Tíminn - 20.12.1938, Side 2

TÖ11TV1V. þrigjjwdagiim 20. des. 1938
318
^gímirm
Þri&judaginn 20. des.
Eysteinn Jónsson:
Um ^jaldeyrísmál
í grein, sem ég ritaði í Tímann
fyrir nokkru um gjaldeyrismál,
lét ég svo um mælt:
„Reynsla undanfarinna ára er
því sú, allt frá 1932, að þrátt
fyrir mun hagstæðari verzlunar-
jöfnuð en áður, einkum síðustu
árin, hefir reynzt ókleift að
borga samningsbundnar afborg-
anir fastra lána án þess að van-
skilaskuldir fyrir vörur hafi
myndazt.“
Út af þessum ummælum hefir
Morgunblaðið talið sér óhætt að
fullyrða:
1) Að með þeim hafi þvi verið
slegið föstu, að ekkert þessara
ára hafi náðzt fullur greiðslu-
jöfnuður við útlönd.
2) Að af því leiði aftur hitt,
að það hafi verið blekkingar ein-
ar, þegar frá því var skýrt, að
greiðslujöfnuður hefði náðzt á
árinu 1936, og þegar gert hafi
verið ráð fyrir því, að verzlunar-
jöfnuður ársins 1937 hafi verið
nægilega hagstæður til þess að
mæta hallanum á „duldu
greiðslunum" það ár, þótt
gjaldeyriserfiðleikarnir hefðu
hinsvegar aukizt vegna þess að
1,7 milj. kr. af andvirði þeirra
afurða, er seldar voru til
Þýzkalands, voru ekki fluttar
heim á árinu 1937.
í tilefni af þessu vil ég taka
það fram, sem öllum ætti þó að
vera ljóst af ofanskráðum um-
mælum, að þar er átt við heild-
arniðurstöðu af viðskiptum
þjóðarinnar við útlönd allt
tímabilið frá 1932 til 1938, en
ekkert rætt um afkomu hvers
árs um sig.
framfærslulöggjöf veitir I þess-
um.málum.
Slík er ábyrgðartilfinning
ráðamanna Sjálfstæðisflokks-
ins um þessar mundir.
Það má að vísu segja, að í
þessari fáránlegu kröfu Morg-
unblaðsins sé einn „ljós punkt-
ur“. Og hann er þessi: Ef allt
landið væri gert að einu fram-
færsluhéraði undir yfirstjórn
ráðuneytisins, þá væri bæjar-
stjórnarmeirihlutinn í Reykja-
vík sviftur sjálfforræði í fá-
tækramálum höfuðstaðarins. En
í því efni er áreiðanlega til ein-
faldari leið: Að Reykvíkingar
sjálfir velji sér hæfa menn til
að veita þessum málum for-
stöðu.
En lágt er nú orðið á þeim
risið, fjármálaspekingum Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík,
þegar þeir biðja um að láta
svifta sig sjálfsforræði í aðal-
fjármálum bæjarins!
Aleit ég, að greinargerð um
afkomu einstakra ára ætti ekki
heima í þessari stuttu grein, þar
sem tilgangurinn með henni var
einungis sá, að rif ja upp hvar við
værum nú staddir í þessum mál-
um, og hvað nauðsynlegt væri að
gera.Vildi ég heldur ekki blanda
inn í þær umræður neinum met-
ingi um afkomu einstakra ára.
Þar sem Morgunblaðið gefur
nú hinsvegar beinlínis tilefni til
þess að ræða sérstaklega um af-
komu hvers árs, tel ég rétt að
gera svo. Mun ég gera yfirlit,
eins nákvæmt og hægt er, um
það, hve mikið fé hefir verið til
ráðstöfunar á hverju ári síðan
1932, til þess að greiða með hinn
beina halla á „duldu greiðslun-
um“ og inna af höndum afborg-
anir fastra lána.
Geta menn allvel séð af því, til
hvaða ára orsakirnar til erfið-
leikanna verða einkum raktar.
Að vísu er ekki unnt að sjá
þetta til fullrar hlítar, sökum
þess að menn vita ekki með vissu,
hver hallinn á hinum „duldu
greiðslum" raunverulega er, ein-
stök ár.
Mér vitanlega hefir engin til-
raun verið gerð til þess að reikna
út duldar gjaldeyristekjur þjóð-
arinnar og útgjöld, fyrr en
sænski hagfræðingurinn Lund-
berg gerði áætlun um þetta fyrir
atbeina Skipulagsnefndar at-
vinnumála. Tók hann sér fyrir
hendur að gera áætlun um þess-
ar greiðslur árið 1934.
Gerði hann ráð fyrir, að hinn
beini halli á „duldu greiðslun-
um“ hefði v^rið það ár, 5,5—6
millj. kr. Þar eru þó ekki
taldar með afborganir af föstum
samningsbundnum lánum, en
hinsvegar taldir til gjalda vextir
og kostnaður af öllum skuldum
þjóðarinnar við útlönd, áætlaðir
5,2%. Varla mun þó ástæða til
þess að áætla vexti af öllum
skuldunum, þar sem sumt þeirra
eru venjuleg vörulán og vextirn.
ir þar innifaldir í upphæð skuld-
arinnar.
Jafnframt telur Skipula,gs-
nefnd atvinnumála, að afborg-
anir af föstum lánum árið 1934
hafi verið tæplega 1,8 millj. kr.
Verður því niðurstaðan sú, að
til þess að mæta hallanum á
„duldu greiðslunum“ 1934, sam-
kvæmt áætlun Lundbergs, og
afborgunum af föstum lánum,
samkvæmt skýrslu Skipulags-
nefndar atvinnumála, ætti að
hafa þurft um 7,3 millj. króna
til 7,8 milljónir árið 1934. Verður
þó ekki sagt,hvort hér hafi feng-
izt nákvæm niðurstaða, enda eru
ýmsar af hinum duldu greiðsl-
um þannig, að alls ekki er hægt
80. hlað
*o
fl
cð
P
3
1
bt
a
c
■cs
þús. kr. þús. kr.
1933: +2,213 2,460
1934: h-3,869 3,335
1935: +2,302 7,684
1936: +6,589 2,431
1937: +5,679 2,590
að komast eftir því með ná-
kvæmni hverju þær nema.
Til þess að sjá hvað til ráð-
stöfunar er á móti halla „duldu
greiðslanna" ár hvert og afborg-
unum fastra lána, verður að at-
huga tvennt:
Annarsvegar verzlunarjöfnuð-
inn og hinsvegar hve mikið er
flutt inn af erlendu lánsfé, sem
á að greiðast á löngum tíma.
Hefir eftirfarandi yfirlit um
tímabilið frá 1932 til 1937 verið
samið af fjármálaráðuneytinu,
samkvæmt upplýsingum frá
Hagstofunni:
® W H
kO S
H /-v w O 3
3 - w Þ h
0) 5JD 3
A - bi)
S m
a .§ B
+i V(
3 ^
“ R M
C3 . O
03
s « >
CQ S 3
þús. kr
4,673
H- 534
+9,987
+9,020
+8,268
Þetta yfirlit talar glöggt sínu
máli, en fyrst og fremst er rétt-
mætt að benda á það sem hér fer
á eftir:
Árið 1933 hafa verið til ráð-
stöfunar til greiðslu „duldu
gjaldanna“ og afborgana kr.
4,673 þús., og er það vitanlega
of lítil fjárhæð. Hefir því það
sem á vantaði til þess að greiða
hallann, hlotið að safnast í
verzlunarskuldum og lausa-
skuldum.
Árið 1934 er, samkvæmt þessu
yfirliti, ekkert fé afgangs til að
mæta hallanum á „duldu
greiðslunum“, og afborgunum.
Á því ári safnast verzlunar-
skuldir í mjög stórum stíl, ef
miðað er við áætlanir Lund-
bergs um „duldu greiðslurnar“.
Árið 1935 var verzlunarjöfnuð-
urinn að vísu ekki hagstæður
nema um 2,3 millj. króna, en það
getur þó ekki talizt vafa undir-
orpið, að á þessu ári hafa ekki
vaxið verzlunarskuldir vegna
lánsfjár þess, er inn var flutt á
árinu, og sem nam um 7,7 millj.
kr. Hitt er annað mál, að megin-
hlutinn af því lánsfé, sem þá var
flutt í peningum inn, og sem yf-
irleitt var flutt til landsins
snemma á árinu, hefir að sjálf-
sögðu gengið til þess að greiða
verzlunarskuldir frá 1934, og
þess vegna aftur safnast verzl-
unarskuldir í þeirra stað árið
1935.
Árið 1936 var verzlunarjöfnuð-
urinn hagstæður um 6,6 millj. kr.
en innflutningur lánsfjár 2,4
millj. kr. Það ár eru því alls til
ráðstöfunar rúmar 9 millj. kr.
til þess að mæta hallanum á
„duldu greiðslunum" og afborg-
unum erlendra lána, og lang-
samlega mestur hluti þessarar
upphæðar vegna hagstæðs verzl-
unarjafnaðar. Samkvæmt öllum
gögnum, sem um það eru fáan-
leg, hefir því náðst greiðslujöfn-
uður við útlönd á því ári, enda
benda skýrslur Hagstofunnar
um heildarskuldir við útlönd,
eindregið í þá átt, þar sem þær
fóru lækkandi árið 1936.
Samkvæmt bráðabirgðaskýrsl-
um Hagstofunnar fyrir árið 1937,
var verzlunarjöfnuðurinn hag-
stæður á því ári um nálega 7,2
millj. kr. Innflutningur lánsfjár
nam hinsvegar um 2,6 millj. kr.
Samkvæmt þessu leit því út fyrir,
að til ráðstöfunar væri, til þess
að mæta „duldu greiðslunum" og
afborgunum fastra lána, um 9,8
millj. kr.
Um mörg undanfarin ár hefir
það jafnan verið svo, að hægt
hefir verið að treysta því, að
bráðabirgðatölur Hagstofunnar
breyttust ekki svo við endanlega
talningu út- og innflutnings, að
verzlunarjöfnuður raskaðist. Var
á þessu byggð sú skoðun, að
verzlunarjöfnuðurinn myndi það
ár vera nægilega hagstæður til
þess _að mæta „duldu greiðslun-
um og afborgunum fastra lána,
enda þótt þær hefðu þá hækkað
allverulega, og þá jafnframt, að
hinir auknu gjaldeyriserfiðleikar
stöfuðu fyrst og fremst af því að
nál. 2 millj. kr. voru þá fastar í
bili erlendis í vöruskiptareikn-
ingum.
Við endanlegt uppgjör Hag-
stofunnar á verzlunarskýrslum
ársins 1937, sem ég hefi nýlega
fengið upplýsingar um, kom
hinsvegar í ljós að útflutnings-
verðmætið hækkaði sama sem
ekkert en innflutningsverð-
mætið um ca. 3%, sem þó
er að vísu óvanalega lítil
hækkun. Reyndist verzlunar-
jöfnuðurinn því hagstæður um
5,679 þús kr, eða 1,6 millj. kr. ó-
hagstæðari en Hagstofan upp-
haflega hafði reiknað með. í
stað þess að reiknað var með,
að til ráðstöfunar væri ca. 9,8
millj. króna af frádregnum
„clearing“ innstæðum, hafa
raunverulega samkvæmt þessu
verið til ráðstöfunar kr. 8,3 millj.
af frádreginni „clearing“ inn-
stæðu. Hefir því verzlunarjöfn-
uðurinn ekki verið nógu hag-
stæður það ár, til þess að
greiðslujöfnuður hefði náðst,
þótt „clearing“ innstæðan hefði
ekki myndazt, enda voru afborg-
anagreiðslur meiri það ár en
undanfarið.
Eins og áður er fram tekið, er
ómögulegt að vita með fullri
vissu, hverjar hinar duldu
greiðslur eru, og allra sízt fyrir-
fram. Þess vegna er ekki unnt
að rekja þessi mál með þeirri
nákvæmni sem skyldi. Verður
þetta skiljanlegt, þegar þess er
gætt, að tekjur af „duldum
greiðslum" eru aðallega: Eyðsla
erlendra ferðamanna á íslandi,
tekjur af erlendum skipum,
tekjur af vátryggingum og um-
B Æ K U R
Jón Þórðarson: Undir
heiðum himni. — 78 bl.
Verð 5 kr. ib., 4 kr. heft.
í þvi mikla bókaflóði, sem
borizt hefir á markaðinn þessa
dagana, er ein bók, sem ber
þetta nafn. Hún hefir inni að
halda þrjátíu og tvö ljóð, flest
stutt, sum örstutt, þess vegna
er bókin ekki stór. Hún hefir
heldur ekki verið neitt fyrir-
ferðarmikil, hvorki í auglýsing-
um né búðargluggum, en þeir
sem fá hana í hendur munu
þess fljótt varir, að hún er öll
snotur og smekkleg útlits, og
frá innihaldi hennar andar vin-
hlýjum og mjúkum blæ. Höf-
(Framh. á 4. síðu)
boðslaun. En gjöldin eru hins-
vegar aðallega: Eyðsla íslend-
inga erlendis, kostnaður ís-
lenzkra skipa erlendis og vá-
tryggingargjöld. Hér við bætist
svo það, að gjaldeyriserfiðleik-
arnir kunna að hafa þau áhrif,
að ekki komi allur gjaldeyrir til
skiia i foankana ^ löglegan hátt,
enda þótt allt sé gert, sem unnt
er til þess að líta eftir því. Sé
svo, aukast gj aldeyrisvandræð-
in umfram það, sem ætla
mætti eftir utanríkisverzlun-
inni að dæma.
Þrátt fyrir þetta, kemur það
greinilega í ljós af upplýsingum
þeim, sem nú hafa verið gefnar,
að ástæðurnar fyrir yfirfærslu-
erfiðleikum er að mjög miklu
leyti að rekja til greiðsluhalla
áranna 1933 og 1934. Getur hver
og einn gert sér grein fyrir því
skv. framannefndum tölum. Hitt
er þá einnig víst, að á árinu 1937
hafa þessar skuldir aukizt veru-
lega og þá jafnframt að eftir því
sem erfiðleikarnir standa lengur,
verða þeir tilfinnanlegri, af á-
stæðum, sem ég hefi rakið í fyrri
greinum mínum um þessi mál.
Fyrir þjóðina og þá, sem úr-
ræði vilja finna 1 þessum málum,
er það áreiðanlega miklu þýð-
ingarmeira, að beita allri orku
sinni til þess að ráða fram úr
erfiðleikunum, en hitt að metast
um það, sem liðið er. Út frá því
sjónarmiði hefi ég ritað grein-
ar mínar um þessi mál. Því fer
þó fjarri, að ég vilji undan þvi
skorast að ræða um hina nán-
ustu fortíð í þessum efnum, og
að gefnu tilefni hefi ég gefið
þetta yfirlit.
Að lokum hlýt ég að minna á,
að árin 1933—1934 voru engar
eða nálega engar takmarkanir
á sölu saltfisks í aðalmarkaðs-
löndum okkar, og að lög þau, er
nú gilda um innflutning erlendra
vara og gjaldeyrisverzlun öðluð-
ust gildi 1. janúar 1935.
Eysteinn Jónsson.
Fáeín orð frá Ameríku
(Útvarpserindi)
Eínkenníleg beíðni
frá Sjálfstæðís-
flokknum
í forystugrein Morgunblaðs-
ins 17. þ. m. eru fátækramálin
og framfærslulöggjöfin gerð að
umtalsefni. Þar segir m. a. á
þessa leið:
„Eðlilegast væri, að ríkið
tæki þessi mál öll í sínar hend-
ur, setti yfir þau eina allsherj-
aryfirstjórn og annaðist fram-
kvæmd þeirra. Með því móti
yrði komið fastri skipan á fá-
tækraframfærið.“
Og síðar segir:
„En hvar á ríkið að taka það
fé, sem þarf til þessara hluta,
kynni einhver að spyrja. En því
er þá til að svara, að vitan-
lega kemur það í sama stað nið-
ur, hvort það er ríkið, bæjar-
eða hreppsfélögin, sem annast
framkvæmdina. Féð er tekið af
skattborgurunum beint og ó-
beint-----.“
Menn eru að vísu ekki orðnir
óvanir því, að Sjálfstæðisflokk-
urinn og málgögn hans segi eitt
í dag og annað á morgun, eftir
því sem henta þykir. En mörg-
um myndi þó fyrr meir hafa
þótt það ótrúlegt, að tillaga eins
og þessi um fyrirkomulag fá-
tækraframfærslunnar í land-
inu myndi fram koma frá hin-
um gamla flokki Jóns Þorláks-
sonar.
Hugmyndin um það að gera
landið allt að einu framfærslu-
héraði og að láta ríkissjóð kosta
fátækraframfærsluna í stað
bæja og hreppa, er fram komin
hjá jafnaðarmönnum fyrir
mörgum árum. í öðrum flokk-
um eða hjá þeim, sem reynslu
höfðu um framkvæmd þessara
mála, fékk tillagan þá litlar
eða engar undirtektir. Bæði
Framsóknarflokkurinn og í-
haldsflokkurinn höfnuðu henni
sem fjarstæðu. Og jafnaðar-
menn virðast líka hafa séð það
við nánari athugun, að slík
breyting myndi ekki vera
heppileg. Að minnsta kosti
hafa þeir látið sér hægt um
hana á síðari árum.
Um það þarf í raun og veru
ekki að fara mörgum orðum,
hver munur er á því tvennu, að
láta bæjar-og hreppsfélög ann-
ast framfærsluna, hvert í sínu
umdæmi eins og nú er og hinu
að gera _hana að ríkisfram-
færslu. í því fyrirkomulagi,
sem nú er og verið hefir, felst
óneitanlega mjög mikið aðhald
gagnvart óskynsamlegri ráðs-
mennsku í þessum málum. Hver
bæjarstjórn og hreppsnefnd ber
nú ábyrgð á gerðum sínum í
þessum efnum. Hún verður að
borga brúsann a. m. k. svo lengi,
sem geta leyfir. Og ekki er
heldur sambærilegur sá kunn-
ugleiki sem bæjarstjórn eða
hreppsnefnd getur haft um per-
sónulegan hag manna í sínu
umdæmi og hinsvegar sá kunn-
ugleiki, sem ríkisstjórn getur
haft um persónulegan hag
manna á öllu landinu.
Til þess benda því öll rök, að
sú fyrirkomulagsbreyting, að
gera landið allt að einu fram-
færsluhéraði, hlyti að stórauka
framfærsluútgjöldin frá því,
sem þau nú eru. — Það getur
að vísu vel verið, að ríkisstjórn-
in veldi stundum hæfari menn
til yfirstjórnar en suma þá, er
nú veita þessum málum for-
stöðu hjá einstökum bæjum og
hreppum. En aðstaða þeirra
yrði allt önnur og verri en bæj-
arstjórnanna og hreppsnefnd-
anna á hverjum stað.
Ýmsir munu hafa vænzt þess
nú upp á síðkastið, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði hug á að
leggja lið sitt til þess að draga
úr hinum miklu fátækraút-
gjöldum, sem ýms framfærslu-
héröð — og þá fyrst og fremst
bæir og þorp — eiga við að
stríða.
En í stað þess kemur nú
fram í aðalmálgagni flokksins
krafa um, að afnumið verði það
höfuðaðhald, sem núgildandi
Jónas Jónsson:
íslendingar hafg tvisvar
fundið Ameríku og týnt henni
aftur. Ameríka hefir eitt sinn
fundið ísland og nú má vænta
að betur takist en í hin fyrrl
skiptin og að ættland Leifs Ei-
ríkssonar og heimsálfa sú, er
hann uppgötvaði, muni hér
eftir ekki skilja um samstarf
og kynningu.
íslendingar fundu Ameríku
fyrir níu öldum, en höfðu ekki
fjölmenni og auð til að fylgja
eftir þeim fundi með skipulegu
landnámi. Fyrir 70 árum byrj-
uðu íslendingar aftur að leita
vestur um haf, og á næstu ára-
tugum eftir það, flutti fjórði
hluti íslendinga til Ameríku,
nam þar land og tóku mikinn
þátt í að byggja tvö merkileg
lýðræðisríki. En þetta landnám
gleymdist líka. Heimaþjóðinni
fannst að þeir, sem alfluttir
væru nú svo langan veg, væru
með öllu horfnir. Menn litu á
frændur og vini, sem leitað
höfðu í hina fjarlægu heims-
álfu eins og nákomna ættmenn,
sem -stigið hefðu yfir landa-
merki lífs og dauða, og ættu
með nokkrum hætti byggð í öðr-
um heimi.
En þeir sem vestur fóru,
gleymdu ekki gamla ættlandinu
og sýndu það á marga vegu. Á
hinni fyrstu landnámsöld sendu
fjölmargir landar að vestan
fjárstuðning til nákominna
ættingja heima. Þegar frá leið
hættu þær gjafir svo sem rétt
var og eðlilegt, en í þess stað
voru landar vestra vakandi um
að styðja á margvíslegan hátt
almennar framfarir í gamla
landinu, stofnun heilsuhælis,
minnisvarða Jóns Sigurðssonar,
stofnun Eimskipafélagsins og
fjölmargar aðrar minni fram-
kvæmdir. Landar vestan hafs
sýndu á þennan hátt, að þeir
fylgdust með öllum atburðum
á íslandi og þótti svo miklu
skipta viðreisn landsins, að
þeir tóku á með frændum sín-
um heima, hvenær sem mikils
þótti við þurfa.
Ekki var sýnilegt, að þessi
margháttaða þátttaka landa
vestan hafs hafi að nokkrum
verulegum mun vakið skilning
íslendinga á hinu merkilega
landnámsstarfi í Vesturheimi:
Heimferðir að vestan höfðu
meiri þýðingu í þá átt. Þegar
menn, sem höfðu farið ungir
vestur, og orðið þýðingarmiklir
borgarar í sínum nýju heim-
kynnum, komu heim hvað eftir
annað og dvöldu hér langdvöl-
um, þá höfðu kynnin við þá
mikil áhrif. Jón Bíldfell, Árni
Eggersson og Arinbjörn Bardal
voru meðal hinna fyrstu vakn-
ingamanna, sem höfðu áhrif
með tíðum heimkomum. Síðan
kom þjóðhátíðin 1930 með
hinni fjölmennu heimsókn að
vestan. í kjölfar hennar hafa
svo á síðustu árum siglt tveir
áhrifamenn vestan um haf, Ás-
mundur Jóhannsson og Rögn-
valdur Pétursson. Þeir hafa
komið mjög oft til íslands og
með sínu margbreytta starfi í
sambandi við landa heima gert
nokkurnvegin ómögulegt að lifa
og láta eins og landar í Vestur-
heimi væru komnir jafnlangt
frá þjóðinni í gamla landinu
eins og sálir framliðinna vina,
sem una sælulífi í öðrum heimi.
Þegar Ásmundur Jóhannsson
kom heim til Winnipeg í haust
sagði hann í ræðu á mann-
fundi vestra: ;,Mér finnst, að ís-
lendingar á íslandi hafi ekki
efni á að týna þeim fjórða
hluta þjóðarinnar, sem býr í
Vesturheimi. Og mér finnst
heldur ekki, að þeir íslendingar
sem fluttir eru vestur um haf
hafi efni á að týna sjálfum sér.“
— Ég hygg, að Ásmundur Jó-
hannsson hafi með þessum orð-
um lýst svo glögglega sem unnt
er, grundvallarhugsuninni, sem
skipti íslendinga báðu megin
hafsins byggjast á í framtíð-
inni: Að mínum dómi hafa
landar vestan hafs fundið ís-
land að nýju, og för mín til
Ameríku í sumar sem leið, var
frá hálfu okkar, sem búum
í gamla landinu, lítilsháttar
byrjun á því mikla starfi, sem
gera þarf á næstu árum, að
tengja þúsundföld frændsemis-,
menningar- og viðskiptabönd
milli þjóðarbrotanna á íslandi
og í Ameríku.
Margir menn hafa að vísu
farið á undan mér í heimsókn
til landa í Ameríku. Mörg af
helztu skáldum landsins, lista-
menn, söngsnillingar, rithöf-
undar, heimspekingar og kenni-
menn hafa gist byggðir íslend-
inga vestan hafs. Þeir hafa
komið til að skemmta eða
fræða landa vestra. Ég er fyrsti
alþingismaður frá íslandi, sem
hefi hitt að máli mikinn hluta
fólks af íslenzkum stofni vest-
an hafs. Ég kom ekki í
skemmtiferð eða til að skemmta
löndum, heldur eingöngu til að
kynnast Norður-Ameríku, land-
inu, þjóðinni og alveg sérstak-
lega íslenzka þjóðarbrotinu. Ég
fór raunverulega pólitíska ferð,
ekki fyrir neinn landsmálaflokk
eða 'trúmálastefnu, heldur sem
íslendingur frá íslandi, sem
vildi leggja nokkra steina í þá
brú, sem landar vestan hafs
hafa byrjað að byggja heiman
frá sér í átt til hins gamla
föðurlands.
Ég var nokkuð á fimmta
mánuð í þessu ferðalagi og hélt
sjaldan kyrru fyrir. Ég hélt
stundum áfram dag eftir dag í
járnbrautum yfir hinar miklu
sléttur. Undir þeim kringum-
stæðum verður járnbrautar-
lestin eins og heimili með prýði-
legum hvílurúmum, dagstofum
og borðsölum. Á þvílíku ferða-
lagi líður landið fyrir augu
ferðamannsins eins og stór-
kostleg, síbreytileg kvikmynd.
Öðru skipti fór ég á einum
degi í bifreið frá Kyrrahafs-
ströndinni inn í Klettafjöllin,
álíka leið og frá Húsavík, yfir
Sprengisand, að Bergþórshvoli
og norður aftur. í Ameríku eru
bifreiðar jafn nauðsynlegar og
algengar eins og reiðhestar í
Skagafirði. Og það væri synd að
segja, að landar vestan hafs
hafi sparað bifreiðar sínar við
mig. Ég gizka á, að þeir hafi að
öllu samanlögðu eytt ekki
minna en tveim bifreiðaverðum
við að sýna mér landið. Winni-
peg er borg með meira en 300
þúsund íbúa. Ég kom þar æði
oft og fór þaðan margar ferðir
út um byggðir íslendinga. En
Winnipeg er eina stórborgin,
þar sem ég hefi dvalizt um
stund, án þess að læra að rata
um bæinn. En landar bjuggu
að mér eins og frá er sagt í æf-
intýrunum, þar sem fljúgandi
feldur tók fólkið og flutti það
beint þangað, sem það átti að
fara. Landar í Winnipeg og
raunar svo að segja hvarvetna
þar sem ég kom, fluttu mig I
bifreiðum sínum óravegi um
hinar miklu borgir eða langar
leiðir um sléttur eða fjöll. Ég
fór fjóra ferðir í hraðlestum
þvert yfir landið. Einu sinni
eftir allri vesturströnd Banda-
ríkjanna, og jafn langa leið
gegnum Klettafjöllin. Að síð-
ustu heimsótti ég nálega allar
stórborgirnar á austurströnd-
inni.
í Evrópu er siður að draga
góðlátlega dár að Ameríku-
mönnum fyrir þvílík ferðalög,
þegar menn reyna að sjá heilt