Tíminn - 19.01.1938, Blaðsíða 2

12
TlM INN
Auglýsiné
Framkvæmdastjórastaðan við Kaupfélag Skagfirðinga á
Sauðárkróki er laus til umsóknar frá 14. maí n. k.
Umsóknir, ásamt launakröfum, þurfa að vera komnar til
undirritaðs, formanns kaupfélagsins, fyrir 10. febr. n. k.
Sauðárkróki, 27/11. 1937.
Sigurdur Þórðarson
haldsmaður og heimsveldissinni,
er frjálslyndið stóð í blóma sín-
um í Bretlandi.
Það var reynsla hans af kjör-
um verkamanna frá 1910 og á
árunum þar á eftir, sem færðu
hann inn í verkamannahreyf-
inguna. Hann gekk í félagsskap
Fabína og óháða verkamanna-
flokksins, barðist við hlið Sid-
neys og Beatrice Webb, fyrir
gagngerðum umbótum á fá-
tækramálum, varð kennari við
verkamannastofnunina Ruskin
College í Oxford og frá
1913 til 1923 viö þáverandi
verkamannaháskóla, sem seinna
varð deild í hinum stóra há-
skóla: London School of Econo-
mics and Political Science. Hann
komst ekki inn í verkamanna-
hreyfinguna, eins og margir af
borgaralegum ættum, vegna þess
að hann væri viðkvæmur friðar-
sinni. Honum fannst eðlilegt, að
vera ekki hlutlaus í ófriðnum
mikla. í stéttarþjóðfélagi eins og
Englandi, var hann neyddur í
liðsforingjastöðu vegna fyrri
starfa sinni. En hann var líka
hraustur hermaður og barðist í
Litlu-Asíu og Frakklandi. Er ó-
friðnum lauk, lá hann á sjúkra-
húsi, en reynsl'an af stríðinu
hafði gert hann að áköfum frið-
arvini.
Hann sneri sér fyrst að sveit-
arstjórnarmálum og varð bæjar-
stjóri í Stepney, verkamanna-
hverfi í London. 1922 var hann
kosinn á þing og varð aðstoðar-
ráðherra í hermálaráðuneytinu
í fyrstu verkamannastjórninni,
1924. Hann tók að sér hið vanda-
sama starf, að vera fulltrúi
verkamannaflokksins í Ind-
landsnefndinni, sem undir stjórn
Sir John Simons steig fyrsta
skrefið í áttina til ritskoðunar.
En hann var áfram einn af hin-
um kyrrlátu meðal þjóðarinnar.
Hann tók fyrst þátt í stjórn 1930,
en stóð fyrir utan hið eiginlega
ráðuneyti, unz hann varð póst-
málaráðherra síðasta ár stjórn-
arinnar.
Attlee var lítt þekktur meðal
fjöldans, þegar flokkurinn missti
marga foringja sína og nýi for-
maðurinn, Lansbury, þurfti að
fá varamann 1931. Aðeins nán-
ustu samstarfsmenn Attlees
vissu hvaða kosti sá maður hafði,
sem átti að koma í stað Lans-
burys.
Það hefir haft mikið að segja
fyrir starf flokksins á þingi, á
þessum róstusömu tímum, að á
Um ekkert er bændum tíð-
ræddara en mæðiveikina. Þeir
ræða um útbreiðslu hennar, og
hvaða afleiðingar hún muni
hafa fyrir framtíð þeirra og bú-
skaparins í landinu.
Þó ég daglega ræði um þetta
við ýmsa, þá vildi ég gjarnan
biðja Tímann að flytja orð mín
um þetta mál til bænda al-
mennt.. Ég verð oft var við mis-
skilning og ranghermi í sam-
bandi við veiki þessa, og vildi
því stuðla að því með þessari
grein, að menn viti hið rétta,
eftir því, sem vitneskja manna
er nú á málinu, og að menn
hugleiddu þau hugsanlegu ráð,
sem helzt kemur til greina að
grípa til og starfa eftir í fram-
tíðinni.
Að því er bezt er vitað nú, þá
varð veiki þessarar fyrst vart
seint á árinu 1934 í Deildar-
tungu. Litlu síðar varð hennar
vart á Kletti, og eftir áramótin
í Geirshlíðarkoti en allir þessir
bæir eru í Reykholtsdalshreppi.
Lungu úr þessum veiku kindum
voru send Rannsóknarstofu Há-
skólans til rannsóknar. Pró-
bak við stæði maöur með fram-
komu Attlees, maður sem allir
báru traust til. í utanríkismálum
eru vinnubrögð brezka þingsins
ekki byggð á fullkomnu lýðræði.
Þar er engin utanrikismálanefnd
sem allir flokkar eiga fulltrúa í
og þar sem gerð er grein fyrir
stefnu stjórnarinnar. En forsæt-
isráðherrann getur kallað til sín
leiðtoga andstöðuflokkanna og
skýrt þeim frá öllu. Þetta bygg-
ist á fullkomnum trúnaði, og síð-
an Attlee tók við þessu starfi,
hefir forsætisráðherra ætíð not-
að þessa heimild. Þótt utanríkis-
stefna verkamannafl. hafi með
þessu orðið ógreinilegri, þá er
Attlee trygging fyrir að tekið sé
tillit til álits flokksins. Verka-
mannaflokkar annarra landa
geta gengið út frá, að brezki
verkalýðsflokkurinn hefir góða
Aðalritstjórnargrein Mbl.
15. þ.m., er það langbezta, er
birzt hefir í blaðinu í mörg
ár. Greinin heitir: Eigum
við að slíta menningarsam-
bandi við Norðurlönd? og er
í fám orðum sagt mjög þörf
og réttmæt áminning til
Reykvíkinga um það, að
fylgja fordæmi Norður-
landaþjóðanna í pólitískum
efnum.
Segir blaðið um þetta m. a.:
„Norðurlandaþjóðirnar hafa,
vegna nágrennis- og menning-
arþroska, beztu skilyrði allra í
heiminum til þess að dæma upp
á milli stjórnarfarsins, annars-
vegar þar sem lýðræðið ríkir,
hinsvegar þar sem einræðið hefir
setzt að völdum, hvort sem um
er að ræða hægra eða vinstra
einræði."
Vegna þessarar aðstöðu sinnar
fullyrðir Morgunblaðið hiklaust
að íslendingar eigi að fylgja
dæmi hinna Norðurlandaþjóð-
anna.
Hvert er þetta fordæmi Norð-
urlandaþjóðanna, sem Morgun-
blaðið bendir reykvískum kjós-
endum á til eftirbreytni?
í stuttu máli þetta:
í hinum fjórum höfuðborgum
Norðurlanda, hefir íhaldið verið
brotið á bak aftur og andstæð-
ingar þess fara þar með völd.
fessor Dungal var erlendis, en
þeir er fyrir hann voru á Rann-
sóknarstofunni töldu, að um
lungnabólgu væri að ræða. Féð
var því bólusett, en þrátt fyrir
það hélt það áfram að drepast,
og drapst sérstaklega ört eftir
að þvi var sleppt, og ef það varð
fyrir einhverri óvenjulegri
hreyfingu. Bændur þóttust því
vissir um að þetta væri ekki
lungnabólga, enda einkenni
veikinnar í þeirra augum öll
önnur en vant var að vera í
lungnabólgufaröldum. Haustið
1935 fannst allmargt fé dautt á
fjalli, frá þeim bæjum, sem
veikin hafði verið á um vorið.
Fleira drapst þó í leitunum,
réttunum og rekstrunum milli
bæja og til sláturstaða. Þá
verður veikinnar líka vart á
fleiri bæjum, en þó ekki mörg-
um. Ég snéri mér þá til ráðu-
neytisins, og fór fram á það að
rannsóknarstofa Háskólans
yrði látin rannsaka þetta nánar.
Lagði ráðherra strax fyrir að
svo yrði gert og sunnudaginn
milli rétta, haustið 1935 fóru
svo menn frá Rannsóknarstof-
og gilda ástæðu fyrir afstöðu
sinni, þótt hún sé að einhverju
leyti torskilin.
Þegar stefna verkamanna-
fiokksins skerst í odda við stefnu
stjórnarinnar, þá er víst, að á-
stæður liggja til grundvallar.
Þetta sýndi sig, þegar Attlee fór
til Spánar sem gestur lýðveldis-
ins, þrátt fyrir úlfaþyt stjórnar-
flokkanna. Það kom í ljós, að
þetta hafði engin áhrif á hinn
viðkvæma tiltrúnað hans hjá
forsætisráðherranum, því að
ráðherrann snerist á móti árás-
um íhaldsflokksins í þinginu.
Hin alþjóðlega hreyfing verka-
manna getur þess vegna verið
ánægð yfir að hún hefir, á þess-
um hættulegu tímum fyrir lýð-
ræðið, fulltrúa eins og Attlee, í
miðstöð lýðræðisins, London.
(Þýtt úr sænsku blaði.)
. .Á Norðurlöndum eru íhalds-
flokkarnir líka komnir í vonlaus-
an minnihluta í landsmálum og
eigi þeir eftir að komast þar í
stjórnaraðstöðu, getur það ekki
orðið nema í samstarfi við ann-
an flokk.
Norðurlandaþjóðirnar hafa af
vinnubrögðum og stefnu íhalds-
ins í menningarmálum, atvinnu-
málum og öðrum hagsmunamál-
um vinnandi stéttanna dregið
þær ályktanir að ekki sé heppi-
legt að fela því umsjá hinna þýð-
ingarmestu valda í landinu. Þess
vegna er það í minnihluta í bæj-
arstjórnum höfuðborganna og á
löggjafarþingum þessara þjóða.
Og þó eru íhaldsflokkarnir á
Norðurlöndum tvímælalaust
frjálslyndari en Sjálfstæðis-
flokkurinn hér og ekki jafn ó-
ákveðnir og tvístígandi í afstöðu
sinni til nazismans. Það má bezt
marka með samanburði á skrif-
um íhaldsblaðanna þar og Mbl.
um einræðisstjórnirnar í naz-
istalöndunum.
Hverjum skynbærum manni
hlýtur því að vera Ijóst, á hvern
hátt okkur ber að fylgj a fordæmi
Norðurlandaþj óðanna:
Að koma íhaldinu í minnihluta
í höfuðborg landsins, Reykjavík.
Að koma íhaldinu í vonlausan
minnihluta í landinu, svo að það
geti aldrei myndað stjórn, nema
unni að Deildartungu til frek-
ari rannsókna. Þar sem vitað
var um komu þeirra, var allt féð
geymt á túnunum, svo þeir
gætu skoðað það, og drepið af
því eftir vild og þörfum til
frekari rannsókna. Við þá rann-
sókn komst rannsóknarstofn-
unin helzt að þeirri niðurstöðu,
að veikin mundi stafa af sér-
staklega magnaðri ormasýk-
ingu í fénu. Var þá mikið rætt
um smitun frá heyi og högum,
og hvernig hún yrði fyrirbyggð.
Kom ýmislegt fram í þeim um-
ræðum, meðal annars lagði einn
dýralæknir landsins þá til að
höfð yrðu hænsni til éta orm-
ana úr högunum!!
Þetta haust, og næsta vetur
útbreiðist veikin nokkuð, og
vorið 1936 mun hafa verið vitað
um hana á rúmlega 30 bæjum.
Haustið 1936 er enn margt fé
dautt á afréttum, og þá hrynur
fé niður í leitunum og réttunum
að haustinu. Þá leggur enn
ráðherra fyrir Rannsóknar-
stofnun Háskólans að rannsaka
veikina, og nú fær hún sér til
aðstoðar Ásgeir Einarsson
dýralækni, sem vann að þessum
rannsóknum mikinn hluta vetr-
arins 1936—37, Ásgeir Þ. Ólafs-
son dýralækni, er vann að
rannsóknum í Borgarfirðinum,
og Guðmund Gíslason, sem að
í samstarfi við annan stjórn-
málaflokk.
í bæjarstjórnarkosningunum
30. jan. gefst reykvískum kjós-
endum tækifæri til að gera þetta
hvorttveggja, því tapi íhaldið
meirihlutanum í Reykjavík, get-
ur það aldrei hér eftir orðið
meirihlutaflokkur í landinu.
T í m i n n tekur því ein-
dregið undir áskorun Morgun-
blaðsins:
Reykvíkingar, fylgið fcrdæmi
Norðurlandaþjóðanna, sem hefir
treyst lýðræðið þar í sessi, eflt
menninguna, svo hún er hvergi
meiri annarsstaðar, og skapað
alþýðunni betri kjör en í öðrum
löndum.
Fellið íhaldsmeirihlutann í
bæjarstjórninni, svo Reykjavík
verði ekki eina höfuðborgin á
Norðurlöndum, sem stjórnað er
af hugsjónasnauðu og framtaks-
lausu afturhaldi.
Þakkarávarp
Þegar við undirrituð hjón
urðum fyrir því hörmulega slysi
næstliðið vor, að íbúðarhús
okkar brann til kaldra kola á-
samt mestöllum innanstokks-
munum, matvælum o. fl., sýndu
margir okkur svo mikla hjálp-
semi í vandræðum okkar og
húsnæðisleysi, bæði með fé-
gjöfum og vinnuhjálp við nýja
húsbyggingu, að við finnum
okkur skylt að geta þess opin-
berlega. Þannig höfum við þeg-
ið slíka hjálp frá flestöllum
heimilum í Staðarsveit, sumum
stórkostlega og ennfremur frá
nokkrum bæjum í Miklaholts-
hreppi. — Þess skal sérstaklega
getið, að Jón G. Sigurðsson fyrv.
oddviti og bóndi í Hofgörðum,
maður á áttræðisaldri, tókst á
hendur umsjón alla og smíði
húsbyggingarinnar gegn vægari
borgun en hér tíðkast, þegar
smiðir reyndust ófáanlegir.
Höfum við nú komið upp nýju
og vönduðu íbúðarhúsi í stað
þess er við misstum og eigum
það að þakka guði og góðum
mönnum. Öllum þessum mönn-
um viljum við votta hjartans
þakkir og biðjum guð að launa
velgjörðir þeirra.
Bergsholti í Staðarsveit.
Lúther Jónsson.
Kristín Pétursdóttir.
vísu er ekki dýralæknir, en hef-
ir þó fengizt mikið við rann-
sóknir á búfjársjúkdómum. Og
nú er það fyrst, sem þessir
lærðu menn komast á þá skoðun
að hér sé ekki um venjulega
lungnasjúkdóma í sauðfé að
ræða.
Eftir áramótin 1937 setti ráð-
herrann svo nefnd til að gera
tillögur um, hvað gera bæri til
að verja því, að veikin breidd-
ist frekar út. Sú nefnd lagði til
að nokkrum mönnum yrði
kennt að þekkja veikina. Til
þess var haldið námskeið í
Reykjavík, og mönnum þessum
kennt á því að þekkja veikina
og taka lungnasýnishorn og
senda rannsóknarstofnuninni. í
febrúar, marz og apríl veturinn
1937 framkvæmdu þeir svo al-
almenna fjárskoðun til að reyna
að fá ábyggilegar upplýsingar
um veikina. Kom þá í ljós, að
hún var orðin allmikið útbreidd
i Borgarfirði og Húnavatnssýsl-
um, en auk þess líka nokkuð í
Dala-, Árness- og Strandasýsl-
um. Nefndin lagði líka til, að
Sigurði E. Hlíðar, sem er elztur
að reynslu sem dýralæknir hér
á landi, yrði gefinn kostur á að
kynnast veikinni, með því að
láta hann koma hingað suður
landveg, og rannsaka útbreiðslu
hennar á leið sinni, og að
Ný bók |
„Sæld og syndir“, sögur
eftir Jakob Thorarensen. I
Reykjavík 1937.
Jakob Thorarensen er, sem i
rithöfundur, of kunnur almenn-
ingi til þess að ástæða sé til að
fara um hann mörgum orðum, í
kynningarskyni við lesendur.
Hann hefir nú um fimmtung
aldar verið eitt af höfuðljóð-
skáldum vorum. Þó eru ljóð
hans ekki að jafnaði á vörum
fjöldans, svo sem ljóð sumra
þeirra skálda, er léttast yrkja
og lipurlegast. Ljóðlist J. Th.
hefir ætíð krafizt íhygli af les-
endum, og, að þeir gæfu sér
stundartóm til umhugsunar
gagnvart efni kvæðanna. Kvæði
hans njóta sín vel mælt af
munni fram yfir hálfnuðu tali
tveggja manna, eða rólegum
viðræðum þriggja, og þau seytla
inn í vitund manns við alúðar-
fullan lestur. Frábærileg orð
og persónubundin framsetning
orka því að almenningur verður
ekki fyrir hópsefjun af þeirra
völdum við einfaldan upplestur.
Fyrir áratug síðan byrjuðu að
birtast sögur eftir J. Th„ og ár-
ið 1929 gefur hann út fyrsta
smásögusafn sitt, „Fleygar
stundir". Varð þá augljóst, að
hér var á ferðinni eitt hiö
merkasta skáldefni í smásagna-
heimi bókmennta vorra, og
eignaðist höf. þá samstundis
jafn einstakan og hugleikinn
reit í hugum ýmsra lesenda, og
hann hafði áður átt sem ljóð-
skáld. Er það athyglisvert þeg-
ar þess er gætt, að þetta var
honum algjör nýsköpun, svo og
hitt, að í kvæðabókum hans var
fengnar yrðu síðan tillögur allra
dýralækna landsins um, hvað
réttast væri að gera. Þetta var
gert. Dýralæknarnir voru boð-
aðir á fund hér í Reykjavík og
þeir beðnir um tillögur sínar í
málinu. Ekki voru þeir sammála
um orsakir veikinnar. Sumir
töldu hér ekki að ræða um nýja
veiki, en aðrir álitu, að svo væri,
eða þá að minnsta kosti um
nýtt „form á gamalli veiki“.
Aftur voru þeir allir sammála
um að leggja til að reynt yrði
að varna frekari útbreiðslu veik-
innar með því bæði, að láta
sjúkt fé vera sem mest sér — í
girðingum — og varna fjársam-
göngum milli þeirra héraða,
sem veikin væri vitanlega kom-
in í, og hinna, þar sem hennar
hefði ekki orðið vart ennþá.
Nefndin lcomst að raun um
það, að hvert einasta nýtt sjúk-
dómstilfelli, mátti rekja til fjár-
samgangna við fé frá bæjum,
sem veikin var komin á, og því
þótti henni sýnt, að veikin væri
smitandi. Henni virtist að eftir
því, hvenær veikin kom í ljós á
þessum og hinum bæjum, væri
sýnt, að 6—8 mánuöir liðu frá
því að kindin smitaðist og þang-
að til færi að bera á veikinni.
Ennfremur virtist nefndinni
allar líkur benda til þess, að
smitun ætti sér því nær ein-
miklu rneira efni til úrvals og
eftirlætis, heldur en kostur var
á í þessari einu sagnabók.
Næstliðið haust birtist önnur
bók smásagna eftir J. Th„ „Sæld
og syndir“. Hefir hún tvenna
yfirburði yfir fyrri bók höf„ og
má nú öruggt þykja, að honum
verði auðunninn jafn óskoraður
og sérstakur sess í huga lands-
manna yfirleitt og hann á, á
sviði kvæðagerðarinnar. Þeir yf-
irburðir er síðari bókin hefir,
eru mun fullkomnari og jafn-
gengari tækni, — og að nánast
fullkomlega er stillt í hóf þeirri
öfgakenndu glettni, er svifti
sumar hinar fyrri sögur full-
komnum veruleikablæ.
Bók þessi, sem er tæpar átta
arkir að stærð, hefir að geyma
sjö sögur, allar áður óprentað-
ar. Sögurnar eru með ramís-
lenzku en þó tildurslausu mál-
bragði, og eru hver annari betri.
Efni sagnanna er all óvenjulegt,
og þó um leið mjög eðlilegt. Það
er gengið beint og hiklaust til
verks, og lítið um óþarfa útúr-
dúra.
í fyrstu sögunni, „Bréfi svar-
að“, segir höf. á örfáum blað-
síðum, sögu ungrar stúlku, er
stendur andspænis örðugustu
reynslustund síns misheppnaða
lífs, — og hversu henni tekst að
leysa vandræði sín á erfiðan
og fórnfærandi hátt. í sögunni
„Langferð inn í liðna tíð“, tekur
höf. til meðferðar vandasamt
og viðkvæmt efni. Það er lýs-
ing á miðaldra manni, — og
konu; og tilraun þeirra að bæta
úr því misræmi er örlögin ófu
inn í líf þeirra tveim áratugum
áður. Fjáður borgari höfuð-
staðarins tekst ferð á hendur
norður í land til að fastna sér
konu þá, er hann unni í æsku
göngu stað í réttum og húsum,
en að um smitun úti í högum
væri lítið eða ekki að ræða.
Vegna þessa lagði nefndin til,
að fjársamgöngur væru hindr-
aðar með vörzlum þar sem
henni varð við komið, og girð-
ingum samhliða vörzlu, þar sem
ætla mátti að varzla ein yrði
ekki nægjanleg. Um þetta samdi
hún síðan uppkast að lögum um
varnir gegn útbreiðslu veikinn-
ar, sem síðan var flutt á Al-
þingi og samþykkt að mestu ó-
breytt.
Jafnframt benti hún á það,
hve nauðsynlegt það væri, að
menn reyndu að haga sam-
rekstrum fjárins svo, að sem
minnst komi saman veikt fé og
heilbrigt, og hafa menn mjög
lagt sig fram um að gera það
bæöi í vor, sem leið og þó alveg
sérstaklega í haust, þar sem
leitarsvæðum var víða öðru-
vísi skipt til rétta en áður, með
tilliti til þessa.
Framkvæmdastjóri fyrir varn-
arráðstafanir var ráðinn Há-
kon Bjarnason skógræktarstjóri
eftir tillögum sameinaðra land-
búnaðarnefnda beggja deilda
Alþingis, en hver sýslunefnd
skipaði honum til aðstoðar einn
fulltrúa fyrir sýsluna, sem svo
í samráði við Hákon, sá um ráð-
stafanir þær, er gerðar voru.
Um mæðiveikina
Eftír Pál Zophóníasson
Fordæmí Norðurlanda-
þjóðanna