Tíminn - 25.02.1939, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR: (
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 d. ;
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: l
EDDUHÚSI, Lindargötu 1D. !j
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. \
Símar 3948 og 3720. <!
23. árg.
Reykjjavík, laugardagiim 25. febr. 1939
24. blað
Endurbætur á útsvarslögum
Gjaldendur verða að borga útsvör sín
jafnóðum og þeír fá kaup sítt greítt
Nefndin, sem atvinnu-
málaráðherra fól að athuga
fjárhagsmál sveita- og bæj-
arfélaga, tók m. a. útvars-
lögin frá 1936 til athugunar
og varð sammála um tillög-
ur til breytingar á þeim.
Hefir Tíminn beðið formann
nefndarinnar, Karl Kristjáns-
son oddvita í Húsavík, um að
skýra frá því hverjar breyting-
arnar væru og fer fxásögn hans
hér á eftir:
— Eitt af því, sem veldur
vandræðum fyrir stærri bæja-
og sveitafélög, er torveld inn-
heimta útsvara, svo og það, hvað
útsvöxin koma seint inn á ár-
inu, þó þau heimtist að lokum.
Til þess að ráða bót á þessu
kom nefndin sér saman um að
leggja til, að í stað 3. málsgcein-
ar í 29. gr. útsvarslaganna frá
1936 komi svohljóðandi ákvæði:
„Heimilt er hreppsnefnd með
samþykki sýslunefndar og bæj-
arstjórn með samþykki atvinnu-
málaráðherra, að ákveða gjald-
daga og innheimtu á útsvörum
sem hér segir:
a) Frá byrjun næsta mán-
aðar eftir að niðurjöfnun úlv
svara er lokið, er sérhver kaup-
greiðandi, sem hefir fasta
starfsmenn í þjónustu sinni,
hvort sem kaup þein-a greiðist
vikulega, mánaðarlega eða á
annan hátt, skyldir til að halda
eftir af kaupinu fyrir hvern
mánuð upphæð, er nægi til
fullnaðargreiðslu á útsvarinu
fyrir næstu áramót, miðað við
jafnar greiðslur mánaðgrlega til
ársloka.
Vilji bæjarstjórn eða hrepps-
íslenzku blöðin
I Ameríku
Það er erfitt að gefa út blöð
á íslandi, en þó er enn erfiðara
að gefa út íslenzk blöð í Vestur-
heimi. Samt hafa landar í Ame-
ríku gefið út tvö myndarleg
blöð, Heimskringlu og Lögberg,
í meir en 50 ár.
Þessi blöð eru óhjákvæmileg
stoð í hinni þýðingarmiklu bar-
áttu landa í Vesturheimi fyrir
íslenzku máli og menningu. Sú
barátta er svo nátengd tilveru-
baráttu íslendinga á íslandi,
að sízt má vanrækja hlut þess
aðilans, sem þyngri straum hef-
ir á móti sér.
Vökumannafélagið hér í Rvík
cr nú að efna til umfangsmik-
illa bréfaskipta milli unglinga
á íslandi og æskulýðs af íslenzk-
um stofni í Ameríku. — Vöku-
menn beita sér líka fyrir þvi,
að útvega Vesturheimsblöðunum
báðum nokkra tugi borgandi
kaupenda. Þeir vænta þess að
öll helztu fyrirtæki á landinu,
bankar, verzlanir, sjúkrahús og
skólar kaupi bæði blöðin. —
Stjórn Vökumanna mun bréf-
lega og símleiðis 1 e i t a eftir
kaupendum, en þó því aðeins að
bæði blöðin séu keypt. Stjórn
Vökumanna mun innheimta
blaðgjöldin í íslenzkum pening-
um og útvega gjaldeyrisleyfi,
og standa hverjum kaupanda
skil á kvittun frá útgefendum
Lögbergs og Heimskringlu.
Þeir, sem vilja senda pantan-
ir, geta snúið sér til Egils
Bjarnasonar í Edduhúsinu, sími
2323. Hann mun væntanlega
vinna mest á skrifstofu Vöku-
manna að erindum fyrir landa í
Ameríku.
Jónas Jónsson
frá Hriflu.
nefnd haga innheimtunni eins
og að framan segir, er þeim
skylt að senda hverjum kaup-
greiðanda, í tæka tíð eftir nið-
urjöfnun útsvara, tilkynningu
um útsvör þeirra gjaldenda, sem
hann hefir í þjónustu sinni og
krefjast þess, að hann haldi
eftir áskyldri upphæð af kaup-
i.nu.
b) Nú hefir kaupgreiðandi í
þjónustu sinni daglaunafólk,
sjómenn, ákvæðisvinnufólk eða
annað starfsfólk, sem ekki er á
föstu árskaupi, og skal hann þá
skyldur frá 1. degi næsta mán-
aðar eftir niðurjöfnun útsvara
að halda eftir við hverja útborg-
un, sem útsvarshluta, 10% af
kaupi hvers kaupþiggjanda.
Geri menn út til fiskjar í fé-
lagi upp á hlut, eða stundi aðra
atvinnu í félagi með sama
greiðslufyrirkomulagi, ber for-
manni fyrirtækisins að halda
eftir vegna útsvarsgreiðslu allt
að 10% af fé þvi, sem hver út-
svarsgreiðandi ber úr býtum.
Þó skal eigi skylt að halda eftir
útsvarshluta af minni útborg-
unarupphæð en 30 krónum,
enda líði þá minnst vika milli
útborgunardaga. Ákvæði þetta
nær eigi til þeirra kaupþiggj-
enda eða hlutarmanna, er sanna
með skírteini frá oddvita eða
bæjarstjóra að hann geri eigi
kröfu til greiðslu á þennan hátt.
Ákvæðið gildir þar til kaup-
þiggjandi eða hlutarmaður hef-
ir lokið útsvarsgreiðslu sinni,
enda þótt komið sé nýtt gjaldár,
en heimilt er að innheimta hjá
honum eftirstöðvar útsvarsins
með lögtaki eða á annan hátt,
þegar sýnt er, að fullnaðarskil
fást ekki á þennan hátt fyrir
gj aldárslok. Sé heimildargrein
þessi notuð, má ekki reikna
dráttarvexti af útsvörum þeim,
er undir hana heyra á því gjald-
ári, sem útsvörin eru á lögð.
c) Upphæðum þeim, sem inn-
heimtast samkv. a og b-lið þess-
(Framh. á 4. síðu)
NÆSTA MARKMIÐ MUSSOLINIS!
Japanir og llaiiism
Vegna Spánarmálanna hefir
Kinastyrjöldinni ekki verið fylgt
með jafnmikilli athygli í Ev-
rópu seinustu vikurnar og gert
hefir verið áður. Þó hefir þar í
byrjun þessa mánaðar gerzt at-
burður, sem ýmsir telja að geti
síðar meir orðið þýðingarmesti
þáttur styrjaldarinnar.
Það er landganga japansks
herliðs á Hainaneyna. Er eyjan
nú algerlega á valdi Japana.
í viðtali, sem Chiank Kai Shek
átti við blaðamann nokkru eft-
ir að þessi atburður gerðist, lét
hann svo ummælt, að „þetta
væri einn þýðingarmesti við-
burðurinn í styrjöldinni milli
Japana og Kínverja“. í frétta-
skeyti frá Tokio til þýzkra
bla,ða var einnig sagt „að þetta
væri einn þýðingarmesti at-
burðurinn í alþjóðamálum síð-
an Kinastyrjöldin hófst“.
Astæðan til þess, að hertaka
Hainan er talin svo þýðingar-
mikil, er fyrst og fremst lega
eyjunnar. Eyjan, sem er á stærð
við Danmörku, liggur skammt
frá franska Indo-Kína. Ef Jap-
anir hefðu hernaðarlega bæki-
stöðvar þar, ættu þeir auðvelt
með að gera loftárásir á alla
helztu staðina í franska Indo-
Kína. Þaðan eru heldur ekki
nema 450 km. til Hongkong, 900
km. til Manila (einnar helztu
flotastöðvar Bandaríkjanna í
Kyrrahafinu) og 1500 km. til
Singapore. Yfirráð Japana yfir
Hainan gerir það að verkum, að
þeir hafa góða aðstöðu til loft-
árása á nokkra þýðingarmestu
staði Frakka, Breta og Banda-
ríkjanna á þessum slóðum.
Frökkum hefir líka verið ljós
hin hernaðarlega þýðing eyj-
unnar fyrir löngu siðan. Árið
, A. KROSSGÖTUM
Óttast um bát. — Rannsóknir í Johne’s-sýkinni í Hjaltadal. — Úr Rangár-
þingi. — Holtamannahreppur hinn forni. — Ríkissjóður kaupir Reykhóla. —
---- Aflabrögð á Akranesi. -
Hreyfilbáturinn Björn riddari fór frá
Hafnarflrði kl. fjögur á fimmtudag-
inn áleiðis til Þorlákshafnar, þar sem
hann átti að vera til sjóróðra í vetur.
Var á honum fimm manna áhöfn. Hefir
bátsins eigi orðið vart síðan. En til
Þorlákshafnar er átján klukkustunda
ferð á slíkum báti í góðu veðri. Eigandi
bátsins, Gunnlaugur Stefánsson kaup-
maður í Hafnarfirði, sneri sér í gær-
morgun til Slysavarnafélagsins með
hjálparbeiðni og kl. 3 í gær var lýst
eftir bátnum í útvarpinu. Björgunar-
skútan Sæbjörg fór á vettvang í gær
og hefir síðan leitað þar sem bátsins
var helzt von, en ekki hefir sú leit
borið árangur, og er óttast mjög um
afdrif bátsins. Eigi hafa bátar frá ver-
stöðvunum á Suðurnesjum heldur orðið
hans varir. Veður var gott, er báturinn
lagði af stað frá Hafnarfirði, en tók
að hvessa af suðri um kl. 4 á föstu-
dagsnótt. Hefði hann þá átt að vera
komínn undir Krísuvíkurberg eða þar
um bil, ef allt hefði verið með felldu.
Guðmundur Gíslason hefir undan-
farið unnið að rannsóknum á útbreiðslu
Johne’s-sýkinnar í Hjaltadal. Hefir
hann rannsakað 1285 fjár á níu bæjum
og af því reyndist 191 kind veik á átta
bæjum. Mest brögð eru að veikinni að
Hólum. Þar voru 120 kindur veikar af
alls 447 fjár. En einnig er veikin að
Hvammi, Hofi, Hrafnhóli, Hlíð, Víði-
nesi, Brekkukoti og Efra-Ási. Guðm.
Gíslason heldur enn áfram athugunum
sínum nyrðra.
r r i
Á fjölmennum þingmálafundi, sem
haldinn var í Marteinstungu nýlega
var samþykkt með öllum greiddum at-
kvæðum tillaga þess efnis, að fundur-
inn óskaði eftir, að athugaðir yrðu
möguleikar á því að nota atvinnubóta-
fjárveitingar næstu ára að einhverju
leyti til undirbúnings nýræktar og ný-
bygginga í Rangárþingi. Liggur bak við
þessa tillögu óbein ósk um að hafinn
verði í Holtunum undirbúningm- að
nýrækt á svipaðan hátt og verið hefir
í Flóanum undanfarin misseri.
r r r
Holtahreppur hinn forni mun á sín-
um tíma hafa verið eitt hið fjölmenn-
asta hreppsfélag til sveita á íslandi,
um 140—150 búendur, og sennilega um
leið einn hinn víðlendasti hreppur í
miðju héraði hérlendis. Hann tók yfir
tunguna milli Þjórsár og Rangár ytri
upp undir Snjallsteinshöfða og Árnes-
sporð um 35 km. frá sjó. En á milli
ánna er um 12—15 km. vegalengd.
Fyrir 40—50 árum var hreppnum skipt
í Holta- og Ásahreppa, og fyrir þrem
árum var svokallaður Djúpárhreppur
skilinn frá Ásahreppi, svo að nú eru
þrjú hreppsfélög á þessu svæði, en bú-
endur alls rúmlega 130 og hafa til um-
ráða nokkuð á fjórða hundrað ferkíló-
metra af grónu landi og gróðursælu yf-
irleitt. Þetta lahdflæmi hefir ekki verið
mælt sérstaklega, en samkvæmt óætl-
un, byggðri á uppdráttum danska her-
foringjaráðsins, skiptist landið þannig
milli sveita, að í Þykkvabæ, þar sem
búa rúmlega þrjátíu bændur, séu rösk-
lega 100 hektarar af graslendi til jafn-
aðar á hvern búanda, en um 100 bænd-
ur oían Ósa hafa til jafnaðar um 270
hektara hver af því nær algrónu landi.
Er því mun meira landrými í Holtun-
um heldur en t. d. á áveitusvæðum
Árnessýslu, þar sem stærð jarðanna
hefir verið mæld og reynzt um 175 ha.
að meðaltali í Flóanum, en litlu meirí
á Skeiðum.
r r r
Ríkið hefir nýlega, samkvæmt sér-
stökum lögum frá haustþinginu 1937,
keypt jarðeignina Reykhóla í Reyk-
hólasveit á 46 þúsund krónur. Var
salan nú fyrir skömmu samþykkt á
skiptafundi hlutaðeigandi dánarbús,
þótt enn séu eigi uppfyllt ýmiss forms-
atriði, svo að lögformlega sé gengið frá
kaupunum. í lögunum um kaupin á
Reykhólum er svo fyrir mælt, að jarð-
eignin sé lögð til samvmnubyggðar eða
annara almennra nota, enda sé bæði
nýbýlastjórn og hlutaðeigandi sýslu-
nefnd meðmælt því.
r r r
Dágóður afli hefir verið á verstöðv-
unum hér suðvestanlands þessa síð-
ustu daga, er á sjó hefir gefið. Á Akra-
nesi fiskuðu bátar ágætlega í fyrra-
dag, um 13 bílhlöss þeir, sem bezt
öfluðu, og dável í gær, mest 11—12
bílhlöss á bát.
1897 sömdu þeir um það við
Kínverja, að þeir mættu ekki
selja hana þriðja ríki og 1907
gerðu þeir samning við Japani,
þar sem báðar þjóðirnar lofuðu
fullkomnu hlutleysi á Hainan.
Síðan Kínastyrjöldin hófst
hafa Japanir oft haft í hyggju
að taka eyjuna. En bæði Bretar
og Frakkar hafa aðvarað þá
eftir megni og þeir hafa frest-
að þvi þangað til nú, að sigur
Francos á Spáni skóp Frökkum
og Bretum svo mikil verkefni
heima fyrir, að ólíklegt var að
þeir þættust geta gripið til
meiriháttar ráðstafana í tilefni
af þessum samningsrofum Jap-
ana.
Það hefir vakið talsverða at-
hyglí, hvernig blað Görings
„National Zeitung" skrifaði um
þennan atburð. Það sagði m. a.:
— Frakkar treystu því, að
Japanir myndu halda samning-
inn frá 1907. Hvílík heimska.
Gegn þessari trú á „lýðræðis-
leg“ vinnubrögð hafa Japanir
beitt raunsæjum rökum og
starfsháttum. Eins og að vanda
lætur, þegar einræðisríkin hafa
stráð pipar og salti í súpu lýð-
ræðisríkjanna, munu Japanir
nú fá nokkur mótmælaskjöl,
sem þeir munu svara á þann
hátt að enginn misskilningur
getur átt sér stað. Ný skipu
lagning Austur-Asíu verður ekki
stöðvuð með gömlum samning-
um eða mótmælaskjölum. Þessi
atburður nægir vonandi til þess,
að gera lýðræðisríkjunum það
ljóst. —
Það er rétt tilgáta hjá hinu
þýzka blaði, að Frakkar hafa
látið sér nægja að mótmæla.
Þeim mótmælum hafa Japanir
svarað mjög kurteislega og
sagt, að þeir ætluðu ekki að
hafa neinn vígbúnað á eynni, en
hefðu orðið að gera þetta til að
stöðva vopnaflutninga til Kína.
En þeir, sem bezt þekkja til,
fullyrða, að fyrst Japanir hafi
einu sinni náð eynni á vald sitt
(Framh. á 4. siðu)
Hainan og umhverfi hennar.
A víðavangi
Vísir heldur áfram í gær til-
raunum sínum til að vekja tor-
tryggni í garð Félagsdóms. Talar
blaðið um, að rétturinn hafi með
því að úrskurða, að fulltrúi Al-
þýðusambandsins skyldi ekki
víkja sæti „gefið á sér högg-
stað“ og „rýrt það traust, sem
honum veitti ekki af að hafa“.
Þessi ummæli um dóminn eru í
fyllsta máta ósæmileg, því að
lögum samkvæmt gat úrskurður
réttarins ekki orðið öðruvísi. En
svona er tónninn í íhaldsblöð-
unum í garð vinnudómstólsins,
þegar loksins er búið að leiða
hann í lög.
* * *
Vísir segir þó: „Dómsforset-
inn Hákon Guðmundsson og
Gunnlaugur Briem njóta fyllsta
trausts allra, sem þá þekkja, en
þeir eru minnihluti dómsins, og
því nægir það ekki, að ekkert
megi að þeim finna sem dóm-
endum“. — En þess er þó að
vænta, að Vísir og bandamenn
hans, kommúnistar, sætti sig við
hverja þá dómsniðurstööu, sem
þessir tveir menn hafa greitt at-
kvæði með.
'í' ífí
Hver hefði trúað því fyrir svo
sem ári síðan, að Sjálfstæðis-
flokkurinn myndi halda því
fram í blöðum sínum, að ekki
megi vera nema eitt verklýðsfé-
lag á hverjum stað og að verka-
menn, sem eru óánægðir með
félagsstjórnina megi ekki ganga
úr félaginu?
* * *
í grein í Þjóðviljanum 23. þ.
m. er rætt um samtök verka-
manna í Svíþjóð og þau talin
mjög til fyrirmyndar. í grein-
inni stendur m. a.: „ÞaS væri ó-
hugsandi i Sviþjóð, að atvinnu-
rekendur fengju að vera í verk-
lýðsfélagi“. En hvað myndi þá
vera sagt um það „í Svíþjóð",
ef atvinnurekandi væri for-
maður í stærsta verkamanna-
félagi landsins?
* * *
Jón Pálmason á Akri þykist
hafa uppgötvað, að hér á landi
sé ýmislegt öðruvísi en það ætti
að vera, og þessa uppgötvun
sína tilkynnti hann þjóðinni
núna í vikunni í útvarpsumræð-
um frá Alþingi. Hann segist
hafa orðið þess var, að sjávar-
útvegurinn hafi verið rekinn
með tapi, bændur berjist í bökk-
um, fólk flytji úr sveitunum
til kaupstaðanna, að í kaup-
stöðunum sé atvinnuleysi, að
útsvörin fari hækkandi á síð-
ustu árum o. s. frv. Þetta vita
nú sennilega fleiri en Jón
Pálmason á Akri. En Jón virð-
ist hafa komizt að þeirri ein-
földu niðurstöðu, að þetta og
margt fleira sé að kenna þeirri
,,óheillastefnu“, sem rekin hafi
verið af núverandi ríkisstjórn!
Ef til vill á hann með sjálfum
sér sannfæringu um það, að ó-
þurrkar, harðindi, fjárpestir og
aflabrestur, sem gert hefir vart
við sig á síðustu árum, sé líka
að kenna þessari sömu „óheilla-
stefnu".
* * *
Það getur sjálfsagt verið hug-
arléttir fyrir suma menn, að
kenna einhverjum öðrum en
sjálfum sér um allt, sem miður
fer. En hitt væri þó ennþá
gagnlegra, ef Jón Pálmason eða
einhverjir aðrir hans líkar
gætu bent á úrræði. Ekki varð
þess vart, að J. P. hefði neitt
slíkt fram að færa.
* * *
En í hverju er þá sú „óheilla-
stefna“ fólgin, sem J. P. talar
um að fylgt hafi verið gagnvart
atvinnuvegunum nú upp á síð-
kastið? Hún er fólgin í afurða-
sölulögunum, sem hækkað hafa
verð á framleiðslu landbúnaðar-
ins. Hún er fólgin í því, að skatt-
ar hafa verið hækkaðir, og mest
á launa- og hátekjumönnum, til
þess að styrkja atvinnuvegina og
létta undir með þeim á ýmsan
hátt. J. P. virðist álíta, að at-
vinnuvegirnir væru betur
komnir nú, ef þetta hefði ekki
verið gert.