Tíminn - 29.07.1939, Qupperneq 1

Tíminn - 29.07.1939, Qupperneq 1
RITSTJÓRAR: \ GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.) \ ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. ; FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: \ JÓNAS JÓNSSON. ÚTGEFANDI: \ PRAMSÓKNARPLOKKURINN. \ ) j RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR: l EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D. ' SÍMAR: 4373 og 2353. ) AFGREIÐSLA, INNHEIMTA OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D. Sími 2323. PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. Símar 3948 og 3720. 23. árg. Reykjavík, laugardaginn 29. jiilí 1939 87. blað Eftír norræna heimsókn Efitir Jónas Jónsson fiormann Framsóknarfilokksins Undanfarna daga og viku hefir íslenzk náttúra tekið fram hátíðabúning sinn. Viku eftir viku hefir sól, sumar og hlýir vindar vafið ísland í faðmi sín- um. Framleiðslustörf lands- manna hafa verið mikil og góð. Sjaldan hafa þeir sem byggja dreifbýlið hér á landi átt að búa við ákjósanlegri sumartíð. Atvikin hafa hagað því svo, að margir góðir gestir hafa heim- sótt landið síðustu vikurnar. Hér hafa komið mörg hundruð norrænar hjúkrunarkonur. Hér hefir verið þing norræna félags- ins og í því hafa tekið þátt margir af höfuðskörungum nor- rænna þjóða. Alveg sérstaklega hafa margir af leiðtogum frið- samra og löghlýðinna verka- manna af Norðurlöndum komið hér í heimsókn til félagsbræðra Jóns Baldvinssonar, sem nú eiga í höggi við hina alþjóðlegu upp- reistarbylgju kommúnista. í hópi þessara gesta hafa verið tveir leiðtogar stærstu og áhrifamestu flokkanna í Dan- mörku, Christmas Möller, for- ingi danskra íhaldsmanna, og Þorvaldur Stauning, hinn kunni ,og reyndi foringi löghlýðinna verkamanna í Danmörku og á- hrifamesti stjórnmálamaður Dana á undangengnum manns- aldri. Að öllu samtöldu hafa þessar mafgháttuðu heimsóknir verið til ánægju fyrir gestina eftir því, Flugdagur á Sand- skcíðí á morgun Það verður líflegt á Sand- skeiðinu á morgun, á flugdeg- inum, og fróðlegt að sjá hvað okkar ungu innlendu áhuga- mönnum um flug hefir tekizt að þoka áfram áhugamálum sín- um á umliðnu ári. Var blaða- mönnum boðið upp á Sandsikeið í fyrradag til þess að kynná sér fyrirkomulag hátiðahaldsins, og fengu þeir þá jafnframt skemmtileg hringflug yfir um- hverfið, og þóttu það góðar „veitingar“. Dagskrá flugdagsins er á þessa leið: 1. Ávarp flutt. 2. Flugvéla- skírn (fjórum svífflugum gefið nafn). 3. Byrjunarflug. 4. Mo- dellflug. 5. sýnt A og B flug, þ. e. sýnishorn af prófraunum til A. og B prófs í svifflugi. 6 Til- raun gerð til að fljúga hita- uppstreymis- og brekkuflug. 7. Skemmtiatriði ekki tilgreint fyr- írfram. 8. Listflug á svifflugu, Fritz Schauerte, þýzkur svifflug- kennari. 9. Listflug á vélflugum, Sigurður Jónsson og Björn Ei- ríksson flugmenn. 10. Hóplist- flug á tveim vélflugum og svif- flugu. Síðan fer fram hringflug fyrir almenning, sem kostar 10 kr., en að lokum póstsvifflug frá Sand- skeiði til Reykjavíkur, og verð- ur það ekki sízt til þess að taka til sín athygli viðstaddra. Sér- stök bréfspjöld með mynd af svifflugu verða seld á Sand- skeiðinu og kosta 35 aura. Frí- merki á þau kosta 15 aura inn- anlands og til Norðurlanda, en 20 aura til annarra landa. Bréf- spjöld þessi verða einnig seld á pósthúsinu hér til kl. 4 í dag. Þykja slík bréfspjöld mikil ger- semi síðar og komast í hátt verð, er tímar líða. Veitingar fást á staðnum. — Aðgöngueyrir er króna fyrir full- orðna en 50 aurar fyrir börn. Fargjald kr. 1.50 hvora leið, en flestar bílstöðvar annast fólks- Jlutninga. Athöfnin hefst kl. 4. sem þeir hafa sjálfir sagt. Þeir vita, að vísu, að það er ekki allt af sól og sumar á íslandi. En þeir hafa séð, að ísland á fegurð og margháttuð náttúru- gæði. Þeir hafa séð, að þjóðin er bæði ung og gömul. Hún ann sínu gamla máli og sinni þjóð- legu menningu. En hún tekur líka móti því nýja, sem hún tel- ur sér vera til gagns. ísland stendur mitt í gagngerðri um- bótaþróun, sem myndi vekja mikla eftirtekt, ef hún gerðist hjá fjölmennri þjóð. Heimsókn hinna tveggja dönsku stjórnmálaleiðtoga er að því leyti merkileg, að þeir munu vera fyrstir þvílíkra manna til að dvelja á íslandi í sumarleyfi sínu, sér til hvíldar og ánægju. Ef allt verður með felldu munu margir slíkir menn síðar feta í þeirra spor. Ekki vegna íslands, heldur vegna sjálfra sín. ísland hefir í fjalldölum sínum mörg óvenjuleg skilyrði til að vera griðastaður og heilsulind fyrir menn úr stærri löndum, sem starfa í ys og glaumi heimsborg- anna. Að þessu leyti eru þeir Stauning og Christmas Möller forgöngumenn um heppilegt val á stað fyrir sumarleyfi handa annamiklum stjórnmálamönn- um. Við komu Staunings til Reykjavikur var honum fagnað með meiri ytri hlýleik en ís- lendingum er títt að beita við gesti eða heimamenn. Ég hygg, að þær hlýju kveðjur hafi hvorki stefnt sérstaklega að dönsku þjóðinni eða flokki þeim, sem hann stýrir, þó að þar sé margs góðs að minnast frá starfsárum hans. Ég hygg, að íslendingar hafi alveg sérstaklega fagnað Stauning sem þeim manni, sem hefir í mannsaldur verið aðal- foringi fátækustu og mest nið- urbældu stéttar í Danmörku í leit þessarar stéttar eftir fullu frelsi og fullri viðurkenningu á persónurétti og manndómi. Undir forustu Staunings hefir verkamannastéttin danska háð langa og erfiða frelsisbaráttu. Og þegar sigurinn var fenginn, hefir Stauning og samherjar hans ekki óskað að gera stétt sína að kúgandi yfirstétt. Þeir hafa ekki barizt fyrir „alræði öreiganna“. Þeir hafa látið sér nægja, að vera ein af stéttum Danmerkur. Þeir hafa tekið sinn rétt, án þess að troða á rétti annarra. Af þessum ástæðum unir danska þjóðin vel þingfor- ustu Staunings og liðsmanna hans. Menn í öðrum flokkum viðurkenna, að frelsisbarátta danskra verkamanna hafi verið réttlát og eðlileg, og að núver- andi valdhafar í Danmörku hafi að fengnum sigri beitt gætni og hófsemi i meðferð fengins valds. Gagnvart íslandi hefir gætt sömu einkenna í skiptum þjóð- anna síðan 1918. Stauning og allir nánustu samstarfsmenn hans hafa skilið, að nokkur leyniþráður lá milli þeirra og íslendinga. Bæði hin fátæka verkamannastétt Danmerkur og hin útpínda íslenzka þjóð var að sækja frelsi sitt og mann- dómsmöguleika í hendur sömu valdhafa, hinnar fornu yfir- ráðastéttar í Danmörku. Hin kúgaða stétt í Danmörku og hin kúgaða þjóð á íslandi hafa með hliðstæðri baráttu unnið marga sigra. Hin forna yfirráðastétt Danmerkur gætir nú hófs í hinni stjórnmálalegu baráttu bæði inn á við og út á við. En vel má vera, að sú kynslóð, sem nú ber hita og þunga starfs og ábyrgðar á íslandi, eigi eftir að þreyta nokkur fjármálaleg átök við fésýslumenn, sem eru hlið- argrein af ætt Estrupsmanna í Danaveldi. Það er enginn vafi á, að sú tilfinning fyrir menningargildi íslendinga, sem gildir meir og meir í skiptum norrænna frænd- þjóða við þá, sem búa á íslandi, er nálega eingöngu sprottin af pólitískum sigrum íslendinga og dugnaði þjóðarinnar að nota frelsið. Ef ísland væri einn hreppur í Danmörku, eins og forráðamenn Dana 1849 vildu láta það vera, myndi islenzka þjóðin vera enn þann dag í dag jafn fátæk, jafn vanrækt og lít- ilsvirt af stærri og auðugri þjóð- um, eins og hún var þá. Frelsið og hið byrjandi sjálfstæði er (Framh. á 2. slðu). Átökin um Churchill Chamberlain porir ekki að láta Churchill Sá sæti í ensku stjórninni Seinustu mánuðina hefir ríkt óvenjulega mikill friður í stjórnmálalífi Englendinga. Hin nýja utanríkisstefna stjórnar- innar, sem komið hefir fram í samningunum við Pólverja, Tyrki, Rúmena og Grikki og samningaumleitunum við Rússa, hefir verið samþykkt jafnt af samherjum hennar og andstæð- ingum. Sama má segja um framlögin til vígbúnaðarins. Aðeins herskyldulögin vöktu dálítinn styr á tímabili. Önnur mál, sem ágreiningur gæti ver- ið um, hafa alveg þokað fyrir þessum málum og vekja ekki verulega athygli almennings eins og sakir standa. Um eitt hafa þó staðið hörð átök og þeim er enn ekki lykt- að til fulls. Þau eru um það, hvort Winston Churchill skuli fá sæti í stjórninni. Það er vafasamt, hvort nokk- ur maður nýtur meira álits í Englandi um þessar mundir en Winston Churchill. Hann hefir í mörg undanfarin ár verið eins- konar hrópandi á eyðimörkinni, sem hefir beint athyglinni að styrjaldarundirbúningi Þjóð- verja og hvatt ensku þjóðina til að vera undir það búin að mæta hættunni. Lengi vel var orðum hans lítið skeytt, en reynslan hefir smátt og smátt verið að sanna spádóma hans, og telja má, að stjórnin fylgi nú orðið að mestu leyti þeirri stefnu, sem hann hefir barizt fyrir. Margir munu telja, að með þessu hafi Churchill unnið nægilegan sigur. En áreiðanlega mikill meirihluti þjóðarinnar vill að þeim sigri sé fylgt eftir á þann hátt, að Churchill taki sæti í stjórninni. Það myndi líka sýna Þjóðverjum betur en allt annað, að hin nýja stefna ensku stjórnarinnar væri eng- inn leikaraskapur heldur full- komin alvara. En sannleikurinn er sá, að mikill hluti ensku þjóð- arinnar tortryggir Chamberlain og telur að stefnubreyting hans sé ekki fullkomlega einlæg, heldur hafi hann aðeins látið undan til að þóknast almenn- ingsálitinu. Styrkur Churchill liggur einn- ig í því, að hann er viður- kenndur óvenjulegur dugnaðar- A. IKIIE^OSSGi-ÖTTXIM: Friðun Faxaflóa. — Kartöfluuppskera. — Síldveiðin. — Ferðalag um Kjöl. Slátrunin. — Hátíðahöld Kaupfélags Skagfirðinga. Pyrir nokkru síðan komu hingað fimm menn úr nefnd þeirri, sem Al- þjóðahafrannsóknarráðið kaus í fyrra til að athuga friðun Faxaflóa. Þessir menn voru próf. Johann Hjort, Noregi, dr. Finn Devold, Noregi, dr. Táning, Danmörku, próf. Hagmeyer, Þýzka- landi og próf. Daves, Englandi. Hafa þeir undanfarna daga unnið að rann- sóknum í Faxaflóa, bæði meö botn- vörpu og dragnót, ásamt Árna Frið- rikssyni fiskifræðingi. Athugun þeirra er nú lokið og eru nokkrir þeirra farnir heimleiðis aftur. Um niður- stöðu þeirra er enn ekki kunnugt, en nefndinni er ætlað að leggja álit sitt fyrir fund Alþjóðahafrannsóknarráðs- ins sem haldinn verður í Gautaborg næsta sumar. Á þeim fundi verður það tekið til endanlegrar afgreiðslu, hvort mæla skuli með friðuninni. Eins og menn vita, er Faxaflói mikil uppeldisstöð fyrir lúðu, rauðsprettu, ýsu og fleiri fisktegundir, sem nú ganga óðum til þurðar, sökum rán- yrkjunnar. Hefði það ómetanlega þýðingu fyrir íslenzkar fiskveiðar, ef það tækist að fá Faxaflóa friðaðann. t t t Uppskera kartaflna er fyrir nokkru byrjuð á Akranesi og hefir þegar verið selt þaðan talsvert af kartöflum til Reykjavíkur. Mun það ekki hafa verið gert áður, að taka kartöflur svo snemma upp til sölu, enda er upp- skeran mun betri nú en hún hefir verið á sama tíma undanfarin ár. Sökum hinna miklu þurka hafa kart- öflur þó vaxið lítið seinustu vikurnar. í Borgarnesi er byrjað að taka upp kartöflur fyrir nokkru og einnig á ýmsum stöðum austanfjalls. Er upp- skeran allsstaðar betri en hún er vön að vera um þetta leyti. t r r Sama og engin síldveiði hefir verið nyrðra seinustu dagana, enda hefir veðráttan verið óhagstæð, strekking- ur og þoka. Síldarverksmiðjurnar hafa nú yfirleitt enga síld til bræðslu. í gær var ekki búið að salta nema 678 tn., en á sama tíma í fyrra var búið að salta 36,200 tn. Síldveiðin í Faxa- flóa hefir verið mjög treg undanfarið. t t r Aðfaranótt fimmtudagsins komu hingað til bæjarins fimm ungir Skag- firðingar, sem komið höfðu á bíl yfir Kjöl, milli Langjökuls og Hofsjökuls. Voru þeir á gömlum Buick-bil. Þeir lögðu af stað frá Sauðárkróki fyrra föstudag og voru um nóttina í Mæli- fellsdal. Næsta dag komust þeir ekki áfram, nema 4—5 km., enda eru veg- leysur miklar í Mælifellsdalnum og gil erfið yfirferðar. Á sunnudaginn Churchill mað'ur og skipulagsgáfur hans hafa jafnan verið mikið róm- aðar. Lloyd George telur að hann hafi verið gáfaðasti og dugmesti maðurinn, sem vann með honum í ensku stjórninni á heimsstyrjaldarárunum. Chur- chill var flotamálaráðherra, þegar heimsstyrjöldin brauzt út, og er honum sérstaklega þakkað, hversu vel flotinn var undir styrjöldina búinn. Margir hafa því viljað skipa hann flota- málaráðhera nú, enda er al- mennt viöurkennt að lávarður sá, sem tók við því starfi af Duff Cooper, sé ekki vandan- um vaxinn. Þótt Churchill hafi marga meðhaldsmenn, vafalaust mik- inn meira hluta þjóðarinnar, mætir þátttaka hans í ríkis- stjórninni mikilli mótspyrnu. Hann er ekki flokksbundinn, heldur óháður ihaldsmaður. Enginn hefir gagnrýnt fyrri utanríkisstefnu Chamberlains ó- vægilegar en hann, enda er hann orðhvassasti og mesti ræðuskörungur enska þingsins. Það er því óneitanlega mikill persónulegur ósigur fyrir Cham- berlain að taka hann í stjórnina og auðmannaklíka sú, sem á vingott við þýzku nazistana, slær óspart á þá strengi. Chur- chill er einnig kappsamur og ráðríkur og óttast því ráðherr- arnir afskiptasemi hans og að hann verði fullkomin ofjarl þeirra í stjórninni. Hefir það þótt sannmæli um Churchill að það væri alveg sama hvar hann væri, hann væri alltaf fremstur, sökum gáfna sinna og dugnaðar. Það hefir einnig ver- ið sagt, að sama væri, þótt Chur chill fengi lægsta sætið í ensku stjórninni, hann myndi samt ráða meiru en forsætisráðherr- ann, ef stjórnin væri skipuö sömu mönnum og nú Bæði blöð frjálslynda flokks- ins og jafnaðarmanna styðja Churchill eindregið. Harðfylgn- asta stuðningsblað hans er samt Daily Telegraph, sem jafnframt má telja áhrifamesta stuðnings blað Chamberlainsstjórnarinnar. Jafnvel hinn gamli Þýzkalands vinur Garvin, sem er ritstjóri Observer og talinn er ritfærasti blaðamaður Englands, styður Churchill. Hann segir, að Churc- hill verði að fá sæti í ríkisstjórn inni, því enginn maður í Eng- landi um þessar mundir sé tákn- xænni fyrir einingu þjóðarinnar. Öll áhrifamestu íhaldsblöðin hafa þegar mælt með þátttöku Churchill í stjórninni, þar á meðal Times. Sýnir það bezt hversu öfluglega Churchill muni vera studdur af almenningsálit' inu. Chamberlain þrjózkast samt enn. Ef til vill óttast hann þá spádóma, að Churchill eigi eftir að þoka honum burt úr því sæti sem hann skipar nú. En Cham- berlain er orðinn vanur því sein- ustu mánuðina, að láta undan bæði innanlands og utan. Það komust þeir upp á miðja Haukadals- heiði og á mánudaginn að Ströngu- kvísl. Urðu þeir að bíða þar til næsta morguns, en þá komust þeir yfir hana. Næsta sólarhring urðu þeir að bíða i Guðlaugstungu við Blöndu, eftir því að lækkaði í Blöndu. Komust þeir þá klakklaust yfir, en hún var samt svo djúp, að vatn rann yfir sætin í bíln- um. Eftir það voru minni torfærur. t r t Slátrun byrjaði í bænum síðastl. fimmtudag. Dilkar virðast vera með vænna móti, þegar miðað er við þenna tíma sumars. Kjötverðlagsnefnd hefir ákveðið, að fyrst um sinn skuli heild- söluverðið vera kr. 2.20 pr. kg. og á lakara kjöti kr. 1.90 pr. kg. r r t Á morgun fara fram á Sauðárkróki hátíðahöld í tilefni af því, að Kaupfé- lag Skagfirðinga er 50 ára gamalt. Fé- lagið var stofnað 23. apríl 1889 af nokkrum deildarstjórum hins gamla pöntunarfélags Húnvetninga og Skag- firðinga. Félagið er nú eitt af stærstu kaupfélögum landsins, viðskiptavelta þess síðastl. ár var á aðra milljón kr., sjóðeignir þess voru í árslok 445 þús. kr., eignir umfram skuldir 215 þús. kr. og innstæður viðskiptamanna hærri en skuldir um 186 þús. kr. Þá rekur félagið mjólkursamlag og saumastofu. er því ósennilegt, að þess verði A víðavangi Það var árið 1913, sem síra Jakob Lárusson, Sveinn Odds- son prentari og Páll Bjarnason kaupmaður í Wynyard lögðu saman í fyrstu bifreiöina og fluttu hingað heim. Jón Sig- mundsson hét bifreiðarstjórinn. Með komu bifreiðarinnar var brotið biað í sögu samgangnanna hér á landi. Hraðinn, sem svo mjög einkenndi lífið í nágranna- löndunum, hafði haldið innreið sína. Nú er ,,dagleiðin“ lausríð- andi, sem áður var,farin á tveim til þremur klukkustundum og oft nokkru skemur. Nú vitum við að auk hins beina gagns, sem bif- reiðin hefir unnið, hefir hún lyft okkur yfir dýran lið í þróun samgangnanna, járnbrautirnar. Bifreiðarnar eru nú orðnar á- líka samgrónar samgönguþörf- inni, eins og íslenzki hesturinn var áður. En nú verður enn brotið blað í íslenzkum samgöngum. Það fer hægt af stað, eins og vera ber. Þær urðu ekki margar, bifreið- arnar, fyrstu árin. Nú er flugvél- in komin til sögunnar, og fer nú ekki minna en sex dagleiðirnar á tveim til þrem klukkustund- um! Eru þær nú alls þrjár, flug- vélarnar, sem til eru í landinu. TF-Lóa elzt, æfingaflugvél í einkaeign fjögra manna, en keypt til landsins upphaflega af Helga Eyjólfssyni flugmanni, TF-Örn, farþegaflugvél Flugfé- lags Akureyrar, og TF-Sux, rannsóknaflugvél Flugmálafé- lagsins og ríkisstjórnarinnar. Jafnframt höfum við eignazt nokkra mjög trausta og álitlega flugmenn. * * * Samhliða hefir svo svifflugið komið til sögunnar, tvígild í- þrótt. Áfengi og tóbak þykja ekki eiga samleið með þeim, sem ætla sér upp í loftið. Þar þarf óskertr- ar skynjunar við, auk þolgæðis og vakandi varfærni. * * * Þegar hefir verið unnið nokk- uð að athugun nothæfra lend- ingarstaða víðsvegar um land, og að sjálfsögðu munu héruöin fús til að afmarka og lagfæra lendingarstaði hvert hjá sér, þar sem þetta er á annað borð tiltækt sakir tilkostnaðar. Og þegar eru þessar þrjár flugvélar teknar að vinna hagnýtt gagn í þágu samgangna, með farþega- flugi, sjúkraflutningum, póst- flutningum, auk æfinga- og rannsóknarflugsins, sem fyrr var nefnt. Eru það ekki sízt Aust- firðingar og Skaftfellingar, sem teknir eru að skynja, hver sam- söngubót hér er í uppsiglingu. En þá fyrst kemst skriður á landflug hér á landi, þegar Reykjavík hefir komið sér upp nothæfum flugvelli, en land- flug er allt að helmingi ódýrara í rekstri en sjóflug, bæði sakir þess, að leiðir styttast og burðar- magn eykst við það að ekki þarf af fljúga með hina þungu báta til sjólendinga. Flugdagurinn á morgun mun vekja eftirtekt. Kemur þar fram, hvað þokast hefir í áttina til þess, sem koma skal. langt að bíða að Churchill fái sæti í stjórninni, og telja má það víst, ef til styrjaldar kemur. Viöhorf almennings í Eng- landi má annars nokkuð marka á aukakosningu, sem nýlega fór fram i North Cornwall. í sein- ustu kosningum sigraði fram- bjóðandi frjálslynda flokksins með 800 atkv. meirahluta. í- haldsflokkurinn lagði mikið kapp á kosninguna nú, Cham- berlain sendi kjósendunum per- sónulegt ávarp og þeir voru ein- dregið hvattir til að fylkja sér um friðarstefnu hans. Fram- bjóðandi frjálslynda flokksins deildi hinsvegar fast á Cham- berlain. Sigur frjálslynda flokks- ins varð stórum glæsilegri en í seinustu kosningum.

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.