
að sér framkvæmd jarðræktar-
laganna, þá hljóta fleiri mál,
sem það fer með fyrir ríkið, að
fara sömu leiðina. Það er ekk-
ert vit fyrir ríkið að fara að
setja á stofn sérstaka landbún-
aðarmálaskrifstofu með sér-
stökum forstjórá fyrir eitt ein-
asta mál, og verða svo að kosta
framkvæmd fjölda hliðstæðra
mála á annari skrifstofu hjá
annari stofnun. 0g það sem
knýr þetta fram, er þvergirð-
ingur meirihluta búnaðarþings,
að neita með öllu umbjóðandan-
um, Alþingi og ríkisstjórn um
allt eftirlit eða afskifti af þeim
málum, sem það kostar að öllu
leyti, en felur félaginu að ann-
ast um fyrir sig.
Það er því meirihlutinn, sem
með stefnu sinni, ef ofan á
verður, knýr þessar umræddu
skipulagsbreytingar fram.
Og er því álíka viturlegt að
kalla þessar bendingar ávarps-
ins „hótanir", eins og að kalla
það „hótanir“, ef manni væri
sagt, að ef hann héldi alltaf í
norður þá mundi hann að lok-
um lenda á norðurpólnum.
Um það sem Magnús víkur
að okkur Páli Zophoníassyni,
get ég verið fáorður. Það er vit-
anlegt, að Páll hefir lengi litið
á mál þessi nokkuð svipað og
Sigurður Sigurðsson. Hinsvegar
gekk hann inn á þá skipun
þeirra á síðasta þingi, sem á-
kveðin er í jarðræktarlögunum,
eins og fleiri, sem þó heldur
liefðu kosið algjöran aðskilnað
Ef. Isl. og ríkisins. Það var því
ekki að undra, þótt hann segði
á síðasta búnaðarþingi „nú er
mér skemm’t“, þegar hann sá
þennan óvænta liðsauka frá
Magnúsi Þorlákssyni og félög-
um hans, er tóku þá afstöðu í
málinu, er hlaut að leiða til þess
fyrirkomulags er hann hefði
helzt kosið. En þó að við Páll
séum á andstæðri skoðun í
þessu máli, þá efast ég ekki um
að hann muni sýna sama áhuga
og sömu trúmennsku í starfi
sinu fyrir bændur, hvort sem
það er á vegum Bf. ísl. eða
landstjórnarinnar, og álít ég
hann ekki þurfa að biðja Magn-
Framh. á 4. sí8u.
Á viðavangi
Hennann Jónasson
forsætisráðheiTa er nýlega
kominn úr leiðarþingaferð um
Sti’andasýslu. Hélt hann alls
sex fundi við ágæta aðsókn.
ísafold og blað Jóns í Dal þykj-
ast hafa það fyrir satt, að ráð-
hen*ann muni hafa fengið
þungar viðtökur og átt í vök að
vei’jast á fundum þessurn. Er
vel, að hinir möi’gu Sti’anda-
menn, er sátu fundi þessa, fái
þar sýnishorn af fréttaflutningj
þessara blaða. En sem dæmi má
nefna það, að á Hólmavíkui’-
fundinum, sem var fjölmenn-
astur, var ti-austsyfirlýsing til
ráðheiTans samþykkt 1 einu
liljóði, þar hafa íhaldsmenn þó
talið aðalvígi sitt í sýslunni, en
nú greiddu einnig fyrvei’andi
andstæðingar Framsóknarfl.
atkvæði með traustinu. Einn
utanhreppsmaður talaði þarna
gegn jai’ðræktarlögunum og
var enginn rómur gerður að
máli hans. Kvaðst maður þessi
þá myndu mæta á fundi í sín-
um hreppi, en ekki varð af því,
þegar til kom. Á fleiri fundum
var samþykkt samskonar
traustsyfirlýsing og á Hólma-
vík, alstaðar án nokkurs mótat-
kvæðis.
I Dalasýslu
boðaði H. J. til tveggja lands-
málafunda. Var annar í Saur-
bæ en hinn í Búðardal. Var þá
gerð sú í’áðstöfun, að senda
Hannes á Hvammstanga þangað
suður. En þegar til kom, mun
Hannes ekki hafa þótt sigur-
stranglegur, og tóku íhalds-
Þoi’steinarnir báðir þá það ráð,
að heita á fylgismenn sína sem
ákaflegast að mæta ekki á
fundunum, svo að eigi skyldu
þeir ganga af „sannfæring-
unni“! Komu því nær eingöngu
Fi’amsóknarmenn á fundina og
urðu 15 í Saui’bæ en 40—50 í
Búðardal. Var þá og tíð tekin
að spillast. Ekki lét Þorsteinn
Briem sjá sig á fundum þess-
um, en nafni hans mætti í Búð-
ardal, og var hans framganga
lítil.
Varaliðinu er
illa við sannleikann!
Eitt af því, sem varaliðs-
menn íhaldsins hafa borið út
um sveitir, er það, að ákvæði
17. gr. jarðræktarlaganna um
að ekki megi selja jarðræktai’-
styi’kinn, nái einnig til þess
styrks, sem búið er að veita. 1
framhaldi af þessu hafa þeir
svo fjölyrt um, hve óvenjulegt
það væi’i að láta lögin vei’ka
aftur í tímann á þennan hátt,
og mátti það til sanns vegar
færa. En sannleikurinn er sá,
að lögin taka það beint fram,
að ákvæðið verki ekki aftur
fyrir sig. Til þess að koma í
veg fyrir misskilning í þessu
sambandi, var í síðasta blaði
Timans vakin athygli á því,
sem lögin segja um þetta at-
riði og þá um leið tekið gi’eini-
lega fram, hvaða ákvæði það
væru í lögunum, sem ekki koma
strax til framkvæmda, svo að
um það þurfi ekki að vera nein-
ar missagnir. Auðséð er á síð-
asta blaði þeirra varaliðsmanna,
Franklin Roosevelt
hinn mikli framsóknarforingi
Bandai’íkjanna hefir í forseta-
kosningum unnið enn glæsilegri
sigur en búizt var við í upp-
hafi. í 46 ríkjum af 48 náði
hann meirahluta og fékk 523
kjörmenn kosna, en Landon
ekki nema 8. Alls hefir Roose-
velt hlotið rúml. 24 millj. a’tkv.,
en Landon um 15 millj. Jafn-
vel í Kansas-ríkinu varð Lan-
don í minnaihluta og lætur þar
nú af i’íkisstjóraembætti. —
Flokkur Roosevelts hlaut líka
nxeix-a en 3/4 allra þingsæta 1
fulltrúadeildinni og þeirra sæta
1 öldungadeild, sem kosið var
urn í þetta sinn.
að þeim þykja þessar upplýs-
ingar koma ei’tthvað illa við
baktjaldapukur þeirra á einstök-
urn stöðum. En Tíminn getur
ekki gert að því, þó að þeim
sé illa við sannleikann!
Spaugileg
er geðvonskan í blaði Jóns í
Dal út af því, að tillögur þær,
sem miðstjóni „Bændaflokks-
ins“ var búin að setja saman
til samþykktar á fundurn
hreppabúnaðai’félaga, skyldu
vera birtar í Tímanum. Er
blaðið með langar hugleiðingar
út af því, að óheiðai’legt (!)
sé að birta slíkt. Hingað til
heíir ekki vei’ið að því fundið,
þó að pi’entuð hafi verið bi’éf
fi’á miðstjórnum pólitíski’a
flokka, ef þau falla í hendur
andstæðinga, og ekki hefir
Fi’amsóknarflokkurinn talið á-
stæðu til að vera með harma-
tölur út af slíku, þá sjaldan
það hefir komið fýrir að slík
bréf til flokksmanna hafi kom-
izt í íhaldsblöðin. En liðhlaup-
ar Jóns í Dal eru víst við-
kvæmari en aðrir í þessum sök-
um.
Uian úr heimi
Uppreisnarher Francos situr
nú urn Madi’id, og grimmir
bardagai’ liafa staðið um borg-
ina undanfarna daga. Flugvélar
sveima yfir boi’ginni og varpa
niður sprengikúlum eða skjóta
úr vélbyssum. Miklar skemmdir
hafa þegar orðið á húsum og
mannvirkjum og fjöldi manns
látið lífið. Spánska í’áðuneytið
hefir flutt sig til borgarinnar
A’aleneia við Miðjax’ðarhaf.
Talið er, að í hersveitum upp-
reisnarmanna í nágrenni Mad-
rid séu urn 50 þús. manns. í
Mái’ahersveitunum frá Afríku,
sem aðallega er beitt fyrir til á-
xásanna, er sagt að séu 15 þús.
manns. Standa orustui’nar nú
við Manzanai’esfljót, sem fell-
ur í’étt vestan við borgina, og
befir uppx-eisnarherinn enn sem
komið er verið stöðvaður vest-
anmegin fljótsins.
Madrid er næst íjölmennasta
borg Spánar, hefir rúmlega !.
milljón íbúa. Fjölmennust er
hin mikla iðnaðai’- og Vferzlun-
arborg Barcelona við Miðjarð-
arhaf, með um 100 þús. fleiri
íbúa. Madrid stendur á eyðilegri
hásléttu í miðju landi, 655
metra yfir sjávarflöt. Vatni er
veitt þangað 70 km. leið norðan
úr Guadai’amafjöllum. 12 járn-
brautir liggja til borgarinnar.
Til hafnarborgai’innar Irun á
noi’ðurströndiixni er um 630 km.
leið og 400 km. til Alicante við
Miðjarðarhaf.
Barcelona og Madrid eru
langstærstu borgii’nar á Spáni,
Valencia, sem er næst, hefir
ekki nema um 340 þús. íbúa. En
alls voru íbúar Spánar fyrir
tveim árum taldir um 24^2
millj. og þar að auki 1 milljón
í nýlendunum í Afríku (Mar-
okkó).
„Samfylkingin“.
Á nýafstöðnu Alþýðusam-
bandsþingi var samþykkt (5. þ.
m.) svohljóðandi ályktun:
„13. þing Alþýðusambands
íslands------hafnar eindregið
og í eitt skipti fyrir öll öllum
„samfylkingar“- og samninga-
tilboðum Kommúnistaflokks Is-
lands, þar sern það álítur, að
íramgangi þessarar starf
skrár*), sem stefnir að vernd-n
un og eflingu lýðræðisins í land-
inu geti ekki verið stuðningur
að því, heldur óbætanlegur
hnekkir, að gerður sé samning-
ur við flokk, sem ekki verður
Framh. á 4. síðu.
*) p. e. starfskrár Alþýðuflokks-
ins.
Caballero,
forsætisráðheri’a á Spáni.
Franco,
uppreisnarforinginn á Spáni.