Tíminn - 30.03.1939, Qupperneq 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRABINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
23. árg.
Reykjavík, fimmtudagiim 30. marz 1939
38. blatt
y
Vesturíör Jónasar Jónssonar
Ummælí tveggja merkraVestur-Islendínga
ViSsjár milli Pólverja og ÞjóSverja fara nú vaxandi. Þykir líklegt að Þjóöverjar muni fyr en varir leggja
Danzig undir sig og gera jafnframt kröfu til þess að Pólverjar afhendi þeim ýms héruð, sem áður tilheyrðu
Þýzkalandi. Danzig, sem er aðalútflutningshöfn Pólverja, var aðskilin frá Þýzkalandi <eftir heimsstyrjöldina og
látin fá sjálfstjórn undir umsjón Þjóðabandalagsins. Myndin er frá höfninni þar.
Víkur Chamberlain?
í blöðum og bréfum frá
íslendingum í Vesturheimi
kemur það glögglega fram,
að þeir telja vesturför Jón-
asar Jónssonar síðastliðið
sumar mjög þýðingarmikla
fyrir þjóðræknisstarfið vest-
an hafsins.
í nýkominni Heimskringlu
birtist m. a. ræða, sem Árni Egg-
ertsson flutti á fundi ungra ís-
lendinga í Winnipeg 21. febrúar
síðastliðinn. Víkur hann þar að
vesturför Jónasar Jónssonar og
getur þess sérstaklega hversu
ríka áherzlu hann hafi lagt á
það við öll möguleg tækifæri,
að íslendingar vestan hafsins
efldu sem mest hin þjóðernis-
legu samtök sín, jafnhliða því,
sem þeir kappkostuðu að halda
þeim orðstír, sem þeir hefðu
þegar getið sér. Þá hefði hann
lagt megináherzlu á það, að þeir
þyrftu að vera vel samtaka, ef
þeir ætluðu að ná þessu marki.
„Ég fullyrði“, segir Árni síð-
an, „að heimsókn hr. Jónasar
Jónssonar frá Hriflu hefir gert
meira til að sameina aftur for-
ystumenn íslendinga í Kanada
en nokkur annar einstakur at-
burður seinasta áratuginn."
í sama blaði birtist einnig
ræða, sem Jón J. Bíldfell flutti
á þingi Þjóðræknisfélagsins 23.
febrúar síðastliðinn. Minnist
hann einnig á heimsókn Jónas-
ar Jónssonar og segir m. a.:
íslandsmyndm,
sem sýnd verður á
heimssýningunní í
New-York
Ferðafélag íslands hafði í
gærkvöldi frumsýningu á ís-
landsmynd Dam kapteins í
stærsta samkomusal bæjarins
og var hann fullskipaður. Höfðu
þó margir, sem ætluðu að sjá
myndina, orðið frá að hverfa.
Áður en myndin var sýnd
fluttu Geir Zoega vegamála-
stjóri, Skúli Guðmundsson at-
vinnumálaráðherra og Fontenay
sendiherra Dana stuttar ræður.
Gunnar Pálsson söng nokkur
lög og hljómsveit spilaði.
Eins og kunnugt er, var mynd
þessi tekin hér á landi síðast-
liðið sumar og hefir verið sýnd
við mikla aðsókn í Kaupmanna-
höfn. Mun afráðið að sýna hana
á íslandsdeild heimssýningar-
innar í New York. — Margt í
myndini er ljómandi fallegt. —
Annað má deila um hvort á-
vinningur er að sýnt sé víða um
lönd. Höfundinum hættir við að
hyllast til, eins og ýmsum út-
lendingum öðrum, að sýna það,
sem miður fer eða afkáralegt
má teljast. Má sem dæmi um
lakari hliðina nefna hve hey-
hlöðurnar og fleiri hús eru lé-
leg og búningur fólksins leiðin-
legur. Einu sinni er kvenmaður
sýndur á hestbaki og er þá til
þess valin illa búin og kreppt
gömul kona í söðli. Þá er ein-
hver mesta smekkleysan, þegar
kvenmaður í pilsum er sýndur
vera að draga fé í réttum og
þegar hún dregur fullorðna kind
eftir réttinni, hefir hún hana á
milli fóta sér. Mun slíkt sjald-
gæft hér á landi, en virðist vera
sýnt til þess að gefa hugmynd
um, hve íslenzka kvenfólkið sé
grófgert.
Mynd þessi er langt frá þvi
að vera nokkur heildarmynd af
landi og þjóð. En hún er yfir-
leitt skír og lifandi. Sildveið-
arnar eru sýndar mjög vel, og
sumar landslagsmyndir eru dá-
samlega fallegar.
Langmestan fögnuð vakti þó
(Framh. á 4. síðu)
„Eftir að Þjóðræknisfélagið
var stofnað og menn fóru að
kynnast hvorir öðrum austan
hafsins og vestan, fór þetta að
breytast dálítið. (Þ. e. deyfðin
yfir sambandi Austur- og Vest-
ur-íslendinga). Mætir menn,
sem að heiman komu, flestir að
einhverju leyti á vegum Þjóð-
ræknisfélagsins, báru vinarorð
á milli útflutta fólksins og
heimaþj óðarinnar, og skildu
líka að starf Vestur-íslendinga
var engan veginn þýðingarlaust
fyrir þjóðina heima. Heimförin
1930 gerði líka mikið til þess að
kynna frændurna að nýju, en
skýrast og skilmerkilegast hefir
alþingismaður Jónas Jónsson,
sem hér var á ferð síðastliðið
sumar, túlkað mál og afstöðu
Vestur-íslendinga“.
Sýna ummæli þessara tveggja
merku Vestur-íslendinga, að
þeir álíta heimsókn Jónasar
Jónssonar hafa verið þýðingar-
mikla fyrir þjóðræknisstarfið
vestra og má þó vænta þess, að
árangur hennar sé enn ekki
nema að litlu leyti kominn í ljós.
Verður klukkunni
flýtt yíír sumar-
mánuðina?
Þrír þingmenn, Jóhann Jós-
efsson, Finnur Jónsson og Páll
Zophóníasson, flytja í samein-
uðu þingi eftirfarandi þingsá-
lyktun um ákvörðun sérstaks
tímareiknings:
Alþingi ályktar að skora á rík-
isstjórnina að neyta heimildar
laga nr. 8 16. febr. 1917 til þess
að ákveða með reglugerð, að
klukkan verði færð fram um
eina stund frá svonefndum ís-
lenzkum meðaltíma og verði 1
klukkustund og 28 mínútum á
undan miðtíma Reykjavíkur á
timabilinu frá 2. sunnudegi í
apríl til 1. sunnudags í október.
í greinargerð tillögunnar seg-
(Framh. á 4. síðu)
Við Krísuvíkurveginn vinna nú um
fimmtíu manns, tuttugu og fimm að
austanverðu og tuttugu og fimm að
vestan, og hefir svo verið lengst af í
vetur. Þó var hœtt vinnu um tíma í
vetur við hann að vestanverðu, þegar
veður voru verst og óhagstæðust. Að
vestan er nú vegurinn fullgerður frá
Reykjanesbraut í Vatnsskarð. Er nú
verið að vinna í Vatnsskarði og aðal-
fyllingu að mestu lokið, en eftir að
ganga frá vegarköntunum og ofaní-
burði. Sömuleiðis er verið að undirbúa
vegargerðina suður að svonefndri
Blesaflöt, nokkuð norðan við Kleifar-
vatn. Frá enda þess hluta vegarins, sem
væntanlega verður lokið á þessu ári, er
vel fært bifreiðum að sumri til alla
leið að Kleifarvatni. Verður síðan
byrjað að leggja veginn meðfram
Kleifarvatni. Að austan var vegurinn
lagður suður Ölfusið síðastliðið sumar
og er nú verið að vinna í hrauninu
norðan við Vindheima, móts við
Grímslæk. Kemst vegurinn væntanlega
að Vindheimum í sumar.
t t t
í Hólaskóla hafa í vetur verið 44
piltar og varð að neita nokkrum pilt-
um um skólavist á þessum vetri, vegna
þrengsla. Skólapiltarnir eru víðsvegar
að af landinu, þó flestir af Norður-
landi. Eru Eyfirðingar fjölmennastir,
12 alls, Skagfirðingar 11, Þingeyingar 6,
Rangæingar 3, Árnesingar 2, Húnvetn-
ingar 2, ísfirðingar 2, Borgfirðingur 1,
Dalamaður 1, Barðstrendingur 1, Sigl-
Þegar fyrst var rætt um inn-
limun Tékkóslóvakíu í brezka
þinginu flutti Anthony Eden
snjalla ræðu og hvatti eindreg-
ið til þess að mynduð yrði þjóð-
stjórn. Aðeins einbeitt og ein-
huga framkoma Breta og náin
samvinna við aðrar þjóðir, sem
hefðu svipaða aðstöðu, væri þess
megnug að hindra framvegis
yfirgang fasistaríkjanna.
Þessi áskorun Eden fékk yfir-
leitt góðar undirtektir, enda
þykir reynslan hafa sýnt, að
stefna hans í utanríkismálum
hafi verið rétt. Innan íhalds-
flokksins á tillaga Edens orðið
mikið fylgi og eins hefir henni
verið vel tekið af frjálslynda
flokknum. Ein mesta hindrunin
fyrir framkvæmd hennar er tal-
in sú, að bæði frjálslyndi
flokkurinn og socialistar muni
neita þátttöku í stjórn, þar sem
Chamberlain skipar forsætið.
Hinsvegar vilja íhaldsmenn ó-
gjarnan varpa honum strax fyr-
firðingur 1, Reykvíkingur 1 og 1 úr
Suður-Múlasýslu. Kennaralið skólans
var hið sama í vetur og síðastliðið ár.
t t t
Hrognkelsaveiðin virðist ætla að
verða í betra lagi hér í grennd við
Reykjavík í þetta skipti og að mun
skárri heldur en í fyrra og hitteðfyrra,
I enda var hún mjög rýr þau ár bæði.
Mjög er veiðin þó misjöfn og er margt
sem veldur því. Þeir, sem við veiðarnar
fást, eru í langflesta lagi að þessu
sinni. Hafa margir atvinnulitlir menn,
sem kost hafa átt á fleytu til að vitja
um á, og getað eignazt hrognkelsanet,
orðið til þess að reyna að hafa ofan
af fyrir sér á þennan hátt. Hrognkelsa-
veiðin hófst um miðjan mánuðinn, en
var þó treg í fyrstu, enda hömluðu
stormar því að hægt væri að leggja og
vitja um. Hefir aðalveiðin verið síð-
ustu vikuna. Helztu hrognkelsalagn-
irnar hér um slóðir eru suður í Skerja-
firði, við Gróttu og utanvert við Ör-
firisey.
t r r
Sænskur karlakór 70 manna, karla-
kór K. F. U. M. í Stokkhólmi, er vænt-
anlegur hingað í heimsókn í sumar í
byrjun ágústmánaðar. Söngflokkur
þessi kemur með sænska skemmti-
ferðaskipinu Drotningholm og hefir
Norræna félagið fengið tilmæli um að
taka á móti honum. Drotningholm
kemur á komandi sumri til Noregs,
íslands,Orkneyjar og Skotlands og mun
ir borð, þar sem kosningar geta
verið skammt undan, en fráför
Chamberlain myndi vafalaust
verða flokknum til hnekkis.
Annars fer andstaðan gegn
Chamberlain einnig harðnandi
innan íhaldsflokksins, enda
munu þess fá dæmi í sögu brezka
heimsveldisins, að forystumaður
þess hafi sýnt jafnmikil óhygg-
indi í utanríkismálum. Hann
hafði áður en hann var forsæt-
isráðherra aldrei gefið sig neitt
að þeim málum og hefði því ver-
ið eðlilegast að hann hefði fylgt
ráðum þeirra manna, sem gert
höfðu þau að lífsstarfi sínu og
höfðu langtum meiri þekkingu
og persónulegri reynslu. í þess
stað víkur hann þeim til hliðar
(Eden, Stanhope, Vansitart), og
velur sér fyrir ráðunauta menn,
sem aldrei hafa nálægt utan-
rikismálum komið, en fengizt
hafa eins og hann við iðnrekst-
ur og verzlun. Þekktastur af
þessum mönnum er Þjóðverja-
ráðið að kórinn haldí hér einn sam-
söng á meðan skipið stendur við, senni-
lega 4. ágúst.
t t t
Ungmennafélag Holtshrepps í Fljót-
um byggði fyrir þrettán árum, árið
1926, samkomuhús á Ketilási. Síðast-
liðið sumar var reist þar viðbótar-
bygging. Þetta er mikið hús, á fögrum
og hentugum stað, rétt við þjóðbraut.
Liggja þaðan vegir í þrjár áttir, til
Siglufjarðar, Haganesvíkur og fram í
Fljótin í Stíflu um Lágheiði til Ólafs-
fjarðar. Mun þetta hentugur gisti-
staður og veitingastaður, þegar góðir
bifreiðavegir eru komnir um þessar
slóðir. Leikvöllur er norðan við ásinn
og góð afstaða til þess að sjá vel yfir
leikvanginn. Útsýni er gott yfir Niður-
Fljót og Miklavatn.
t r r
Bændanámskeið eru haldin í Húna-
vatnssýslu um þessar mundir, á
Blönduósi og Hvamnrstanga. Stendur
Blönduóssnámskeiðið yfir núna og eru
mættir á því fyrir Búnaðarfélag íslands
þeir Halldór Pálsson sauðfjárræktar-
ráðunautur, Ragnar Ásgeirsson garð-
yrkjuráðunautur og Guðmundur Jóns-
son kennari á Hvanneyri. Flytja þeir
fyrirlestra á námskeiðinu og leiðbeina
mönnum á annan hátt. Á morgun hefst
seinna námskeiðið á Hvammstanga
og verða fyrirlesarar hinir sömu þar.
Námskeið þessi standa yfir í þrjá daga
hvort.
vinurinn Horace Wilson, sem
Chamberlain sendi tvívegis á
fund Hitlers í haust. Ásamt
þessum mönnum leggur hann
grundvöll a5 nýrri utanríkis-
málastefnu, sem einkum bygg-
ist á þeirri skoðun, að hægt yrði
að ná samkomulagi við facista-
ríkin með hæfilegum tilslökun-
um.
Harmsaga þessarar utanrík-
ismálastefnu Chamberlain er
svo kunn, að óþarft er að
rekja hana. En þrátt fyrir, þó
honum bærist greinilegar fréttir
um óvenjulegan viöbúnað Þjóð-
verja í febrúarmánuði síðast-
liðnum, skellti hann við þeim
skollaeyrunum og lýsti því stöð-
ugt yfir, að hann tryði því, að
stefna sín myndi heppnast. Um
það leyti, sem þýzki herinn var
að fara yfir landamæri Tékkó-
slóvakíu, var Chamberlain enn
það trúaður á árangur stefnu
sinnar, að hann hafði í undir-
búningi að kalla saman alþjóð-
lega ráðstefnu til að ræða um
afvopnun! Ef tir innlimun
Tékkóslóvakíu hugðist hann enn
að halda áfram sömu stefnunni
og talaði mjög vægilega í þing-
inu um þetta seinasta samn-
ingsrof Hitlers. Stór hluti af
þingflokki íhaldsmanna óttað-
ist að hann myndi verða jafn
óákveðinn í afmælisræðu sinni
í Birmingham og hótaði því
uppreisn gegn stjórninni, ef for-
sætisráðherrann tæki ekki á-
kveðnari afstöðu. Er þessi hótun
talin aðalástæðan til hinna
djarfmannlegu ummæla hans í
Birmingham.
Þótt stefna Chamberlains hafi
verið fyrirfram dæmd til þess
að misheppnast, þar sem hún
byggðist á því, að fasistaforingj -
arnir væru allt aðrir en þeir eru,
draga andstæðingar Chamber-
lains samt ekki í efa, að honum
hafi gengið gott eitt til. En þeir
ásaka hann fyrir, að hafa gripið
fram fyrir hendur sér færafi
manna, og hvað, sem mannkost-
um hans liði, hafi reynslan samt
sýnt að hann sé ekki maður til
að veita brezka heimsveldinu
forustu á jafn alvarlegum tím-
um.
Samuel Hoare, sem talinn var
líklegastur til að erfa forsætis-
ráðherratignina af Chamberlain,
hefir fallið í sömu gröfina. Hann
hefir stutt utanríkismálastefnu
Chamberlains mjög eindregið og
fullyrti m. a. eftir Múnchen-
sættina, að Tékkóslóvakíu væri
nú komið á öruggari grundvöll
en hún hefði hvílt á áður.
Sá ráðherrann, sem mest orð
hefir getið sér í seinni tíð, er
Halifax lávarður. Það er talið,
að milli hans og Chamberlains
hafi oft orðið mikill skoðana-
munur að undanförnu og eftir
(Framh. á 4. siðu)
A víðavangi
Kommúnistar eru búnir að
flytja eitt ráðstjórnarfrumvarp
í viðbót á Alþingi! Er það um
„útvegsmálaráð", sem á að vera
skipað 7 mönnum.
* * *
Eitt af blöðum Sjálfstæðis-
manna í Reykjavík ritar um
væntanlega þjóðstjórnarmynd-
un á þessa leið 28. marz: „Sjálf-
stæðismenn hafa óþrotlega —
þó eigi nógsamlega — í ræðu og
riti lýst og vítt þá takmarka-
lausu spillingu og það glæpsam-
lega athæfi, sem Framsókn---
hefir innleitt og iðkað í stjórn-
arathöfnum og opinberu lífi síð-
an hún komst í valdaaðstöðu.
Það er því fullkomið óðs manns
æði, ef nokkur Sjálfstæðismaður
hygði á samneyti eða samstarf
með slikum stórbrotamönnum“.
Um þá Sjálfstæðismenn, sem
vilja ganga til þjóðstjórnar-
myndunar og samstarfs við
Framsóknarflokkinn, segir blað-
ið: „Með þvílíkum hætti munu
þeir fyrirgera trausti og virðingu
allra heiðvirðra og rétthugsandi
manna í landinu, ata og svívirða
sjálfa sig með því að gera sig
samseka afbrotamönnum.------
Og þeir gerðu með því annað
ógeðslegra; þeir ætu allt ofan í
sig — sýndu og sönnuðu í verki,
að allt, sem þeir hafa sagt og rit-
að um athæfi Framsóknar, er
einbert fals og lygi, sprottið af
öfund og illgirni fyrir því, að þá
hafi skort hæfileika og æru til
þess að frernja sjálfir það, sem
þeir þykjast hafa verið að víta
hina fyrir að fremja.“
* * *
Þá eru í greininni eftirfarandi
vinsamleg ummæli um Fram-
sóknarflokkinn og þjóðhollustu
hans: „Ærr er sá maður, sem
hyggst að fá heilsteyptan Fram-
sóknarmann til að offra fisk-
vægi af klíkuhagsmunum Fram-
sóknar á altari alþjóðar. —
Þjóðin, að minnsta kosti sá hluti
hennar, sem sjálfstæðisstefn-
unni hefir fylgt, hefir þreifað á
og skilið — því þess eru dæmin
þúsundföld — að forráðamenn
Framsóknar hrækja á sóma,
heill og velferð hennar, og jafn-
vel tilveru líka, ef þeir telja
klíkuhagsmunum sínum með
því betur borgið."
* * *
Varla getur Framsóknar-
flokkurinn vænzt þess, að sam-
vinna af hálfu þeirra Sjálfstæð-
ismanna, er þannig mæla nú
undir lok samninga, verði með
fullum heilindum, ef til þjóð-
stjórnar kemur. Það skal tekið
fram, að greinin er undirrituð
dulnefninu „Skeggi“, og þykir
sumum það benda til þess, að
hún sé eftir einn af þingmönn-
um Sjálfstæðisflokksins. En
væntanlega er það rangt til
getið.
* * *
Vísir í gær heldur líka áfram
orðaskaki sínu í garð Fram-
sóknarflokksins og Tímans, og
er þó öllum ummæðum þar bet-
ur í hóf stillt en í fyrnefndu
Sjálfstæðisblaði. En einkenni-
legt er það, að Vísir þrætir nú
fyrir það, að Sjálfstæðisflokk-
urinn sé búinn að samþykkja að
ganga til þjóðstjórnarmyndun-
ar. Áður var blaðið sjálft búið
að segja svo frá, að þetta hefði
verið samþykkt í þingflokknum
með eins atkvæðismun og í
flokksráði með nokkurra at-
kvæða meirahluta. Eru ekki
þingmenn og flokksráð þeir að-
ilar, sem taka eiga slíkar á-
kvarðanir fyrir flokkinn? Eða
er ritstjóri Vísis úti á þekju í
þessu máli?
5-aura frímerki.
Vegna skorts á 5-aura almennum
frímerkjum, hefir póst- og símamála-
stjóri látið yfirprenta blá 35-aura
Matthíasar-frímerki með tölunni „5“,
og gert þau að 5 aura frímerkjum.
A. KHR,OSSC3-ÖTTX:M:
Krísuvíkurvegurinn. — Hólaskóli. — Hrognkelsaveiðin við Seltjarnarnes. —
Söngkór væntanlegur í heimsókn. — Samkomustaður Fljótamanna á Ket-
ilási. — Bændanámskeið í Húnavatnssýslu.