Tíminn - 12.06.1937, Blaðsíða 3

TIMINN
107
Uppgj öíÓlalsThors
Lokatílraun hans er að reyna að koma sökinni af
sér yfir á Hermann Jónasson!
Hann fínnur . að eftír lögreglurannsóknína er
pýðingariaust að halda pví fram að liðssafnað-
ur til að fangelsa uppreisnarmennína hafi ekki
átt sér stað
Seinasta tilraun Morgun-
blaðsins til að verja ósannindi
Ólafs Thors, er að halda því
fram, að Hermann Jónasson
hafi upp á eigin ábyrgð ákveð-
ið að kalla saman 400 manna
her eftir óeirðirnar 9. nóv.
1932, en Ólafur Thors hafi
þar hvergi nálægt komið.
Þessa röksemdaleiðslu sína
hyggst blaðið að byggja á þeim
framburði Erlings Pálssonar,
að hann hafi fengið fyrirmælin
u m liðssöfnunina frá lögreglu-
stjóranum
En sá framburður Erlings
fer að öllu leyti saman við frá-
sögn forsætisráðherrans. Her-
mann Jónasson hefir alltaf við-
urkennt, að hann hafi
lagt fyrir Erling Páisson að
undirbúa slíka liðssöfnun sam-
kvæmt fyrirskipun frá dóms-
málaráðherranum ólafi Thors.
En jafnframt kom lögreglu-
stjórinn því þannig fyrir, að
liðsamdráttur þessi var dreginn
á langinn, æsingarnar í Rvík
sefuðust smátt og smátt, og
veigameiri ástæður mynduðust
þannig stöðugt á móti því, að
gripið yrði til þeirra ráðstaf-
ana, að fangelsa uppþotsmenn-
ina, og setja allt í bál og brand
aftur. Þegar lögreglustjórinn
hafði þannig undirbúið, að erf-
itt var fyrir ólaf að beita hin-
um fyrirhuguðu hörlcubrögð-
um, úrskurðaði hann sjálfan
sig úr málinu og neitaði að
framkvæma fangelsanimar.
Jafnframt fór hann fram á
það við hinn nýja rannsóknar-.
dómara, að hann neitaði einn-
ig að framkvæma fangelsan-
irnar. Hann féllst á það og
fyrir lögregluréttinum bar
hann líka, að Hermann hafi
verið „sér sammála um það að
handtökum og gæzluvarðhaldi
yrði ekki beitt“.
Hermann Jónasson hafði
þannig leikið á Ólaf Thors og
eyðilagt fyrirætlanir hans.
Hann lætur Erling Pálsson
eyða tímanum í að undirbúa
skrá yfir hinn væntanlega her
og semja eyðublöð, en lætur
ekkert gera til þess að kalla
liðið saman. Á meðan stendur
Ólafur Thors í góðri trú um
það, að herveldi hans sé á
hraðri uppsiglingu. En með
hverjum degi, sem þannig líð-
ur frá 9. nóv., án þess að bóli
á þessu liði, eykst friður að
nýju í bænum og mótvægið
gegn öllum ofbeldisráðs’töfun-
um styrkist. Síðan úrskurð-
ar lögreglustjórinn sig úrleikn-
um og fær hinn nýja rannsókn-
ardómara til þess að neita einn-
ig að framkvæma handtökurn-
ar. Ólafur Thors sér að spila-
borg hans er hrunin, og
nokkru síðar hrökklast
hann úr ráðherrastólnum, mað-
urinn, sem’ hafði setið þar
skemmri tíma en nokkur ann-
ar, en jafnframt reyn't að nota
i'áðherradóm sinn til að fram-
kvæma meiri endemi og
fólskuverk en nokkur ráðhen’a
annar.
Lögreglurannsóknin upplýsir
það líka mæta vel, þó Morgun-
hlaðið reyni að láta sér sjást
yfir það, að ólafur Thors var
hvatamaður liðssöfnunarinnar.
Rannsóknin upplýsir það, að
félagaskrá Varðarfélagsins og
kosningakjörskrár Sjálfstæðis-
flokksins voru notaðar við val
hins væntanlega herliðs. Það
var gert, án vi'tundar lögreglu-
stjórans. Hver átti upptökin að
því? Erlingur Pálsson segist
ekki hafa beðið um slíkar upp-
lýsingar. Hver gat þá gert það
annar en aðalhvatamaður liðs-
söfnunarinnar, Ölafur Thors,
sem af skiljanlegum ástæðum
lét sér annt um að fá sína
menn til að vera kjarnann og
meginhlutann í hinu fyrirhug-
aða herliði?
Einmitt framangreindar
upplýsingar lögreglurannsókn-
anna sanna það, sem áður
hafði verið grunað, að liðið,
sem Ólafur Thors ætlaði sér að
koma upp 1932 á ríkisins
kostnað, átti að vera flokksher
íhaldsins, reiðubúinn til að að-
stoða a'tvinnurekendur og
stéttasvikara í verkföllum.
Rannsóknin upplýsir það líka
eins vel og þörf krafði, að Ól-
afur Thors ætlaði að láta fang-
elsa uppþotsmenn. Hann lætur
skrifstofustjóra sinn, að sér
viðstöddum, leggja það 'til við
Kristján Kristjánsson, að
beita handtökum. Enginn
skrifstofustjóri ög allra sízt
Guðmundur Sveinbjömsson,
myndi hafa vogað sér að gera
svo áhættumiklar tillögur und-
ir slíkum kringumstæðum,
nema í samráði við yfirmann
sinn og að fyrirlagi hans.
Rannsóknirnar hafa því leitt
í ljós, svo héðan af verður því
ekki á móti mælt, að Ólafur
Thors ætlaði sér að draga
saman fjölmennt lið til að
fangelsa uppþotsforingjana og
gera það með slíkum hætti og
Hermann Jónasson lýsti á
Hólmavíkurfundinum.
Lögreglurannsóknin hefir
upplýst, að mótmæli ólafs
Thors gegn frásögu forsætis-
ráðherra eru tilhæfulaus ósann-
indi, knúin fram af ótta við
réttlátan dóm almennings um
það mesta óhæfuverk, sem ís-
lenzkur ráðherra hefir ætlað
að fremja.
Ólafi Thors tekst því ekki
héðan af, hvorki með ósann-
indum eða öðrum undanbrögð-
um, að flýja þann þunga dóm
sögunnar, að hann hafi ætlað
að fremja óhæfuverk, sem er
hliðstætt verstu verkum Sturl-
ungaaldar eins og t. d. Sauða-
fellsför. Að næturlagi áttu hin
vopnuðu ruddamenni íhaldsins
að brjótast inn á heimili varn- !
arlausra manna, rífa þá klæð- !
litla úr rúmunum frá ótta-
slegnum konum og bömum og
flytja þá með hörkubrögðum
til geymslu í hinum óvistlega
og kalda steinkjallara Sundhall-
arinnar. Þaðan átti síðan að
verjast aðsókn liðsmanna hinna
fangelsuðu manna, þó það
hefði að öllum líkinduni kostað
hið mesta blóðbað í sögu Is-
lands, því fleiri hefðu þá bar-
izt og hættulegri vopnum beitt
en nokkru sinni áður í bar-
daga, sem háðir hafa verið hér
a landi.
Lögreglurannsóknin hefir
leitt það í ljós, að það voru
þvílíkir voðaviðburðir, sem
hafðir voru í undirbúningi
haustið 1932 af dómsmálaráð-
herranum ólafi Thors.
Og þjóðin getur á þeirri nið-
urstöðu lögreglurannsóknanna
byggt öi-ugga vissu um það,
að það eru þvílíkir atburðir,
sem eru í vændum, ef sá mað-
ur kemst aftur í ráðherrastól.
Ef breiðfylkingin sigrar 20.
júní, verður það ekki á valdi
Hermanns Jónassonar eða ann-
ara íhaldsandstæðinga að
stöðva þau óbótaverk á heimil-
um varnarlausra manna og
það hryllilega blóðbað, sem
stofna átti til haustið 1932.
Þjóðin getur aðeins fyrir-
byg'gt það með fullkomnum ó-
sigri „breiðfylkingarinnar“ í
kosningunum, að slíkir atburð-
ir endurtaki sig á Islandi.
Var Eyjólfurkeyptur
pekktur íhaldsprestur fyrir aust-
an fjall hefir látiö svo ummælt, að
’íyjólfur .Tóhannsson hljóti að
hnfa verið keyptur til þess af
r'ramsóknarmönnum að lialda
fundinn við Olfusárbrú á dögun-
um. Aðra skýringu sennilegri sé
rkki hægt að gefa fyrir þessu
fcrðalagi lians til að spilla fyrir
dialdinu í Arncssýslu.
„Ég er íhaldsmaður — en það
má nú samt ekki gleyma mjólk-
inni", er setning, sem höfð er eftir
sama prcsti.
Á víðavangi
Forseti neðri deildar.
Jörundur Brynjólfsson hefir
verið forseti neðri málstof-
unnar síðustu 7 árin, og getið
sér mikinn orðstír. Hann er í
einu röskur og harðsnúinn í
stjórn sinni og þó mildur og
réttlátur. Það þarf mikla skarp-
skyggni og mikið lag til að
vera forseti og Jörundur hefir
hvorttveggja. Stjórn hans á
málum Alþingis er föst og
sterk. Bæði vinir og andstæð-
ingar meta störf hans mikils og
ekki er kunnugt um að neinn
maður sé nú á Alþingi, sem
myndi gera störf þau betur.
Allrasís't myndi Eiríkur gera
það. Hann gæti ekki stjórnað
þingfundi einn dag án þess að
tandræði hlytust af. Maðurinn
er í öllu svo óskýr og loðinn,
ao allt sem hann kemur nærri,
við þingstörfin.
Duglegir inenn.
Árnessýsla hefir haft þrjá
sérstaklega duglega og ein-
beitta þingmenn síðan 1923, að
Eiríkur hæfcti þingmennsku, en
það eru þeir Magnús Torfason,
Jörundur Brynjólfsson og
Bjarni á Laugarvatni. Mikið
hefir á þessum tíma verið gert
að vegum í sýslunni. Sogsveg-
urinn, Laugardalsvegurinn,
Eyrarvegur, Hreppavegur,
Flóavegur, vegur út í ölfus.
Hafnarbætur í Þorlákshöfn,
Eyrarbakka og Stokkseyri.
Tvö mjólkurbú reist. Reykja-
hæli byggt og hin miklu gróð-
urhús. Laugarvatnsskóli reist-
ur og gerður s'tærstur allra
beimavistarskóla og stærsta
gistihús í sveit. Vinnuhælið
á Eyrarbakka reist og heima-
menn þar látnir vinna þjóð-
nytjastörf víða um Suðurland.
Keypt lönd handa Eyrarbakka
og Stokkseyri og þau kauptún
undirbúin til að geta orðið
mikil landbúnaðarþorp. Reist
tvö mjólkurbú fyrir um 600
þús. kr. og hafinn stórfelldur
landbúnaðax'iðnaður, vegna
bænda um allt Suðurland. Frið-
að geysimikið landflæmi frá
Þorlákshöfn að Selvogi og grær
það upp á nokkrum árum.
Sandsléttan breytist í frjó-
samt gróðurland. Hver þorir að
segja, að Eiríkur og Þorvaldur
gætu hrundið slíkum verkum af
stað ?
Landhelgisn jósnimar.
Að þessu sinni kemur ihald-
iS í fyrsta sinn fram fyrir
þjóðina til þess að biðja um
traust hennar og atkvæði, eftir
að uppvíst var um landhelgis-
njósnirnar. Heill hópur af í-
haldsmönnuni hefir haft það
fyrir atvinnu að njósna um
ferðir varðskipanna, til þess að
veiðiþjófar ættu hægara með
veiðar í landhelgí. Og þessi
þokkalega iðja var ekki aðeins
rekin í þágu innlendra, heldur
einnig erlendra veiðiþjófa.
Mundi nú ekki mörgum til
sjávar og sveita veitast erfitt
að leggja atkvæðaseðilinn sinn,
sömu ummerkjum
og landhelgisnjósnararnir, og
við hliðina á atkvæðaseðlum
þeirra í atkvæðahlaða íhaldsins
nú við þessar kosningar.
Engan f jármálaráðherra
nema Eystein!
Kunnur íhaldsmaður í Rang-
árvallasýslu, sem alltaf hefir
fylgt íhaldsflokknum fast að
málum, hefir sagt: „Ég vil
engan fj ármálaráðherra nema
Eystein Jónsson“. Jafnvel
Jafnvel flokksföstustu íhalds-
menn finna glöggt yfirburði
Eysteins til þess að fara með
fjármál þjóðarinnar og viður-
kenna afrek hans á þessu sviði.
Á Mosfellssveitin
Reyk j avíkurmarkaðinn ?
Einn úr s'tjórn Mjólkurfé-
lags Reykjavíkur hefir höfðað
mál gegn Mjólkursölunefnd
sakir þess, að rekstrarhagnaði
Samsölunnar var að nokkru
varið til þess að jafna mjólk-
urverðið hjá bændunum á verð-
jöfnunarsvæðinu. Tækist með-
limum Mjólkurfélagsins að
vinna málið, þá fengju bændur
í Mosfellssveit og Kjalarnesi
sllt að 30 aurum fyrir mjólk-
ina, þegar allir aðrir bændur
fengju aðeins 15—16 aura.
lendir í óskiljanlegri bendu og ! með öllum
þvælingi. En það sama á líka
Á öllum framfaraárunum,
1928—1931, meðan fyrri Fram-
sóknarstjórnin sat, uxu lánin,
sem ríkissjóðurinn sjálfur tók
til eigin þaria, um rúmlega
hálfa aðra milljón króna. En
þau árin skullu háar skuldir á
ríkið vegna bankatapanna frá
dögum íhaldsins.
Hvað fékk þjóðin fyrir þær
12—13 millj., sem íhaldið
safnaði fram 'til 1927 ? Enginn
íhaldsmaður getur bent á verð-
mæti, andleg eða efnaleg, sem
skuldum svari. En þrátt fyrir
það þó skuldir yxu eigí meira,
hófst hin mikla viðreisn á öll-
um sviðum íslenzkrar menning-
ai árin 1928—31. Island tók
meiri framförum á 4 árum en
dæmi munu til með nokkurri
Norðurálfuþjóð, fyr eða síðar.
Fyrstu fjármálaafrek Ey-
steins Jónssonar voru unnin
árið 1930, þegar hann var að-
stoðarmaður í stjórnarráðinu
með lágum launum og vann það
sem aukastari að framkvæma
ránnsóknir og gera tillögur,
sem færðu form landsreikning-
anna í það horf, sem þeir síðan
hafa og sjálfsagt þykir.
I samsteypustj órninni 1932—
1934 réði íhaldið mestu. Það
á'tti Magnús og Þorstein alla og
óskifta, og Ásgeir því meira
sem lengur leið.
Á þeim dögum seig allt á ó-
gæfuhlið með fjárhaginn.
Rekstrarhalli var á landsreikn-
ingi o g skuldasöfnun ríkis-
sjóðs, en allar framkvæmdir
minnkuðu.
Þegar Eysteinn Jónsson 'tók
við stjórn fjármálanna, varð al-
ger stefnubreyting í fjármá1.-
um, svo að jafnvel andstæðing-
ar hans, hvaðanæfa á landinu,
hafa orðið til að samþykkja
traustsyfirlýsingar á fjármála-
stefnu hans. Þe'tta er einkum
þrennu að þakka:
1. Nánara samsarfi milli
þings og stjórnar um samningu
fjárlaga.
2. Nákvæmari áætlanir um
tekjur og gjöld.
3. Tekjuhalli hefir ekki orðið
á reks'tri ríkisins og skuldir
ekki safnazt.
II. Búnaður íslendinga var
fram að 1917 byggður að mestu
á rányrkju. Framsóknarmenn
beittu sér fyrir alhliða ræk'tun.
Jarðræktarlögin gömlu voru
samin að tilhlutun þingflokks
Framsóknarmanna af Hallgrími
Kristinssyni og Sigurði Sig ■
urðssyni og borin fram til sig-
urs af Framsóknarmönnum.
Framsóknarmenn knúðu fram
til sigurs, gegn andstöðu í-
haldsins, lögin um tilbúinn á-
burð, verkfærakaupasjóð og
mörg önnur lög, sem landbún-
aðinn varða miklu. Fulltrúi í-
baldsins í Búnaðarfélaginu,
Magnús á Blikastöðum, gerði
aftur á móti árangurslausar til-
raunir um að lækka styrkinn.
Þá fór og helzt að miða áfram
sandgræðslu og kornrækt eftir
að Framsóknarmenn tóku völd.
Þegar bændurnir áttu að fá
beint vald yfir Búnaðarfélag-
inu og hæfcta átti að styrkja
Thor Jensen, sem borgað hafði
verið úr ríkissjóði um 50 þús.
kr. til að keppa við smábænd-
ur á mjólkurmarkaði Reykja-
víkur, þegar hækka átti s'tyrk-
inn til smábændanna um 20%,
þá reis allt íhaldið upp á aftur-
fótunum og skar upp herör um
allt land móti jarðræktarlög-
unum nýju.
III. Afurðir landbúnaðarins
voru, meðan kaupmenn réðu
einii', svo sóðalega vei’kaðar,
að þær máttu verðlausar lxei'ta.
Fyrsta starfið að verðaukning
þeirra, var unnið af kaupfé-
lögum og samvinnufélögum,
rneð sauðaútflutningi, bættri
verkun ullar,stofnun sláturhúsa
og smjörbúa. Þau umbótavei'k,
sem unnin hafa verið síðan
í stríðslok, eru unnin af Fi’am-
sóknarmönnum. íhaldsmenn,
sem skipaðir voru I kæliskips-
nefnd, lögðu á móti kaupurn á
kæliskipi og s'tofnuix frysti-
húsa. Ihaldsmenn lögðust á
rnóti kjötlögum, sem gefa
bæixdum 600,000 í auknu kjöt-
verði ái’lega og mjólkurlögum,
sem forðuðu frá mjólkurstríði
og bjöi’guðu þar með allri af-
komu bænda á Suðurláglendiixu
cg Faxaflóaundii’leixdinu. —
íhaldsmenn lögðust á móti
hinni nýju garðyrkjulöggjöf,
garðyrkjuskóla, gi’ænmetis-
einkasölu og gai’ðyrkjustyrk.
IV. Byggingamál sveitanna
hafa lengi verið deiiumál milli
flokkanna. Öll þau grundvallar-
atriði, sem nú eru franx komin
'til hagsbóta þeim, sem vilja
hyggja í sveitum, á nýjum og
gömlum jörðum, fólust í hiixu
fyrsta frumvarpi J. J. um
Landnámssjóð. En það fruxxx-
varp felldi íhaldið, þing eftir
þing. Nú rísa milli 50—60 ný-
býli árlega og margir tugir
jarða endurbyggðar fj rir foi’-
göngu Framsóknarmanna.
V. Útvegsmál. Ihaldsmenn
hafa löngum hælt sér af foi’sjá
sinni gagnvart útvegsmálunx.
En hvílík er þeii’ra forsjá?
Þeir segja sjálfir, að þeir geti
ekki látið xi'tveg bei’a sig hve
vel sem aflist. Og þó eigum við
styttra á mið og dúglegi’i og
aflasælli sjómenn en allar aðrar
þjóðir, sem hingað sækja á
hundruðum stórskipa yfir breið
höf. — Ein útvegsfjölskylda
skuldar bönkum 5 rnillj • kr. eða
þúsund meðal jarðarverð, sem
enginn veit hvoi’t borguð verða.
Þegar saltfisksmai’kaðurinn
féll, stóðu þeir úrræðalausir og
máttvana. En þá bjargax karfa-
vinnslan, ufsaveiðarnar, síldai’-
verksmiðjur xúkisins og frysti-
hús samvinnufélaganna, allt
stofnanir, sem íhaldið, í
fyrstu, taldi heimsku og
hneyksli, en eru stofnaðar af
Fi’amsóknarmönnum.
VI. Vegamál. Frá 1917—1923
fóru x’áðherrar Framsóknai’-
manna xneð saxxigöixgumál.
Þegar stríðinu létti, knúðu þeir
fram brúalögin 1920, og stói’-
felldar brúagerðir og vega-
gerðir hófust. Þegar íhaldið
tók við völdum 1924, minnkuðu
framlög til vega stói’kostlega,
en íxxargfölduðust á tímabil-
inu 1928—1931, en féllu svo
að miklu leyti niður undir
stjórn Þ. Bi’iem. — Ihalds-
menn sýndu hug sinn til vega-
mála á fundi að Sveinsstöðum
x Húnaþingi 1926. Þar íxiætti
sá maður, sem jafnan bar höf-
uð og herðar yfir sína sam-
fiokksmenn, Jóix heitinix Þoi’-
láksson. En iafnvel þessi sér-
fræðingur þeiri'a í vegamálum
gei’ði sér eigi hæri’i vonir en
þær, að bílfært, yrði frá Rvík
að Bólstaðai’hlíð árið 1940. En
Framsóknarmenn tóku við
stjórn skömmu seiixna. Þeir
stjórnuðu svo vegagerðum, að
bílfært varð frá Húsavík, við
Skjálfanda, austur að Mai’kar-
fljóti 1930. Á Bi’iems árunurn
þokaði vegum og brúrn lxægt
áleiðis, en allt bi’úaféð var lagt
á seinni tímann. — Not hinna
nýju vega urðu fyrst fullkom-
in, þegar Hermann Jónasson
skipulagði fólksflutninga nxeð
bifreiðum. En þeim þörfu lög-
um veitti allt íhaldið andstöðu.
VII* Síminn var áður en
Framsóknai’menn tóku til
stai’fa fyi’st og fi-emst fyi’ir
kaupstaðina. Og svo mundi vera
enn ef íhaldið hefði alltaf ráð-
ið. Franxsóknarmeixn beittu
sér fyrir íxýjum- sínxalínum,
fjölgun stöðva á landsímalín-
unum og einkasímum um
sveitir. Allt þetta var íhaldinu
ands'tætt, nema þegax nýjar
línur gátu verið kosningabeita.
! Rérstaklega böi’ðust Framsókn-
| armenn fyrir einkasímum
! sveitanna.
VIII. íhaldsmemx vildu gera
úlvarpið að eihkarekstri til
eigin afnota sínunx flokki. Sú
stofnun „fór á höfuðið“ eins og
fleira í þeim hei’búðum. Fraxn-
sóknarmenn stofnuðu ríkisút-