Tíminn - 28.10.1939, Blaðsíða 2

TlMIHTO, langardaginn 28. okt. 1939
125. blað
498
‘gíminrt
Laufittrtlafjinn 28. «tht.
E! tekjur ríkíssjóðs
mínnka
Eftir athugunum, sem gerðar
hafa verið á skattstofnum rík-
isins, má gera ráö fyrir, að
þeir gefi mjög mikið minni
tekjur heldur en verið hefir á
undanförnum árum. Sama mun
vitanlega verða sagan í hinum
stærri kaupstöðum, enda má
heita að í þeim öllum séu fyrir-
sjáanleg vandræði um rekst-
urinn.
Ef til þess kemur, að ríkis-
tekjur af núverandi skatt-
stofnum minnki, getur verið
um þrjár leiðir að ræða:
1. Að hækka eldri skattstofna
eða finna nýjar tekjulindir.
2. Að taka lán til daglegra
þarfa.
3. Að lækka útgjöld ríkis-
sjóðs.
Um fyrstu leiðina er það að
segja, að í bili er ekki sýnilegt,
að hún sé fær. Styrjöldin hefir
enn sem komið er gert afstöðu
framleiðenda til sjávar og
sveita erfiðari en hún áður var.
í síðasta stríði var það yfir-
sjón fjármálastjórnarinnar að
hækka ekki skatta, þegar marg-
ar atvinnugreinir urðu alveg ó-
venjulega arðsamar. En þar sem
alls ekki bólar á þvílíkri vel-
gengni atvinnuvegum til handa
nú sem stendur, þá virðist þar
lítil fjárvon. Aftur á móti mætti
ef til vill gera tóbak og áfengi
dýrara, ef tollgæzla er örugg.
Lánaleiðin er ekki heldur álit-
leg. Fyrst og fremst munu
eyðslulán mjög torfengin og
sennilega ófáanleg, þegar mið-
að er við erfiðleika hitaveit-
unnar í þeim efnum. Þá er eftir
síðasta leiðin, sú að spara.
Sjálfsagt þykir mönnum hún
erfið. En hún er þó þrautaúr-
ræðið. Og óneitanlega mun
flestum þykja sá kostur betri,
að vinna meira og spara meira,
heldur en sá, sem mikill hluti
ágætra þjóða á nú við að búa,
í styrjöldum, eða undir kúgun-
arhættum erlendra harðstjóra.
Það virðist alveg óhjákvæmi-
legt, að Alþing, bæjarfélög og
einstök fyrirtæki verði að spara
í stórum stíl á næstu árum. En
jafnframt því þarf að finna
nýjar leiðir til að framleiða
mat, til neyzlu í landinu, og til
sölu utan lands. Fólk í Reykja-
vík og stærri kaupstöðum þarf
að auka garðræktina næsta
sumar. Aukinn garðmatur og
aukinn sparnaður verða senni-
lega beztu dýrtíðaruppbæturn-
ar, sem fólkið á mölinni getur
fengið, eins og nú er um af-
komu atvinnuveganna.
Alþing mun vafalaust gefa
gott fordæmi bæði um sparnað
og um einföld úrræði til al-
mennra bjargráða. Reykjavíkur-
bær hefir 5—6000 styrkþega á
framfæri sínu og ríkissjóðs.
Svipuð hlutföll eru víðar á land-
inu. í einu kauptúninu er meiri
hluti hreppsnefndarinnar þurfa-
menn sinnar sveitar.
í iðnaðar- og atvinnumálum
er víða alveg fráleit eyðsla.
Verkamanna- og iðnfélögin hafa
knúð atvinnurekendur til að
hafa miklu fleiri starfsmenn á
skipum hér við land, heldur en
Norðmenn hafa. Alveg ný tegund
eyðslu á skipum gerist nú, þegar
þjóna- og brytafélögin halda
óþörfu fólki á Eimskipafélags-
skipunum og Súðinni, aðeins til
að láta það fá atvinnu. Um hitt
er ekki skeytt, að stríðsvátrygg-
ingin og kaupið eru algerlega ó-
þörf útgjöld fyrir skipin. Þessi
óþarfa kostnaður legst síðan á
alla framleiðslu í landinu.
Við erum ekki í stríði. Mæður
og konur hér á landi þurfa ekki
að sjá eftir sonum sínum og
mönnum í skotgrafir og gaseitr-
anir. Okkar stríðserfiðleikar eru
tiltölulega einfaldir. Þeir eru í
því fólgnir, að allir vinni og haldi
eyðslu sinni innan skynsamlegra
takmarka. Ef Alþing neyðist til
að spara ýmiskonar útgjöld, af
því að þjóðin hefir ekki efni á
að eyða eins og á friðartímum,
þá er það aðeins einn þáttur af
mörgum. Stórkaupmenn lands-
ins mega ekki láta sér koma til
hugar, að nú sé tími fyrir þá að
bregða á leik, og leggja nýja
Crjaldeyrismálin
i.
Það mun vera almennt við-
urkennt að viðskiptamálin hafi
nú um nokkurra ára skeið ver-
ið og séu enn eitt erfiðasta við-
fangsefni þjóðarinnar.
Um þessi mál hefir um skeið
snúizt verulegur þáttur þess ó-
friðar, sem háður hefir verið
milli stjórnmálaflokkanna á
undanförnum árum með öllum
þeim ummerkjum, sem ein-
kennt hafa íslenzka stjórn-
málabaráttu að öðru leyti og
gerðu hana sérstæða fyrir okk-
ar þjóð, þangað til forustumenn
flokkanna komust að raun um,
að þegar miklir erfiðleikar og
hættur steðja að, eru vissulega
takmörk fyrir því, hve langt er
hægt að ganga í tillitslausri
baráttu innbyrðis, án þess að
þjóðfélagið í heild sinni bíði
tjón af því eða það geti jafnvel
orðið því að falli. —
Það sama gildir vitanlega um
verzlunarmálin. Hlutverk gjald-
eyrisnefndarinnax hefir verið
mjög erfitt og aðstaða hennar
til þess að ná góðum árangri
hefir orðið enn erfiðari vegna
þess ófriðar, sem verið hefir um
hana.
Þeir, sem til þekkja, vita, að
viðskiptahöftin hafa verið og
eru enn óhjákvæmileg, því
miður, enda hafa deilurnar
hingað til snúizt um sérstök
framkvæmdaratriði, en ekki um
nauðsyn haftanna út af fyrir
sig.
Þeir, sem unnið hafa að fram-
kvæmd þeirra, hafa áreiðanlega
miðað starfsemi sína við það, að
bæta ástandið til þess að þjóð-
in geti sem allra fyrst losnað
við þá erfiðleika, sem höftin
hafa í för með sér. Heilbrigð
gagnrýni á vitanlega fyllsta
rétt á sér á þessu sviði eins og
öðru og er því ekkert við því að
segja út af fyrir sig, þótt rætt
sé opinberlega um þessi mál og
skatta á landsfólkið. Iðnaðar-
fólkið má ekki búast við að það
geti lokað iðngreinum, og hrund-
ið æsku landsins frá að læra
framleiðslustörfin. Forráðamenn
bæjarins mega ekki ímynda sér,
að hægt sé að halda þar þúsund-
um af iðjulausu fólki á framfæri
annarra, meðan alls staðar vant-
ar starfslið við nauðsynlega
framleiðslu.
Ef til vill finnst íslendingum
ægilegt að verða að vinna, og
að leyfa öðrum að vinna, og að
hætta óþarfa eyðslu. En striðið
heimtar af íslendingum að fara
í þessar skotgrafir. Og undan
þeirri kvöð virðist engin leið fær
fyrir íslendinga að losa sig. Hér
verður að vinna, leyfa að vinna
og eyða í hófi. J. J.
deilt á þá, sem fyrir fram-
kvæmdum standa, eftir því sem
hver og einn telur réttmætt, ef
þessar umræður að öðru leyti
beinast að því að leita hyggi-
legra úrlausna á þessum vanda-
málum, sem snerta alla þjóðina,
og sameina hana til þeirra á-
taka, sem gera þarf til viðreisn-
ar.
Það er því síður en svo, að
ástæða sé til að sakast um slík-
ar umræður. En það, sem á-
stæða er til að sakast um, —
vegna þeirra áhrifa, sem það
hefir haft, — eru þær ádeilur,
sem fluttar hafa verið með þeim
hætti, að þær hafa miðað að
því að vekja tortryggni og úlf-
úð um þessi mál, og að því er
virðist beinlínis í þeim tilgangi
að spilla góðum árangri af starf-
semi gjaldeyrisnefndar.
Þetta atriði er svo veigamik-
ið vegna þess, hve árangurinn á
hverjum tima hlýtur að vera
kominn undir samhug og þegn-
skap borgaranna. Þótt þýðing-
arlaust sé að sakast um það, sem
orðið er, er hins vegar ekki hægt
að ganga fram hjá því, þegar
athuguð er öll aðstaða í þessu
máli.
II.
Þrátt fyrir það samtakaleysi
og aðra erfiðleika inn á við, sem
bent hefir verið á hér að fram-
an, hefir árangurinn af fram-
kvæmd haftanna orðið vonum
betri þegar þess er gætt, hve
stórkostlega og sívaxandi við-
skiptaerfiðleika þjóðin hefir
þurft að stríða við á síðustu ár-
um. —
Nægir í því sambandi að benda
á opinberar skýrslur um inn-
flutninginn til landsins fyrir
höftin og á haftaárunum. Við
athugun á þeim kemur í Ijós, að
innflutningurinn hefir á þeim
7 heilu árum, sem viðskiptahöft-
in hafa staðið, í mismunandi
formi, verið að meðaltali rúml.
18 milj. króna lægri en hann var
að meðaltali síðustu 4 árin fyrir
höftin. — Þessi sparnaður hefir
náðst þrátt fyrir það, að sam-
tímis þurfti að stofna til stór-
kostlegs innflutnings vegna
nauösynlegra breytinga á fram-
leiðsluháttum til þess að tryggja
útflutninginn, vegna opinberra
framkvæmda og til þess að
byggja upp innlendan iðnað á
ýmsurn sviðum. Munu rækileg-
ar skýrslur um þetta verða birt-
ar innan skamms. Er þetta allt
kunnara en svo, að ástæða sé til
að ræða það frekar að þessu
sinni, enda munu þeir fáir, sem
í alvöru hafa haldið því fram,
að landið hefði efni á því að
flytja inn erlendar vörur, hverj-
ar sem væru, án takmörkunar.
III.
Nú hefir það hins vegar skeð
nýlega, að blöð Sjálfstæðis-
flokksins, hafa tekið upp bar-
áttu fyrir afnámi haftanna og
það um sama leyti og Evrópu-
styrjöldin hófst. Krefjast blöðin
þess, að gjaldeyrisnefndin og öll
starfsemi hennar verði lögð
niður. Skal þessi krafa athuguð
stuttlega.
Enda þótt mikill árangur
hafi náðst undanfarið af fram-
kvæmd haftanna eins og bent
hefir verið á, og að það er þeim
að þakka að unnt hefir verið að
halda í horfi með innkaup á
brýnustu nauðsynjum og aðrar
óhjákvæmilegar greiðslur, er
gjaldeyrisástandið eigi að síður
mjög erfitt.
Gjaldeyrisnefndin hefir, því
miður, ekki getað ráðið við það,
að aflabrestur hefir orðið hér
ár eftir ár. Þorskveiðarnar hafa
brugðist 4 ár í röð — en kostn-
aðurinn við þessar veiðar hefir
hins vegar ekki brugðizt. Hún
hefir heldur ekki getað ráðið
við það, að sumar viðskiptaþjóð-
ir hafa hætt að kaupa afurðir
landsins, sem þær keyptu áður
fyrir tugi miljóna.
Ástandið er þannig, í stuttu
máli sagt, að stefna þjóðarinnar
í viðskiptamálunum verður að
vera:
1. Að vinna að því, eftir því sem
unnt er, að tryggja innkaup
á óhjákvæmilegum nauðsynj-
um til fæðis og klæðis lands-
fólkinu og til framleiðslu út-
flutningsverðmæta. Kaupgeta
landsins út á við verður að
beinast að þessu. En til þess
að þetta megi takast, verður
að gera tvennt:
2. Að takmarka mjög og enn
meira en áður innkaup á öll-
um þeim vörum, sem mögu-
legt er að vera án.
3. Að hafa fullkomið eftirlit
með því, að sá gjaldeyrir, sem
til fellur fyrir útfluttar vörur
og annað, komi til skila.
Þetta eru nú einmitt höfuð-
þættirnir í starfi gjaldeyris-
nefndarinnar. Það verður að
gera ráð fyrir að ekki orki tví-
mælis um fyrsta atriðið, urn það,
hvaða vörur nauösynlegast er að
flytja til landsins.
Að því er snertir þann inn-
flutning, sem óþarfur er eða
miður nauðsynlegur, hafa komið
fram þær skoðanir, að innflytj-
endur mundu ekki kaupa slíkar
vörur, þótt heimilt væri og að
bankarnir myndu ekki láta
gjaldeyri til greiðslu á þeim, þótt
keyptar væru.
Um þetta er það að segja, að
þótt vissulega séu til innflytj-
endur, sem trúa mætti til þess
að kaupa ekki óþarfavörur, er
það svo um flesta, að þeir kaupa
fyrst og fremst það, sem þeir
geta hagnazt á að verzla með, og
hagnaðarvonin er mest í sam-
bandi við slíkan varning.
FERDABÆKUR
Vilhjálms Stefáossonar
I.
í upphafi máls míns læt ég
þess getið, að ég hefi hvorki séð
h'öfundinn eða heyrt og svo að
segja gleymt því litla, sem ég
hafði lesið eftir hann, áður
„Ferðabækur" fóru að berast
mér. En því er ritfregn þessi
samin, að furðu lítið hefir enn
verið minnst á Fb. og þá búið
að ritið nái ekki til eins margra
og vert er.
Vilhjálmur er fæddur i Nýja
íslandi 1879, en ólst upp í
veðravítinu Dakota, ,sem veður-
barinn kúasmali, efndi þar 18
ára til baslbús, er fór út í veð-
ur og vind i einum hriðarbyln-
um og vatt sér þá inn á mennta-
brautina, féslyppur einstæðing-
ur. Lagði hann sig fyrst eftir
skáldskap og fitlaði eitthvað
við ljóðagerð, en kom brátt
auga á, að miklu merkilegast
væri að gjörast athafnaskáld.
Því til undirbúnings nam hann
fyrst samanburðar guöfræði,
en snéri sér síðan að öðrum
greinum mannfræðinnar, las
allt um Suðurálfu, sem hann
náði til og ætlaði sér í leið-
angur til Mið-Afríku þegar er
færi gæfist. En þá tók forsjón-
in í taumana og leiddi hann
af þeirri braut.
Vilhjálmur hafði ritað grein
um fund Grænlands og við-
skipti hinna fornu Grænlend-
inga við Skrælingja, en hún
hafði komið fyrir augu eða
eyru foringja íshafsleiðangurs,
sem þá var á döfinni. Leit hann
svo til, að Vilhjálmur mundi
hafa áhuga á þeim fræðum og
vildi því fá hann í leiðangur-
inn. Lét Vilhjálmur ekki á sér
standa og réðist þegar til ferð-
arinnar.
Leiðangursmenn fluttust á
skipi vestur um Beringssund og
norður í íshaf, en Vilhjálmur
fór einn síns liðs landveg frá
Winnipeg og norður eftir Mack-
enziefljóti um óbyggðir og ís-
fláka Norður-Kanada. Hann
gat því hagað ferðinni nokkuð
að vild sinni og fékk þegar fæiá
á að kynnast Eskimóum norður
þar og siðum þeirra. Og er leið-
angursskipið komst eigi á á-
kvörðunarstað sinn, varð hann
alfrjáls ferða sinna. Tók hann
þá þegar það ráð að semja sig
sem mest að háttum Skræl-
ingja, vera á vist með þeim og
lifa þeirra matlífi. Með því
vann hann það tvennt, að
kynnast þjóðháttum þeirra og
máli og bjargast við þeirra
kost og á þeirra vísu og varð
við þaö miklu óháðari þægind-
um hvítra manna. Fyrir það
tókst Vilhjálmi ferðin það vel,
að það þótti sýnt, að hann væri
þá þegar snjallari norðurfari en
nokkur annara.
Þetta varð til þess, að for-
stjóri Náttúrugripasafnsins
vestheimska fól honum að vera
fyrir leiðangri til Viktoríueyjar
og landa þar umhverfis, til
þess að leita uppi Skrælingja,
er þá höfðu eigi komizt í tæri
við menninguna og þá einkum
til að hafa uppi á kynflokk, er
sagður var mun bjartari yfir-
litum en Skrælingjar eru al-
mennt og komast fyrir hverju
það sætti.
Leiðangurinn heppnaðist Vil-
hjálmi í bezta lagi, hann kynnti
sér siðu fólksins og málfar og
sýndi að ferðast má um ís-
breiðurnar jafnt sumar sem
vetur með smálitlu af menn-
ingartækjum nútímans og að á
þann hátt gengi íerðalagið
stórum betur. Auk glæsilegs á-
rangurs annars, færði hann,
svo sem frægt er orðið, rök að
þvi að björtu Eskimóarnir
mundu vera blendingur af ís-
lendingum og Skrælingjum,
sem síðan hafa styrkzt svo að
nálgast vissu.
Svo mikið þótti til þeirrar
ferðar koma, að stjórn Kanada
fól honum forstöðu nýs íshafs-
leiðangurs og merkilegs, með
miklum og vönduðum útbúnaði
valinna vísindamanna. Var
ætlunarverk hans að kanna
úthafið norður af ströndum Al-
aska og Hudsonsflóalöndunum,
er ókunnugt var um, og leita
nýrra landa. Sá leiðangur hófst
með þungu áfalli. Aðalfarkost-
urinn með mestu af forða og
farangri leiðangursins fórst í
ís og var það óbætanlegt tjón.
En við það bættist, að Vilhjálm-
Um yfirfærsluna er það að
segja, að kröfurnar myndu safn-
ast upp og verða greiddar
fyrr eða síðar, einnig án þess
að gjaldeyririnn væri sóttur til
bankanna, ef ekkert væri gert
til þess að tryggja að hann gengi
til þeirra. Loks kemur hér til
greina að auðveldast yrði að
kaupa óþörfustu vöruna, vegna
þess að aðrar þjóðir eru fúsari
að leyfa útflutning á henni en
nauðsynjavörunum. Reynslan
hefir sýnt og sannað, aff þaff er
ekki unnt aff útiloka eyffslu á
gjaldeyri til ónauffsynlegra
innkaupa, nema meff því aff úti-
loka innflutninginn.
Ennfremur hefir reynslan sýnt
það ótvírætt, áð litið er á vöru-
skuldir, sem ekki er hægt að
greiða, eingöngu vegna gjald-
eyrisskorts, sem skuldir þjóffar-
innar og það án tillits til þess,
hvort þær eru stofnaðar til
kaupa á nauðsynlegum eða ó-
nauðsynlegum vörum.
Um þriðja atriðið er það að
segja, að eftirlitið með gjaldeyr-
isskilunum er óhjákvæmilegt til
þess að bankarnir fái þann
gjaldeyri, sem þeir þurfa í óhjá-
kvæmilegar greiðslur.
IV.
Það er erfitt að sjá hvernig
blöð Sjálfstæðisflokksins hugsa
sér að landið geti eins og nú er
ástatt verið án gjaldeyrisnefnd-
arinnar og starfsemi hennar. —
Hitt er annað mál, að nefndin
verður að sjálfsögðu í starfshátt-
um sínum að taka fullt tillit til
þess sérstaka ástands, sem skap-
azt hefii' nú vegna ófriðarins.
Þegar athugað hefir verið
hvernig gjaldeyrisástandið er og
hvaða ástæður það eru,sem gera
viðskiptahöftin óhjákvæmileg,
eins og gert hefir verið hér að
framan, virðist tæplega ástæða
til að taka kröfu Sjálfstæðis-
blaðanna um afnám viðskipta-
haftanna þannig að hún sé sett
fram í alvöru. Hitt er líklegra, að
hún sé framkomin vegna ó-
ánægju sérstakra innflytjenda
með þeirra hlut af innflutningn-
um.
Nú er það svo, að allir innflytj-
endur virðast óánægðir með sinn
hlut og bendir það til þess, að
nefndin hafi í skiptingu inn-
flutningsins ekki verið fjarri því,
sem sanngjarnt er.
En það er ástæða til að benda
áhrifamönnum þeim, sem deila á
nefndina fyrir sérstök fram-
kvæmdaratriði, svo sem skipt-
ingu innflutningsins, að þótt
ágreiningur sé og hljóti alltaf að
verða um slíkt, þá sannar það
ekki að starfsemin sé gagnslaus
fyrir heildina eða jafnvel til
tjóns. Um helztu deiluatriö-
in, skiptingu innflutningsins í
helztu vöruflokkum og fleira í
framkvæmd nefndarinnar, ætti
að vera hægt að koma á sam-
komulagi í aðalatriðum fyrir á-
ur mátti sjálfum sér um kenna,
að því hann segir, og dregur
enga dul á. Svo stóð á, að aust-
ur með íslöndunum var farið
ýmist innleið, lengri og örugg-
ari, eða útleið, styttri en hættu-
legri. En með því, að leiðang-
urinn hafði tafizt meira en
ráð var fyrir gert, kaus Vil-
hjálmur að fara styttri leiðina
ofan í ráðlegging kunnugasta
mannsins um þær slóðir. Missti
leiðangurinn þar obbann af
farangrinum og flest hjálpar-
tækin og varð því að snarbreyta
ferðaáætluninni .En það, sem
þó mestu munaði, var það, að
Vilhjálmur missti af trausti
sumra félaga sinna og þar á
meðal mannsins, sem næstur
honum gekk og mest traust
hafði sakir afburða gáfna, at-
gerfis og þekkingar. Gerðist
hann forsprakki að uppsteyt
gegn Vilhjálmi, svo mögnuðum,
að hann neitaði að láta af
hendi við Vilhjálm útbúnað til
áætlaðrar ferðar hans. Svo
stóð á, að Vilhjálmur hafði á-
kveðið að fara yfir svonefnt
Beauforthaf á sleðum og lifa
á gæðum hafsins á þeirri leið.
Þetta töldu allir hið mesta ó-
ráð sakir þess, að snautt mundi
um dýralíf á íshafsbreiðunum
er frá landi drægi og því óverj-
andi að hjálpa honum til að
leggja í slíka hættuferð. Með
harðfylgi yfirburðamannsins
tókst þó Vilhjálmi að eyða mót-
spyrnunni, en fyrir tafirnar
urðu honum ferðirnar miklu
erfiðari, enda útbúnaður lak-
ari en vera þurfti. Samt tókst
honum með langþreki sínu og
AfmæHsvísur
tíl Bjarna Bjarnasonar
skólastjóra.
Það var haust og fölvuð fjöllin,
foldar sölnuð blóm,
fuglasöngur fagur búinn,
fegurð, auðn og tóm.
Þeytti lúður Þverá forna
þungan, stríð og köld.
Þar við flauminn fæddist Bjarni
fyrir hálfri öld.
• Þar við flauminn fæddist Bjarni
fyrir réttri hálfri öld.
Óx að viti og vizku drengur,
vafinn móðurarm,
hæli tryggt var honum búið
hlýjan upp við barm.
Ungur steig á stolck og mælti:
— streymdi æskublóð —
„Ég skal verða stór og sterkur,
styrkur landi og þjóð.
Ég skal verða stór og sterkur,
styrkur landi mínu og þjóð.“
Efndi heitin hraustur drengur,
hugumstór og knár,
skólamenntun hlaut að höppum
hann um fjölmörg ár.
Safnaði góðum andans arði,
efldi fjör og þrótt,
sund og fangbrögð frækinn þreytti
fram á rauða nótt.
Sund og fangbrögð frækinn þreytti
fram á rauða, rauða nótt.
Sittu heill sem heiðursgestur,
hjá oss nú í dag,
æska landslns einum rómi
ymur sama lag.
Enn er dagur hár og heiður
hálfnað æfistarf.
Gefðu öruggt eftirdæmi.
Ungur hjálpar þarf.
Gefðu öruggt eftirdæmi.
Ungur maður hjálpar þarf.
Sittu heill við héraðsskóla
. hæstan þessa lands,
Snúi héðan hrund og halur
hæf til betri manns.
Sittu heill á þjóðarþingi,
þegar vandast ráð,
renni undan rifjum þínum
ráð, sem duga í bráð.
Renni undan rifjum þínum
ráð, sem duga í lengd og bráð.
Þökk frá byggðabúum dalsins
beinist að þér góð,
til þín rétta hlýjar hendur
héraðsmenn og fljóð.
Konu þinni og börnum báðum
bindum heiðurskrans.
Sértu jafnan sómi þjóðar,
sómi þings og lands.
Sértu jafnan sómi þjóðar,
sómi þings og föðurlands.
Páll Guðmundsson,
Hjálmsstöðum.
kveffið tímabil t. d. eitt ár í senn,
svo að ekki þurfi stöðugt að
standa um þetta harðvítugar
deilur til tjóns fyrir alla.
En grundvallarskilyrði fyrir
því að slíkt samkomulag geti
náðst er það, að þeim, sem að því
standa, sé ljóst, að ákvarðanir
gjaldeyrisnefndar um innkaup
á vörum hljóta að miðast við það
að tryggja landsfólkinu óhjá-
kvæmlegar nauðsynjar á jafn-
réttisgrundvelli, en ekki við það
að tryggja einstaklingum eða
einstökum fyrirtækjum aðstöðu
til að hagnazt á verzluninni með
þessar nauðsynjar.
— y.
stakri einbeitni, nákvæmustu
forsjá og fyrirhyggju að koma
fram ferðinni óhappalaust, þótt
oft lægi við slysi.
Með ferð þessari við þriðja
mann, austmanna tveggja, um
hafísinn, alla leið frá Alaska
að Bankslandi, sem tók fulla
3 mánuði (22/4.-25/6. 1914),
unz Vilhjálmur náði aftur
landi, sannaði hann kenningu
sína, þá, að í íshafinu væri engu
minna dýralíf en með löndum,
svo að um þau mætti vel fara
nestislítið og eyddi þar með
fyrri kenningum um, að þar
væri ördeyða eða „líflaust
haf“. Til manna komust þeir
félagar ekki fyr en 11. septem-
ber og voru þá taldir af fyrir
löngu, en það varð aftur til
þess, að fyrirmælum hans um
hjálparleiðangra var ekki hlýtt
og olli það stöðugum örðugleik-
um og dró úx árangri leiðang-
ursins. En þrátt fyrir það varð
för hans hin frækilegasta. Fann
hann og kannaði ný lönd, þris-
var sinnum stærri en ísland eða
meir og leiðrétti fyrri mælingar
á stórum svæðum, auk þess
sem hann jók þekkingu á lífs-
háttum og málfari Eskimóa og
þá sérstaklega þeirra, sem lifðu
sínu sæla steinaldarlífi, meir
en nokkur annar fyrr og síð-
ar, en ferð hans þótti svo fræki-
leg, að hann var sæmdur heið-
ursmerki því, er pólförunum
Peary og Amundsen einum
manna hafði hlotnazt, enda
flaug frægð hans um allar jarð-
ir. —
Vilhjálmur hafði búizt í nýj-
an leiðangur útnorður í höf, en