Tíminn - 25.02.1939, Blaðsíða 2

96
TtMINHií, latigardagiim 25. febrtiar 1939
24. blað
Ræða ijármálaráðherra
Al|»ing'i hið nýja
‘gtmtnn
Luugardaginn 25. febr.
Fjárlagarædan
Eitt af blöðum stjórnarand-
stæðinga (Vísir) talar um það í
fyrradag, að fjárhagsafkoma
ríkissjóðs á árinu, sem leið,
kunni að koma mönnum „glæsi-
lega“ fyrir sjónir. Blaðið bætir
því raunar við, að þetta muni
aðallega koma svo fyrir sjónir
„á pappírnum". En þegar að
því er gætt, úr hvaða átt þessi
ummæli koma, mun margur
telja, að í þeim felist ekki svo
lítil viðurkenning eins og á
stendur og að fjármálaráðherr-
ann megi vel við una slíkar
undirtektir hjá andstæðingum
sínum.
Án þess að inn á það sé farið,
hvaða lýsingarorð eðlilegast sé
að nota í sambandi við fjár-
hagsafkomuna 1938, skulu hér
rifjuð upp fáein meginatriði
þeirra uppiýsinga, sem fram
komu í ræðu fjármálaráðherr-
ans.
Tekjuafgangur á árinu hefir
orðið 1 milj. 730 þús. kr. Er það
hæsti tekjuafgangur, sem náðst
hefir síðan á árinu 1928. Þessum
tekjuafgangi hefir verið varið
þannig, að lækkuð hafa verið
lán, sem ríkissjóður stendur
stendur straum af, um 1 milj.
150 þús. kr. og nokkuð lagt i
varasjóði og aðrar eignir ríkis-
stofnana, en greiðsluafgangur
er 380 þús. kr. Á fjárlögunum
var áætlaður greiðsluhalli 113
þús. kr. og hefir því greiðslu-
jöfnuðurinn reynst um y2 milj.
kr. hagstæðari en ráð hafði ver-
ið fyrir gert.
Rétt er að vekja athygli á því,
að útgjöld ríkissjóðsins fram yf-
ir það, sem áætlað var í fjárlög-
um, eru nú lægri en þau hafa
nokkru sinni áður reynst á síð-
ustu tveim áratugum, eða að-
eins 7% af áætlunarupphæð-
inni. Sum ár hefir þessi um-
framgreiðsla orðið mjög mikil,
og orsökin bæði sú, að Alþingi
hefir áætlað of lauslega og að
ríkisstjórnin og rikisstofnanir
hafa ekki lagt þá stund sem
skyldi á að fylgja fjárlögunum
sem nákvæmlegast. Síðan Ey-
steinn Jónsson tók við fjár-
málaráðherrastarfi hefir á þessu
orðið mjög mikil breyting til
bóta. Og lengst hefir náðst I
rétta átt á sl. ári, eins og áður
er getið. En það er ekki ein-
göngu hundraðshluti umfram-
greiðslanna, sem hefir lækkað.
Sjálf upphæðin er líka lægrí en
nokkru sinni fyrr á síðustu 20
árum.
Ráðherrann gerði í ræðu sinni
samanburð á skuldum þeim, sem
ríkissjóður stendur straum af
nú og þessum sömu skuldum
eins og þær voru í árslok 1934.
Niðurstaðan sýnir, að efnahag-
ur ríkissjóðsins er mun betri nú
en fyrir fjórum árum, þrátt fyr-
ir hina erfiðu tíma. Rekstrarfé
ríkisstofnana, sjóðir og jarð-
eignir hafa aukizt um hátt á
aðra miljón á þessum tíma og
skuldarupphæð sú, er ríkissjóð-
ur stendur straum af, hefir
jafnframt lækkað talsvert. Enn-
fremur hefir talsverðum hluta
ríkisskuldanna verið breytt i
mun hagstæðari lán en áður
voru, og er kostnaður vegna af-
falla við þær lánabreytingar
taldar í upphæð ríkisskuld-
anna nú, þótt eigi sé þar um
raunverulega aukningu að ræða,
þar sem hin nýju lán eru, þrátt
fyrir afföllin, hagstæðari en
áður.
í sumum blöðum hefir verið
um það talað, að útgjaldaupp-
hæðin á fjárlagafxumvarpinu
fyrir 1940, sem nú er lögð fyrir
Alþingi, sé ískyggilega há. Hið
rétta er, að greiðslur úr ríkis-
sjóði eru í þessu frumvarpi á-
ætlaðar 300 þús. kr. lægri en á
fjárlögum ársins 1939. En von-
andi er, að þeir menn, sem um
það hafa talað, að gjaldabálkur
frumvarpsins sé hár, stuðli ekki
að því, að hækka hann frá því
sem nú er, þegar frumvarpið
kemur til meðferðar á Alþingi.
Og fjármálaráðherra, sem eyðir
minna umfram áætlun þingsins
en dæmi eru til um tvo áratugi,
á vissulega kröfu á því, að þing-
ið sýni hina fyllstu varúð og á-
byrgðartilfinningu í meðferð
fjármálanna.
NIÐURLAG
Eins og áður var getið, var
verzlunarjöfnuður ársins 1938
hagstæður um 8.6 milljónir. Inn-
flutningur lánsfjár að frádregnu
andvirði Esju, sem ekki var
heimflutt, hefir orðið um 3 mill-
jónir. Hafa því verið um 11.6
millj. til greiðslu afborgana og
vaxta af lánum erlendis og til
þess að mæta halla á duldum
greiðslum. Var talið í fyrra að
nú orðið þyrfti um 10—12 millj.
til þess að mæta þessum greiðsl-
um öllum. Eftir þeim einkenn-
um að dæma, sem um það eru
til glöggust, virðist niðurstaða
ársins hafa orðið sú, að nokkuð
hafi staðið í járnum viðskiptin.
Ógreiddar verzlunarskuldir í
bönkum uxu að vísu nokkuð eft-
ir skýrslum, en þó ber þess að
gæta, að þær skýrslur voru gerð-
ar fullkomnari á árinu en áður
og gæti það stafað af því. Enn-
fremur ber þess að gæta að
nokkuð er árlega höggvið í eldri
skuldir af svipuðu tagi.
Skuldir við útlönd í heild ættu
alls ekki að hafa hækkað á ár-
inu.
Það er fullkomið áhyggjuefni
öllum hugsandi mönnum að
þurfa einhvers staðar eigi fjarri
12 millj. kr. á ári til skulda-
greiðslu og í duldar greiðslur,
jafnvel þótt það verði að sjálf-
sögðu að athugast vel að af
þeirri upphæð ganga um 4.5
millj. til þess að lækka skuldir
þjóðarinnar. Eigi að síður verður
þetta fé að takast af útflutn-
ingnum, ef láhtökur ekki fara
fram.
Undanfarið hefir verzlunar-
verzlunarjöfnuðurinn stöðugt
farið batnandi, en um leið hafa
æ fleiri og fleiri lán fallið til
afborgunar, og halli „duldra
greiðsla“ hefir vafalaust vaxið,
vegna þess að mjög verulegur
hluti hinna duldu tekna fer
fram hjá bönkunum. Það verður
að sjálfsögðu að gera ráðstafan-
ir til þess að reyna að fyrir-
byggja slíkt. Fyrst og fremst
verður þó að gera sér það ljóst,
að gera verður öflugar ráðstaf-
anir til þess að bæta enn verzl-
unarjöfnuðinn.
Það verður að beita innflutn-
ingshöftunum með fullri festu,
enda þótt ekki verði hægt að
ráðgera verulega heildarlækkun
innflutnings af þeim ástæðum,
þar sem þeim hefir nú verið
mjög beitt undanfarið.
Framleiðsluna verður
að auha.
Framtíðarlausn gjaldeyris-
málanna fellst í aukningu út-
flutnings og hverskonar fram-
leiðslu. Jafnframt verður auð-
vitað að gera ráðstafanir eins
I.
Nútíminn slípar sérkenni
þjóðanna, blandar saman ólík-
um menningarstraumum, líkt og
dalselfan, sem dregur alla læki
að sama ósi. Þetta er hættuleg-
ast smæstu þjóðum, og engum
meir en okkur íslendingum.
Allur tilveruréttur okkar sem
þjóðar, byggist á því, að við
höldum menningarlegu sjálf-
stæði. Ef svo verður, að hér
finnist einhver menntagildi,
sem við verndum öðrum betur,
þá eigum við rétt á að vera
sjálfstæð þjóð. En ef öll slík
verðmæti eru seld við erlendu
gulli eða gyllingum, eigum við
ekki meiri rétt til sjálfstæðis,
en hverjar óvaldar hundrað
þúsundir úr verksmiðjuhverfum
stórborganna.
Fornbókmenntirnar eru okk-
ar dýrasti menningararfur,
þeirra vegna viðurkenna allar
germanskar þjóðir skuld sína
við okkur. Grundtvig, Björnson,
Ibsen, Tégner sóttu þangað
grundvöll sinna verka. Og öll
sérkenni okkar nýju bókmennta,
allt hið verðmætasta, stendur
föstum fótum á fortíðinni. Hvað
mundu Bjarni, Fjölnismenn og
Jón Sigurðsson verið hafa án
fornbókmenntanna. Og hvað
mundum við án þeirra?
Á hinum síðustu árum, sækir
hin erlenda flóðalda þungt á,
ekki síður á sviði bókmennta
og ég áðan gat um, til þess að
sá ávinningur, sem kann að nást
geti orðið til þess að bæta hag
þjóðarinnar og koma þessum
málum á hreinan grundvöll, til
þess að greiða með þær verzlun-
arskuldir, sem þyngst hvíla á
gj aldeyrisverzluninni.
Jafnframt verður að sjálf-
sögðu að stefna að því að gera
viðskiptin frjálsari en verið hef-
ir, svo ört sem fjárhagur þjóð-
arinnar leyfir.
Hvaða ráðstafanir eru þá lík-
legar til þess að örfa framleiðsl-
una og útflutninginn? Fyrst og
fremst þær ráðstafanir, sem
miða að því að bæta rekstursaf-
komu sjávarútvegsins. Samkv.
upplýsingum, sem fyrir liggja,
hefir togaraútgerðin verið rekin
með miklum reksturshalla und-
anfarin ár, vegna verðhruns og
aflabrests. Sama máli hefir
gegnt um vélbátaflotann að und-
anskildum þeim, sem hafa haft
full not af síldveiðum síðustu
árin og þá aðeins 2—3 mánuði.
Mikill hluti bátaflotans hefir
undanfarin ár legið aðgerðalaus
allt að 9—10 mánuði ársins,
vegna þess að það var talið úti-
lokað að það gæti borgað sig að
stunda þorskveiðar og þó er það
sá atvinnuvegur, sem hefir ver-
ið undirstaða utanrikisverzlun-
arinnar.
Menn hafa hikað við í þessum
málum vegna þess óvanalega á-
stands á mörkuðum, sem verið
hefir undanfarið. Reynslan hefir
þó þrátt fyrir allt sýnt það að
við höfum selt það, sem við höf-
um aflað og getað selt meira sl.
ár, ef við hefðum átt meiri fisk.
Ennfremur er það ljóst, að við
getum vart búizt við verðhækk-
un erlendis á sjávarútvegsvörum
og að til lengdar getur útgerðin
ekki búið við það ástand, sem nú
er í þessum málum, jafnvel þótt
afli kunni eitthvað að aukast.
Það þarf að gera mikil átök
til þess að beita rekstursafkomu
sjávarútvegsins og auka alla
framleiðslu. Ekki aðeins vegna
útgerðarmanna og sjómanna og
annarra framleiðenda, þótt þeir
eigi hér beinan hlut að máli,
heldur einnig vegna þjóðarinnar
allrar. Þeir, sem taka hlut sinh
„á þurru“, halda honum ekki
lengi óskertum, ef framleiðslan
er rekin með tapi til frambúðar.
Erfiðleikar útgerðarinnar hafa
komið mjög hart niður á bæja-
og sveitafélögum við sjóinn. —
Jafnframt hafa verið auknar
mjög kröfur á hendur þeim, sem
oft og tíðum virðist hafa verið
mætt með lítilli festu eða ráð-
deild. Útsvörin hafa farið stöð-
ugt hækkandi og skuldir aukizt.
Mun nú svo komið, að alls engir
möguleikar eru til þess að haldið
verði áfram á sömu braut. Jafn-
en annarsstaðar. Fjöldi hinna
yngri manna er gagnsýrður af
rússneskum eða þýzkum anda.
Þessa gætir í stil þeirra og máli.
Þeir eru frekir til framgöngu
sínu máli, og bóka þessara
manna gætir mest á markaðin-
um.
Þessir menn eru, yfirleitt ekki
andlegir fóstursynir Ara eða
Snorra, heldur ýmsra erlendra
postula frá einræðislöndum nú-
tímans.
Æska nútímans er að miklu
leyti hætt að lesa fornsögurnar.
En hún les þessar nýju bók-
menntir, bæði innlendar, þýdd-
ar og erlendar á frummálum.
Hér liggur stór hætta fyrir æsk-
una, að hún gleymi og glati
þeim arfi, sem verðmætastur er
með þjóðinni.
II.
Ég minnist ekki nokkurrar
bókar, sem út hefir komið í
seinni tíð, sem sver sig betur í
ætt gullaldarbókmenntanna, en
bók Jónasar Jónssonar, „Merkir
samtíðarmenn“. Hún á sterk-
ustu séreinkenni fornritanna.
Frásögnin í fornsögunum er
hluttæk, gengur beint að efninu,
líður fram eins og fljót með
hröðum, þungum og jöfnum
straumi, er brýtur sér farveg
beint að ósi. Þar eru ekki bugð-
ur og lygnur, fossar né flúðir,
framt þvi, sem gera þarf átak til
þess að örfa framleiðsluna, verð-
ur þess vegna óhjákvæmilega að
gera ráðstafanir til þess að skipa
fátækramálunum með hinni
mestu hagsýni. Þess verður að
krefjast, hiklaust af hverjum
manni, að hann noti til hlýtar
hvert það úrræði, er fyrir hendi
kann að vera til sjálfsbjargar og
er áreiðanlega rétt að nota það
fé, sem veitt kann að verða til
atvinnubóta, til þess að efla
sjálfsbjargarviðleitni manna og
beinlínis koma undir menn föst-
um fótum þannig að þeir hafi
möguleika til þess að bjargast
á eigin spýtur af framleiðslu.
Eg get ekki stillt mig um að
minnast á það hér í þessu sam-
bandi, hver þjóðarháski hlýtur
að vera að þeirri breytingu, sem
orðið hefir á síðustu áratugum,
á viðhorfi mikils hluta æskunn-
ar í landinu frá því, sem áður
var. Áður bjuggust flestir ungir
undir þaö að stofna sjálfstæð
heimili og sjálfstæðan atvinnu-
rekstur. Enn gera þetta að vísu
margir, en fjöldi æskumanna
gefur þessu engan gaum fyrr en
um seinan og það mun harla al-
gengt, að það fjármagn unga
fólksins, sem áður gekk til þess
að eígnast búslóð og annað, sem
nauðsynlegast var til heimilis-
stofnunar, hverfi nú í margs-
konar eyðslu, sem ekkert skilur
eftir. Um þetta mætti langt mál
tala, en það mun ég ekki gera að
sinni, en aðeins benda á það í
fullri alvöru, að einn liður í því
átaki, sem gera þarf til þess að
breyta ástandinu hér til bóta,
verða að vera kröftugar aðgerð-
ir til þess að breyta í grundvall-
aratriðum viðhorfi unga fólks-
ins til framleiðslustarfa og sjálf-
stæðs atvinnureksturs. Um þetta
eiga allir að sameinast og það
tel ég myndi verða drýgst til
árangurs að þessi mál væru
rædd í fullri alvöru og hrein-
skilni í öllum skólum landsins.
í sambandi við þær ráðstafan-
ir, sem nauðsynlegar eru til við-
reisnar framleiðslu landsmanna,
er nauðsynlegt að aðrar fylgi, til
þess að halda niðri eða minnka
dýrtíð í landinu.
Á ég þar m. a. við verðeftirlit
og ennfremur virðíst brýn nauð-
syn bera til þess að sett verði lög
um húsaleigu í bæjunum.
Þau mál, sem ég hefi drepið á,
mynda eina heild — þau miða
öll að því sama — að eflingu at-
vinnuveganna og bættum fjár-
hag þjóðarinnar.
Sameiginleg verhefni
— meira samstarf.
Hugsandi mönnum er það á-
reiðanlega ljóst, að erfitt er að
taka á þessum málum og jafn-
framt að þau eru þannig vaxin
að það væri æskilegt að þau
væri hægt að leysa með víðtæk-
(Framh. á 3. siðu)
heldur stefnir hver dropi hik-
laust að hafi. — Þar er ekki
orðskrúð á lýsingum manna og
málefna, en sagt það sem þarf
að segja, aukaatriðum sleppt,
en aðalatriði dregin fram i
björtu ljósi. Mannlýsingarnar í
bókinni, Merkir samtíðarmenn,
bera þennan svip, þær gætu eigi
verið ritaðar af neinum nema
af íslendingi, sem væri hand-
genginn hinum fornu snilling-
um.
III.
Sturla Þórðarson var liðsmað-
ur frænda sinna, hinna her-
skárri Sturlunga, bæði á mál-
þingum og í vígaferlum, og stóð
með þeim í hinum mestu orust-
um, og mun þá engu hafa vægt.
En er deilunum lauk, settist
hann að friðstóli rólegrar í-
hygli og reit sögu um „Merka
samtíðarmenn“. Hann lítur yf-
ir samtlðina, þegar hiti bardag-
ans er gleymdur. Atburðirnir
tala. Enginn getur vítað af frá-
sögninni, hvort höfundur
Sturlungu var meiri vinur Giss-
urar eða Sturlu Sighvatssonar.
Sumir fræðimenn eru safn-
endur. Þeirra starf er að safna
efni, rita hillufyllur handrita
eða fylla stórar hallir rannsókn-
arefni. Slíkur maður var Sturla
Þórðarson.
Aðrir fræðimenn eru könn-
uðir, þeirra aðall er glöggt skin
á aðalatriði og aukaatriði,
þeirra þrá að kryfja til mergjar
og rekja til rótar. Þessir könn-
uðir kunna að rita ljóst og skýrt,
svo allir skilji. Þeir sýna allt í
nýju ljósi, setja sitt eigið mark
á hvað eina, en þó verða rit
Fyrir nokkru héldum við Stef-
án Jóhann og Ólafur Thors fund
með forsetum Alþingis, sem
þá voru í bænum. Var á þeim
fundi rætt um samtök og
samstarf þingflokkanna um að
freista að bæta vinnubrögð Al-
þingis. í öllum þingflokkum
hafði verið rætt um málið og
menn mjög samhuga um að
full þörf væri á verulegum end-
urbótum. Forsetar tóku síðan
málið í sínar hendur og hafa
nú gefið út auglýsingu um hið
nýja skipulag og vinnubrögð.
Þingmenn hafa um mörg und-
anfarin ár átt við hina mestu
erfiðleika að búa við störf sín.
Háskólinn hefir til sinna um-
ráða alla neðstu hæð þinghúss-
ins, þar sem eru herbergi fyr-
ir nefndarfundi og flokksfundi.
Sámhliða þessu hefir þing-
mönnum verið fjölgað, svo að
þeir eru nú 49, og þingin orðið
lengri en fyr. Sum árin hafa
þingin verið tvö og gengið til
þeirra mestallur veturinn. Þing-
deilur hafa alloft verið harðar
og langar, og sum árin nætur-
fundir mjög tíðir, vegna fram-
gangs mála. Niðurstaðan hefir
orðið sú, að þingmenn hafa bæði
haft hina erfiðustu aðbúð um
vinnuskilyrði og auk þess óhæfi-
lega og slitandi áreynslu. Sjálf-
ir ráðherrarnir hafa ekki haft
neitt herbergi til að tala við
menn, sem áttu erindi við þá.
Einu úrræði þeirra eins og þing-
mannanna hefir verið að ræða
málin út í gluggakistum þing-
deildanna. Áheyrendur, sem
vildu hlusta á í efri deild gengu
gegn um deildina, og í fyrra-
vetur voru menn sem vildu
flytja mál sitt við þingmenn í
efri deild orðnir þar svo hag-
vanir, að þeir stóðu við stóla
þingmannanna inni í deildinni.
Oft var svo þröngt af starfs-
fólki þingsins inni í deildarsöl-
unum og af gestum í hliðarher-
bergjum og ganginum við deild-
irnar, að þingmenn komust
varla ferða sinna. Hið óþægilega
húsnæði, hinir löngu fundir og
yfirgangur áheyrenda var á
góðri leið með að gera þingið
að allt annari samkomu en það
á að vera. Þingmenn nutu svo
lélegra starfsskilyrða, að glögg
merki sáust á vinnubrögðum.
Allur þorri þingmanna hætti að
leiðrétta ræður sínar og koma
þær í þingtíðindunum í hinni ó-
fullkomnu útgáfu þingskrifar-
anna. Hafa ræðurnar þess vegna
mjög takmarkað sögulegt gildi.
Nýjung sú, sem nú er gerð
með velviljuðu samþykki þing-
manna, er neyðarvörn frá hálfu
Alþingis um að vernda starfs-
skilyrði og virðingu löggjafar-
valdsins. Og þá fáu daga, sem
liðnir eru af starfstíma þings-
þeirra allra eign. Hverjum les-
anda finnst til sín talað.
Þannig voru vísindi Snorra
Sturlusonar.
Jónas Jónsson hefir staðið í
höfuðorustum meir en tuttugu
ár. Ekki í þeirri hríð, þegar rif-
ið var niður hið forna sjálfstæði,
heldur hinni, er það var byggt
upp að nýju. Ekki sem liðsmað-
ur, eins og Sturla, heldur sem
foringi. Hann stendur í hverri
sókn framar öllum skjöldum og
skjaldborgum og grípur hvert
skeyti á lofti áður en það hittir
flokkinn, og kastar aftur til
andstæðinga.
En í hvert sinn sem merkur
maður fellur eða nær í áfanga,
þegar hlé verður á orustu, geng-
ur Jónas Jónsson á sitt Helga-
fell, sína rólegu sjónarhæð. Og
honum birtast sýnir eins og
Snorra goða. Atburðir liðinna
daga og viðhorf komandi ára
líða hjá.
Hinn fallni, eða sá sem hefir
náð í áfangann, fær sinn bauta-
stein, sína sögu sagða með hlut-
leysi Sturlu, sem ann jafnt
andstæðing sem vini sannmæl-
is. En það er eigi safnandinn
heldur könnuðurinn, sem ritar.
Það er andlegur erfingi Snorra
og höfundar Njálu.
IV.
Allir, sem þekkja íslenzkar
bókmenntir nú á dögum, viður-
kenna, að Jónas Jónsson er einn
af hinum allra snjöllustu ís-
lenzkum rithöfundum. Vinir og
andstæðingar munu vera hér á
einu máli. En sérsvið Jónasar,
ins, er sýnilegt að hið nýja
skipulag muni marka glöggt
spor i sögu Alþingis.
Ráðherrarnir hafa fengið til
umráða snoturt herbergi á
þriðju hæð. Gestir, sem hlusta á
efri deild, hafa fengið gangrúm
að suðurstofu, án þess að fara
yfir þingsalinn. Menn, sem leita
eftir þingskjölum, fá þau, án
þess að koma inn á gang Al-
þingis. Starfsfólk þingsins geng-
ur ekki um deildarsalina nema
þingskrifarar, sem eru þar að
vinnu.
Hver þingmaður fær einn að-
göngumiða að lestrarsal þings-
ins, en áður voru þeir tveir, og
raunar var aðgangur þangað
orðinn ótakmarkaður. Þingmað-
ur, sem vill leyfa góðkunningja
aðgang að lestrarsal, fær mann-
inum aðgöngumiðann, en hann
afhendir miðann, sem ber nafn
þingmannsins aftur dyraverði.
Þaðan fær þingmaður aftur sinn
aðgöngumiða og getur lánað
hann nýjum manni næsta dag.
Valinn lögreglumaður er yfir-
dyravörður og umsjónarmaður
um allt framferði við inngang
og í göngum þingsins. Undir-
menn hans og sendisveinar
þingsins hafa borða um hand-
legg merktan með nafni Al-
þingis.
Nokkrar líkur eru til að sam-
tök verði milli þingflokkanna
um að hafa valda framsögu-
menn í málum, og að varla tali
nema einn maður fyrir flokk í
hverju máli. Myndi þetta stór-
lega stytta þingfundi og þing-
tíðindi. Ráðgert er að nefnda-
fundir byrji fyrst um sinn um
klukkan 2, ef deildarfundir eru
stuttir og að þá verði lokið af
þeim störfum, sem annars ættu
að byrja kl. 5. — Með þessum
hætti yrði oft hægt að komast
hjá flokksfundum á kvöldin, en
þeir slíta einna mest heilsu
manna, sem verið hafa önnum
kafnir við síbreytileg störf allan
daginn. Síminn hefir verið
sannarlegur höfuðóvinur þing-
manna fram að þessu. Þing-
menn hafa þráfaldlega engan
frið haft, hvorki meðan stóð á
deildarfundum eða á nefndar-
fundum. Skapaði hið sífellda
ferðalag þingmanna í símann
mikla óró við hin daglegu störf
Alþingis. Forsetar láta nú ekki
kalla á þingmenn í síma meðan
stendur á deildar- eða nefndar-
fundum, en auðvitað geta þing-
menn hringt sjálfir úr þinghús-
inu, þegar þeim hentar.
í Danmörku eru ekki þing-
fundir nema suma daga vik-
unnar, og fara bændur oft heim
og sitja að búum sínum fram á
mánudag. Þessu verður ekki
við komið hér, en forsetar gera
(Framh. á 3. siðu)
þar sem hann á flest áhugamál,
eru sagan, bókmenntir okkar og
fagurfræði.
Ef við lítum yfir hóp þeirra
manna, sem mestu hafa ráðið í
stjórnmálum í hinum stóru lýð-
ræðislöndum, Frakklandi og
enskumælandi löndum, þá sjá-
um við að allur fjöldi þeirra
hafa verið rithöfundar, einkum
í sögu og fagurfræði, en ekki
hagfræðingar eða fésýslumenn.
Þeir hafa reynst happadrýgri til
forystu, sem rannsakað hafa
hina innri byggingu þjóðfélags-
ins og hinar sálrænu hliðar fé-
lagslífsins, heldur en þeir, sem
fjölluðu um verðmætin, sem
metin verða í dollurum og pund-
um.
Efalaust hefir ritleikni Jón-
asar Jónssonar átt mjög drjúg-
an þátt í að afla honum margra
og stórra sigra í framgangi
þeirra málefna, sem flokkur
hans hefir barizt fyrir. í hverju
máli skynjar hann glöggt
kjarna málsins og greinir skýrt
og ljóst öll rök með afli þess
sem talar eins og vald hafi. —
Hann á ímyndunarafl skáldsins
og getur í björtum myndum,
með skörpum, stuttum líking-
um, sagt meira en hægt væri á
mörgum blaðsíðum í þurru máli
fræðimanna.
Þessi listgáfa Jónasar Jóns-
sonar hefir gert alla sókn hans
og allar hans ádeilur hvassar,
hárbeittar og markvissar, og
aflað honum óvinsælda og að-
dáunar.
En eins og augað var glöggt
fyrir hinum snöggu blettum og
höggstöðum á máli andstæð-
Jón Sigurðsson, Yzlalelli:
Merkír samtíðarmenn