Tíminn - 18.02.1939, Blaðsíða 2

82
TtMINN, laitgardagiim 18. febrúar 1939
21. blað
Um útlii og skipulag
Reykjavikur
Um innflutning búfjár
NIÐURLAG
IV.
í raun og veru er það undra-
vert, hve mikil skammsýni hefir
ríkt hjá forráðamönnum bæjar-
ins um allt er viðkemur skipu-
lagi hans og sæmilegu útliti. Og
þegar tillit er tekið til þess að
bærinn hefir að miklu leyti
byggst á síðasta mannsaldri, er
enn óafsakanlegra hvernig
tekizt hefir til um nýbygg-
ingu bæjarins. Þessi skort-
ur á framsýnu viti hefir verið
svo áberandi í allri framkvæmd
um byggingar- og skipulagsmál,
að þar verður seint úr bætt til
fulls. Og þetta viðhorf hefir var-
að allt til síðustu ára. Þessum
ummælum til sönnunar þarf
ekki annað að nefna en þjóð-
leikhúsið, hljómskálann, her-
kastalann, byggingu Helga
Magnússonar & Co. við Hafnar-
stræti, Austurstræti 12 og 14,
lokun Austurstrætis, meðferð-
ina á Tjarnargötu norðanverðri,
og að því ótöldu, hvar háskól-
inn var settur. Svona mætti
lengi telja. En af þessum dæm-
um og ótal fleirum, ber bærinn
svip sinn, eða öllu heldur svip-
leysi. Á þessu þarf að ráða bót,
að svo miklu leyti, sem unnt er.
Það verður erfitt verk, en þó
óhjákvæmilegt, sem komandi
kynslóðir verða hér að leysa. En
því fyrr sem hafizt er handa
viðvíkjandi umskipun bæjarins,
eru meiri möguleikar til viðun-
andi úrlausnar.
Þótt illt sé að una við það, sem
orðið er í skipulagsmálum
séu „atvinnurekendur“. Af upp-
lýsingum, sem fyrir liggja,
kemur glöggt fram, að þetta
er yfirskinsástæða. En Reykja-
víkurblöð Sjálfstæðisflokksins
hrópa hástöfum um, að þessir
menn séu atvinnurekendur. Og
þeim finnst það hin mesta ó-
hæfa, að maður, sem t. d. á lít-
ið hlutabréf í atvinnufyrirtæki,
megi vera í verkamannafélagi!
Og svo kemur lokaþátturinn,
sem enn stendur yfir. Nokkuð á
þriðja huiidrað hafnfirzkra
verkamanna, sem ekki vilja
sætta sig við gerðir kommún-
istastjórnarinnar, hafa stofnað
nýtt verkamannafélag. Kom-
múnistafélagið hefir verið rek-
ið úr Alþýðusambandinu. En
nú leggur kommúnistafélagið
bann við því, að meðlimir úr
nýja verkamannafélaginu megi
stunda vinnu í Hafnarfirði. Og
kommúnistarniT hafa uppi lið-
safnað til að hindra þá í að
vinna. Fundur er haldinn í fé-
laginu. Sjálfstæðismenn eru nú
orðnir þar í meirahluta, en þeir
samþykkja ákvörðun kommún-
Reykjavíkur, þá er það þó enn
verra, að engin „stefnubreyting"
virðist þar ennþá vera sjáan-
leg. í því sambandi þarf ekki
annað en minna á „samsteyp-
una“ við Lækjartorg frá síðast-
liðnu sumri. Þar gafst alveg sér-
stakt tækifæri til að „breyta
svip“ fjölfarins bæjarhluta.
Þetta var að vísu gert, en allir
geta séð hvernig það hefir tek-
izt. Reyndar er fyrverandi hús
Páls Stefánssonar miklum
mun útlitsfallegra en áður, en
Útvegsbankinn þeim mun ljót-
ari. Hefði nægilegt tillit verið
tekið til útlits og staðhátta,
hlyti þetta að hafa orðið á ann-
an veg. Hefði t. d. verið byggð
1—2 hæðar ofan á Útvegsbank-
ann og sameiningin við hús
Páls Stefánssonar verið gerð á
smekklegan hátt, gat þetta
orðið verulega falleg bygging,
sem setti æskilegan svip á þetta
fjölfarnasta umferðartorg bæj-
arins.
Þá er staðsetning háskólans
eitt af því, sem betur hefði mátt
takast. Þótt staðurinn sjálfur
sé að mörgu leyti góður, þá er
afstaðan til bæjarins þannig,
að þessi myndarlega og fallega
bygging sést ekki tilsýndar
nema út litlum hluta bæjarins.
Fyrir flestum er hann vandlega
falinn og er það vítavert um
slíka bæjarprýði, sem hann
hefði getað orðið. Við suður-
enda tj arnarinnar, í hæfilegri
fjarlægð, hefði hann sómt sér ó-
líkt betur, en æskilegasti staður-
inn fyrir háskólabyggingu hefði
istastjórnarinnar um að banna
öðrum verkamönnum að vinna
og beita til þess ofbeldi.
En ekki nóg með það. Bæði
dagblöð Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík taka upp málstað
kommúnistanna í Hafnarfirði
og bera það fram blákalt, að
verkamennimir, sem með of-
beldi á að banna að vinna, séu
að spilla vinnufriðinum
Þannig standa málin, þegar
þetta er skrifað (föstudag 17.
febr.). Vera má, að þingmenn
Sjálfstæðisflokksins og aðrir
Táðamenn taki nú í taumana.
Og í lengstu lög er þess að
vænta. Um það er enginn
vafi, að fylgismenn flokksins
víðsvegar um landsbyggðina
standa undrandi. Þeim finnst á-
reiðanlega ekki líklegt, að
flokkur, sem þannig tekur hinn
„rauða arm“ verklýðshreyfing-
arinnar undir vernd sína, ein-
mitt nú, sé í því hugarástandi,
sem til þess þarf að skapa
grundvöll undir víðtækari sam-
vinnu milli stjórnmálaflokk-
anna en verið hefir.
sennilega verið Hólavöllur, ef
þess hefði verið gætt í tíma, að
halda þar óbyggðu nógu stóru
svæði. Fleiri staðir hefði einnig
getað komið til greina. — Úr
þessu verður háskólinn auðvit-
að ekki færður, en útsýnið til
hans ætti að mega „opna“ svo,
að hann sæist víðar úr bænum
en nú er; því að slíkt væri
mikill fengur.
V.
Öðru hvoru örlar á þeirri
hugsun í vitund almennings,
að kolabyngarnir, Slippurinn og
önnur slík „bæjarprýði" verði að
færast burt úr sjálfum bænum.
Var einhverntíma gert ráð fyrir
að kolunum a. m. k. yrði ætlað-
ur staður í Örfirisey. Og nú al-
veg nýlega báru socialistar í
bæjarstjórninni fram þá merki-
legu tillögu, að nú þegar yrði
hafizt handa um stækkun og
lagfæringu eyjarinnar, svo að
hægt yrði að vinda bráðan bug
að buTtflutningi kolanna, olí-
unnar og Slippsins. Hver orðið
hafa afdrif þessarar framsýnu
tillögu, veit ég ekki, en trúlegt
þætti mér, að hún hafi fengið
hægt andlát. Virðist þó ólíkt
skynsamlegra að einhverju af
atvinubóta-fénu yrði varið til
þessarar framkvæmdar en ým-
islegs annars, sem unnið er að
og verður að litlu gagni. Ein-
hverntíma hlýtur að koma að
því, að kolaforðinn, olíugeym-
arnir og skipaviðgerðin verði
flutt úr sjálfum miðbænum. Og
fyrir þetta allt er Örfirisey
sjálfkjörinn staður. Því fyr, sem
hafizt er handa um þenna burt-
flutning, því betra. Eða eftir
hverju er að bíða? En þó þetta
verði gert, er ekki allt fengið,
og hugsa þarf lengra fram. —
Fiskurinn á einnig að hverfa úr
bænum, eins og kolin og olían.
Skerjafjörð á að gera að fiski-
höfn bæjarins og þangað eiga
fiskiskipin að koma með afla
sinn. Þar þurfa því einnig að
vera kola- og olíubirgðir ásamt
saltgeymslum o. þ. h. — Inn-
siglinguna inn Skerjafjörð þarf
auðvitað að lagfæra svo að hún
verði hættulaus öllum skipum.
Hafnarvirki þarf einnig að gera
þar, svo öll afgreiðsla skipanna
geti gengið sem greiðlegast og
auðvitað er sjálfsagt að þar rísi
þær byggingar, sem nauðsyn-
legar eru þessum atvinnurekstri.
Á þetta er aðeins drepið hér, en
um það mætti skrifa langt mál.
Þetta er eitt af framtíðarmál-
um Reykjavíkur og ekki það ó-
merkasta.
Þegar þetta er orðið, yrði
sjálfur aðalbærinn miklum mun
hreinni og vistlegri en hann er
nú. Og með breyttu skipulagi
og byggingu nýrra stórhýsa gæti
Reykjavík orðið fallegur bær og
aðlaðandi. Vonandi sér sú kyn-
slóð, sem nú lifir, fyrstu drögin
að hinu breytta viðhorfi. Og
það ættu allir að geta komið sér
Ráðunautarnir Páll Zophón-
íasson og Halldór Pálssop hafa
sent stjórn Búnaðarfélags ís-
lands eftirfarandi erindi:
Þegar ríkisstjórnin árið 1931
lagði fyrir Alþingi og Búnaðar-
þingið frumvarp til laga um
innflutning sauðfjár til slátur-
fjárbóta, var gert ráð fyrir því
í frumvarpinu, að féð yrði ein-
angrað á eyju ásamt með ís-
lenzku fé, minnst tvö ár. Þetta
ákvæði var sett í frumvarpið af
þeim, sem undirbjuggu það fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar (M. St.
og P. Z.) vegna þess, að þeim
var augljós sú mikla hætta, sem
alltaf getur fylgt innflutningi
búfjár milli landa.að með því
geti borizt sjúkdómar, sem gæti
verið hættulegir hinu innlenda
búfé.
Búnaðarþing breytti ákvæð-
inu um að sóttkvíunartíminn
yrði minnst tvö ár, þannig, að
hann skyldi verða óákveðinn, og
dýralækni og forstöðumanni
rannsóknarstofu ríkisins í þágu
atvinnuveganna yrði í sjálfs-
vald sett, hve sóttkvíunartím-
inn yrði hafður langur í hverju
einstöku tilfelli. Á þessar breyt-
ingar féllst Alþingi og voru lögin
samþykkt þannig.
Nú hefir reynslan sýnt, að
með hinu innflutta búfé (kara-
kúlafénu) hafa borizt til lands-
ins sjúkdómar, sem hér hafa
áður verið óþekktir. Við teljum
óhætt að fullyrða, að ef frum-
varpið hefði verið samþykkt
með minnst tveggja ára sótt-
kvíunartíma ákvæðinu ó-
breyttu, þá hefðu þessir sjúk-
dómar ekki borizt í búfé lands-
manna, heldur hefði þeirra orð-
ið vart meðan féð var í sóttkví,
og hefði þá verið auðvelt að út-
rýma þeim.
Við erum þeirrar skoðunar, að
oft geti orðið hagur að því að
flytja búfé til landsins, ef þann-
ig er um hnútana búið, að fyr-
irbyggt yrði með öllu, að sjúk-
dómar berist með því í bústofn
landsmanna, og munu margir
fleiri vera á sama máli. Við telj-
um því, að ekki verði hjá því
komizt að flutt verði inn búfé í
framtíðinni, og því óhjákvæmi-
legt annað en breyta lögunum
um innflutning búfjár, svo fullt
öryggi fáist fyrir því að með
innflutningnum berist ekki
sjúkdómar til landsins.
Þess vegna þarf að breyta lög-
unum og setja í þau ákvæði um
að allur innfluttur peningur
skuli vera hafður í sóttkví
minnst 2 ár í eyjum saman við
innlendan pening sömu tegund-
saman um, að umsköpun bæj-
arins sé óhjákvæmileg nauð-
syn.
Guðm. Þorláksson.
ar, og þarf aðstaða í sóttkvínni
að vera þannig, að þar sé strax
hægt að byrja á þeim tilraun-
um, sem gera þarf, og myndi
það oft geta leitt í ljós, hvort
gagn væri að innflutningum
eða ekki. Komið getur til greina
að flytja aldrei innflutta pen-
inginn til lands, heldur aðeins
sæði úr honum, og er það sjá-
anlega altryggasta leiðin til að
fyrirbyggja með öllu að sjúk-
dómar geti flutzt í bústofn
landsmanna með hinu innflutta
búfé.
Engin heimild er í lögum nú
til þess að einblendinga megi
setja á vetur til framtímgunar.
Nokkrar líkur eru til þess, að
einblendingsær af sumum kynj-
um geti reynzt mjög góðar til
þess að fá undan þeim slátur-
lömb, og er það t. d. reynsla
Breta. Sömuleiðis má ætla að
hrútar með miklu erlendu blóði
geti oft gefið góð sláturlömb,
þó að allar líkur séu til þess, að
þeir að jafnaði reynist eitthvað
lakari en hreinræktaðir hrútar
af erlenda kyninu. Þess vegna
teljum við nauðsyn, að lögun-
um sé breytt þannig, að í þau
komi heimild til þess að ein-
blendinga megi láta lifa til til-
rauna, þegar það er gert eftir
fyrirlagi viðkomandi ráðunauta
í búfjárrækt, og í samráði við
stjórn Búnaðarfélags íslands,
enda hafi Búnaðarfélagið fullt
eftirlit með tilraunum, og á-
kveði hvernig þær skuli gerðar.
Við viljum mælast til þess, að
stjórn Búnaðarfélags íslands
legði þetta bréf fyrir Búnaðar-
þing, svo það geti tekið ákvarð-
anir um það, hvort ekki beri að
óska þess, að Alþingi breyti lög-
unum í þessa átt.
Virðingarfyllst.
Páll Zophóníasson.
Halldór Pálsson.
Leidréttmgar.
Mér var nú að berast í hendur
nýútkomið annað bindi af Hér-
aðssögu Borgarfjarðar, og við
samanburð á handriti mínu og
því, sem þar er prentað af því,
hefi ég séð eftirtaldar prent-
villur: Á bls. 112, 13. línu ofan-
frá prentvillá seytjándu öld fyr-
ir nítjándu. Blaðs. 138 ritv.
Bachmann fyrir Bergmann á
tveimur stöðum. Bls. 146, línu 3,
prentv. Skagafirði fyrir Straum-
firði. Á bls. 147, línu 30, Káranes
fyrir Kóranes. Á bls. 159, línu
19, Skarfanes fyrir Skarfasker,
prentv., og loks á blaðsíðu 151,
línu 24, ritv. Þorlákur fyrir
Theodór og neðarlega á næstu
síðu aftar er sama villa.
Það eru vinsamleg tilmæli
(Framh. á 4. siðuj
Uppeldí og fræðsla í sveítum
Tillögur Aðalsteíns Eíríkssonar
'gtmxnn
Laugardaginn 18. febr.
Snúið víð blaðínu
Sjálfstæðismenn og blöð
þeirra hafa farið mörgum hörð-
um orðum um kommúnista hér
á landi á undanförnum árum.
Þeir hafa kallað þá áróðurs-
menn og leiguþý Stalins og
hinnar rússnesku einræðis-
stefnu. Blöð Sjálfstæðisflokks-
ins hafa hvað eftir annað lýst
því með átakanlegum orðum,
að kommúnisminn væri átu-
mein á þjóðfélagslíkamanum,
og að þeir, sem þessari skað-
semdarstefnu fylgdu, væru níð-
höggar, sem gnöguðu rætur at-
vinnuveganna og alls þjóðhags-
legs velfarnaðar. Að þeir væru
trúníðingar, siðleysingjar, ætt-
jarðarlaus úrhrök o. s. frv. Fá
af sterkustu orðum málsins hafa
verið látin ónotuð, þegaT á hef-
ir þurft að halda, að lýsa þess-
um hættulegu mönnum, starfi
þeirra og stefnu.
En síðan kommúnistum tókst
það á árinu, sem leið, að kljúfa
út úr Alþýðuflokknum nokkurn
hluta fylgismanna hans og fá þá
í lið með sér, er eins og álit
Sjálfstæðismanna á kommún-
istum og aðferðum þeirra hafi
skyndilega breytzt. Á síðastliðnu
hausti og það, sem af er þessum
vetri, hefir hver viðburðurinn
rekið annan. Það er eins og
myndazt hafi einhverskonar
neðanjarðar leyniþráður milli
Sjálfstæðisflokksins og kom-
múnista, og að ekki þurfi ann-
að en að kippa í þennan þráð,
þegar mikils þykir við þurfa.
í Neskaupstað hafa Sjálf-
stæðismenn og kommúnistar
hjálpazt að við að kjósa nýjan
bæjarstjóra gegn atkvæðum
Framsóknar- og Alþýðuflokks-
ins. Bæjarfélaginu er nú s.tjórn-
að af kommúnistum og Sjálf-
stæðismönnum í sameiningu.
í verkamannafélaginu Dags-
brún í haust fylgdu Sjálfstæðð-
ismenn kommúnistum í alls-
herjaratkvæðagreiðslu innan
félagsins, sem meðal annars var
um það, hvort þetta stærsta
verkamannafélag 1 a n d s i n s
skyldi gera tilraun til að fara í
kringum ákvæði vinnulöggjaf-
arinar. Með atkvæðum Sjálf-
stæðismanna tókst kommún-
istum að koma því í kring, að
reynt væri að hindra fram-
kvæmd vinnulöggj afarinnar á
þennan hátt. Og það voru ekki
Sjálfstæðisflokks - verkamenn-
irnir 1 Dagsbrún, sem fundu
þetta upp hjá sjálfum sér. Bæði
dagblöð Sjálfstæðisflokksins,
Mbl. og Vísít, gáfu þeim fyrir-
mæli um að greiða atkvæði á
þennan hátt.
Þegar til þess kom að kjósa
nýja stjórn í Dagsbrún, var það
á valdi Sjálfstæðismanna að
gera þar enda á yfirráðum kom-
múnista og koma í veg fyrir, að
Héðinn Valdimarsson yrði á-
fram formaður félagsins. Þeir
gátu komið því til leiðar, að
einn af gætnustu verkamönnum
Alþýðuflokksins, yrði formaður
í stað Héðins. Slík úrslit hefðu
verið reiðarslag á alla starfsemi
kommúnista í landinu fýrst um
sinn. En þetta gerðu Sjálfstæð-
ismennirnir ekki. Þeir höfðu
sjálfir vonlausa menn í kjöri
og tryggðu þar með Héðni sæt-
ið og kommúnistum þá aðstöðu,
er því fylgir.
í verkamannafélagi Hafnar-
fjarðar fór fram stjórnarkosn-
ing eftir síðustu áramót. Þar
höfðu kommúnistar enga von
um að koma mönnum að hjálp-
arlaust. Þeim nægði þar ekki
eins og í Dagsbrún, sérstakt
framboð eða heimaseta af hálfu
Sjálfstæðismanna. Þeir urðu að
fá atkvæðin. Og Sjálfstæðis-
mennirnir þekktu sinn vitjun-
artíma! Þeir mættu á kjör-
staðnum og kusu kommúnist-
ana — og létu sér hvergi bregða.
Enginn af ráðamönnum Sjálf-
stæðisflokksins hefir opinber-
lega hreyft mótmælum gegn
þessu atférli.
Og nú er leiknum haldið á-
fram. Hin nýja stjórn í verka-
mannafélagi Hafnarf j arðar
hefir notað aðstöðu sína til að
reka tólf andstæðinga sína úr
félaginu. Það er gert með þeim
forsendum að þessir 12 menn
Árið 1932 lét skólaráðið
framkvæma allýtarlega rann-
sókn á fyrirkomulagi barna-
fræðslunnar í sveitum landsins.
Sú rannsókn var falin Aðal-
steini Eiríkssyni, þá kennara í
Reykjavík.
Fræðslulögin frá 1907
Litið gerðu ráð fyrir, að í
um öxl. hverju skólahéraði
risu upp svokallaðir
fastir skólar, heimangöngu- eða
heimavistar-skólar. Farkennslu
og eftírlit með heimafræðslu
tóku lögin upp sem bráðabirgða-
ráðstöfun. Þeir, sem hlut áttu
að þeim lögum, bjuggust ekki
við, að á komandi timum yrði
það hlutskipti heimilanna að
annast fræðsluna að nokkru
eða öllu leyti. Það, sem koma
átti, voru skólar, er bæru allan
veg og vanda af fræðslu ungl-
inganna.
Slík sjónarmið voru næsta
eðlileg. Á þessum árum var
verulega farið að brydda á því,
sem síðar hefir komið betur í
ljós: Fólkið var byrjað að
flytjast úr sveitunum og að
sjónum. Þorp og bæir voru að
myndast og hin sterka heimilis-
menning sveitanna lömuð vegna
útstreymis fólksins og breyttra
atvinnuhátta. Heimili hinna
vaxandi bæja eru þess engan-
vegin umkomin að búa yngstu
meðlimi sína svo úr garði um
bóklega þekkingu og andlegan
þroska, sem nauðsyn varð að
telja á. Bersýnilegt var og, að
afstaða sveitaheimilanna myndi
stórum versna í þessu tilliti,
enda þótt þau hlytu að standa
mun betur að vígi en heimili
kaupstaðanna. Það var því ekki
að ástæðulausu, að löggjafar-
valdið taldi sjálfsagt að létta
byrðum fræðslunnar alveg af
heimilunum. Þessa fyrirætlun
skyldi framkvæma tafarlaust að
því er til kaupstaðanna kom, en
smám saman að því er snerti
sveitirnar.
Þegar þessi ákvörðun er tekin
er fyrst og fremst horft fram
en ekki litið til baka. Á undan-
förnum öldum hafði íslenzk
menning ekki verið vernduð í
bóklærðum skólum nema að
sáralitlu leyti. Lærðum mönn-
um ber ekki heiðurinn af því, að
yfirgnæfandi meiri hluti þjóð-
arinnar var læs og skrifandi
meðan engir barnaskólar voru
til og þjóðin hafði ekki lært að
taka sér í munn orð eins og
„almenn upplýsing.“ Upplestur
á löngum vetrarkvöldum, hinn
lifandi áhugi fyrir lestrarefn-
inu, samræður hlustenda og
lesara um það og lestrar- og
skriftarnám við lítinn kost og
léleg ytri skilyrði átti sér ekki
stað samkvæmt lögboðinni
námsskrá eða undir reiddum
refsivendi opinberrar fræðslu-
málastjórnar. íslenzkum heim-
ilum ber heiðurinn af þessu.
Heimili dreifbýlisins gættu svo
vel andlegs atgervis þjóðarinn-
ar, að hún týndi aldrei sjálfri
sér, glataði aldrei íslenzku máli,
lét ekki fyrnast yfir þjóðernis-
tilfinningu sína og geymdi
vandlega þann menningararf,
sem löngu liðnar kynslóðir
höfðu látið henni eftir. — Við
maTgháttaða erfiðleika áttu
heimilin að stríða. Þjóðin var
einangruð, óvægið konungsvald
og óhagkvæmir verzlunarhætt-
ir, auk margvíslegra náttúru-
ógna, drógu dáð og dug úr fólki.
Skynsamlegt uppeldi og furð-
anlega traust heimilismenning
hefir því leitt þjóðina sigrandi
út úr hreinsunareldi niðurlæg-
ingar og kúgunar. Ég mun ekki
fjölyrða hér um þetta uppeldi
heldur benda á, hverja ég tel
þrjá meginþætti þess. Þeir eru
þessir:
1) Uppeldið miðaðist við, að
einstaklingarnir gœtu upp-
fyllt þcer kröfur, sem um-
hverfið og lífsbaráttan gerði
til þeirra.
2) Uppeldið skapaði sterka á-
byrgðartilfinningu.
3) Uppeldi og atvinnuhættir
var nátengt hvað öðru. Fjöl-
breytni atvinnuhátta skap-
aði frjósemi í hugsun og
veitti margháttaða þekk-
ingu.
Við höfðum ekki
Ný lengi búið að skipu-
vandamál. lagi fræðslumál-
anna frá 1907, þeg-
ar þær raddir létu til sín heyra,
að það væri meingallað. Það var
talið leysa verr af hendi sitt
ætlunarverk en heimafræðsla
og algert heimilisuppeldi. Eigi
að síður dirfist enginn að halda
því fram, að heimilunum einum
sé tiltrúandi að annast uppeldi
og fræðslu barnanna, ekki einu
sinni í sveitunum, þar sem skil-
yrðin eru þó stórum mun líkari
því, er var, heldur en í kaup-
stöðunum. Hinu verður heldur
ekki neitað, að afskipti hins op-
inbera af barnafræðslunni hafa
ekki náð þeim tilgangi, er ætlað
var. Börnunum hefir að vísu
gefizt kostur á að tileinka sér
fleiri þekkingaratriði, en völ var
á áður. En uppeldið sjálft hefir
ekki reynzt þeim mun betra.
Mótun skapgerðarinnar hefir
ekki farið betur úr hendi, nema
síður sé. Siðferðilegur styrkur
unglinganna ekki verið traust-
ari og þjóðin ekki getað vænzt
meira af þeim, þegar öll kurl
koma til grafar.
í þessu liggur tvímælalaus
veila, sem nauðsyn er að vinna
bug á. Hér stendur þjóðin and-
spænis engu minna vandamáli
en hún gerði, þegar heimilin
ein saman reyndust ekki fær
um að hafa uppeldi og fræðslu í
sínum höndum.
Rannsóknin á fyrirkomulagi
barnafræðslunnar í sveitum,
sem ég nefndi í upphafi þessa
máls, er tilraun yfirstjórnar
fræðslumálanna til þess að
ráða bót á þessum vanda.
Rannsóknin var falin dugleg-
um og áhugasömum kennara,
sem gekk að sínu starfi með
fullkominni alvöru. Árið eftir
birti hann tillögur sínar í mál-
gagni kennarastéttarinnar. Síð-
an var honum heimilað fé úr
ríkissjóði til byggingar heima-
vistarskóla, þar sem hann gæti
sjálfur sýnt raunhæft gildi til-
lagna sinna. Skóli þessi var
reistur í Reykjanesi við ísa-
fjarðardjúp og tók Aðalsteinn
við forstöðu hans haustið 1934.
í skólastarfi sínu hefir Aðal-
steinn ekki þrætt troðnar slóðir
meira en góðu hófi hefir gegnt.
Hann hefir tekið upp margs-
konar nýjungar í starfsháttum
skóla síns. Eru þær nokkuð
kunnar almenningi og verða því
ekki raktar hér, enda leyfir
rúmið það ekki.
Ekki alls fyrir löngu
Tillögur h e f i r Aðalsteinn
Aðalsteins. sent frá sér ýtar-
legar og vel rök-
studdar tillögur um bætt og
breytt fyrirkomulag barna-
fræðslunnar í sveitum landsins.
Aðalsteinn hefir kynnt sér ræki-
lega núverandi ástand fræðsl-
unnar. Af þeirri athugun dreg-
ur hann þær niðurstöður, er í
stórum dráttum skulu raktar
hér á eftir:
Heimilin treysta of mikið á
fræðslu skólanna. Vegna þess
trausts varpa þau af sér skyld-
um, sem þau eiga að inna af
hendi í þessu efni.
Farkennslan er kostnaðarsöm