Tíminn - 26.08.1939, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykjavík, laug'ardag'iiui 26. íig'úst 1939
98. blað
Eins og skýrt var frá í seinasta hlaði Tímans hefir í sumar verið sprengd,-
ur um 200 m. langur fiskvegur meðfram BreiðavaðsflúSum í Blöndu og var
aðallega farið eftir gömlum farvegi. í þessum fiskvegi eru 12 smáir fossar,
50—70 cm. háir. Undir hverjum fossi er alldjúpur hylur og á þremur stöð-
um eru mjög góðir hvíldarhyljir fyrir laxinn. Fyrr á öldum var laxveiði í
Blöndu fyrir ofan Breiðavaðsflúðir, en talið er að þœr hafi breytzt síðan og
orðið ógengar fyrir lax. Meðfylgjandi mynd sýnir nokkurn hluta af hinum
nýja fiskvegi og gefur hún til kynna að liann sé haganlega gerður. Verk-
inu var stjórnað af Zophoníasi Jónassyni á Akureyri og kostaði það um
2500 krónur.
Helmíngi íleíri stúlkur haía
sótt um inntöku í húsmæðra-
skólana heldur en komast að
Frá æfingum enska flotans, sem er viðbúinn styrjöld á hverri stundu.
Oll Evrópulöndin viðbúin styrjöld
Einbeitni Breta heíír þó aukið íriðarhorfurnar í bili
Styðja Ungverjaland, Jugoslavia og Búlgaría
ekki ,,öxulríkin“ ?
Aðsóknin að húsmæðra-
skólum dreifbýlisins er sí-
fellt að aukast og hefir á
þessu ári verið mun meiri
heldur en nokkru sinni fyrr.
Öllum húsmæðraskólunum
hafa borizt miklu fleiri um-
sóknir um skólavist á vetri
komanda heldur en þeir
geta sinnt og til sumra
þeirra hafa jafnvel fleiri
stúlkur sent umsóknir um
skólavist veturinn 1940—41
en húsrúmið leyfir að veitt
sé inntaka.
Tíminn hefir átt tal við for-
stöðukonur og ráðamenn hús-
mæðraskólanna og fengið glögg-
ar upplýsingar um aðsóknina.
Fer hér á eftir yfirlit um það.
Kvennaskólinn á Blönduósi er
elztur og stærstur þessara skóla,
tekur 32 nemendur. Um skólavist
í vetur hafa hins vegar miklu
fleiri stúlkur sótt, alls 61. Er það
óvenjulega mikil aðsókn. í fram-
haldsdeild skólans komast 10
stúlkur, en 16 hafa sótt um inn-
töku í hana. Umsóknir um inn-
töku veturinn 1940—41 eru einn-
ig farnar að berast og eru þeg-
ar komnar yfir 20. Forstöðukona
Blönduóssskólans er Sólveig
Benediktsdóttir frá Húsavík.
Að Staðarfelli í Dölum hefir
skólahúsið verið endurbætt á
ýmsan hátt í sumar og getur
húsmæðraskólinn þar veitt 30
nemendum viðtöku í vetur í stað
24 áður. Fyrir haustið verður
komið þar á raflýsingu, sem ekki
hefir verið hingað til. í byrjun
júlímánaðar höfðu skólanum
borizt eins margar umsóknir og
hann getur sinnt og hafa síðan
borizt fjölmargar umsóknir um
inntöku veturinn 1940—41. Hef-
ir aðsóknin aldrei verið jafn ör
sem nú. Staðarfellsskóli var upp-
haflega einkaskóli, en var bxeytt
í ríkisskóla árið 1930 og hefir
verið starfræktur á þeim grund-
velli síðan. Forstöðukona hans
er Ingibjörg Jóhannsdóttir frá
Löngumýri og hefir verið tvo
undanfarna vetur.
Húsmæðraskólinn að Hall-
ormsstað getur tekið 25 nem-
endur. Honum hafa borizt yfir
50 umsóknir, eða fyllilega helm-
ingi fleiri en hann getur tekið
til greina. Er það meiri aðsókn
heldur en venjulega. Húsmæðra-
skólinn að Hallormsstað var
upphaflega einkaskóli, þá starf-
ræktur að Mjóanesi, stofnaður
1918, en varð ríkisskóli árið 1930.
Forstöðukona hans er Sigrún P.
Blöndal. Hún stofnaði og skól-
ann í Mjóanesi, ásamt manni
sínum, Benedikt heitnum Blön-
dal.
Húsmæðraskólinn að Laugum
í Reykjadal getur veitt 18 nem-
endum viðtöku. 60 umsóknir
eru komnar um skólavist í vet-
ur, eða rösklega þrefalt fleiri en
hann getur sinnt. 27 stúlkur
hafa sótt um inntöku veturinn
1940—41 og nokkrar hafa sótt
um skólavist 1941—42. Lauga-
skólinn er því sá skólanna, sem
langmesta aðsókn hefir, þótt
enginn þeirra geti veitt öllum
viðtöku, er komast vilja að.Svip-
uð hefir aðsóknin að honum ver-
ið undanfarin ár. Veturinn, sem
nú fer í hönd, verður ellefti
starfsvetur skólans. Kristjana
Pétursdóttir frá Gautlöndum er
forstöðukona skólans og hefir
verið alla tíð frá stofnun hans.
Laugalandsskólinn er yngstur
(Framh. á 4. síðu)
Ungur maður, Skúli Pálsson að nafni,
Vestfirðingur að œtt, hefir í hyggju að
byrja á algerðri nýjung í fiskirækt hér
á landi. Hefir hann tryggt sér land við
mynni Varmár í Mosfellssvelt, þar sem
hann ætlar að byggja klakhús og upp-
eldisstöð og rækta fisktegund eina, sem
er nefnd regnbogasilungur. Mun hafinn
undirbúningur að þessu fyrirtæki efra.
Þessi fiskirækt er stunduð í stórum
stíl í Danmörku og víðar, og skapar
þar mikinn útflutning. Er mikið af
regnbogasilungi flutt þaðan til Eng-
lands, en auk þess ýmissa annarra
landa, bæði lifandi í vatnskössum og
frystur. Regnbogasilungurinn er alinn
upp í stórum baugmynduðum kerjum
og er venja, að um tuttugu þúsundir
fiska séu í keri, sem er fjórir metrar
milli barma. Piskarnir eru látnir verða
þriggja ára, en þá eru þeir 130—170
grömm að þyngd. Klakfiskarnir verða
hinsvegar að ná meiri aldri og þroska.
Regnbogasilungurinn er fóðraður á ým-
issum fiskúrgangi. Búnaðarfélag ís-
lands styrkti Skúla til utanfarar í sum-
ar og kynnti hann sér margt það, er
að þessari starfsemi lýtur. Er hann
nýkominn heim úr þeirri för. Hann
býst við að hefja í vetur tilraunir
sínar um ræktun og uppeldi þessarar
fisktegundar og mun fá um 40 þús.
seiði frá Danmörku í haust til bráða-
birgða. Útlendur maður mun fyrst í
stað gæta klakhússins og • uppeldis-
stöðvarinnar meðan reynsla er að fást
um fiskirækt þessa og innlendir menn
að kynnast umhirðu og meðferð silung-
Frá öllum löndum Evrópu
berast fregnir, sem benda til
þess, að almennt sé álitið að
styrjöld muni hefjast næstu
dagana. í þeim löndum, sem
lent geta í væntanlegri styrjöld
hefir aukið herlið verið kvatt til
vopna, enda þótt stóxfelldar
heræfingar stæðu yfir og ó-
venjulega mikill fjöldi manna
væri undir vopnum. Undirbún-
ingi loftvarna virðist einnig
fulllokið í þessum löndum og
ráðstafanir gerðar til að flytja
fólk úr stórborgunum í skyndi.
Fólk, sem hefir verið erlendis í
sumarleyfum sínum, hraðar sér
heim eins og mest það má,
einkum þó Bretar, Þjóðverjar
og Frakkar. T. d. eru allir enskir
blaðamenn í Þýzkalandi komnir
heimleiðis. í stuttu máli sagt
virðist ekki bresta á neina þá
ráðstöfun, sem gerð er, þegar
styrjöld er talin á næstu grös-
um.
Dagurinn í gær virðist þó
heldur styrkja þær veiku vonir,
að enn sé mögulegt að afstýra
ófriði. Margir höfðu gert ráð
fyrir, að Þjóðverjar myndu nota
tækifærið til að taka Danzig
strax eftir undirritun þýzk-rúss-
neska samningsins og styrjöld-
anna. Þegar fram líða stundir er ekki
ólíklegt, að slík fiskirækt gæti orðið
til stuðnings með öðrum búrekstri, þar
sem skilyrði eru hentug, gott vatn,
þægileg aðstaða til fóðuröflunar og
auðvelt að verða af með silunginn.
t t r
Undanfarin ár hefir verið unnið að
hafnargerð á Skagaströnd. Er þar
orðin sæmileg aðstaða fyrir síldarskip
til löndunar, en langt er í land, að
höfnin sé fullgerð, enda mikið mann-
virki. Fyrir tíu árum var hreyfilbáta-
útgerð allmikil á Skagaströnd, en eftir
1930 dróg mjög úr henni, bæði vegna
erfiðrar afkomu útvegsins og meðfram
vegna þess, að hávaði verkfærra manna
stundaði hafnargerð á sumri hverju,
sem þannig varð til að draga úr fram-
leiðslu þorpsbúa í bili. Á þessu sumri
vetri endurbyggðir 7—8 hreyfilbátar
og keyptar í þá vélar fyrir milligöngu
kaupfélagsins. Frá því um miðjan
júnímánuð hafa 8—9 hreyfilbátar
gengið á veiðar. Afli hefir verið mjög
tregur, svo að gamlir menn muna vart
eftir svo tregum sumarafla, en gæftir
hafa verið frábærlega góðar. Kaup-
félag Skagstrendinga hefir starfrækt í
sumar hraðfrystihús, sem byggt var
síðastliðiö ár, og hefir sjómönnum orð-
ið að því hinn mesti styrkur. Myndi
lítið hafa orðið úr aflanum, ef þess
hefði ekki notið við með ýsu og ann-
an fisk, sem er lítt verðmætur til
in því byrja strax í gær. Þetta
hefir ekki orðið og ásamt því,
aö hin ákveðna afstaða Breta
virðist hafa komið nokkru hiki
á forystumenn Þjóðverja, eyk-
ur það þær vonir, að friðsamleg
lausn sé ekki ennþá útilokuð.
Helztu tíðindi í einstökum
löndum eru þessi:
BRETLAND: Enska þingið
samþykkti í fyrrakvöld að veita
stjórninni einskonar einræðis-
vald í ýmsum hernaðarmálum.
Aðeins fjórir þingmenn voru á
móti. — í gær var undirritaður
í utanríkismálaráðuneytinu
gagnkvæmur hernaðarsáttmáli
milli Breta og Pólverja. Stjórn-
arandstæðingar og öll blöð
landsins styðja stjórnina ein-
dregið. Samveldislöndin Ástra-
lía, Nýja Sjáland og Kanada
hafa lýst yfir fullum stuðningi
við Bretland, ef styrjöld brýst
út, og sömuleiðis margir furst-
ar í Indlandi. Fullvíst þykir, að
Suður-Afríka muni gefa sam-
hljóða yfirlýsingu. Brezka
heimsveldið virðist þvi sam-
stilltara nú en nokkru sinni
fyrr.
FRAKKLAND: F r a n s k a
stjórnin hefir endurnýjað lof-
orð sitt um stuðning við Pól-
söltunar. Lítið hefir borizt af kola,
vegna aflatregðu, eins og víðar á þessu
sumri. Alls er búið að frysta um 45
smálestir af fiski í húsinu. Síldarsölt-
un hefir veriö hér i sumar eins og
undanfarið. Er búið að salta um 8500
tunnur og barst sú síld að mestu á
land nú síðsumars og var að því hin
mesta atvinnubót.
r r r
Að undanförnu hefir verið unnið að
því að útbúa húsakynni þau, sem ætl-
uð eru humarniðursuðuverksmiðjunni,
sem Sölusamband íslenzkra fiskfram-
leiðenda er að hleypa af stokkunum
í Vestmannaeyjum. Er líklegt, að hún
geti tekið til starfa áður en langt um
líður. í reynsluskyni hefir lítilsháttar
verið sent út af niðursoðnum humar
einingu. Var vélbáturinn Aðalbjörg
tekin á leigu til þessarar veiðitilrauna.
Var leitað að humar allt vestan frá
Jökli og suður um og austur um til
Vestmannaeyja. Eðlilega reyndust
miðin misjafnlega auðug af humar
og virtist einna mest vera af honum
undan Selvogsvík og alllangt austan
við Eyjar. Þegar allra bezt veiddist
fengust 44 körfur í einu hali. Humar-
inn heldur sig á 75—90 faðma dýpi.
Að loknum þessum rannsóknum tók
sölusambandið bátinn á leigu til hum-
arveiða í mánaðartíma. Veiddi hann
(Framh. á 4. síðu)
verja og lýst fullkomnu sam-
þykki sínu á aðgerðum ensku
stjórnarinnar. Öll blöð landsins
taka í sama streng, nema helzt
kommúnistablöðin, sem eru að
afsaka þýzk-rússneska samning-
inn. Verkalýðssamtökin hafa
lýst fullkomnum stuðningi við
stefnu stjórnarinnar. Hundruð
þúsunda varaliðsmanna hafa
verið kvaddir til vopna.
PÓLLAND: Pólska stjórnin
hefir endurtekið þá yfirlýsingu
sína, að hún muni aldrei sam-
þykkja innlimun Danzig í
Þýzkaland. Blöðin segja, að orð-
ið sé greinilegt það markmið
Þjóðverja, að vilja gera Pólland
ósjálfstætt. Stöðugir herflutn-
ingar eru til landamæranna og
margir nýir árgangar hafa ver-
ið kvaddir til vopna. Ró almenn-
ings er annáluð af öllum er-
lendum fréttariturum og stríðs-
óttinn talinn jafnvel minni þar
en í nokkru öðru landi.
ÞÝZKALAND: Það virðist
greinilegt, að Þjóðverjar hafa
ekki gert ráð fyrir jafn ein-
dregnum stuðningi Breta við
Pólverja eftir að Rússar höfðu
dregið sig til baka. Þeir hafa
reiknað dæmið sálfræðilega
rangt eins og Attle lét ummælt
í þingræðu í fyrradag. Mikil
fundahöld voru hjá foringjum
nazista og yfirmönnum hersins
í fyrrakvöld og í gær, og virðist
það benda til þess, að þess hafi
þótt þörf að ræða betur þær fyr-
irætlanir, sem búið hefir verið
að gera. Þá kvaddi Hitler á fund
sinn sendiherra Breta, Frakka,
ítala og Japana, en ekki hef-
ir verið gert kunnugt um erindi
hans. Engin sérstök ánægja
virðist yfir þýzk-rússneska sátt-
málanum, enda er hann mjög í
ósamræmi við fyrri áróður naz-
ista gegn kommúnistum. Meðal
almennings virðist enn gæta
þeirrar skoðunar, að ekki muni
koma til styrjaldar og Þjóðverj-
ar muni fá Danzig með friðsam-
legum hætti. Játað hefir verið
að Þjóðverjar hafi ógrynni hers
við pólsku landamærin.
ÍTALÍA: í ítölskum blöðum
kemur fram sú skoðun, að Dan-
zigmálið sé svo lítilvægt mál, að
óþarft sé að láta það leiða til
styrjaldar. Virðast ítölsku vald-
hafarnir mótfallnir stríði, enda
myndi sókn Breta og Frakka
fyrst og fremst beinast gegn ít-
ölum. Það hefir því verið talið
líklegt, að Mussolini myndi gera
sitt itrasta til að afstýra ófriði,
en þýzk-rússneski vináttusamn-
ingurinn virðist heldur hafa
dregið úr þessum áhuga hans,
því hann getur nú vænzt meiri
hjálpar frá Þjóðverjum en áður.
ítölsku blöðin eru líka mjög
hreykin af samningnum og telja
hann mikinn sigur fyrir Þýzka-
land. Það er samt ekki útilokað,
að Mussolini reyni sáttatilraun
á seinustu stundu.
JAPAN: Japönsku herforingj-
arnir eru mjög óánægðir yfir
þýzk-rússneska vináttusáttmál-
anum. Hinsvegar mun stjórnin,
sem var andvíg hernaðarbanda-
lagi við Þýzkaland, fagna samn-
A víðavangi
Norska stjórnin hefir nýlega
fyrirskipað að auka smjörblönd-
unina í smjörlíki úr 22% í 24%.
Er þessi fyrirskipun athyglis-
verð fyrir okkur og sýnir vel
hversu viö stöndum Norðmönn-
um miklu aftar í þessum efnum,
iar sem hér hefir nýlega orðið
að hætta smjörblöndun í smjör-
líki, sökum smjöreklu.
* * *
Samkvæmt frásögn danska
blaðsins ,,Finanstidende“ hefir
nýlega verið byggð þurmjólkur-
verksmiðja í Kimstad í Svíþjóð.
Framleiðir hún þurmjólk með
nýrri vinnsluaðferð. Hingað til
hefir ekki tekizt að vinna úr 200
1. af mjólk nema um 25 kg., en
með þessari nýju aðferð á að
vera hægt að vinna 40 kg. úr
sama mjólkurmagni. Heitir sá
Ninni Kronberg, sem hefir fund-
ið upp þessa aðferð. Þessi nýja
þurmjólk líkar mjög vel og er
gert ráð fyrir að talsverður
markaður fáist í Englandi fyrir
framleiðslu þessarar verksmiðju,
og jafnvel í Frakklandi. Verk-
smiðjan er rekin af hlutafélagi
og nemur hlutafé þess 250 þús.
kr. Er Axel Wenner-Gren einn
af hlutafjáreigendum. Fyrir ís-
lendinga verður mjög athyglis-
vert að fylgjast með afkomu
þessa fyrirtækis.
Danska blaðið „Jyllands-
posten“ skýrir frá því að um
seinustu mánaðamót hafi urn
3600 danskir verkamenn verið í
Þýzkalandi. Blaðið upplýsir að
verkamönnunum hafi verið lof-
að miklu betri kjörum áður en
þeir fóru, heldur en þeir fengu,
er til kom. Birtir blaðið m. a.
viötal við einn sveitarstjórnar-
oddvita, sem skýrir frá því, að
úr sveit hans hafi farið um 50
verkamenn, sem hafi orðið að
fá heimfararkostnað sinn
greiddan úr sveitarsjóði, og séu
þessi útgjöld orðin svo mikil, að
sveitarst j órnin haf i verið tilneydd
að biðja um hjálp ríkisins. Hann
segir, að margir verkamennixnir
hafi komið nær klæðlausir aft-
ur, verið í rifnum fötum og á
gatslitnum skóm. Eftir þessum
upplýsingum að dæma ættu ís-
lenzkir verkamenn að fara var-
lega í því, að ráða sig til útlanda
og notfæra sér í þess stað betur
þá atvinnu, sem þeim stendur til
boða hér heima.
Berjaferðir
Kaupf é) agsins
Kaupfélag Reykjavíkur og ná-
grennis getur veitt fólki að-
stöðu til nokkurra daga dvalar
viö berjatínslu austur í sveit-
um, t. d. í Haukadal, Syðri-
Reykjum í Biskupstungum og
Þrastalundi. Er þetta einkum
tilvalið tækifæri fyrir atvinnu-
lausa pilta. Vonandi nota at-
vinnulausir rnenn þetta ágæta
tækifæri til að bjarga miklum
verðmætum frá því að rotna
niður í jörðina og útvega sjálf-
um sér atvinnu um leið.
Kaupfélagið kaupix berin gegn
staðgreiðslu af öllum, sem þess
óska.
Allar nánari upplýsingar gef-
ur Guðm. Tryggvason á skrif-
stofu Kron, sími 1727.
ingnum, þótt hún láti það ekki
uppi, því að hann kveður
niður stefnu hersins. Eins og
sakir standa styrkir samningur-
inn Japani frekar en veikir, því
afleiðing hans virðist sú, að
Bretar hljóti að draga sig til
baka í Austur-Asíu og Chiang
Kai Shek missir þar höfuð-
stuðning sinn, því frá Bretum
hefir hann fengið mest af fjár-
magni og vopnum. Hinsvegar
eyðir samningurinn þeim vonum
japanska hersins, að geta ráð-
ist á Rússa, þegar þeir ættu í
höggi við Þjóðverja í Evrópu.
(Framh. á 4. síðu)
Al krossqöttjm
Ræktun regnbogasilungs. — Frá Skagaströnd. — Humarniðursuðuverksmiðj-
an í Vestmannaeyjum. — Bifreið fer yfir Fljótsheiði úr Bárðardal í Mývatns-
sveit. —
hefir eigi verið unnið að hafnargerð
og hafa þorpsbúar aftur horfið að
sjávarútveginum. Voru á síðastliðnum
í sumar til ýmissa landa. Tilraunir
með humarveiðar hófust um miðjan
maí í vor, þá fyrir atbeina fiskimála-
nefndar og sölusambandsins í sam-
T