Tíminn - 03.03.1938, Blaðsíða 4

38
TÍM INK
Aðvörun.
Að gefuu tftlefni eru ftnnflytjendur liér
með alvarlega varaðlr við því, að gera
ráðstafanir til innkaupa á erlendum
vörum, nema þeir hafi áður tryggt
sér gjaldeyris- og iiwflutningsleyfi.
Vegna erfiðs gjaldeyrisástands geta
menn ekki búizt við að leyfisveiting-
um á þessu ári verði liagað á sama
hátt og t. d. síðastliðið ár, oggeta þess
vegna ekki gert áætlanir um innkaup
frá útlöndum eftir fyrri reynslu.
Þeir, sem ekki taka ofangreínda að-
vörun til greina, mega búast við, að
þeir verði látnir sæta ábyrgð, samkv.
gjaldeyrislögunum.
Reykjavík, 23. febrúar 1938.
GJALDEYRIS- OG INNFLUTNINGSNEFND.
kostnaður þeirra. Hagstofan hef-
ir nú samlð þetta yfirlit og mun
ég birta hér nokkrar niðurstöðu-
tölur til fróðleiks. Að sjálfsögðu
eru skýrslur þessar ekki alveg
tæmandi, en skekkjur ekki svo
verulegar, að dómi þeirra sem
að þeim hafa unnið, að heildar-
myndin geti raskast. f skýrsluna
eru tekin öll iðnaðarfyrirtæki,
hvort sem þau vinna úr innlendu
eða erlendu efni, og framleiðslu-
fyrirtæki, ennfremur aflstöðvar
þær, sem byggðar hafa verið, og
eru það þó nær eingöngu raf-
stöðvar. Aftur á móti hafa ekki
verið teknar með neinar almenn
ar framkvæmdir, sem ekki geta
beinlínis talizt arðgæfar; heldur
ekki íbúðarhúsabyggingar, jarð-
ræktarframkvæmdir eða fram-
kvæmdir á einstökum heimilum,
í sveitum eða við sjó. Yfirlit
þetta nær frá 1920—1937. Þar
sem ég mun hinsvegar nota yfir-
litið til þess að sýna þróunina í
þessum efnum, sömu árin og ég
hefi rætt hér um að framan,
mun ég aðeins taka hér árin
1925—1937. Tek ég þá fyrst árin
1925—34, en það eru 10 árin
næstu á undan lokun fiskmark-
aðanna. Hefir stofnkostnaður
þeirra fyrirtækja, sem áður eru
nefnd, orðið þau ár, sem hér
segir:
Árið 1925 . .. . kr. 1270.1 þús.
— 1926 . ... — 830.0 —
— 1927 . ... — 704.5 —
— 1928 . ... — 2897.8 —
— 1929 . ... 1970.0 —
— 1930 . ... — 3936.5 —
— 1931 . ... — 1566.2 —
— 1932 . ... — 1617.6 —
— 1933 . ... — 2184.5 —
— 1934 . * 2932.5 —
eða samtals kr. 19909.7 þús.
Séu síðan tekin árin 1935—37,
verður niðurstaðan þessi:
Árið 1935 ........ kr. 8024.3 þús.
— .1936 ..........— 5281.5 —
— 1937 ...........— 6546.6 —
Samtals kr. 19852.4 þús.
Samkvæmt þessu kemur í ljós,
að á síðustu þrem árunum hefir
verið varið til allskonar nýrra
fyrirtækja, t. d. síldarverk-
smiðja, mjólkurstöðva, frysti-
húsa, lifrarbræðsla, og síðast en
ekki sízt rafveita, nærri því jafn
mikilli f járhæð samtals og varið
hafði verið til slikra fyrirtækja
samtals næstu 10 árin á undan,
eða að meðaltali á ári um 6.6
millj. síðustu 3 árin, á móti tæp-
um 2 milljónum að meðaltali
næstu 10 árin á undan.
Þetta sýnir það greinilega,, er
raunar var vitað áður, þótt það
lægi ekki fyrir skjallega, að þrátt
fyrir um 10 millj. kr. lægri með-
alinnflutning síðustu 3 árin en
næstu 10 ár á undan, þá hefir
margfalt hærri upphæð af inn-
flutningnum verið varið til arð-
beTandi fyrirtækja. Kemur þá
þá fyrir gjaldeyriserfiðleikunum,
greinilega í ljós ein ástæðan enn
þar sem mikill hluti þessara fyr-
irtækja er stofnsettur án erlends
lánsfjár, en sum með stuttum,
erlendum lánum. Undanfarin 3
ár hefir hér gerzt allt i senn, að
innflutningur erlends lánsfjár
hefir minnkað stórkostlega frá
því sem verið hafði síðustu 10 ár-
in, að útflutningurinn hafði
lækkað um 8 míllj. kr. að meðal-
tali á ári frá þvi, sem hann hafði
verið næstu 10 ár á undan, að
verzlunarjöfnuðurinn hefir,
þrátt fyrir það, orðið hagstæður
um 5.3 millj. kr. á ári, á móti 2.5
millj. áður, og að í ný iðn- og
framleiðslufyrirtæki og orku-
veitur hefir á þessum 3 sl. árum
verið varið tæpum 20 millj. kr.,
eða nærri jafnhárri fjárhæð, og
samanlagt var varið í sambæri-
Ieg fyrirtæki næstu 10 árin á
undan.
í Ijósi þessara staðreynda
verður það ekki furðulegt í aug-
um hugsandi manna, þótt þröngt
sé fyrir dyrum í málum þessum.
Þessar tölur sýna að efnahag
þjóðarinnar sem heildar hefir á-
reiðanlega ekki farið hnignandi
þessi síðustu ár og tel ég rétt og
sjálfsagt að þess sé getið hér.
Hinu mega menn þá jafnframt
ekki gleyma, að þrátt fyrir þess-
ar staðreyndir, eða ef til vill
réttara sagt vegna þeirra, er
gjaldeyrisverzlunin meiri erfið-
leikum háð en áður. Verða menn
að horfast beint í augu við þá
erfiðleika.
Ósanngjamar árásir
Það vantar ekki menn, sem
leggja vilja vinnu í að mála á-
standið með sem svörtustum lit-
um og svala sér með því móti.
En það eru færri, sem benda á
skynsamleg úrræði til bóta.
Af framangreindum upplýs-
ingum um þessar gífurlegu fjár-
hæðir, sem varið hefir verið til
þess að byggja upp íslenzkan
iðnað og ýms ný fyrirtæki und-
anfarin ár, verður það ljóst, að
þar liggur ein meginorsök gjald-
eyrisvandræðanna. Neyzluvöru-
innflutningurinn hefir stöðugt
farið lækkandi að magni og hon-
um verður varla komið lengra
niður, nema með skömmtun. Af
gjaldeyrisvandræðum dagsins í
dag og atburðum síðustu ára, er
hér hafa verið skýrðir, kemur
það því berlega fram að svo
framarlega sem ekki gerast
miklar breytingar til bóta í út-
flutningsverzlun okkar nú á
næstu mánuðum, þá er ekki
hægt að halda áfram uppbygg-
ingu iðnaðarins og annarra
nýrra fyrirtækja með sama
hraða og gert hefir verið undan-
farin ár, nema með meiri notk-
un erlends lánsfjár og lengri
gjaldfrestum en fengizt hafa
fram að þessu í fjölmörgum
dæmum. Ennfremur er sjáanlegt
að gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd hlýtur að þurfa að neita
um innflutning til ýmsra fram-
kvæmda, sem einstaklingar eða
stofnanir kunna að hafa fyrir-
hugað. Hjá þessu sé ég ekki að
verði með neinu móti komizt. Er
þess þá að vænta, að þeir, sem nú
gera sér mest far um að halda
á lofti tíðindum um gjaldeyris-
vandræði þjóðarinnar, taki með
mestum skilningi þeim ráðstöf-
unum, sem nauðsynlegt verður
að gera til þess að mæta þeim.
Uftan úr heimi
(Frh. af 1. síðu.)
setullð Frakka draga sig burt úr
Rínarhéruðum til að bæta úr
rangindum Versalasamning-
anna. Það nægði til að fella
hann.
Siðan hefir Herriot verið ráð-
herra í ýmsum ráðuneytum og
forsætisráðherra skamma
stund 1932.
Hann var andvígur alþýðu-
fylkingunni, en lenti þar í
minnihluta og lagði því niður
flokksforystuna. Hann hefir þó
veitt stjórnum alþýðufylkingar-
innar fullan stuðning, en lýsir
jafnan andúðinni á kommún-
ismanum.
Ágæt herbergi
til leigu á Hverfisgötu 32 yfir
lengri eða skemmri tíma. Hent-
ugt fyrír ferðafólk. — Sími 3454
NOTUÐ
ÍSLENZK FRÍMERKI.
kaupi ég hæsta verði. Duglegir
umboðsmenn óskast um allt
land. Innkaupsverðlistar sendir
þeim sem óska.
Gunnar Guðmundsson,
Laugaveg 42. Pósthólf 551
Sími 4563. — Reykjavík.
Komandi ár
(Frh. af 1. siðu.)
kosningar, og tapaði flokkurinn
þá fjórða hlutanum af þing-
fylgi sínu, og miklu af kjós-
endatölu. Ári síðar voru aftur
kosningar. Þá týndist stjórnar-
forsetinn, Ásgeir Ásgeirsson.
Hann hafði byrjað 1932 að stýra
flokki, sem var meirihluti Al-
þingis, og endaði tveim árum
síðar með að bjóða sig fram ut-
anflokka, og á þann hátt að fá-
ir mundu eftir að hann var til. í
hugum margra Framsóknar-
manna eru hrakfarir flokksins
á þessum árum talin ótvíræð
sönnun þess, að hann hafi beðiö
allt þetta afhroð eingöngu
vegna þess að hann starfaði
með ihaldinu. En ósigur
Framsóknarmanna á stjórnar-
árum Ásgeirs Ásgeirssonar
og Þorsteins Briem stafaði
líka af því að „þessir
leiðtogar" svikust að flokkn-
um, drógu hann nauðugan
inn í stjórnarsamvinnu móti
vilja alls þorrans af flokks-
mönnum. Ásgeir og Þorsteinn
voru viljalaus verkfæri i hönd-
um íhaldsins, létu ofsækja
þekta Framsóknarmenn eins og
Hermann Jónasson, Guðbrand
Magnússon, Pálma Loftsson og
Einar Einarsson, algerlega án
saka, snéru kjördæmamálinu
upp í hefndarpólitik á Fram-
sóknarflokkinn og brúkuðu
kreppusjóð til framdráttar and-
stæðingum og keppinautum
Framsóknarmanna. Það er sízt
að furða, þó að Framsóknar-
menn hafi ekki skemmtilegar
endurminningar um samstarf
þessara ára.
Vegna atburða í sjálfum
Framsóknarflokknum, sem ekki
verður skýrt frá hér, höfðu þeir
Ásgeir Ásgeirsson og Þ. Briem
náð um stundarsakir kverkataki
á Framsóknarflokknum og not-
uðu það á tvennan hátt. Fyrst
til að auka sér sjálfum skamm-
vinn völd, og til að reyna að
koma Framsóknarflokknum
undir íhaldið. Með niðurlægingu
flokksins ætluðu þeir að tryggja
sér langt og áberandi forustu-
starf í íslenzkum stjórnmálum.
Ef borið er saman valdatíma-
bil Sigurðar í Yztafelli með Jóni
Magnússyni frá 1917—20 við
samstarfsár Ásgeirs fræðslu-
málastjóra við Magnús Guð-
mundsson frá 1932—34, sézt
þessi munur glögglega. Það átti
að vera auðveldara að vinna
með Magnúsi Guðmundssyni en
Jóni Magnússyni, því að M. G.
stóð að lífsskoðun og skapferli
miklu nær Framsóknarmönnum
en J. M. En niðurstaða þessara
tveggja bræðingsstjórna var
samt ólík. Tímabil Sigurðar i
Yztafelli er glæsilegur fram-
faratími í sögu Framsóknar-
manna, en stjórnarár Ásgeirs
fræðslumálastjóra ósigra- og
hrakningsár. Og ástæðan er
augljós. Sigurður var trúr
flokki sínum og stefnu. Hann
hélt leið sína eftir miðjum
þjóðveginum. í fylgd með sér
hafði hann kjarna bændastétt-
arinnar og samvinnumanna.
Þeir mótuðu þróun tímabilsins.
Jón Magnusson sveigði frá
hægri inn á leið bóndans frá
Yztafelli, en þó með fullri
gætni og hélt virðingu sinni og
flokks síns. Ásgeir fræðslumála-
stjóri og Þorsteinn Briem höfðu
enga stefnu nema að tildra sér
fram persónulega. Þeir höfðu
engin lífræn áhugamál og ekk-
ert skapandi afl í stjórnmál-
um. Þeir brutu af sér megin-
hluta flokksins. Til að fá að
halda völdunum sem lengst
hnipruðu þeir sig upp að
kjarna íhladsins og leituðu þar
skjóls og verndar. Hrakningur
Framsóknarmanna 1932—34 var
ekki nema að nokkru leyti að
kenna samstarfinu við íhaldið,
heldur því, að flokkurinn var
þennan tíma herfangi íhalds-
ins, og þeir Ásgeir fræðslumála-
stjóri og Þ. Briem fangaverðir
Mbl.stefnunnar. Það var þess
vegna ekki furða þó að Fram-
sóknarmenn brytu af sér þenn-
an herfjötur og það gerðu þeir
með -flokksskipulagi sínu frá
1933 og 1934.
Stjórnarsamvinnan 1934—37
með Framsóknarflokknum og
Alþýðuflokknum var 1 aðalat-
riðum með sama hætti og frá
1927—30. Framsóknarflokkur-
inn réð stefnunni. Alþýðuflokk-
urinn vann að umbótum, en
fékk ekki þjóðnýtingu. Viðreisn
sú í landinu, sem lagðist niður
um 1930 fyrir vanþol og bylt-
ingargirni Alþýðuflokksins og
þau innri óheilindi, sem Jón
Jónsson flutti inn í Framsókn-
arflokkinn, hófst nú að nýju.
Bændur, útvegsmenn og verka-
menn fengu stórfelda leiðrétt-
ingu á mörgum sínum vand-
kvæðum. En haustið 1936 bilar
Alþýðuflokkurinn og sendir
Framsóknarmönnum kröfu með
þriggja mánaða fyrirvara um
samvinnuslit, eða ganga inn á
Reykjavík. Sími 1249.
Niðursuðuverhsmiðja
Reykbús.
þjóðnýtingu. togaranna. Á sama
hátt hafði Alþýðuflokkurinn
rofið samstarfið 1930 með of-
beldi sinu við Sambandið. í
bæði skiftin sté Alþýðuflokkur-
inn víxlspor. Honum hefir aldrei
vegnað vel nema í hóglátu um-
bótasamstarfi við Framsóknar-
flokkinn.
Reynsla 20 undangenginna
ára sýnir, að Framsóknarflokk-
urinn er miðílokkur í landinu.
Hann hefir alla þessa stund
nema stjórnartíð Ásgeirs Ás-
geirssonar, staðið í fararbroddi
um forustu í þjóðmálum öllum.
Hann hefir haldið leiðir sínar
eftir miðri þjóðleið. Stundum
hefir Alþýðuflokkurinn sveigt
inn á veginn frá vinstri, en
stundum koma Mbl.mennirnir,
þó að það sé sjaldan. Fram-
unum vel, sýna báðum fulla
sanngirni og festu. Framsókn-
armenn vinna eftir því, sem
málefni eru til. Þeir beita sér að
hinum þýðingarmestu viðfangs-
efnum, og þeir taka með skyn-
samlegu jafnaðargeði tilboðum
frá hægri og vinstri um stuðn-
ing að leysa öll þessi vandamál.
J. J.
Grein um síldarverksmiðj-
urnar, eftir Jón Gunnarsson
framkvæmdastjóra, birtist í
næsta blaði.
Símnefni: Sláturfélag.
Bjágnagerð.
Frystihús.
Samvinnunámskeið.
Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga hefir ákveðið að
halda námskelð fyrir starfsfólk
samvinnufélaganna 8.—13. maí
n. k., ef nægileg þátttaka fæst.
Á námskeiðinu verða gefnar
leiðbeiningar í bókfærslu, vöru-
álagningu, skýrslugerð, búðar-
afgreiðslu og endurskoðun. Auk
þess verða haldnir fyrirlestrar
um ýms samvinnumál, skoðuð
samvinnufyrirtæki í Reykjavík
og nágrenni o. s. frv.
Námskeiðið er ókeypis en
þátttakendur verða að greiða
dvalarkostnað og ferðir. Auk
starfsfólks samvinnufélaganna
geta aðrir áhugasamir sam-
vinnumenn sótt námskeiðið.
Sérstaklega væri gagnlegt fyrir
félagsstjórnarmenn og endur-
skoðendur og aðra, sem taka
virkan þátt í starfinu eða ætla
sér að gera það, að sækja nám-
skeiðið.
Þátttöku þarf að tilkynna
Sambandinu fyrir marzmánað-
arlok. Ráðlegast er fyrir þann,
sem óskar að sækja námskeið-
ið, að snúa sér til kaupfélags
síns og biðja það að tilkynna
þátttökuna og geta þess um leið,
hvenær hann hyggst að koma
til Reykjavíkur og hvort hann
óskar að húsnæði sé pantað fyr-
ir sig meðan hann dvelur þar.
Framleiðlr og selur i heildsölu og smásölu: Niðursoðlð kjöt
og fiskmeti fjölbreytt úrval. Bjúgu og allskonar áskurð á brauð
mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávalt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði. Frosið kjöt
allskonar, fyrst og geymt í vélfrystihúsi, eftir fyllstu nútíma-
kröfum. -5 ; sj
Ostar og smjör frá Mjólhurbúi Flóumannu.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar um
allt land.
Yý bók frá Memiiiigarsjóði
Knut Líestöl: Uppruni Íslendíng-a sagna
Björn Guðfinnsson íslenzkaði
Verð: 5 krónur Fæst hjá bóksölum
Aðalútsala í Rikisprentsmiðjunni Gutenberg
Innflutníngfur á lauk
Samkvæmt lögum um verzlun með kartöflur og aðra
garðávexti o. fl. frá 1. febr. 1936 og auglýsingu At-
vinnumálaráðuneytisins 28. apríl 1936, munum vér
framvegis annast innflutning og heildsölu á LAUH,
eftir því sem innflutningsleyfi og gjaldeyrir verður
veittur til kaupa á þessari vöru.
Grænmetisverzliiii rlkisius.
Tílkynning'
tíl innflytjenda.
Þeir, sem úska að flytja til laiidsius
vörur á 2. þriðjungi þessa árs, þurfa
að senda uinsúknir um gjaldeyris- og
inuflutniugsleyfi fyrir 15. marz n. k.
I nisúknir. sem berast oss síðar, verða
ekki teknar til greina, nema sérstak-
lega standi á.
IJmsúknir, sem lierast oss til þess tíma,
iim leyfi til innflutnings á 1. ársfjúrð-
ungi, verða ekki teknar til afgreiðslu
fyrr eu við næstu úthlutun.
Reykjavík, 21. febrúar 1938.
GJALDEYRIS- OG UVAFLLTiYIYGSAEFAD.