Tíminn - 10.10.1939, Blaðsíða 2

TlMIM, þrigjndaglim 10, okt. 1939
117. blað
166
‘gímtnn
Þriöjjudaginn 10. okt.
Heímílamyndun
í sveítunum
Fyrir nokkru síðan var vitn-
að hér í blaðinu í þau ummæli
aldraðs bónda, að „ef bóndinn
reisir sér ekki burðarás um öxl
með skuldum, þá er bóndastað-
an einhver frjálsasta staðan
hér á landi.“
Því fer ver að margir bænd-
ur eru mjög skuldum hlaðnir og
liggja vitanlega til þess mis-
munandi ástæður. í allmörgum
tilfellum er þeirri ástæðu til að
dreifa, að bóndinn hefir orðið
að hefja búskapinn með skulda-
söfnun. Hann hefir orðíð að
kaupa jörð, bústofn o. s. frv.
Slík ástæða er ekki síður fyrir
hendi, ef um nýbýli er að ræða.
Þessi upphaflega skuldasöfn-
un hvílir síðan eins og mara á
búskapnum um langt skeið, og
jafnvel alla búskapartíð bónd-
ans.
Það hlýtur að vera hverjum
ljóst, að fyrir efnalitla unga
menn, er það miklu kostnaðar-
meira og umstangsfrekara að
mynda heimili í sveit en kaup-
stað. — í kaupstöðum þarf lít-
ið annað til að mynda heim-
ili en að kaupa húsgögn og bús-
áhöld og fá leigða litla íbúð.
í sveitinni þarf að kaupa eða
taka á leigu allan þann stofn,
sem afkoma heimilisins byggist
á.
Er vert að geta þess í sam-
bandi við þetta mál, að í mörg-
um tilfellum mun auðveldara
fyrir kaupstað',mann að „slá“
.íxil í bönkurum til að geta
keypt rándýrt stofustáss en fyr-
ir bónda að fá lán til búpen-
ingskaupa. Sýnir þetta meðal
annars það öfugstreymi, sem nú
er ríkjandi í peningamálum
þjóðarinnar.
Ástæðan til flótta unga fólks-
ins á mölina er ekki að óveru-
legu leyti sú, hversu heimila-
myndunin er þar langtum auð-
veldari en í sveitinni. Hins er
minna gætt, að grundvöllurinn,
sem menn byggja á afkomu
sína í bæjunum, er oft og tíð-
um mjög fúinn og svíkur óðara,
ef eitthvað ber af leið.
Það verkefni, sem blasir fram-
undan í þessum efnum, er að
skapa jafnvægi milli sveita og
kaupstaða með þeim hætti, að
gera heimilamyndunina í sveit-
um auðveldari og torfseruminni
en hún hefir verið seinustu árin.
Með lögum um erfðaábúð
þjóðjarða, jarðakaupasjóð og
óðalsrétt, en þau gengu í gildi
íyrir fám árum, var stigið veru-
legt spor í þessa átt. Það verður
að stefna meira að því en gert
hefir verið hingað til að dýr
jarðakaup leggist ekki eins og
mara á bóndann, þegar hann
byrjar búskapinn, og hvíli á
honum jafnan síðan.
Með lögum um nýbýlabygg-
ingar var stigið stórt spor til að
létta fyrir heimilamyndun í
sveitum með stofnun nýrra býla,
en vafalaust mun reynslan leiða
í ljós, að gera þurfi ýmsar end-
urbætur á þeirri löggjöf. Til
þess er ekki hægt að ætlast að
slík löggjöf verði það fullkomin
í upphafi, að hún þarfnist ekki
einhverra breytinga. M. a. gæti
það komið til athugunar að gerð
yrði tilraun á þann hátt, að
rlkið léti reisa nýbýli að meira
eða minna leyti og byði þau
síðan gegn erfðafestu.
Mörg fleiri atriði koma vit-
anlega til athugunar í þessu
sambandi. Það er t. d. ekki
veigalítið atriði, að hafizt verði
handa um framleiðslu ódýrra
og hentugra húsgagna fyrir
sveitaheimilin cvo framarlega
sem styrjaldarástandið leyfir
innflutning á efnivörum til þess.
Það hefir mikið að segja fyrir
húsfreyjuna, að hún geti látið
heimilið vera snoturt og þægi-
legt. Samkeppni bæjanna í þeim
efnum hefir hænt fleiri konur
þangað en margan grunar.
Eins og högum þjóðfélagsins
er nú háttað er það bein þörf
þess, að unnið sé að heimila-
fjölgun í sveitunum. Þess vegna
ber því — sjálfs sín vegna — að
létta undir með heimilamynd-
un unga fólksins þar og hjálpa
Tiðikiptamál
Eftir SkúlaGuðmundsson ftlþmgism.
FRAMHALD
III.
Gjaldeyrisleyfin.
Blöð og tímarit kaupmanna
hafa fundið að þeirri ákvörðun
gjaldeyris- og innflutnings-
nefndar, að veita Sambandi ísl.
samvinnufélaga heimild til að
verja nokkru af þeim erlenda
gjaldeyri, sem það fær fyrir
útfluttar íslenzkar afurðir, til
greiðslu á vörum, sem það hef-
ir fengið leyfi til að flytja til
landsins. Er því haldið fram, að
með þessu sé S. í. S. veitt þýð-
ingarmikil sérréttindi og þess
krafizt, að nefndin hætti að
veita slíkar greiðsluheimildir.
Eins og áður hefir verið skýrt
frá hér í blaðinu, hafa fleiri en
S. í. S. fengið slíkar heimildir
til notkunar á eigin gjaldeyri.
Allmargir kaupmenn, sem að
staðaldri hafa haft bæði út-
flutnings- og innflutningsverzl-
un eins og Sambandið, hafa
fengið samskonar leyfi til að
verja andvirði seldra afurða til
greiðslu á erlendum vörum.
Flestir síldarútflytjendur hafa
fengið leyfi til að nota hluta af
andvirði síldarinnar til greiðslu
á nauðsynjum til útgerðarinn-
ar. Einnig má benda á, að út-
gerðarmennirnir hafa á undan-
förnum árum fengið leyfi til að
nota verðið fyrir ísfiskinn til
kaupa á margskonar nauðsynj-
um utan lands, svo sem kolum,
veiðarfærum, matvælum til
skipanna o. fl. Svipaða heimild
mun Eimskipafélag íslands
hafa haft til notkunar á flutn-
ingsgjöldum og fargjöldum,
sem það hefir fengið greitt í
erlendri mynt. Þrátt fyrir þetta
hefir aðeins verið birt gagn-
rýni um gjaldeyrisheimildir S.
í. S., en annarra ekki verið get-
ið í því sambandi.
íslenzkir bankar hafa ekki
fullnægt veltufjárþörf allra
þeirra, sem hafa fengizt við
framleiðslu á útflutningsvörum
og sölu á þeim. Þannig hafa t.
d. margir síldarútflytjendur
fengið fé að láni utan lands til
starfsemi sinnar, gegn loforði
um að endurgreiða lánsféð af
verði síldarinnar, þegar sala
til að það þurfi ekki í byrjun
búskaparins að reisa sér burðar-
ás um öxl og komast í skuldir,
sem þjaka þvi stöðugt síðan.
Slík hjálp er engin ölmusa og
engin þarf að óttast að hún leiði
til iðjuleysis og leti. Með því ger-
ir þjóðfélagið sér sjálfu mestan
greiðan og hjálpar stétt, sem
getur verið sterk og frjáls, til
að búa við heilbrigð starfsskil-
yrði.
hennar færi fram. Ef gjaldeyr-
is- og innflutningsnefnd hefði
synjað um leyfi til slíkra við-
skipta, má gera ráð fyrir, að
það hefði hindrað framkvæmd-
ir margra af þeim, sem hafa
starfað að síldarverkun og síld-
arsölu, og óvíst hvort aðrir
hefðu tekið að sér verkefni
þeirra.
Áður hefir verið skýrt frá því,
að auk þeirra fjárhæða, sem
Sambandið notaði til að borga
með innfluttar vörur, afhenti
það íslenzkum bönkum um 4y2
milj. króna í erlendum gjald-
eyri á síðastliðnu ári. í fyrra
hluta þessarar greinar,.þar sem
skýrt er frá þessu, hefir mis-
prentazt að S. í. S. hafi afhent
bönkunum 4—5 miljónir króna
í „íslenzkum gjaldeyri" en á
vitanlega að vera „erlendum
gjaldeyri“. Þessi upphæð mun
vera um 40% af því fé, sem
Sambandið fékk fyrir útfluttar
afurðir árið 1938, og þar sem
svo stór hluti af gjaldeyri þess
fer til að mæta þörfum ann-
arra, þ. á m. til að borga vörur,
sem kaupmennirnir flytja til
landsins, geta allir séð, að S.
í. S. er veitandi en ekki þiggj-
andi í þessum efnum. Að
nokkru leyti stafar þetta af því,
að Sambandið hefir fengið of
lítinn innflutning á ýmsum
vörum, eins og áður er að vikið.
Sennilega hafa kaupmennirn-
ir ekki gert sér þetta ljóst, og
þess vegna bera þeir fram ó-
sanngjarnar kröfur um að fá
í sínar hendur enn meira af
gjaldeyri sambandsfélaganna.
Um mörg undanfarin ár hefir
S. í. S. haft rekstrarlán hjá er-
lendum bönkum. Þessi banka-
lán hafa verið endurgreidd af
andvirði útfluttra afurða. Ekki
myndi auðveldara fyrir íslenzku
bankana að fullnægja gjaldeyr-
isþörfum kaupmannanna þó að
komið væri í veg fyrir, að Sam-
bandið gæti haft slík viðskipti
við banka í öðrum löndum.
Þrátt fyrir mikinn niðurskurð
á innflutningi ýmsra vöruteg-
unda undanfarin ár, hefir oft
komið fyrir að bankarnir hafa
ekki getað afhent erlendan
gjaldeyri á réttum gjalddögum
gegn öllum þeim gjaldeyrisleyf-
um, sem viðskiptamenn þeirra
hafa haft í höndum. Þetta hefir
að sjálfsögðu valdið óþægind-
um, og má réttilega halda því
fram, að gjaldeyris- og inn-
flutningsnefnd eigi ekki að gefa
út meiri ávísanir á erlendan
gjaldeyri heldur en vissa sé fyrir
að hægt sé að fullnægja. En
nefndin hefir þá afsökun, aö
mjög erfitt er að gera áætlanir
fyrirfram um magn og verð-
mæti útflutningsframleiðslunn-
ar, og meðan hagur innflytj-
enda og bankanna er þannig, að
þeir geta ekki greitt innfluttar
vörur við móttöku, er sú hætta
alltaf yfirvofandi að fé skorti til
greiðslu á réttum tíma.
IV.
Áhrif stríð’sins.
Vegna þeirrar styrjaldar, sem
nýlega er hafin hér í álfunni,
og sem vel má búast við að
standi lengi, er allt í meiri
óvissu en áður um viðskiptin við
önnur lönd. Enginn veit hvort
hægt verður að ná í þær nauð-
synjar til framleiðslunnar, sem
landbúnaður og sjávarútvegur
þarfnast, og allt er óvíst um af-
urðasöluna. Sérstaklega má
gera ráð fyrir erfiðleikum í
sambandi við vöruflutninga
milli landa. En þar sem útflutn-
ingsvörur landsmanna eru aðal-
lega matvæli og aðrar nauð-
synjar, er þess að vænta, að
markaðir fyrir þær lokist ekki,
ef hægt verður að koma vörun-
um til þeirra, er vilja kaupa.
Fastlega má gera ráð fyrir að
dragi úr fiskveiðum ófriðar-
þjóðanna meðan stríðið stend-
ur, bæði hér við land og annars-
staðar. Gæti það leitt til þess að
meiri fiskur aflaðist á íslenzk
skip, og að auðveldara yrði að
selja þá vöru heldur en verið
hefir síðustu árin.
Ein af afleiðingum ófriðarins
er sú, að margar gamlar við-
skiptaleiðir lokast, svo að leita
þarf til nýrra staða til kaupa á
erlendum varningi og sölu á ís-
lenzkum afurðum. Um leið má
búast við að fækki tækifærum
til þess að fá vörur með gjald-
fresti, og á það sérstaklega við
um nauðsynlegustu vörurnar.
Það er því mjög áríðandi, að
reynt verði að tryggja, að sá er-
lendi gjaldeyrir, sem þjóðin
hefir yfir að ráða á hverjum
tíma, verði fyrst og fremst not-
aður til kaupa á brýnustu nauð-
synjum. Er það furðulegt, að
blöð Sjálfstæðismanna og tíma-
rit kaupmanna skuli heimta af-
nám innflutningshaftanna nú,
þegar þeirra er jafnvel meiri
þörf en nokkru sinni áður.
í greinum um afnám inn-
flutningshaftanna hafa kaup-
mennirnir lagt áherzlu á, að
vegna viðskiptaerfiðleika af
völdum ófriðarins, sé mjög þýð-
ingarmikið að þeir, sem vilja
kaupa nauðsynjar til landsins,
hafi sem frjálsastar hendur og
þurfi ekki að vera háðir af-
skiptum gjaldeyris- og inn-
flutningsnefndar. Þeir, sem
þannig skrifa, virðast hafa
gleymt því í svipinn, að ýmsar
helztu nauðsynjavörutegiundir
er nú heimilt að flytja til
landsins án leyfis nefndarinn-
ar, svo sem nauðsynlegustu
kornvörur, kol, salt, olíu o. fl.
og geta því kaupsýslumenn
tekið sér fyrir hendur að út-
vega þessar vörur, hvenær sem
tækifæri bjóðast. Er undarlegt
að þeim skuli sjást yfir þetta,
þar sem þessir sömu menn
töldu það mikils virði þegar sú
ákvörðun var tekin, að leyfa
frjálsan innflutning á þessum
vörum.
Eins og áður hefir verið að
vikið, getur vel svo farið, að
Öhjákvæmilegt verði að auka
opinber afskipti af verzlun
landsmanna vegna ófriðarins.
Kaupmennirnir halda því hins-
vegar fram, að engin þörf sé
lengur fyrir starfsemi gjald-
eyris- og innflutningsnefndar,
því að vel megi banna alger-
lega kaup á einstökum vöru-
tegundum, en gefa innflutn-
inginn frjálsan að öðru leyti.
Þessi kenning er röng, því að
margar vörutegundir eru þess
eðlis, að erfitt er að vera án
þeirra með öllu, þó að hægt sé
að minnka notkun þeirra, og
því er sú leið ein fær, að tak-
marka kaup á slíkum vörum
með innflutningshöftum, eins
og gert hefir verið að undan-
förnu.
Þess er vitanlega enginn
kostur að reikna út áhrif styrj-
aldarinnar á viðskipti og fjár-
hagsafkomu íslenzku (þjóðar-
innar, því að framtíðin öll er
þoku hulin og ekki hægt að
vita hvernig útsýnin verður af
næsta leiti. En sem betur fer
virðist nú almennt viðurkennd
nauðsyn þess að auka notkun
íslenzkra afurða og spara kaup
á útlendum vörum svo sem
mögulegt er, enda mun sú leið
verða farsælust til bjargar í
þeim erfiðleikum, sem kunna að
bíða þjóðarinnar á næstu tím-
um.
ONNUR ATHU GASEMD
Vegna athugasemdar Krist-
jáns Bergssonar í 113. tbl. Tím-
ans, 30. f. m., viðvíkjandi af-
skiptum „síldarverksmiðju-
nefndar“ af Raufarhafnarverk-
smiðjunni, þykir mér ástæða
til að benda á eftirfarandi:
1. Til þess að sýna afskipti
mín og áhuga viðvíkjandi Rauf-
arhafnarverksmiðjunni, vitn-
ar Kr. B. í nefndarálit dags. 7.
maí 1934, sem ég undirskrif-
aði ásamt þremur öðrum
nefndarmönnum (nafn Sveins
Benediktssonar hefir fallið úr
undirskriftinni) og fjallar um
stað fyrir „nýja síldarverk-
smiðju“. En hann þegir alger-
lega um nefndarálit dags. 17.
apríl 1934, sem ég stóð að ásamt
tveimur öðrum nefndarmönn-
um, þar sem lagt var til að
Raufarhafnarverksmiðj an yrði
keypt. Með því að taka þannig
upp tillögur þess nefndarálits,
sem ekki fjallar um Raufar-
Lo ð s kinnaverzhmin
í hættu
Á undanförnum árum hefir
Jón Árnason framkvæmdar-
stjóri, nálega einn af löndum
sínum, varað við of mikilli
bjartsýni um framtíð loðdýra-
ræktunarinnar. Hann hefir ver-
ið mjög mótfallinn því, að
bændum væru gefnar ýktar og
áróðurskenndar fregnir um af-
komu refabúanna og framtíð-
arskilyrði þeirra. Hann hefir
talið, að þróun refaeldis á ís-
landi yrði að vera hægfara og
studd við reynslu landsmanna
sjálfra.
Norðmenn hafa byrjað fyrr
en íslendingar á loðdýrarækt,
og virtist fordæmi þeirra að
mörgu leyti vera hvetjandi fyr-
ir íslendinga. En nú kveður við
annan tón eftir nýjustu fregn-
um frá Noregi. í blaðinu Dags-
posten frá 18. september, er
samtal við formanninn í silfur-
refafélagi Noregs. Segir hann
útlitið hið versta með þessa at-
vinnugrein í Noregi. Hann tel-
ur tapaða markaðina í Pól-
landi, Þýzkalandi, Frakklandi
og Englandi. Hann telur Norð-
menn muni reyna að koma
meira en áður af skinnum á
markað í Norður- og Suður-
Ameríku, en það mun nú skárst.
Að dómi þessa forgöngu-
manns í refaeldi Norðmanna,
er við því búið, að í haust verði
að drepa mikið af refastofnin-
um, og geyma skinnin. En það
sé aftur áhættumikið, því að i
Noregi sé engin reynsla um
það, hversu geyma skuli skinn-
in missirum og árum saman.
Að lokum telur hann, að líkur
séu til, að silfurrefaeigendur
verði að biðja norska ríkið um
allt að 10 miljóna styrk, til að
bjarga atvinnuvegi þessum frá
algerðu hruni.
Mér hefir þótt rétt að segja
frá aðalefni greinar þessarar,
bæði til að benda á, að vel má
svo fara að íslenzkir loðdýra-
eigendur lendi í miklum vanda
með skinnasölu á næstu miss-
irum, og þá ekki síður hitt, að
mjög sé varhugavert að eggja
menn á að stofna ný refabú,
meðan ekki raknar fram úr
meir en orðið er. En fyrir refa-
eigendur verður full ástæða til
að reka bú sín með mikilli
gætni um tilkostnað og vera
viðbúnir að geyma nokkuð af
skinnum ■ missirum og árum
saman. J. J.
hafnarverksmiðjuna, en geta
hins að engu, segir Kr. B. að
sjáist „bezt afstaða nefndar-
manna til málsins“. Slíkar að-
ferðir mega, sem betur fer,
heita eins dæmi.
2. Kr. B. barðist harðvítug-
(Framh. á 4. síSu)
BandalagÞjóðverjaogRússa
Fáir atburðir hafa komið al-
menningi meira óvart en
bandalag Þjóðverja og Rússa.
Höfuðástæðan til þess er sú,
að yfirlýsingar forráðamanna
þessara ríkja um óbrúanlegt
bil milli nazismans og kom-
múnismans hafa glapið mönn-
um sýn og komið þeim til að
gleyma mörgum þýðingarmikl-
um staðreyndum.
Það hefði t. d. alveg átt að
geta nægt mönnum til að glepj-
ast ekki á þessum yfirlýsingum,
að gera sér ljósa þá staðreynd,
að starfsaðferðir beggja stefn-
anna byggjast á sama aðallög-
málinu: Tilgangurinn helgar
meðalið. Báðar telja það ekki
aðeins réttlætanlegt heldur
beina skyldu, að bregðast yfir-
lýsingum, rjúfa samninga og
beita ofbeldi, ef það greiðir á
einhvern hátt fyrir framgangi
stefnunnar.
Þegar við þetta bættist, að
mörg skilyrði voru til þess, að
ríki þessi gátu haft sameigin-
legra hagsmuna að gæta og
náin samvinna hafði verið milli
þeirra fyrstu árin eftir heims-
styrjöldina, var það ranglega
ályktað, að telja samvinnu
milli þeirra óhugsandi, sökum
framangreindra yfirlýsinga for-
ráðamanna þeirra.
Það virðist ftullkomlega af-
sökunarvert fyrir óbreyttan al-
menning, þótt hann hafi látið
þessar yfirlýsingar villa sér
sýn, þar sem þaulreyndir
stjórnmálamenn, sem auðveld-
ast hafa átt að fylgjast með
málum, eins og leiðtogar Breta,
hafa ekki síður látið sér skjátl-
ast í þessum efnum.
í eftirfarandi greinarköflum
verður getið nokkurra atriða,
sem ásamt fleirum mynda að-
draganda hinnar nýbyrjuðu
samvinnu Þjóðverja og Rússa.
Það er rétt, að
Kynþátta- baráttan g e g n
kenning kommúnisma er
nazismans. eitt helzta mark-
mið nazismans.
Hinsvegar væri rangt að telja
það aðalatriði hans. Ef nefna
ætti eitthvað sérstakt aðalat-
riði nazismans, væri það kyn-
þáttakenningin. Hún er í stuttu
máli sú, að Germanir sé full-
komnasti kynþáttur jarðar-
innar og það myndi tryggja
mesta farsæld í heiminum, ef
aðrir kynþættir lytu stjórn
þeirra. Þar sem Þjóðverjar séu
helzta þjóð germanska kyn-
stofnsins, beri þeim forystan í
því, að koma þessari skipun á
heimsmálin. Undirstaða þess-
arar baráttu sé því samstilt og
voldugt þýzkt ríki.
Um það skal ekki dæmt hér,
hvort þetta er bjargföst sann-
færing forráðamanna nazista
eða hvort þetta er aðeins við-
leitni til að búa heimsveldis-
draum Þjóðverja áferðarfallegri
búning.
í bók sinni
Fyrirætlanir ,Mein Kampf',
Hitlers í sem orðin er
„Mein Kampf“. einskonar bib-
lía nazismans,
víkur Hitler ítarlega að því,
hvernig Þjóðverjar hefðu átt að
vinna að því markmiði fyrir
heimsstyrjöldina, að auka veldi
sitt. Þótt þær ráðagerðir hans
hafi fyrst og fremst miðazt við
þann tíma, hafa þær ekki síður
getað samrýmst kringumstæð-
unum síðan Hitler kom til
valda.
Hitler segir, að Þjóðverjar
hafi átt tvo möguleika til að
efla veldi sitt, en báðir hafi
verið látnir ónotaðir.
Fyrri möguleikinn var sá, að
reyna að vinna land í Evrópu á
kostnað Rússa og er augljóst að
Hitler telur þessa leiðina langt-
um æskilegri. En hann tekur
það mjög greinilega fram, að
slíkir landvinningar séu óhugs-
andi, án góðrar samvinnu við
Englendinga, sem hindraði á-
rásir á Þjóðverja að vestan,
meðan þeir færu sínu fram í
Austur-Evrópu.
Seinni möguleikinn var sá,
að reyna að ná undir Þýzka-
land nýlendum í öðrum heims-
álfum og auka hlutdeild þe§s í
heimsverzluninni. Þessa leið
telur Hitler ekki nærri eins
heppilega og hina.
„En hafi aðeins verið hægt“,
segir Hitler ennfremur, „að
framfylgja evrópiskri land-
vinningastefnu, sem beindist
gegn Rússlandi, með aðstoð
Englands, þá var nýlendu- og
heimsverzlunarstefna, sem
beindist gegn Englandi, ófram-
kvæmanleg nema með aðstoð
Rússlands . . .
Þegar einu sinni var búið að
taka þá ákvörðun, að fylgja ný-
lendu- og heimsverzlunarstefn-
unni, var ekki lengur minnsta
ástæða til styrjaldar við Rúss-
land. Aðeins féndur beggja ríkj-
anna gátu notið góðs af slíkri
styrjöld“.
Eins og kunnugt er, valdi
þýzka keisarastjórnin síðari
leiðina. En keisarinn reyndi að
framkvæma hana með aðstoð
Austurríkis—Ungverj alands, en
af því leiddi fjandskap við
Rússa. Þess vegna var hún að
dómi Hitlers fyrirfram dæmd
til þess að misheppnast.
Margt bendir til
Stefna Hitl- þess, að Hitler
ers eftir hafi eftir valda-
valdatökuna. töku sína ætlað
að freista þess,
að ná vináttu Englandinga í
því augnamiði, að hafa frjáls-
ar hendur í Austur-Evrópu.
Þessu til sönnunar má nefna
ensk-þýzka flotamálasamning-
inn, sem gerður var 1935, en
með honum viðurkenndu Þjóð-
verjar raunverulega yfirráð
Breta á hafinu. Slíkan samning
myndi Hitler tæpast hafa gert,
ef hann hefði ekki ætlazt til að
fá veruleg fríðindi í staðinn.
Þá gerði hann um skeið helzta
ráðunaut sinn í utanríkismál-
um, von Ribbentrop, að sendi-
herra Þjóðverja í London. Vafa-
laust hefir Hitler ætlað Rib-
bentrop það hlutverk að skapa
nánari samvinnu Breta og
Þjóðverja.
Jafnhliða þessu stofnaði Hit-
ler andkommúrfistiska banda-
lagið og lét mjög ófriðlega í
garð Rússa. Með því var raun-
verulega lýst yfir því áformi
hans, að brjóta Þýzkalandi leið
austur á bóginn.
En þótt Hitler leit-
Skoðun aði þannig eftir sam-
Stephen vinnu Breta, lokaði
Roberts hann aldrei mögu-
1937. leikanum til sam-
komulags við Rússa.
Meðan ekki dró saman með
honum og Englendingum, lét
hann halda nýlendukröfunum
til streitu og gat því, þegar hon-
um þóknaðist, tekið upp utan-
ríkismálastefnu Vilhjálms keis-
ara, sem beindist gegn Eng-
lendingum, en féll saman við
hagsmuni Rússa.
Ástralski prófessorinn, Step-
hen Roberts, sem dvaldi í
Þýzkalandi fyrra hluta ársins
1937 og ritaði síðan einhverja
fróðlegustu bókina, sem skrif-
uð hefir verið um Hitler-Þýzka-
land (The house that Hitler
built), sá þennan möguleika. í
sérstökum kafla, sem hann
skrifar um sambúð Þjóðverja
og Rússa, rekur hann fyrst hina
stóryrtu baráttu Hitlers gegn
Sovét-Rússlandi, en bendir þar-
næst á þá staðreynd, að við-
skipti landanna hafi blómgast
seinustu árin. Síðan segir hann:
„Margir segja, að þýzkir her-
foringjar líti hinn nýja rúss-
neska her með velþóknun og
telji, að þýzk-rússneskt banda-