Tíminn - 25.02.1939, Blaðsíða 3

24. blað
TÍMINN, laagardagimi 25. febrúar 1939
97
HEIMILIÐ
Ný gerð þvottavéla.
Það vita allir, hve stórþvott-
arnir auka húsmæðrunum mik-
ið erfiði. í Svíþjóð, sem víða
annarsstaðar, hafa verið byggð
af einstaklingum mörg og
stór þvottahús, í stærri bæj-
um og borgum. En þau eru rek-
in sem stórgróðafyrirtæki, og
svo dýr, að almenningur getur
vart notað þau. Svo mun vera
víðar. Þetta stóra spursmál,
hvernig á að losa kvenþjóðina
við allan stórþvott, hefir því
verið óleyst, þar til nú, að kaup-
félögin sænsku tóku málið að sér
og hefir nú sambandið „Ko-
operativa Förbundet" í Stokk-
hólmi fundið upp og látið smíða
þvottavél, sem er við allra hæfi,
og svo ódýr í notkun, að al-
menningur bæði í sveitum og
bæjum getur notið þessara
hlunninda.
Þetta er svo nýtt af nálinni,
að reynslan er enn ekki búin að
leggja sinn dóm hér á. Vélar
þessar eru ekki enn komnar á
markaðinn, en lifandi myndir
hafa verið sendar út til sýnis,
ásamt mönnum, sem skýra not-
kun og meðferð þvottavélanna
nánar. Fyrsta vélin var reynd í
Stokkhólmi og gafst sem til var
ætlazt. Er því ákveðið, að þær
komi á markaðinn í næsta mán-
uði.
Ég vil í nokkrum atriðum lýsa
þessari vél nánar og notkun
hennar. Það er gert ráð fyrir,
að vél þessi gangi fyrir raf-
magni, og sé bæði hægt að fá
stórar og smáar vélar, allt frá
vél, sem gerð er fyrir 1—2 heim-
ili og upp í 100 heimili. Verðið
mun verða frá 400 krónum til
800 krónur, en þær stærstu með
húsum og öllu, um 50 þúsund. —
Þau þvottatæki, sem ætlazt er til
að verði sett niður úti á landi, í
sveitum, verða misjafnlega dýrr
ar og fer það eftir stærð vélar-
innar og vélin eftir stærð hvers
byggðarlags. Við getum hugsað
okkur að þær muni kosta frá
kr. 1000—5000.
Þvotturinn er lagður í vélina.
Síðan er stutt á lítinn hnapp
og vélin byrjar að þvo. Að
stundu liðinni er þvotturinn
færður í annað hólf vélarinnar,
sem kallast kælir. Þar þornar
hann og sléttast úr mestu
hrukkunum. Síðan heldur
þvotturinn áfram, þar til vélin
skilar honum hreinum, þurrum
og sléttum. — Þá eru liðnir
fimm klukkutímar frá því vél-
in byrjaði að þvo. —
Margir halda þvi fram, að
vélaþvottur slíti fatnaðinum
meira en handþvottur. Það má
vel vera að svo hafi verið, en
þessi nýja uppfinding svarar
þeim spurningum hiklaust neit-
ÍÞRÓTTIR
Skíðaiélag Reykjavík-
ur 25 ára
Þann 26. þ. m. eru liðin 25 ár
frá stofnun Skíðafélags Reykja-
víkur, sem er tvímælalaust eitt
allra merkasta íþróttafélag
landsins. Mun félagið minnast
afmælisins með samkvæmi að
Hótel Borg á laugardagskvöldið
og veglegu skíðamóti síðar í
vetur.
í „Fálkanum“ 17. þ. m. er saga
félagsins nokkuð rakin og segir
þar m. a. á þessa leið:
„Árið 1906 fluttist ungur Norð-
maður hingað til Reykjavíkur,
til mikils happs fyrir skíða-
íþróttina hér sunnanlands. Þessi
maður var L. H. Múller. Hann
hafði með sér skíði og þegar
hann steig á þau hér fyrst þótti
bæjarbúum það heldur nýlunda.
Þeir störðu á hann eins og eitt-
hvert furðuverk. Maður á skíð-
um, það var nú sjaldgæf
sjón hér í höfuðstaðnum fyrir
meira en 30 árum. Það var eig-
inlega ekkert undarlegt þó fólk-
ið glápti á þenna sérvitring, er
setti fjalir undir fætur sér og
gekk á þeim! Smátt og smátt
tókst Múller að vekja áhuga ein-
staka unglinga fyrir skíðagöngu.
Og veturinn 1913 fór hann í
margra daga skíðagöngu upp um
fjöll og firnindi með unga Reyk-
víkinga með sér. —
Veturinn 1914 var snjöavetur
— og þá var talsvert um skíða-
æfingar í Ártúnsbrekkunni við
Elliðaár. Við þær æfingar varð
hún fyrst til hugmyndin að því
að stofna skíðafélag. Þeir, sem
gengust mest fyrir félagsstofn-
uninni, auk Múllers, voru Axel
Tulinius forseti í. S. 1, Guð-
mundur Björnson landlæknir,
Jón Þórarinsson fræðslumála-
stjóri og Ólafur Björnsson rit-
stjóri.
Stofnfundur var haldinn 26.
febrúar og gengu þá í felagið
60—70 manns. Voru lög félags-
ins samþykkt á fundinum, en
þau höfðu verið samin af A.
Tulinius og L. H. Múller. Stjórn
var kosin: L. H. Múller formað-
ur, Steindór Björnsson varafor-
maður, Herluf Clausen gjaldkeri,
Tryggvi Magnússon ritari og Pét-
ur Hoffmann brekkustjóri.
Stjórnin kom af stað skömmu
eftir fundinn skíðanámskeiði, er
var vel s.ótt. Og betri skíðamenn
félagsins gengu þenna vetur yfir
Kjöl og til Reykjavíkur á skíð-
um, eftir að hafa farið á skipi
andi. Það er gert ráð fyrir, að i
þessum þvottavéium eigi að
kosta um 20 aura að þvo hvert
kílógramm fatnaðar í stað 80—
100 aura nú. Framh.
Sigmundur Jónsson.
inn í Hvalfjörð. — Hvatningar-
orð sendu félagsmenn út til bæj-
arbúa og annara landsmanna
um að efla skíðaíþróttina og
bættust við það allmargir félag-
ar, svo að við árslok voru þeir
orðnir 135. —
Næstu vetur voru mjög snjó-
léttir, svo að starfsemin varð
erfið. Samgöngur út úr bænum
voru mjög slæmar og bilar of
dýrir til að heimsækja háfjalla-
snjóinn. Og einn veturinn, 1918,
var samgöngubann vegna
spönsku veikinnar. Á þessum ár-
um lækkaði félagatalan mjög.
1919 kom mikill snjóavetur og
var þá aftur farið að æfa af
kappi. Ákvað þá stjórn félagsins
að efna til skíðamóts 23. febx'úar,
en úr því varð þó ekki vegna þess,
að snjórinn var allur á bak og
burt, þegar skíðamótsdagurinn
rann upp.
Síðan 1919 hefir verið jöfn og
farsæl þróun yfir starfi félags-
ins, þar til 2—3 seinustu árin má
segja, að hún hafi verið mjög ör.
Hefir bygging skíðaskála félags-
ins í Hveradölum haft geysi-
mikla þýðingu fyrir störf þess og
framgang. Þeim skála kom fé-
lagið upp af miklum dugnaði og
fórnfýsi. Er hann hið fegursta
hús og verður því lengi til mik-
ils sóma. Skálinn er mjög rúm-
góður og hitaður upp með hvera-
hita.
Eru nú í skálanum 31 rúm, en
þegar búið er að, innrétta ófull-
ger herbergi, sem verður bráð-
lega, verða þau 70, svo að af því
má sjá, hve rúmgóður skálinn
er. —
Skíðaskálinn var vígður í sept-
embermánuði 1935 og var þá fé-
lagatalan 240 en hálfu fjórða ári
síðar er hún orðin 720, svo að
merkja má fjörkippinn, sem fé-
lagið hefir tekið með skálabygg.
ingunni. Hagur félagsins er hinn
ákjósanlegasti og var skuldlaus
eign þess við síðustu áramót
rúmlega 30 þúsund krónur.
Núverandi stjórn félagsins
skipa: L. H. Múller formaður,
Krístján Skagfjörð gjaldkeri,
Kjartan Hjaltested ritari og Ei-
ríkur Bech brekkustjóri."
inganna, eins og miklu framar
er auga hans opið fyrir hinum
andlega aðli hvers manns, 'hvar
hann er ríkastur, hvar hann
nær hæst.
Það er sú hliðin, sem hann
hefir jafnan skoðað, þegar hann
hefir gengið frá bardaganum á
sitt Helgafell.
Nokkuð af árangri þessara
stunda birtist í bókinni „Merkir
samtiðarmenn“. Tíminn hefir
fyrir skömmu birt smá-sýnis-
horn úr bókinni, tekin af
handahófi.
En bókin er öll með hinum
sama svip. Minningarnar um
vini og samverkamenn höfund-
ar eru, eins og vænta mátti, rit-
aðar af þeim sálræna skilningi,
sem samúðin ein getur skapað.
En andstæðingarnir, sem ára-
tugum saman áttu í hörðustum
orustum við höfundinn, fá sinn
dóm af hinni sömu hlýju sam-
úð. Það sézt, að yfir víglinurn-
ar er hægt að binda andleg
bönd, þrátt fyrir vopnavið-
skipti.
V.
Eigi verður ein minningagrein
tekin annarri framar, þó greinar
þessar séu svo ólíkar, sem vera
má um verk sama höfundar. Ég
vil, sem dæmi um ólík viðhorf,
nefna aldarminningu Ólafar á
Egilsstöðum og dánarminningu
Jóns Þorlákssonar. í aldarminn-
ingunni er þjóðarsaga heillar
aldar látin speglast í sögu þess-
arar merku konu, á mjög list-
rænan og skáldlegan hátt, en þó
þann veg, að Ólöf sjálf er böðuð
í Ijósi skilnings og samúðar.
í minningunni um Jón Þor-
láksson, merkasta og heilsteypt-
asta skoðanaandstæðing hans,
er stjórnmálasagan, eða hin al-
menna þjóðarsaga dregin til
hliðar, líkt og hjúpur af lista-
verki, eða leiktjald, til þess að
sína manninn sjálfan, sem er
gullið, þrátt fyrir allt.
Ekki rekur Jónas Jónsson ætt-
ir manna í löngum nafnaþulum.
En þó bendir hann, með mjög
miklum skilningi, á það á hvern
hátt ættin og umhverfið hafa
mótað hvern og einn. Aðdáun
hans á hinni fornu, rótgrónu
heimilismenningu sveitanna,
lýsir í gegn um flestar greinarn-
ar. En það er ekki nein tilvilj-
un. Sjálfur hefir höfundur sótt
þangað þrótt sinn og varið
mestum starfskröftum sínum til
að efla þessa menningu og sam-
ræma nýjum tíma.
Ég hygg að leita þurfi aftur í
Heimskringlu og hinar beztu
íslendingasögur til þess að
finna jafnsnjallar mannlýsing-
ar í örfáum línum og hinar
beztu í þessari bók.
Greinin um sr. Rögnvald Pét-
ursson, er nokkuð sérstæð. Þar
eru í ljósu og glöggu yfirliti
sagðir höfuðdrættir úr menn-
ingarsögu Vestur-íslendinga. —
Tilefnið er vesturför höfundar
og hið mikla starf, sem honum
liggur á hjarta um að tengja
bræðraböndin yfir hafið. Von-
andi ljær æskan honum lið við
það starf.
Einhver mundi segja að í bók
þessari gætti oflofs, eins og í
líkræðum. Að visu er meira tal-
að um hæfileika en vankanta
manna. En spakur maður hefir
sagt, að mæla skuli mennina
eins og fjöllin, þar sem þeir eru
hæstir. Seinni tímann varðar
mest um þá eiginleika hins
merka manns, sem gerðu honum
unnt að skapa verk sem lifa.
Bókin er nýjung í íslenzkum
bókmenntum. Enginn íslend-
ingur síðan Sturla Þórðarson
hefir ritað sögu jafnmargra
samtíðarmanna.
En þó að bókin sé nýjung, er
hún þó íslenzkasta bókin, sem
komið hefir út lengi. Hún er
byggð upp á þeim styrka grund-
velli, sem lagður var af Ara og
Snorra og aldrei haggast.
Hinar erlendu yfirgangs-
stefnur, sem hér eru að ráðast
að landl, líta á þjóðirnar eins
og einn samlitan múg, þar sem
öllum er skipað í sama rúm, og
þær lita á mennina eins og við
allir lítum á síldartorfu eða
flugnahóp.
Bók Jónasar Jónssonar er full
aðdáunar á sérkennum ein-
staklings. Yfirleitt minna grein-
arnar á hetjusögur.
En meginmunurinn á sam-
vinnustefnunni íslenzku og er-
lendum sameignarstefnum er
einmitt fólginn í því, að sam-
eignarmenn vilja láta eridurbót-
um rigna að ofan yfir múginn.
En hinir íslenzku samvinnu-
menn hafa jafnan byggt á
þroska einstaklinga, sem síðan
hefja máttug samtök til þjóðar-
þroska.
Samband ungra Framsóknar-
manna hefir gefið bókina út.
Hún er fjórða og þó hið fyrsta
bindi af ritsafni • Jónasar Jóns-
(Framh. á 4. síðu)
Karlakór Reykfavíknr
Söngstjóri: SIGURÐUR ÞÓRÐARSON.
§amiöngfur
í Gamla Bíó sunnudaginn 26. febrúar 1939 kl. 3 e.h
Einsöngvari: GUNNAR PÁLSSON.
Við hljóðfærið: GUDRÍDUR GUÐMUNDSDÓTTIR
Aðgöngumiðar fást í Bókaverzlun Sigfúsar Ey-
mundssonar og Hljóðfæraverzlun Sigríðar Helga-
dóttur (áður Hljóðfæraverzlun Katrínar Viðar).
Jördin 0x 1
í Austur-Húnavatnssýslu
til sölu og ábúðar í næstkomandi fardögum.
Tún jarðarinnar gefur af sér um 300 hesta og engi
um 700- Nokkur hluti túnsins og meginhluti engj-
anna er véltækt Kuahagi góður og vetrarbeit hrossa
ágæt. — Nánari upplýsingar gefur undirritaður og
veitir hann kauptilboðum móttöku til 15. marz n. k.
Blönduósi 10. febrúar 1939.
Hafsteinn Sigurðsson.
M.s. Dronníng
Alexandrine
fer mánudaginn 27. þ. m
kl. 6 síðd til Kaupmanna-
hafnar (um Vestmanna-
eyjar og Thorshavn).
Farþegar sæki farseðla
fyrir kl. 3 í dag.
Tilkynningar um vörur
komi sem fyrst.
Skfpaafgreiðsla
Jes Zimsen
Tryggvagötu. Sími 3025.
ÞÉR ættuð að reyna kolin og
koksið frá
Kolaverzlnn
Sigurðar Ólafssonar.
Símar 1360 og 1933.
Ræða fjármála-
rádherra
Framli. af 2. síðu)
ara og meira samstarfi en áður
hefir tíðkazt hér á háttvirtu al-
þingi eða með þjóðinni yfirleitt.
Að vísu mun mest eftir þessum
málum tekið og mest um þau
talað. En þó er fleira en þetta
eitt, sem bendir eindregið i þá
átt að réttmætt sé og tímabært
að fleiri taki höndum saman en
áður hefir verið, til þess að leysa
vandamálin.
Það fer ekki dult, að einræðis-
stefnum vex nokkuð fylgi með
þjóðinni, og það er ómögulegt að
neita því að það er nú á allra
síðustu tímum farið að bóla á
þeim einkennum, sem eru und-
anfarar þess upplausnarástands,
sem alstaðar ríkir þar sem þess-
ar stefnur ná fótfestu. Er ekki
seinna vænna fyrir alla lýðræð-
isvini i þessu landi að samein-
ast um sterk tök £ lausn vanda-
málanna og starfi gegn ofbeldis-
stefnunum.
Ef við lítum á ástandið í heim-
inum, sjáum við hvarvetna víg-
búnað og aftur vígbúnað. Al-
staðar eru menn brýndir til sam-
eiginlegra átaka um þau mál.
Enginn veit, hvenær ófriður
brýzt út eða hvort hann brýzt
út, en allir búast við hinu versta
og allt viðhorf er mótað af því.
Brátt er að því komið, að þjóð-
in á að taka ákvörðun um það,
hvort hún tekur öll sín mál í
eigin hendur og hvernig hún
ætlar að skipa málum framvegis.
Öll þessi mál eru þannig vax-
in, að þau krefjast almennari,
sameiginlegri átaka en tíðkazt
hafa a. m. k. nú um langt skeið.
í því sambandi mun reyna á þol-
rif hinna ábyrgu stjórnmála-
flokka, og á þjóðin ekki lítið
undir því, hversu þeir standast
þá í-aun.
Alþingi hid nýja
(Framh. af 2. síðu)
ráð fyrir, að lítið verði um þing-
fundi á laugardögum, til þess
að þingmenn geti þá hvilt sig
og unnið að málum í ró og næði.
Hið mikla mannfall í liði
merkra Alþingismanna hin síð-
ustu ár hafa opnað augu manna
fyrir því, að ekki veitti af að
koma við „vökulögum" viðvíkj-
andi starfi þeirra, sem á þingi
sitja. Um mjög mörg undanfar-
in ár hefir harkan í átökum
flokkanna verði mjög mikil og
kappið leitt til þess að þing-
menn hafa starfað eins og dát-
ar í skotgröfum.
Nú er hafin merkileg breyt-
ing til bóta í þessu efni. Alþjóð
manna mun fylgjast með hversu
tekst með þessa breytingu. —
Horfur eru fremur góðar nú sem
stendur. Alþingismenn vita, auk
röksemda þeirra sem að framan
er greint, að Alþingi og hið
frjálsa stjórnarform á nú opin-
bera og leynda andstæðinga í
landinu. Sú sjálfbjargarvið-
leitni Alþingis, sem hér er skýrt
frá, mun hafa verið hafin á
réttri stund. J. J.
264 Andreas Poltzer:
lega. Húp hugsaði sem svo: Herra minn
trúr, ég hefi alltaf haldið, að þetta
fólk, sem berst með öllum öngum og vill
ekki taka við peningum, væri hvergi til
nema í skáldsögunum.... Þegar öllu er
á botninn hvolft, er það ekki annað en
hégómagirnd og stærilæti, sem ræður
þessari ákvörðu minni, að vilja ekki
taka á móti peningunum.
Það var eins og málaflutningsmaður-
inn hefði lesið hugsanir hennar, því að
hann sagði góðlátlega:
— Því eldri, sem maðurin verður, þvi
erfiðara veitist honum að sjá, þegar
honum hefir skjátlazt. Líklega er þetta
eina ástæðan til þess að afi yðar vill ekki
taka á móti yður. En þegar hann er einn,
ber hann sér líklega á brjóst og segir sár-
gramur við sjálfan sig: Mea culpa....
mín er sökin! En þetta, að hann vill
hjálpa yður, er auðsær vottur þess, að
hann hefir iðrazt. Nú skuluð þér vera
hyggin, ungfrú Holm, og banda ekki við
þessari útréttu hendi, jafnvel þó að það
sé ekki nema litlifingurinn, sem hefir
verið réttur fram ennþá.
Sir Albert Thorne sá að stúlkan var
á báðum áttum og þess vegna bætti
hann við:
— Og gleymið ekki einu: þessir pen-
ingar, sem þér eigið að taka við, eru ekki
nein gjöf! Kingsley lávarður hefir ekkl
Patricia 261
ég hafði þá ánægju að þekkja einu sinni,
þau góðu tíðindi, að....
Málaflutningsmaðurinn tók sér stutta
málhvíld og horföi á ungu stúlkuna.
Það hafði komið roði fram í kinnar
hennar.
— Kingsley lávarður, hélt málaflutn-
ingsmaðurinn áfram, sem fyrir skömmu
fékk slag, eins og yður mun vera kunn-
ugt, óskar þess, að einka-afkomandi
hans, þér, ungfrú Holm, skuluð fram-
vegis búa við lífskjör, sem hæfa barna-
barni lávarðarins.
Patricia hafði varla náð sér eftir þessi
óvæntu tíðindi, en hún tók eigi að síður
fram i og sagði kuldalega:
— Það var nokkuð seint, sem Kingsley
lávarði datt þetta í hug! En af því að
hún var hrædd um, að málaflutnings-
maðurinn myndi misskilja hana, flýtti
hún sér að bæta við: — Foreldrar mínir
dóu í fátækt og mikils til of snemma.
Þegar ég hugsa til þess, að peningarnir
hefðu kannske getað hjálpað þeim, þá...
Patricia þagði og barðist við tárin, sem
leituðu fram í augunum.
— Kæra barn, sagði málaflutnings-
maðurinn með föðurlegri rödd, við erum
ekki hér stödd til þess að kveða upp
dóm yfir Kingsley lávarði.... Og hann
mun eiga að standa reikningsskap ráðs-
mennsku sinnar á degi dómsins, eins og