Tíminn - 15.08.1939, Síða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
RITSTJ ÓRN ARSKRIFS TOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Rcykjavik, þriðjudaginn 15. ágúst 1939
93. blað
V erzlnnar |öf nuð-
uriun til júlíloka
Innflutníngur á útgerdarvörum og
mótorbátum er mun meiri en í fyrra
Samkvæmt bráðabirgða-
tölum hagstofunnar var
verzlunarjöfnuður óhag-
stæður um 11.5 millj. kr. og
er það talsvert meira en á
sama tíma undanfarin ár.
Samkvæmt upplýsingum, sem
Tíminn hefir aflað sér, stafar
verulegur hluti aukningarinnar
í krónutali af gengislækkuninni.
Sé reiknað með sama gengi og
var áður, yrði samanburðurinn
á út- og innflutningi 1. jan. 31.
júlí árin 1921—39 eins og hér
segir (talið í þús. kr.):
Innfl.
1937 28.222
1938 30.913
1939 30.870
Útfl. Halli
20.456 7.766
22.720 8.193
21.425 9.445
Vegna gengisbreytingarinnar
nam innflutningurinn 31. júlí
síðastliðinn hins vegar orðið 26.6
miljónum króna.
Framangreindar tölur sýna, að
sé reiknað með sama gengi og
síðastl. ár, er innflutningurinn
mjög svipaður og þá, útflutning-
urinn hinsvegar 1.3 millj. kr.
lægri og verzlunarjöfnuðurinn
því raunverulega óhagstæður um
þá upphæð.
í lok júní-mánaðar var inn-
flutningurinn á útgerðarvörum
orðinn 1,5 milljón krónum hærri
en á sama tíma s. 1. ár og á skip-
um og mótorum um kr. 600 þús-
und hærri. Nokkrir vöru-
flokkar voru lægri en s. 1. ár,
aðrir svipaðir og nokkrir lítils-
háttar hærri. Hvort hlutföllin
milli hinna einstöku vöruflokka
hafa nokkuð verulega breytzt í
júlí-mánuði er ekki hægt að
Síldveiðin
Saltsíldin þrisvar slnn-
um iiiiniii en á sama
tíma 1938 og 1937.
Samkvæmt skýrslu Fiskifélags
íslands var bræðslusíldaraflinn
síðastl. laugardag orðinn 815 þús.
hl. og saltsíldaraflinn 50.189 tn.
Á sama tíma í fyrra var
bræðslusíldaraflinn orðinn 1.093
þús. hl. og saltsíldaraflinn 145
þús. tn. Á sama tíma 1937 var
bræðslusíldaraflinn 1.569 þús. og
saltsíldaraflinn 145.456 tn.
Saltsildaraflinn var því þrisvar
sinnum minni í vikulokin en
hann hefir verið á þessum tíma
tvö undanfarin ár, bræðslusíld-
araflinn mun minni en í fyrra
og næstum helmingi minni en
1937.
Síðan á laugardag hefir verið
gott veiðiveður nyrðra og afli
sæmilegur, síld hefir sézt vaða á
ýmsum stöðvum.
Til samanburðar má geta þess,
að eftir 13. ágúst í fyrra jókst
bræðslusíldaraflinn um 440 þús.
hl. og saltsíldaraflinn um 250
þús. tn. Eftir 14. ágúst 1937 jókst
bræðslusíldaraflinn um 630 þús.
hl. og saltsíldaraflinn um 65
þús. tn.
Drukknun
Síðastliðinn föstudag drukkn-
aði Kristrún Ágústsdóttir frá
Gnýsstöðum í Vopnafirði í Jök-
ulsá á Dal. Féll hún í ána, er
ferjukláfur bilaði. Slysið bar að
undan Teigaseli. Kristrún starf-
aði á saumastofu Andrésar And-
réssonar, hér í Reykjavík, en var
í sumarleyfi eystra.
segja til um, þar sem athugun á
því hefir enn ekki farið fram af
hagstofunni, en tæpast mun það
vera svo nokkru nemi.
Hinn aukni innflutningur á
útgerðarvörur starfar aðallega
af því að viðbúnaður útgerðar-
manna fyrir síldveiðivertíðina
var óvenju mikill og að ráðstaf-
anir voru gerðar til að hraða
innkaupum á ýmsum útgerðar-
vörum, vegna stríðshættunnar.
Að því er ,,frílistann“ snertir
má geta þess, að ekkert hefir enn
komið fram, sem bendir til þess
að innflutningur á kornvörum
hafi aukizt svo máli skipti, þótt
þær hafi verið settar á „frílista“,
enda innflutningur á þeim áður
leyfður að mestu eftir þörfum.
Hins vegar hefir innflutningur á
útgerðarvörum aukizt, eins og að
framan greinir. Sömuleiðis mun
innflutningur á bókum eitthvað
hafa aukizt, en þær eru á „frí-
lista“ sem kunnugt er. Yfirleitt
mun mega segja, að „frílistinn“
hafi ekki aukið innflutning þess-
ara vara, enda var innflutnings-
takmörkunum áður mjög lítið
eða ekki beitt gegn þeim vörum,
er hér um ræðir og fyrstar voru
settar á „frílista". Um hitt skal
engu spáð, að þessu sinni, hvern-
ig reynslan verður að því er
snertir þær vörur, er bætzt hafa
á „frílistann“ nú síðustu daga.
Þrátt fyrir þetta, verður því
ekki neitað, að útlitið með að ná
greiðslujöfnuði við útlönd á
þessu ári, er mjög ískyggilegt.
Fisksalan gengur illa.Síldin hef-
ir mjög brugðizt vonum manna.
Gert var ráð fyrir, miðað við
stærð síldveiðiflotans, gengis-
lækkun og verðhækkun á síld og
síldarafurðum, að útflutnings-
verðmæti síldar og síldarafurða
gæti, ef lánið væri með, orðið allt
að 30 milljónum kr. á þessu ári.
Nú er kominn miður ágústmán-
uður, en eigi meiri síld á land en
sem svarar 7,7 miljónum að út-
flutningsverðmæti.
Dönsku blaðamennirnlr, sem komnir eru
hingað í boði Blaðamannafélags íslands. í efri
röð eru, talið frá vinstri: K. Burmölle, Olf Buss-
mann, K. Bögholm, Elin Hansen, H. Hansen og
Carl Th. Jensen. í neðri röð, talið frá vinstri:
Gunnar Nielsen, Martin Nielsen, Peder Tabor.
Heiinsókn danskra
blaðamanna
Með „Dronning Alexandrine"
í gærmorgun komu hingað níu
danskir blaðamenn, sem eru
boðnir til landsins af Blaða-
mannafélagi íslands. Eru þeir
frá helztu dagblöðunum í Kaup-
mannahöfn og fréttastofum
stærstu stjórnmálaflokkanna,
nema fréttastofu jafnaðar-
manna, en fulltrúi hennar varð
að hætta við förina á seinustu
stundu.
Blaðamennirnir, sem komu,
eru þessir:
G. K. Burmölle ritstjóri verzl-
unartíðindanna í „Nationaltid-
ende“ i Kaupmannahöfn. Hann
er 29 ára gamall og hefir unnið
við ýms blöð síðastliðin 12 ár,
m. a. verið þingfréttaritari „Jyl-
landspostens" í Árósum, sem er
eitt þekktasta blaðið utan Kaup-
mannahafnar.
Olf Bussmann blaðamaður við
„Kristeligt Dagblad" í Kaup-
mannahöfn. Hann hefir verið
blaðamaður síðastliðin 10 ár.
Hann skrifar einkum um ferða-
mál, samgöngumál og landkynn-
ingu. Hann hefir ferðazt víða,
bæði um Suður-Evrópu og Ame-
riku.
K. Bögholm starfsmaður við
aðalfréttastofu íhaldsflokksins í
Kaupmannahöfn. Hann er um
fertugur að aldri. Hann ritar að-
allega um utanríkismál og birt-
ast greinar hans í mörgum blöð-
um og timaritum, bæði í og ut-
an Danmerkur.
Elin Hansen ritstjóri „Skive
Folkeblad". Hann er rúinlega
fertugur. Hann hefir verið
blaðamaður í tuttugu ár og varð
aðalritstjóri „Skive Folkeblads"
í fyrra. Hann kemur hingað sem
fulltrúi fyrir fréttastofu radi-
kala flokksins.
H. Hansen er forstöðumaður
fréttastofu vinstra flokksins.
Hann er fæddur 1892 og hefir
verið blaðamaður síðan 1914, og
forstöðumaður fréttastofunnar
siðan 1927. Árið 1922—27 var
hann í miðstjórn landsambands
æskulýðsfélaga meðal vinstri
manna.
Cari Th. Jensen ritstjórnar-
ritari við ,Berlingske Aftenavis1.
Hann er 48 ára gamall og hefir
verið blaðamaður síðan 1912.
Hann var aðalritstjóri hádegis-
blaðsins B. T. frá 1926—’'27, er
hann tók við núverandi starfi
sínu. Hann hefir verið formaður
blaðamannafélagsins í Khöfn
siðastliðin 9 ár. Hann kom hing-
að síðastliðið vor og hefir síðan
skrifað mikið um íslenzk mál í
Iblað sitt.
A.
J arðræktartilraunirnar
1 Tungufljóti.
að Laugarvatni. — Sundlaug Siglfirðinga. — Vöxtur
— Úr Fljótum. — Vegamál Stíflumanna. —
Eins og áður hefir verið sagt frá hér,
var gerð tilraun í ár með ræktun soja-
bauna í garðyrkjustöð Ragnars Ás-
geirssonar að Laugarvatni. Var sáð tíu
afbrigðum, tíu sinnum, bæði x heitan
og kaldan jarðveg. Það, sem sett var
í kaldan jarðveg, hefir ekki dafnað vel,
en í heita jarðveginum virðast soja-
baunirnar ætla að ná eðlilegum þroska.
Einstöku afbrigði hafa þegar blómgazt,
en blómin eru aðeins tæpir 2 milli-
metrar að stærð og sjást því illa með
berum augum. Nú eru plönturnar milli
15—20 cm. háar. Þegar blómin hafa
frjóvgast og belgir fara að myndast,
fer jurtin að vaxa og verður þá rúm-
lega helmingi hærri. — Taldi Áskell
Löve, sem var á ferð um Suðui'lands-
undirlendið fyrir fáum dögum og kom
að Laugarvatni, að sojabaunirnar í
heitu moldinni þar væru jafnvel á veg
komnar og í tilraúnastöðinni í Svalöf.
Taldi hann einnig hamp og hör, tvö
afbrigði, sem sáð var til í vor, vera
mjög þroskvænleg. Frostþolnu kart-
öfluafbrigðin, sem sett voru niður seint
í júní, hafa einnig dafnað vel og eru
sum komin að blómgun. En hætt er við
að undirvöxtur verði lítill sökum þess,
hve seint útsæðið kom.
f t t
Fyrir nokkru síðan, um mánaða-
mótin síðastliðin, var vígð hin nýja
sundlaug, sem verið hefir í byggingu
í Siglufirði að undanförnu. Sundlaug
þessi er 10 x 25 metrar að stærð, 3,5
metrar að dýpt í öðrum enda laugar-
stæðisins, en 0,9 m. hinu megin. Til
laugarinnar er notað afrennslisvatn
frá vélum rafstöðvarinnar, rösklega
tuttugu stiga heitt. Þegar fram í sæk-
ir og fjárhagur leyfir, er fyrirhugað
að framkvæma nauðsynlegar umbætur
í sambandi við laugina, til þess að
hægt sé að dæla í hana sjó. Verður
sjórinn hitaður og honum haldið hlýj-
um með rafhita. Jafnframt verður sjór-
inn blandaður vatni, svo að ekki þurfi
að óttast óþægindi af sjávarseltunni
vegna uppgufunar. Einnig er fyrir-
hugað að reisa sólbaðsskýli og síðar
meir á að koma upp gufubaðstofu að
finnskri fyrirmynd í sambandi við
laugina. Mikil aðsókn hefir verið að
sundlauginni síðan hún var opnuð,
stundum hafa jafnvel um 500 manns
farið í laugina á einum degi.
Mikils vaxtar gætti í Tungufljóti ný-
lega og sömulelðis í Hvítá og Ölfusá.
Samkvæmt fregnum að austan hefir
Tungufljót flætt yfir engjalönd, skolað
burtu heyi og spillt slægjum. Vatna-
vextir þessir eru álitnir stafa af jökul-
hlaupi, er eigi líklega upptök sín víð
Hagavatn.
t t t
Úr Fljótum er blaðinu skrifað á þessa
leið: Hér var tíðarfar í vor með afbrigð-
um gott. Snjóa leysti að fullu laust úr
sumarmálum með hægviðri og hlýju,
svo að gras spratt ört í maí og fram
um miðjan júní, en þá gerði kaldari tíð
og mikla þurka, svo að grasvexti fór
lítið fram á tímabili, enda gerði þá
þrjár frostnætur. Féll þá kartöflugras
í sumum görðum. Sláttur byijaði al-
mennt rétt fyrir mánaðamótln júní og
júlí og var þá spretta ekki góð, nema
í mýrlendi og á flæðiengjum. Skepnu-
höld voru ágæt, lambadauði sama og
enginn, en ær rnargar tvílembdar. Fé
var rúið óvanalega snemma með góðri
fyldingu. Garðar líta vel út, bæði
kartöflur og grænmeti. Á byggakri í
Stórholti skreið byggið 10. júlí.
f t f
Talsvert var unnið í vor að vega-
vinnu í Fljótum og var það mest mal-
burður á vegi, sem áður var búið að
leggja, einkum í Stífluvegi, og er nú
hægt að fara á bifreiðum fram að
Stífluhólum úr Haganesvík. Einn bif-
reiðarstjóri, Níels Hermannsson í Yzta-
Mói í Fljótum, hefir farið að Melbreið
í Stíflu með mikið hlass á bíl og gekk
sæmilega. Annars kemst Stíflan í full-
komið vegasamband, ef gerðir yrðu
góðir sneiðingar upp á Stífluhóla að
norðan og sunnan, því að hólarnir
sjálfir eru sæmilega bílfærir. Væri
þetta stór þægindi fyrir Stíflumenn og
þyrfti helzt að gerast í haust eða seint
í sumar.
Gunnar Nielsen stjórnmála-
ritstjóri við „Politiken“. Hann er
um fimmtugt. Hann byrjaði
blaðamennsku 1920 og var aðal-
ritstjóri „Fyns Venstreblad"
1927—’29, er hann tók við nú-
verandi starfi sínu. Hann hefir
lengi átt sæti í stjórn danska
blaðamannasambandsins og er
formaður þess nú. Hann hefir
komið hingað til lands einu
sinni áður.
Martin Nielsen stj órnmálarit-
stjóri við „Arbejderbladet“.
Hann hefir gegnt þeirri stöðu
síðan 1934. í vor var hann kos-
inn á þing sem fulltrúi kom-
múnista.
Peter Tabor meðritstjóri við
„Social-Demokraten". Hann er
fæddur 1891 og hefir verið blaða-
maður síðan 1907. Um skeið var
hann fréttaritari erlendis, síðan
ritstjóri við blöð j afnaðarmanna
í Jótlandi. Hann varð ritstjóri
sunnudagsblaðs „Social-Demo-
kratens“ 1930 og meðritstjóri
blaðins síðan 1934. Siðan 1933
hefir hann skrifað mánaðarlegar
yfirlitsgreinar um innlend
stjórnmál. Hann hefir skrifað
nokkrar smásögur og bók um
józka málaralist.
Blaðamennirnir munu dvelja
hér á landi i 12 daga. í gær voru
þeir í boði bæjarstjórnar og rík-
isstjórnar. í dag lögðu þeir af
stað til Norðurlandsins og munu
fara til Blönduóss í dag. Á morg
un fara þeir til Akureyrar og
munu þeir m. a. skoða verk-
smiðjur S. í. S. þar. Á fimmtudag
verður farið til Mývatnssveitar
og til Sigluf j arðar á föstudaginn.
Þar munu þeir dvelja á vegum
stjórnar síldarverksmiðja ríkis
ins. Á laugardaginn verður farið
frá Siglufirði til Reykholts og
þaðan til Þrastalundar á sunnu
daginn með viðkomu á Þingvöll-
um. Á mánudaginn verður farið
til Gullfoss og Geysis og komið
til Reykjavíkur um kvöldið.
Heimleiðis fara þeir á fimmtu-
dagskvöld með Lyru til Bergen.
í norðurförinni eru með þeim
fulltrúar frá íslenzkum blöðum
og er Guðbrandur Magnússon
forstjóri fulltrúi Tímans.
Það er full ástæða til að vænta
góðs árangurs af þessari heim
sókn dönsku blaðamannanna og
sýnir val þeirra glöggt, að Danir
hafa talið þetta ferðalag þýðing-
armikið. Með því er stigið tals-
vert spor til að auka vinsamleg
kynni og sambúð landanna og
frá íslendinga hálfu sýnir það,
að jafnhliða því, sem þeir búa sig
undir að ná markinu í sjálf-
stæðisbaráttunni, vilja þeir
greiða fyrir auknum vinsamleg
um skiptum íslendinga og Dana.
Frá heimssýningunm
Um mánaðamótin hafði um
ein miljón manna skoðað ís
landsdeildina á heimssýning-
unni í New York.
Talsverða athygli hefir það
vakið, að. La Guardia, borgar-
stjóri í New York, sem er heims-
frægur maður, lét svo ummælt
í ræðu fýrir nokkru, að sýningar
(Framh. á 4. síöu)
A viðavangi
Danir telja, að hin stóru
skemmtiferðaskip, sem koma til
Kaupmannahafnar, skilji eftir
sem svarar 60 þús. krónum hvert
um sig, eða öll 52 skipin, sem
þangað komu í fyrra, samtals 3
milljónir. Hvað skilja skipin eftir
hér? Því ætti ferðaskrifstofan
að svara. í Danmörku kaupa
skipin allmikið, svo sem vatn,
kjöt, fisk, egg og smjör og kynst-
ur af nýju brauði. Einnig kol og
olíu, enda geta skipin þar lagzt
að bryggju. Hafnargjöldin í
Kaupmannahöfn eru sem svarar
12y2 eyri fyrir „register“-smál.
Og loks eru hin mörgu símtöl,
sem aökomumennirnir eiga við
útlönd talin til hlunninda við
ferðamannastrauminn. Loks
kaupir aðkomufólkið talsvert í
Danmörku, en það er einkum
hinn prýðilegi listiðnaður Dana,
postulín og silfurborðbúnaður,
sem freistar. Eru þessar gersem-
ar m. a. ósjaldan valdar í brúð-
argjafir af efnafólki í öðrum
heimsálfum.
* * *
Fyrst framan af, þegar þessi
miklu, fljótandi hótel komu til
Kaupmannahafnar, fór ferða-
fólkið lítið í land og voru þá
jafnvel dæmi þess, að borgarbú-
ar keyptu sér heimild til þess að
mega skoða þessi ríkmannlegu
furðuverk og öll þægindin, sem
farþegarnir áttu við að búa.
* * *
Síðan þjóðirnar uppgötvuðu
skemmtiferðalög sem tekjulind,
hefir verið unnið skipulega í öll-
um löndum að því að auka að-
sókn ferðamanna. í Danmörku
eru það fyrirmyndarbúin og
hinar „hreinu svínastíur“, sem
vekja forvitni fólks, einkum frá
þeim Töndum, sem skapa aðal-
markað fyrir danskar landbún-
aðvörur, gröf Hamlets, konungs-
sonarins brezka, sem Shakes-
peare hefir gert frægan með
einu hinna heimskunna leikrita
sinna og líkamsleifar Bothwells,
sem geymdar eru undir gleri í
kirkjugólfi danskrar kirkju, eru
mikið heimsóttar, en Bothwell
var um tíma giftur Maríu Stuart
Skotadrottningu. Loks þykja
hinar miklu brýr, sem byggðar
hafa verið í Danmörku verðar
þess, að menn leggi lykkju á leið
sína. En eitt af því, sem útlend-
ingum þykir afbrigðilegt við
Kaupmannahöfn, eru hinar
miklu hjólreiðar. Þúsundirnar,
sem ferðast á reiðhjólum um
götur Kaupmannah'afnar, t.d. til
og frá vinnu, teljast til hins ný-
stárlegasta, jafnvel fyrir fólk frá
stórveldum vélamenningarinnar.
Þetta mætti verða okkur bend-
ing um að nota íslenzka hestinn
meir í þágu erlendra ferða-
manna en gert hefir verið.
* * *
Ferðaskrifstofan þarf að
skipuleggja skemmri og lengri
ferðalög á hestbaki fyrir erlenda
ferðamenn, auglýsa erlendis
hvað er að sjá á hverri leið,
hverskonar ferðaföt séu hentug
og hvað hver ferð kostar. Þá eru
hellar líklegir til að skapa at-
hygli, engu síður en hverir. Við
höfum Raufarhólshelli sunnar-
lega á Hellisheiði og verður
bráðlega ekki nema steinsnar í
hann af bílvegi, eftir því sem
Suðurlandsbrautin úr Ölfusinu
færist vestur með fjallinu. En
þessi hellir er allt að því eins
mikill og Surtshellir, a. m. k. 600
faðma langur. Þá eru „Papahell-
arnir“ á Ægissíðu ekki ólíklegir
til þess að geta vakið athygli og
forvitni ferðafólks. Gullfoss og
Geysi á ekki að sýna fólki, sem
aðeins stendur hér við einn dag.
Hafnarfjarðarhraun, Kaldársel,
Elliðavatn, Rauðhólar, Kleifar-
vatn, Krísuvíkurhver, Krísuvík-
urbjarg og aðgengilegur útbún-
aður til að síga í bergið. Jarð-
hitaræktin í Mosfellssveit,
Tröllafoss, Þingvöllur, Grýta,
Raufarhólshellir eru nægilegt
úrval fyrir fólk, sem stendur við
einn dag.
(Framh. á 4. síðu)