Tíminn - 13.12.1938, Side 2

306
TÍMINN, frriðjiiclnginn 13. des. 1938
77. I»Iað
Ábyrgðartilfinníng andstæðinganna
»Við munum berjast þar til við
einír stöndum nppí«
■gímiran
Þriðjudayinn 13. des.
Andi kommúnista í
sj álistæðisblöðunum
Einn af áhrifamönnum Mbl.-
manna í Skagafirði, Sigurður
frá Veðramóti, talaði hér á ár-
unum um hina ráðsettu menn
í MbLliðinu, sem „stæðu upp úr
svaðinu.“ Hann átti við hina
prýðilegu sjálfbjargarmenn,
sem hann taldi helzt vera í sín-
um flokki. En nú bregður svo
undarlega við, að hvað eftir
annað koma fram í flokks-
málgögnum Sigurðar á Veðra-
móti kenningar, sem stefna að
því að draga fleiri ofan í
„svaðið“. í þessum málgögnum
birtast greinar, sem ekki
myndu vera teknar í neitt
Framsóknarblað. í þessum á-
drepum er beinlínis verið að
eggja fólk í Reykjavík til að
heimta atvinnubótavinnu og á-
fella stjórnina fyrir að vera
ekki nógu stórtæk í þessum
efnum. í þessum áróðri kemur
fram andi Einars Olgeirssonar
og Héðins Valdimarssonar. Þar
er ýtt undir fólk að kasta sér
á arma hins opinbera, ríkis og
bæjar, vinna ekki sjálfur, láta
aðra vinna fyrir sér. Þessi skoð-
un er að vísu fordæmanleg á
vörum kommúnista. En þar sem
það er vitað, að fyrir þeim vakir
upplausn þjóðfélagsins, og að
því loknu bylting, þar sem nú-
verandi þjóðskipulag er jafnað
við jörðu, þá er ekki hægt ann-
að að segja en að Einar og
Héðinn séu á sinni ,,línu“. Þeir
ætla að liða sundur núverandi
þjóðskipulag, og það gera þeir
bezt með því að sliga atvinnu-
lífið og þá, sem vinna að fram-
leiðsluvinnunni með óvígum her
þeirra, sem lifa á vinnu ann-
arra.
Atvinnuleysisnefndir, sem
komið hafa til Skúla Guð-
mundssonar upp í stjórnarráð,
hafa haft eftir Pétri Halldórs-
syni borgarstjóra, úr viðtölum
um atvinnuleysismálin, að hann
gæti lítið gert fyrir þá. Hann
væri í þessum efnum orðinn
millimaður milli Landsbankans
og þeirra, sem ekki framleiða
en lifa á opinberu framfæri.
Það er að vísu ekki víst að þessi
orð séu rétt flutt eftir borgar-
stjóra, en þau eru sönn. Skuld
bæjarins við þjóðbankann er
mjög há og meiri en hún má
vera. Og þessi skuld er stofnuð
fyrst og fremst vegna þess mikla
fjölda hér í bænum, sem kasta
sér á framfæri annara og vilja
ekki taka - þátt í framleiðslu-
störfum annarsstaðar á land-
inu, þar sem nóg þörf er fyrir
vinnandi hendur.
En ef Sigurður á Veðramóti
hefir haft á réttu að standa fyr-
ir nokkrum misserum um að
allmargir samherjar hans
væru þá í nokkrum efnum, þá
má gera ráð fyrir að svo sé enn,
og þá ekki sízt hér í höfuð-
staðnum. Þessir menn hljóta að
mynda sér skoðun um það,
hvort þeim finnist byrðar af
framfærslu þeirra, sem ekki
vinna nógu mikið, eða þeir óski
eftir að fá fleiri, miklu fleiri á
sitt framfæri. Ef þessum sam-
herjum Sigurðar á Veðramóti
finnst byrðin nú nægilega
þung, og að ískyggilega lítið sé
farið að standa upp úr svaðinu
af þeim verðmætum, sem mölur
og ryð og iðjuleysi sækir á að
granda, þá væri eðlilegt, að þeir
segðu við forystumenn sína:
Þið eruð byrjaðir að egna fólk
til að krefjast af almenningi
meiri fórna, en þegar hafa ver-
ið færðar, vegna þeirra, sem lifa
á opinberu framfæri. Þið send-
ið út um bæ og land blaða-
greinar, sem að efni og anda
gætu verið eftir forsvarsmenn
kommúnista. Þið hafið tvisv-
ar neitað á Alþingi stuðningi
við byggðarleyfi Bernharðs
Stefánssonar. Þið hafið nú í vor
í bæjarstjórn Reykjavíkur látið
borgarstjóra og nokkra aðra af
samherjum hans halda ræður
móti byggðarleyfi í sama tón
og fulltrúar kommúnista?
Þessar spurningar verða vafa-
laust bornar fram víðar en við
þá, sem telja sig vera sérstaka
I.
„Er allt þetta stríð og bar-
átta milli flokka nauðsynlegt?
Er ekki meira samstarf hugs-
anlegt?“
Þannig spyr nú mikíll hluti
landsmanna, og það menn af
öllum ábyrgum stjórnmála-
flokkum.
Fyrir þá, sem þannig spyrja,
er það lærdómsríkt hvernig rit-
að hefir verið í flokksblöðin
síðan 1. desember.
Á fullveldisdaginn lét for-
sætisráðherrann Hermann Jón-
asson orð falla á þá leið, að fyr-
ir ofan allt stríð einstaklinga
og flokka, yrði alltaf að vera
eitt sjónarmið, sem tengdi oss
íslendinga: „Hin sameiginlega
ábyrgð okkar allra á því, að
sjálfstæði og lífsmöguleikar
þjóðarinnar glatist ekki“. Og
hann benti á að okkur væri
þetta sj ónarmið nauðsynlegt,
ekki sízt nú, vegna þess að
lausn mikilsverðra mála væri
framundan, sem tilheyrðu frels-
isbaráttunni. Aflabrestur og
markaðshrun skapaði erfiðleika
við sjávarsíðuna, og hagsmuna-
barátta flokka og einstaklinga
lamaði starfskraftana, sem
annars gætu verið miklir.
Það er lærdómsríkt að at-
huga hvernig stjórnmálablöðin
hafa tekið þessum orðum.
Alþýðublaðið segir að stétta-
baráttan verði að halda áfram
meðan ekki séu „allir jafnir í
þjóðfélaginu‘“ og ennfremur að
af andstæðingunum, Kom-
múnistum og Sjálfstæðismönn-
um, sé einskis annars að vænta
en svika.
Þjóðviljinn (blað Kommún-
ista) tekur í sama streng.
Hann segir að þjóðstjórn sé
raunverulega þegar mynduð og
allir flokkar ætli að svíkja
verkamenn, nema Kommún-
istar.
Morgunblaðið (og væntan-
lega ísafold) segja að samvinna
sé möguleg, ef „gengið sé inn á
stefnu Sjálfstæðisflokksins". —
Ummæli forsætisráðherra beri
það með sér, að nú séu „sumir
að bogna undan ofurþunga
synda sinna“.
Ef draga ætti saman ummæl-
in, eru þau á eina lund:
„Við ætlum að berjast þang-
málsvara þjóðskipulagsins, en
egna fólk til meira iðjuleysis og
meiri frekju gagnvart þjóðfé-
laginu. Framsóknarmenn eru
samdóma Sigurði á Veðramóti
um það, að þeir vilja ekki að
öll þjóðin sökkvi í það ástand
að vera á annarra framfæri.
J. J.
að til enginn stendur uppi,
NEMA VIÐ!“
Og flokksblöðin virðast öll
telja það hina mestu fjarstæðu,
að allt í einu eigi að fara að
gilda sú regla, að fyrir ofan
þeirra flokkssjónarmið eigi að
koma „hin sameiginlega ábyrgð
okkar allra á því, að sjálfstæði
þjóðarinnar og lífsmöguleikar
glatist ekki“.
Ef eitthvað hefði skort á næg-
ar sannanir fyrir því, að flokks-
sjónarmiðin væru orðin blind,
þá hafa skrif blaðanna sein-
ustu daga fært um það sann-
anir, sem ekki verða véfengdar.
Tíminn telur vel farið að tekist
hefir að leiða þetta svona ræki-
lega í ljós frammi fyrir alþjóð.
II.
Framsóknarflokkurinn barð-
ist fyrir því, þegar menn
streymdu að gullkistunni við
sj ávarsíðuna, á sínum tíma, að
sveitirnar ekki tæmdust. Hann
barðist fyrir því að gera þar
lífvænlegra með því að leggja
síma, vegi og brýr, með því að
efla samvinnuhreyfinguna í
landinu, sem nú starfrækir eig-
in verzlanir fólksins, sláturhús,
frystihús, mjólkurbú og fjöl-
mörg iðnfyrirtæki. Hann hefir
greitt fyrir því, að bændurnir
fengju sem bezt hjálpartæki, og
hann hefir jafnframt búið í
haginn fyrir sveitirnar með hin-
um fjölmörgu skólum, sem sett-
ir hafa verið á fót og sniðnir
eru við þeirra þarfir. Hann hef-
ir barizt fyrir afurðasölumál-
um sveitanna og borið þau fram
til sigurs. Hann hefir endur-
skipulagt Búnaðarfélagið og
gert það starfshæfara en áður.
Hann er nú að beita sér fyrir
garðyrkjuskóla, aukinni þekk-
ingu í garðrækt og aukinni
grænmetisneyzlu meðal lands-
manna. Ennfremur að koma
sem fullkomnustu skipulagi á
tilrauna- og rannsóknarstarf-
semi landbúnaðarins, þannig
að sérhver ný reynsla og ný vís-
indi megi verða landbúnaðinum
til eflingar svo fljótt sem auðið
er.
Þanníg hefir Framsóknar-
flokkurinn unnið, og oft hefir
flokkurinn orðið að heyja um
þetta harða baráttu.
Enginn neitar því nú, þegar
gullkistan við sjávarsíðuna
reynist ekki eins örugg eins og
ýmsir héldu, að Framsóknar-
flokkurinn hafí ekki gert rétt,
þegar hann háði þessa baráttu,
til að veita viðnám burtflutn-
ingnum úr sveitunum. Því hvar
væri þjóðin stödd, ef hinar stór-
kostlegu framfarir í sveitunum
hefðu ekki átt sér stað, og mörg
þúsund manna hefðu flutt það-
an til viðbótar að sjávarsíð-
unni.
Nú, þegar erfiðleikarnir
steðja að við sjávarsíðuna, mun
það vera sameiginlegt álit allra,
hvar í flokki sem þeir standa,
að þessi barátta Framsóknar-
flokksins hafi verið til mikill-
ar blessunar fyrir þjóðina.
Sveitunum hefir tekizt, þrátt
fyrir mikla utanaðkomandi erf-
iðleika, að komast þolanlega
yfir hin síðustu erfiðu ár. Er
það ekki sízt að þakka úrræðum
samvinnunnar, sem sveitafólk-
ið hefir lært að beita.
Á þessum tímum er því að-
staða Framsóknarflokksins
sterkari en nokkurs annars
flokks í landinu. Að vísu renna
andstæðingarnir hornauga til
margs af því, sem Framsóknar-
flokkurinn hefir barizt fyrir og
sjálfsagt mundi vera ráðist
meira á gerðir hans, ef menn
ekki vissu, að sveitafólkið í
hinum dreifðu byggðum hefir
gert Framsóknarflokkinn að svo
sterkum varnargarði, að and-
stæðingarnir telj a þýðingar-
laust að leita þar á.
Af þessum ástæðum er Fram-
sóknarflokkurinn nægilega
sterkur til þess að geta gefið
ráð, og jafnvel gengið á milli,
þegar baráttuaðferðir og vinnu-
brögð nábúaflokkanna leiða til
ófarnaðar og eru að verða þjóð-
hættuleg.
III.
Menn minnast þess ef til vill
sumir, þegar einn af forkólfum
Sjálfstæðisflokksins stóð aust-
ur við Þjórsárbrú, rétti út hend-
ina og sagði: „Við eru afla-
klærnar“. Og þessar aflaklær,
sagði hann, gætu látið rækta
upp þessi víðáttumiklu lönd.
Síðan þetta var sagt, hefir
margt breytzt. Hinn mikli og
auðfengni auður, sem sjórinn
gaf, hefir minnkað af völdum
markaðshruns og verðlækkunar.
Stórgróðareksturinn hefir orðið
að stórtaprekstri. Deilan um
ARÐINN hefir orðið að deilu
um það, hverjir eigi að bera
TAPIÐ. Hinir ríku vilja halda
fyrri lífsvenjum. Verkamenn-
irnir vilja láta kaupið haldast
óbréytt. Og svo er deilt. í kaup-
stöðunum hafa flokkarnir
spreytt sig á því, hver geti ver-
ið mestur í skrumauglýsingum,
sem enga stoð geta átt í veru-
leikanum. Sjá menn hvernig
komið er á Eskifirði? Á sömu
leið virtist vera að fara á Seyð-
isfirði, þegar bæjarstjórinn,
sem er Framsóknarmaður, setti
hnefann í borðið. Daglega heyr-
ast ótíðindi frá Norðfirði, þar
sem Sjálfstæðismenn og kom-
múnistar hafa tekið höndum
saman. Þar eiga kommúnistar
að hlífa Sjálfstæðismönnum við
að greiða útsvör, en Sjálfstæð-
ismenn og kommúnistar eiga
að heimta framkvæmdir og vera
samtaka í því að heimta pen-
inga hjá ríkinu til þessara
framkvæmda og framfærslu
fjöldans. í Hafnarfirði eru stöð-
ugt háðar hatrammar deilur
milli Kommúnista og Sjálfstæð-
ismanna annarsvegar og Jafn-
aðarmanna hinsvegar. í Reyk-
javík er baráttan háð um hylli
fjöldans með sífelldum yfirboð-
um. Blöð Sjálfstæðismanna
heimta stóraukin framlög til
atvinnubóta umfram það sem
lög leyfa, samhliða því, sem þau
deila á ríkisstj órnina fyrir að
gæta ekki nægilegs sparnaðar á
ríkisfé! í Reykjavík er ekkert
gert, síðan Jón Þorláksson leið,
til að auka verklegar fram-
kvæmdir. Útgerðin gengur sam-
an, bæjarfélagið ætti væntan-
lega kost á að fá keyptar
stórjarðir í nágrenni Reykja-
víkur og setja þar á stofn arð-
bærar framkvæmdir í stórum
stíl, með vinnuafli sem bærinn
ræður yfir og nú nýtist að engu,
en bæjarstjórnin gerir ekki
neitt til slíks.
Talið er að fátækraframfæri
og styrkir muni í ár nema um
3 millj. kr. Yfirdráttur Reykja-
víkurbæjar í Landsbankanum
fer hraðvaxandi. Baráttan
milli flokkanna er háð með
stöðugum skrumauglýsingum og
einkum um þurfalinga og at-
vinnuleysingja. Áætlað er að
fimmti hver maður í Reykjavík
njóti styrks eða fátækrafram-
færis. Borgarstjórinn í Reykja-
vík er að sligast undir erfiðleik-
unum.
Á síðasta ári stöðvaðist öll
togaraútgerð vegna ósamkomu-
lags. Hinir fjandsamlegu flokk-
ar steyttu hnefa, þó þjóðar-
voði vofði yfir, ef togaraflotinn
stöðvaðist. Hvorugur aðili gat
horft ofar flokkshagsmunum.
Framsóknarflokkurinn varð að
skerast í leikinn. í það sinn
tókst að koma togaraflotanum
út, og semja frið um síldveið-
arnar síðastliðið sumar. Sama
sagan gerðist gagnvart Eim-
skipafélaginu. Talið er, að Eim-
skipafélagið hafi tapað á ann-
að hundrað þúsund króna á
stýrimannadeilunni. Einnig þar
varð Framsóknarflokkurinn að
skerast í leikinn, og fá báða að-
ila til að sætta sig við gerðar-
dóm.
Þegar Framsóknarflokkur-
inn talar um frið, þá er hann
ekki að tala um frið fyrir sjálf-
an sig eða sín sérstöku mál.
Flokkurinn talar fyrst og fremst
til hinna stríðandi flokka við
sjávarsíðuna og segir: Viljið þið
ekki gæta að því hvað þið er-
uð að gera með þessu framferði
ykkar. Viljið þið ekki gæta að
því, að með þessu getið þið sett
framleiðsluna og alla þjóðina í
hættu. Sjáið þið það ekki af
reynslunni síðastliðinn vetur,
að þá voruð þið á góðum vegi
með að eyðileggja ekki aðeins
sjálfa ykkur og atvinnuvegi bæj-
arfélagsins, heldur stofna allri
þjóðinni í voða. Það er þessi
hætta, sem Framsóknarflokkur-
inn bendir á. Það eru ekki
skrumauglýsingar og stétta-
stríð, sem bæina vantar. Það,
sem hina stríðandi flokka skort-
ir, til að rétta við atvinnulífið
í bæjunum, er að læra af hinum
dreifðu byggðum, þeirra vinnu-
brögð, þeirra sparsemi, þeirra
hagsýni um kaup og sölu, þeirra
skipulegu úTræði til þess að fá
sem mest upp borið. Það eitt
getur bjargað yfir erfiðleikana.
IV.
Þegar Framsóknarflokkurinn
bendir æsingaflokkunum við
sjávarsíðuna á hættuna, sem
þeim sjálfum og þjóðinni stafar
af vinnubrögðum þeirra, þá er
svarið: „Við munum berjast þar
til við einir stöndum uppi.“
Og jafnframt setja sumir
þessara herra, eins og Sjálf-
stæðismenn, upp merkissvip,
og segja við þá, sem benda þeim
á hættuna, að þeir séu sjálfir
að „bogna undan ofurþunga
synda sinna“. Það væri ekki úr
vegi fyrir þá menn, sem þannig
skrifa, að kynna sér betur sögu
sinnar eigin þjóðar og ýmsra
annarra. Þá myndu þeir e. t. v.
átta sig á, að þeir sem hafa bor-
ið friðarorð, haf ekki alltaf verið
hræddir við að draga sverðið úr
slíðrum, ef á hefir þurft að
halda, og þá ekkert síður kunn-
að að beita því, ef ekki hefir
verið hjá komizt. Jón Loftsson
bar friðarorð í milli ábyrgðar-
lausra og æstra flokka um langt
skeið. Hann gat það vegna þess,
að menn vissu, að hann var líka
maður til að beita vopnum og
stjórna herflokkum, ef við
þyrfti.
Ummæli sumra flokksblað-
anna um Framsóknarflokkinn,
út af því, að hann hefir bent á
þá hættu, sem deilur kaupstað-
anna geta leitt yfir þjóðina,
minna mjög á viðskipti og um-
mæli, sem fóru á milli þeirra
Skammkels og Gunnars á Hlíð-
(Framh. á 3. síðuj
Séra Halldór Jónsson, Reynívöllum:
Um samtakamáttínn
i.
Bera bý
bagga skoplítinn,
hvert að húsi heim.
Þaðan koma ljós
hin logaskæru
á altari hins göfga Guðs.
Jónas Hallgrímsson.
Mikið er um það rætt og rit-
að, að þjóð vor sé í vanda stödd.
Þar er rætt um skuldir ríkis og
þjóðar, stofnana, bæjarfélaga
og einstaklinga. Að vísu verður
ekki hjá þeim sannindum kom-
izt. Á einni síldarvertið veltur
fjárhagslegt bolmagn ríkisins,
á sjávarútveginum í hvert sinn,
af því hvorttveggi er stórtækast
um úrgreiðslu á hinu mikla
vandamáli, í þessu efni, því að
standa í skilum.
Annað er þó stórtækara um
allan framtiðarhag og verður
síðar að því vikið. Þetta var að-
eins til dæmis tekið.
Sumir eru bölsýnir. Þeim
virðist voði fyrir dyrum, og
hafa þeir nokkuð til síns máls.
Það er tæpast, að þeir sjái ljós-
glætu í öllu þessu myrkri.
Aðrir eru bjartsýnir. Þeirra á
meðal er ég. Þeir trúa á líf og
framtíð þjóðarinnar og síhækk-
andi heillir í ásköpuðum þroska
hennar.
Sumt í hættum framtíðar-
innar felst án efa í skökku
skipulagi, í löggjöf, hugarfari
og háttum þjóðarinnar, þó ein-
kum í hugarfari hennar. Þess-
vegna verður það hugarfarið,
sem helzt umbóta þarf. Takizt
að bæta það, verður öllu borgið.
Það er hugarfarið, nýtt hugar-
far, sem öllu á að bjarga. —
Þegar svo er komið, veltur ekki
allt á einni síldarvertíð. Bregð-
ist hún I eitt sinn, er það að
vísu mikið óhapp, en þó alls
eigi óbætanlegt, því að svo
margar aðrar stoðir standa
undir heillum þjóðarinnar,
sterkar stoðir, sem standast öll
áföll.
II.
Því skal eigi neitað, og játa
vísast allir innst inni fyrir, að
ýmsar stórfelldar veilur séu í ís-
lenzkri löggjöf. Þyrfti nú nokk-
ur að furða sig á slíku? Hafa
þar eigi verið að verki skamm-
sýnir menn? Það virðist geta
verið.nægileg ástæða.
Annað er það, sem eigi verður
hjá komizt, þegar minnst er á
íslenzka löggjöf, og það eru
hinir flokkspólitísku þættir,
sem að einu leytinu mynda þar
uppistöðuna. Þegar hver togar
í sinn skækil, er mjög mikil
hætta á, að komi snurða á þráð-
inn. Það er þetta, sem án efa
veldur miklu böli einmitt í lög-
gjöf vorrar þjóðar. Nú erum
vér svo fáir, íslendingar, að vér
höfum ekki ráð á að láta slíkan
óleik eptir oss. Hér þurfa allir
kraftar að vinna saman að al-
þjóðarheillum, að einu og sama
marki. Hér á ekki að vera Gyð-
ingur né grískur, hvorki þræll
né frelsingi, eins og forðum var
sagt, heldur allir eitt, allir ís-
lendingar, synir og dætur hinn-
ar sameiginlegu móður, sem
hefir fætt oss og alið oss í sæld
og þrautum allar liðnar aldir
frá íslandsbyggð.
III.
Sumir líta svo á, að eigi sé
vinnandi vegur að slökkva eld-
inn í viðureign stjórnmála-
flokkanna, að gera óskaðvænar
eiturörvarnar í ræðum og rit-
um og sameina hinar sundruðu
sveitir. Þetta hlýtur þó að vera
vinnandi vegur, er þjóðarnauð-
syn til þess knýr, eins og nú
er með vissu og raunar hvernig
sem á stendur. Það er þjóðar-
nauðsyn, lífsnuaðsyn, að allir
vinni saman í einum anda, al-
þjóð manna til heilla. Með
þessu er eigi þar með sagt, að
ávalt séu allir á sömu skoðun.
Slíks er auðvitað alls eigi að
vænta meðan leyfist að hugsa.
Tæpast heldur æskilegt, því
sjónarmiðin skýrast við mis-
munandi skoðanir. En þegar
mætzt er á miðri leið, þar sem
báðir fá nokkuð, en hvorugur
allt, þá virðist ratað á hið rétta
meðalhóf, öllum til heilla. Sá
væri þarfur maður ættjörðinni,
sem væri svo máttugur í orðum
og vrekum, að honum tækist
að flytja slíkt friðarorð á milli
stjórnmálaflokkanna, hinna
sundruðu sveita, að ávöxturinn
yrði samvinna, bróðurlegt sam-
starf, þar sem hver fyrir sig
yrði manna fegnastur, að fá
sinn styrk hjá hinum, svo að
hver bætti annan upp, það sem
á brysti hjá hvorum fyrir sig.
Ég veit, að þetta er hugsjón,
en slíkt ætti að vera mögulegt.
Má telja það skyldu allra góðra,
hugsandi manna, allra góðra
íslendinga, að vinna einmitt að
þessu marki. Hitt er bæði hróp-
leg skömm og skaði, er bræður
berast á banaspjótum. Þá verð-
ur ættjörðin ómaklega fyrir
halla. Allir á voru landi þurfa
að muna, að allir eru greinar
á hinum sama þjóðarmeiði,
sem á að rísa hærra og hærra í
sinni tign og fegurð, sviplíkt og
til bendir hin fagra og svip-
mikla, íslenzka náttúra.
IV.
í sunnudagsblöðum dag-
blaðsins „Vísir“ í júlímánuði
þessa árs var prentaður greina-
flokkur eptir mig, sem ég kall-
aði „Óskráð lög“. Er sá greina-
flokkur nú sérprentaður og nú
þegar í höndum fjölmargra
víðsvegar um land. Kennir þar
margra grasa og ýmislegs þess,
er ég tel að mundi firra þjóð
vora miklum vandræðum, ef
þeim ráðum væri almennt fylgt,
sem þar er bent á. Ef landsins
lýður færi í ýmsum efnum eftir
lögum, sem hvergi væri skráð
nema í meðvitund þjóðarinnar,
mundi henni margir vegir fær-
ir, sem nú eru ófærir og hefja
hana á hærra stig siðferði-
þroskans, og mætti heita ör-
yggi fjárhagslegs sjálfstæðis.
Vitanlega er ég enn sömu skoð-
unar.
Að þessu sinni mun ég þó að-
eins lýsa þeirri tillögu, sem þar
var önnur aðal þungamiðj an.
Þeirri tillögu lýsti ég með ör-
fáum lifandi dæmum og mun
ég lýsa henni í stuttu máli á
sama hátt. Vil ég aðeins geta
þess, að ritstjóri „Vísis“, sem þá
vakti athygli á hugmyndinni
og ritaði einkar vingjarnlega
um hana (sem ég kann hon-
um ágætar þakkir fyrir), vildi
gefa henni heitið: Þegnskapar-
vinna, og er það réttnefni.
V.
í Austur-Skaptafellssýslu,
Borgarhafnar-, Bæjar-, Nesja-
og Mýrahreppum, sem og Ör-
æfum (Hofshreppi) tíðkast og
hefir lengi tíðkast sá fagri og
merkilegi siður,að þegar t. d.
einhver fáliðaður eða efnalítill
bóndi þarf að bygja hús, íveru-
hús eða peningshús eða annað
þess háttar, eru sveitungarnir
boðnir og búnir til að vinna hjá
honum án alls annars endur-
gjalds en þess, að fæði er í té
látið aðkomandi liðsmönnum af
þeim bónda, sem unnið er hjá.
Vinnur svo hver hjá öðrum á
víxl ókeypis eftir þörfum.
Á síðastliðnu sumri var byggt
skólahús að Holtum á Mýrum í
Austur-Skaptafellssýslu. Sveit-
armenn höfðu áhuga á þessu
fyrirtæki og unnu þeir ókeypis
að allri vinnu við bygginguna;
aðeins einn smiður ráðinn, sem
greitt var kaup að nokkru eða
öllu leyti.