Tíminn - 07.11.1939, Side 2

514
TtMircrc, þrigjjiBdaglim 7. hóv. 1939
129. MaS
^íminn
Þriðjudayinn 7. nóv.
Réttur smáþjóðauna
Um allan heim hefir samn-
ingaviðræðum Rússa og Finna í
Moskva verið fylgt með óskiptri
athygli.
Þær kröfur, sem Rússar gera
á hendur Finnum, virðast í
mesta máta tilefnislausar. Rúss-
um má vera það fullkomlega
ljóst, að þeir hafa ekkert að ótt-
ast frá Finnum. Finnum mun
aldrei koma til hugar að ráðast
á Rússland. Þeir halda fast við
hlutleysisstefnu Norðurlanda og
myndu því ekki hjálpa neinni
þjóð, sem ætti í styrjöld við
Rússa. Eina stórveldið, sem Rúss-
ar geta nokkuð óttast á þessum
slóðum, Þýzkaland, hefir líka
nýlega gert vináttusamning við
Rússland og Molotoff, forsætis-
ráðherra Rússa, hefir fyrir
skemmstu lýst yfir því, að vin-
átta þessara ríkja fari stöðugt
vaxandi.
Það er líka öllum augljóst, sem
nokkuð íhuga þessi mál, að kröf-
ur Rússa eru ekki fram komnar
sökum öryggis Rússlands. Það
sem fyrir Rússum vakir, er að
ná Finnlandi undir yfirráð sín.
Þeir hugsa sér að leika sama
leikinn og Hitler við Tékkoslóva-
kíu. Það á smámsaman að brjóta
niður þrek og mótstöðuþrótt
finnsku þjóðarinnar. Fyrsta
skrefið er að láta hana afhenda
landsvæði, þar sem eru bezt
varnarskilyrði gegn innrás Rússa
(Kyrjálanesið), brjóta niður víg-
girðingarnar á landamærunum
og veita Rússum leyfi til að hafa
her og flotastöð í landinu. Þetta
minnir mjög á innlimun Sudeta-
héraðanna. Þegar þessum áfanga
er náð, mun það sannast, að
skammt mun verða til þess, að
Finnar bíða svipað hlutskipti og
Tékkar.
Allur hinn menntaði heimur
vottaði Tékkum samúð sína, er
þeir misstu frelsi sitt. Menn
verða þó að játa, að Þjóðverjum
stóð langtum meiri stuggur af
Tékkum en Rússum af Finnum.
Finnar eru hlutlaus þjóð, Tékkar
voru í hernaðarbandalagi við
andstæðinga Þjóðverja. Finnar
eiga engin árásartæki, Tékkar
áttu fullkomin árásartæki. Hern-
aðarleg innrás er margfalt auð-
veldari frá Tékkoslóvakíu inn í
Þýzkaland en frá Finnlandi inn
í Rússland. Auk þess bjuggu
nokkrar milljónir Þjóðverja í
Tékkoslóvakíu. Þegar á mál þessi
er litið frá þröngu hagsmuna-
legu sjónarmiði stórveldanna,
verður yfirgangur Þjóðverja við
Tékka stórum réttlætanlegri en
yfirgangur Rússa við Finna.
Það er líka víst, að framferði
Rússa við Finna, vekur hina
römmustu andúð meðal allra
frjálsra þjóða. Sérstaklega hlýt-
ur þessi andúð að eiga sterk ítök
meðal smáþjóðanna; þeim er
auðveldast að gera sér grein fyrir
aðstöðu Finna. Þeim er líka ljóst,
að baráttan um sjálfstæði Finn-
lands er að vissu leyti barátta um
sjálfstæði þeirra sjálfra. Ef stór-
veldin hætta með öllu að virða
sjálfstæði og tilverurétt smá-
þjóðanna og telja sér leyfilegt
að kúga þær og kvelja, verður
þess skammt að bíða, að þær
verða flestar eða allar þrælar
eins eða annars stórveldis.
í þessari baráttu fyrir tilveru-
rétti sínum eiga smáþjóðirnar
eitt vopn. Það er samúðin með
þeim, sem verið er að undiroka,
— hiklaus viðurkenning á rétti
hans og stuðningur við málstað
hans. Þessi samúð getur verið
meira virði en margan grunar
og óttinn við sameinaða andúð
frjálshugsandi manna í heimin-
um hefir stundum stöðvað yfir-
gangssöm stórveldi.
í viðskiptum Rússa og Finna
er það einmitt þessi samúð, sem
málstaður Finna hlýtur nær
hvarvetna í heiminum, er gert
hefir Rússa hikandi til þessa og
ef til vill getur haft úrslitaþýð-
ingu fyrir afstöðu þeirra.
Þegar athugaðar eru framan-
greindar staðreyndir, mun hver
frjálsborinn íslendingur fyllast
sönnum viðbjóði við lestur
kommúnistablaðsins seinustu
dagana.
í stað þess að halda djarflega
á málstað og rétti smáþjóðanna
— líkt og blaðið þóttist gera i
Sudetadeilunni í fyrra — geng-
ur það erinda rússnesku yfir-
gangsstefnunnar og reynir með
öllu mögulegu móti að réttlæta
hana. Blaðið finnur þó, að þess-
um málflutningi muni tæpast
verða vel tekið og þorir því ekki
að láta hann vera algerlega á
eigin ábyrgð. Það velur þess
vegna þá leið, að birta róggreinar
um Finnland úr rússneskum og
dönskum kommúnistablöðum,
þar sem „verkalýðskúguninni" í
Finnlandi er lýst með hinum ó-
hugnanlegustu orðum, og sagt að
„mikill meirihluti finnsku þjóð-
arinnar" fagni því, „ef Sovét-
ríkjunum tekst að blása dálitlu
af hreinum andvara inn í sótt-
kveikjuhreiður hins finnska
stjórnarfars“!
Þá er því haldið fram, að
Finnar hafi hagað sér gagnvart
Rússlandi „á yfirlætisfullan
hátt“, sýnt því „hroka, sem ann-
að stórveldi en Rússland hefði
ekki þolað“ og „hótað því styrj-
öld“. Þessar fáránlegu fullyrð-
ingar eru byggðar á því, að
Finar hafa sýnt með hernaðar-
viðbúnaði sínum, að þeir ætla að
reyna að verja sig, ef á þá verð-
ur ráðizt, en hitt mun hverjum
augljóst, sem hefir nokkurn
snefil af dómgreind og trúir
ekki blint öllum átyllum Rússa,
að Finnar eru til einskis ólík-
legri en að hefja styrjöld við
Rússa að fyrra bragði.
Hinar furðulegu fullyrðingar
um „verkalýðskúgunina" sýna
bezt hvert áform Rússa stefna.
Það var vegna „undirokunar
Þjóðverja" í Póllandi og Tékko-
slóvakíu, sem Þjóðverjar lögðu
þessi lönd undir sig. Markmið
Rússar er m.ö.o. ekki að tryggja
öryggi Rússlands, eins og aðal-
lega er látið í veðri vaka, held-
ur að frelsa „finnska verka-
lýðinn“. En „kúgunin", sem
finnski verkalýðurinn býr við,
er í stuttu máli sú, að sam-
vinnuhreyfingin er hvergi öfl-
ugri en í Finnlandi og stjórn-
málasamtök verkamanna óvíða
traustari en þar! Hversu
rétt það er, að „mikill meiri
hluti finnsku þjóðarinnar" óski
eftir „hreinum andvara“ frá
Sovétríkjunum, má bezt marka
á því, að allir stjórnmálaflokkar,
nema nazistaflokkurinn, eiga
nú orðið fulltrúa í finnsku
stjórninni, og einn aðalsamn-
ingamaður Finna hefir verið
hinn vinsæli foringi finnskra
verkamanna, Tanner fjármála-
ráðherra.
Það er víst, að allir frjálshugs-
andi íslendingar votta Finnum
samúð sína í baráttu þeirri, sem
þeir heyja nú fyrir frelsi sitt.
Það er jafn víst, að þeir hafa
þá ósk, að í þessu máli sýni
íslenzka þjóðin ekki, nema einn
vilja — viljann til að halda fast
fram rétti smáþjóðanna til að
(pretiim við hjggt
IIs* torfi?
Eftír Þór£ Baidvmsson
Styrjöld sú, er nú geysar,
mun koma hart niður á bygg-
ingamálum þjóðarinnar. Verð á
byggingavörum er þegar hækk-
að, og á þó að sjálfsögðu eftir
aö hækka stórlega enn. Til-
finnanlegur skortur er þegar
orðinn á ýmsum byggingaefn-
um og með öllu óvíst hvernig
úr þeim málum greiðist. Húsa-
byggingar hljóta því að verða
stórlega minni á næsta ári en
verið hefir, og geta jafnvel
stöðvast að mestu.
Þrátt fyrir stórfelldar bygg-
ingaframkvæmdir í sveitum
undanfarin ár, er þó enn fjöldi
jarða, sem óhjákvæmilega verð-
ur að endurhýsa innan skamms.
Að öðrum kosti verða þessar
jarðir óhæfar til ábúðar og fara
í eyði.
Stöðvun nauðsynlegra bygg-
ingaframkvæmda í sveitum er
því alvarlegt mál. Sú stétt, sem
eingöngu vinnur að nauðsyn-
legri og þjóðhollri framleiðslu,
ráða málum sínum og landi sínu,
án nokkurrar erlendrar íhlutun-
ar.
Ef íslendingar halda ekki fast
fram þessum rétti sínum — og
þá jafnframt hliðstæðum rétti
annarra þjóða — getur svo farið,
að sjálfstæði okkar verði
skammvinnt og það fyrir til-
verknað okkar sjálfra.
Skrif kommúnistablaðsins
um málefni Finna undanfarna
daga hafa sýnt að til eru þeir
menn hér á landi, sem ekki við-
urkenna þennan rétt smáþjóð-
anna — menn, sem telja stór-
veldunum leyfilegt að þröngva
smáríkjunum til að afsala sér
landi sínu og skipta sér af mál-
um þeirra með þeim forsendum,
að þau beiti hina og þessa „kúg-
un“, enda þótt þær forsendur
séu tilhæfulaus uppspuni eins
og „verkalýðskúgunin“ í Finn-
landi.
Þessi staðreynd hlýtur að vera
hverjum góðum íslendingi
alvarlegt umhugsunarefni og
það því frekar, sem lesa má það
milli línanna, að sömu menn
myndi reiðubúnir til þess að búa
til samskonar átyllur fyrir af-
skiptum Rússa hér á landi og
óska einskis frekar en að „hinn
hreini andvari" rússnesku kúg-
unarinnar blási ekki síður yfir
ísland en Finnland.
Slík stefna er fullkomin fjör-
ráð við frelsi þjóðarinnar. Öll
þjóðin verður að sameinast um,
að uppræta hana, ef hún vill
standa vel vörð um frelsi sitt.
y Jðordj/.
og sem þekkir ekki atvinnu-
leysi, má sízt minnlca á erfiðum
tímum.
En hvernig á þá að byggja í
sveitum, ef skortur verður á al-
gengustu byggingaefnum og
verðlag auk þess stórhækkað.
Fyrir allmörgum árum drap
ég á það í blaðagrein, að komið
gæti enn til mála að byggja
torfbæi í sveitum. Þessu var þó
ekki hreyft vegna þess, að
naumt væri um byggingaefni,
heldur hitt, að mér virtist
kostnaðarverð bygginga í sveit-
um yfirleitt í ósamræmi við
greiðslugetu bænda. Hugmynd-
inni var þá fremur illa tekið,
og var hún því látin niður falla
um sinn. Yfirstandandi tímar
gefa tilefni urn hreyfing þessa
máls á ný.
Spurningin er þá þessi:
Hvernig getum við reist torfbæi
þannig, að góðir verði til íbúðar
og ending þeirra viðunandi? Ég
hygg, að hvorttveggja þessara
markmiða sé hægt að ná. Við
höfum að vísu gleymt ýmsu og
týnt um gerð torfhúsa, en við
höfum einnig lært margt, sem
stutt gæti að ending þeirra og
gæðum. Ýmislegt af því gamla
og gleymda má ryfja upp aftur
og velja siðan og hafna eftir
því sem heppilegt þykir og við
á.
Það verðui' að sleppa ýmsu úr
formi og fyrirkomulagi gömlu
bæjanna, ef þeir rísa upp á ný.
Skipulag þeirra og stærð mundi
að ýmsu leyti ekki hæfa okkar
tíma. Vissir ágallar fylgdu einn-
ig formi þeirra eða lögun. Or-
sök þeirra ágalla verður því að
fjarlægja. í nútíma torfbæ
Sjálístæðísmálið og íánínn
Utdráttur úr ræðu Jónasar Jónssonar á stú-
dentaiundi í Oddfellowhúsínu í nóvember 1939
i.
Formaður Stúdentafélagsins,
Hörður Bjarnason húsameistari,
hefir farið þess á leit við mig,
að flytja hér erindi um sjálf-
stæðismál íslendinga. Mér finnst
mikil nauðsyn að þetta mál sé
rætt, nú og mörgum sinnum á
næstu árum. Það er eðlilegur og
heilbrigður metnaður íslenzkra
stúdenta að láta þjóðfrelsis-
málið til sín taka. Um marga
áratugi voru íslenzkir námsmenn
í Kaupmannahöfn jafnan í
fararbroddi um sjálfstæðismálið.
Stúdentar í Reykjavik stóðu að
hinni fyrstu hrið í fánamálinu,
og stóðu við vöggu Hvítbláins,
bláhvíta fánans, sem var Dönum
og dansklunduðum mönnum
þyrnir í augum. Sjálfstæðismál-
ið er auk þess af tveim ástæð-
um óhjákvæmilegt dagskrármál
um þessar mundir. Á allra næstu
árum hefir þjóðin samningslegan
rétt til að endurheimta til fulls
það frelsi, sem glatað var á
Sturlungaöldinni.í öðru lagi hafa
síðastliðið ár gerzt atburðir, sem
benda ótvírætt á, að frá Kaup-
mannahöfn sé unnið að því með
nokkru skipulagi, að halda ís-
landi í einhverskonar hjálendu-
aðstöðu gagnvart Danmörku, og
fá íslendinga sjálfa til að biðja
sér þeirrar ótrúlegu vansæmd-
ar.
II.
Saga íslands skiptist með eðli-
legum hætti í þrjú tímabil. Hið
íyrsta nær yfir nálega fjórar ald-
ir, frá því að landið byggðist og
þar til þjóðveldið leið undir lok.
Annað tímabilið nær frá 1264 og
til 1750, þegar Skúli Magnússon
er orðinn landfógeti, stofnsetur
höfuðstaðinn og byrjar baráttu
fyrir sjálfstæðu, íslenzku at-
vinnulífi og að verzlun íslands
yrði í höndum íslendinga sjálfra.
Þjóðveldistíminn er blómaöld
þjóðarinnar. Þá er hún algerlega
frjáls. íslendingar voru þá eina
lýðveldið, sem til var í heiminum.
Leiðtogar þjóðarinnar byggðu
þetta frjálsa skipulag á heil-
bi'igðum grundvelli. Skipulagið
hæfði eðli og fjárhagsgetu þjóð-
arinnar. Á þessum tíma ber lög-
gjöf og dómaskipan landsins
vott um mikinn þroska. Heimil-
in voru sterk og fólkið vel mennt.
Kirkjan varð lengur en í öðrum
löndum þjóðleg og þjóðholl.
Bókmenntir landsins stóðu með
meiri blóma og þroska en í
nokkru öðru landi í álfunni, ef
miðað er við sama tíma. íþrótta-
líf íslendinga sýnist þá hafa
verið jafnfullkomið og hjá þeim
þjóðum, sem nú eru lengst
komnar í þessum efnum.
Ef þjóðveldistíminn er blóma-
öld íslendinga, þá er það fimm
alda skeið, sem hefst með Gamla
sáttmála og endar þegar fyrsti
nútíma-íslendingurinn byrjar
með fullri orku að beita sér fyr-
ir nýju þjóðfrelsi, sannnefnt
niðurlægingartímabil. Eins og
hið fulla frelsi hafði verið undir-
staða hinnar margháttuðu
blómgunar á þjóðveldistímanum,
þannig var ófrelsi og kúgun
Norðmanna og þó einkum Dana
beinasta orsök hnignunarinnar
á miðöldunum. Hnignunin byrj-
aði svo að segja um leið og land-
ið komst undir konung. Aftur-
förin í bókmenntum og verald-
legu lífi var hröð og ómótmælan-
leg. Með siðaskiptum tók danska
stjórnin mikið af jarðeignum
landsins, og afgjöldin runnu um
margar aldir í danskan sjóð.
Síðan byrjaði verzlunarkúgunin
hálfri öld síðar. Því meira, sem
frændþjóðir íslendinga blönduðu
sér í stjórn landsins, því verra
varð stjórnarfarið og þjóðin meir
féflett og kúguð af eigingjörn-
um og ókunnum valdhöfum.
Síðan Skúli Magnússon flutti
til Reykjavíkur er liðið hátt á
aðra öld. Allan þann tíma hefir
íslenzka þjóðin sótt fram, end-
urheimt meira og meira frelsi
sitt og byrjað að nota gæði
landsins meira en áður var.
Þessi tími er réttnefnd viðreisn-
aröld. Framfarir íslendinga hafa
orðið því meiri og staðbetri, sem
vald útlendra manna yfir mál-
um landsins hefir meir Og meir
komizt í hendur íslendinga
sjálfra.
III.
Næsta tímabil er frá 1904—
myndum við t. d. sneiða hjá
bæjarsundunum. í þau settist
jafnan snjór og vatn og olli
leka. í stað samhliða (paralell)
þaka, er því heppilegra að láta
þökin falla hornrétt hvert að
öðru, eða þá að hafa bæjarhús-
in öll undir einu og sama risi
(langhús). Hins vegar myndum
við grafa úr gleymsku hina
fornu veggjagerð. Undirstöð-
urnar þarf að hlaða úr grjóti,
og undir úthliðum veggjanna
þurfa þær að ná neðar en frost
hleypur. Ef það er ekki gert,
hleypur frost undir vegginn og
snarar honum. Veggjatorf
(klömbrur og strengur) verður
að vera gegn þurrt. Forfeður
okkar öfluðu þess jafnan ári
áður en byggja skyldi. Þurrt
torf varnar því að veggirnir sígi.
Af sömu ástæðum þarf að
hnalla þá mold, sem í veggina
er sett, og hvorki má hún vera
of blaut eða of þur. Þáv mega
veggirnir ekki vera háir og lög-
un þeirra og halli verður að
fylgja vissum reglum. Alls þessa
var stranglega gætt í fyrri daga.
í þakgerð og innri búnaði
torfbæja eru nú margir mögu-
leikar, sem ekki voru fyrir
hendi áður fyrr. Þakið má gera
vatnshelt með bárujárni, eða
með vel bikuðum pappa, sem
lagður er á borðasúð. Innan
torfveggja má nota timbur í
þilveggi, steinsteypu eða vikur-
plötur. Veggir þessir mega vera
mjög þunnir, 7—10 cm. og eru
því ekki efnisfrekir. Þeir yrðu
lágir og bæru aðeins eigin
þunga, því þakgrind mundi
hvíla á miðjum torfveggjum.
Milli þils og veggja mætti
stoppa með þurru torfi eða öðru
einangrunarefni til skjóls, og
til varnar dragsúgi vegna hita-
breytinga að veggjabaki.
Þaki yrði skýlt með þykku
torfi. Efsta lagið yrði úr græn-
um harðvellis snyddum. Þær
yrðu teknar af harðbalahólum,
þar sem grasið er stutt og rótin
þétt. Slík þök mundu steypa
vel af sér vatni ef halli er hæfi-
legur, og þau myndu ekki
brenna, jafnvel í sólríkum
sumrum á Norðurlandi.
Hér er ekki ástæða til að
fara frekar út í aðferðir eða
reglur um bygging torfbæja.
Þeir yrðu að sjálfsögðu að
byggjast eftir uppdráttum og
nákvæmum verklýsingum, en
ég hefi leitt fram nokkur at-
riði til að sýna þá möguleika,
sem um er að ræða í þessum
efnum.
Um torfbæi mundu gilda
sömu reglur og önnur hús, að
í þá er hægt að sökkva miklu
fé eða litlu, eftir hagsýni,
stærð, iburði og fleiru. Látlir og
tiltölulega ódýrir bæir myndu
nægja í mjög mörgum tilfellum
en myndin er tillaga að einum
slíkum.
(Framh. á 3. síöu)
til 1918. Um aldamótin koma
samvinnubændur og verkamenn
til valda í Danmörku og taka
betur í málefni íslands. Ný
stjórnarlög voru samþykkt. 1904
eru íslenzku stjórnarskrifstof-
urnar fluttar í gamla lands-
höfðingjahúsið við Lækjartorg.
Hannes Hafstein varð ráðherra
fyrstur sinna samlanda. Nú var
fengin mikil heimastjórn. Al-
þing, stjórnarráð, og ráðherra
landsins voru saman 1 höfuð-
borg landsins. Framfarirnar
urðu nú stórstígari en fyrr. Yfir-
ráð flestra íslenzkra mála voru
nú komin í hendur íslendinga
sjálfra.
Stj órnartímabil Hannesar
Hafsteins frá 1904—1908 var
glæsilegt. Þjóðin lagði stund á
að sýna, að hún kunni með
írelsið að fara, og forstaða mál-
anna var sterk og örugg í hönd-
um hins glæsilega ráðherra.
Þegar leið á kjörtímabilið, hugð-
ist Hafstein að koma föstu
skipulagi á samband land-
anna. Fjölmenn nefnd starfaði
að þessu máli í Kaupmanna-
höfn veturinn 1907—08, undir
forustu Hafsteins og I. C.
Christensen, sem þá var mestur
skörungur í Danmörku. Niður-
staðan varð sú, að Danir vildu
játa, að ísland væri frjálst land
í veldi Danakonungs. Bjarni
Jónsson frá Vogi fór um landið
um vorið til að hvetja þjóðina
til að hafna þessu boði. Á fundi
á Akureyri greip gamall fylgis-
maður Hafsteins fram í ræðu
Bjarna og segir: „Því getum við
ekki verið ríki í ríkinu?“ Bjarni
Leikhúsið
Á heimleið
Skáldsagan „Á heimleið" eftir
frú Guðrúnu Lárusdóttur kom
út árið 1913. Sögunni hefir nú
Gunnþórmm Halldórsdóttir í gerfi
móöur 'vrestsins. Emelía Borg í gerfi
Signýjar ráðskonu á Hvoli krýpur við
hliö hennar.
verið snúið í leikrit af Lár-
usi Sigurbjörnssyni. Leikfélag
Reykjavíkur hafði frumsýningu
á leiknum síðastliðið fimmtu-
dagskvöld. Jafnframt hefir leik-
ritið verið gefið út af bókaverzl-
un Guðmundar Gamalíelssonar.
— Lárus hafði byrjað að breyta
sögunni í leik, áður en frú Guð-
rún féll frá, enda hafið verkið
samkvæmt beiðni hennar og
unnið byrjunaratriði þess í sam-
ráði við hana.
Leikritið gerist í sveit á prests-
setrinu Hvoli. Þar dvelur séra
Björn, ungur maður og frjáls-
lyndur í trúarefnum. Þóra, móð-
ir hans, er hættulega veik.
Prestur lætur sækja til hennar
hjúkrunarkonu sveitarinnar,
Margréti í Hlíð. Hún er sú per-
sóna leiksins, sem mest er í
spunnið frá höfundarins hendi.
Hún er fulltrúi rétttrúnaðarins,
segist hafa orðið guðsbarn og er
andstæða hinnar efagjörnu sál-
ar. Séra Björn og hún fella hugi
saman. Að dómi Margrétar eru
þau svo fjarlæg í trúarefnum,
að þau geta ekki átt samleið. En
presturinn breytist. IJonum
tekst ekki að hugga deyjandi
sóknarbarn sitt, Guðmund í
Múla. Það virðist hafa þau áhrif,
að hann færist nær Margréti í
trú sinni. Fleiri persónur koma
fram í leiknum. Af þeim má sér-
staklega nefna prestsmóðurina,
frú Þóru. Hún er ímynd hinnar
góðu móður, sem alltaf vill
hjálpa barninu sínu, þótt það sé
fyrir löngu risið frá móður-
hnjám. í síðasta þætti leiksins
kemur upp eldur á prestsetrinu.
Margrét er gestur að Hvoli, en
annars fátt fólk heima. Hún
reynist nú hin mesta hetja í
björgunarstarfinu, en hættir sér
um of. Þá kemur séra Björn og
(Framh. á 3. síðu)
svarar strax: „Við getum ekki
fremur verið ríki í ríkinu, held-
ur en íslenzkur maður getur
verið innan í dönskum manni“.
Hver maður í salnum hló að
þessu svari og lét það sann-
færa sig um leið. Mikill meiri-
hluti íslenzku þjóðarinnar vildi
ekki heyra eða sjá þá tillögu, að
ísland ætti að vera hluti af
Danaveldi. Þjóðin var búin að
fá nóga reynslu af stjórnhæfi-
leikum Dana um íslenzk mál.
Þrátt fyrir hið mikla álit, sem
þjóðin hafði á Hannesi Haf-
stein, og þrátt fyrir það, að
hann hafði í undanfarin fjögur
ár stjórnað landinu með mikl-
um skörungsskap, beið hann
hinn mesta kosningaósigur, sem
sögur fara af á íslandi haustið
1908. Þjóðin vildi ekki fyrir
neinn mun viðurkena framtíð-
arrétt Dana yfir íslandi.
Nú liðu tímar. Danir höfðu
með mikilli þrákelkni haldið
fast við neitun sína frá 1908.
En vorið 1918 var sýnilegt, að
vesturþj óðirnar myndu vinna
heimsstyrjöldina og Danir hafa
skilyrði til að endurheimta
danska hlutann af Slésvik. En
þeir vilduþá ekki hafaíslendinga
að baki sér sem sönnun þess, að
þeir viðurkenndu ekki rétt þjóða
til sjálfstjórnar. Danir afréðu
þá að senda fjóra valdamenn til
íslands, til að bjóða íslending-
um það, sem þeir þverneituðu
um 1908. I. C. Christensen kom
nú meö þessi boð. Gengu þessir
samningar fram um vorið og
sumarið 1918. Danir viður-
kenndu, að ísland væri full-