Tíminn - 14.11.1939, Blaðsíða 3

132. blað
TlMIiyX, jiriðjuclagiim 14. nóv. 1939
527
B Æ K U R
Sól og syndir, eftir
Sigurd Hoel. Karl
ísfeld íslenzkaffi. —
ísafoldarprentsm. h.f.
Verff kr. 7.50 bundin,
kr. 5.50 ób.
Sigurd Hoel er meðal yngri
og vinsælustu rithöfunda í Nor-
egi. Margir íslenzkra útvarps-
hlustenda munu kannast við
hann vegna sögu hans, Októ-
berdagur, sem þulin hefir verið
í ríkisútvarpið.
Þessi nýþýdda bók hans —
Sól og syndir — kom fyrst út
árið 1927, en hefir oft verið gef-
in út síðan.
Hún segir frá nokkrum ung-
um piltum og stúlkum, sem
dvelja í sumarleyfi sínu í lítilli
eyju við vesturströnd Noregs.
Þetta er ungt og hraust æsku-
fólk, sem vill njóta sólarinnar
og sumarsins fjarri öllum
glaumi og ástaræfintýrum stór-
borgarlífsins.
En æfintýrin verða til. Dvöl-
in þarna verður furðu við-
burðarík. Bókin er full af frá-
sögnum um vináttu og árekstra,
ólgandi lífsfjör og samræðum
um hin sífelldu vandamál lífs-
ins. Þetta unga fólk er hugs-
andi, en hefir yfirleitt ekki
skapað sér ákveðna lífsstefnu.
Höfundurinn er hispurslaus,
en þó prúður í frásögn sinni.
Hann lýsir vel lífi ungs fólks,
sem er einfalt í lífsháttum og
nýtur sumardvalar sinnar fjarri
alfaraleið, þar sem loftið er
heilnæmt og fegurð náttúrunn-
ar ósnortin. Víða hvílir góðlát-
leg kímni yfir frásögninni. En
siðferðileg alvara er þó á bak
við.
Bókin er skemmtileg. En hún
getur líka verið hvatning —
fyrst og fremst til unga fólks-
ins — um að nota vel tækifæri
sólbjartra sumardaga til úti-
lífs og dvalar í hollu og
skemmtilegu umhverfi.
Vert er að geta þess, að bókin
er sérstaklega vel þýdd. Hún er
líka prýdd allmörgum góðum
myndum úr kvikmynd þeirri,
sem gerð hefir verið eftir sög-
unni. *
Daginn eftir dauffann.
Lýsing á lífinu fyrir
handan. Einar Lofts-
son snéri úr ensku. —
Útgefandi: ísafoldar-
prentsmiðja h. f. —
Reykjavík 1939.
Reykjavík 1939. . Verð
kr. 2.50 ób.
Þessi bók kom fyrst út
snemma í aprílmánuði síðast-
liðnum. Upplagið seldist þá
mjög skjótlega. Síðan hefir
verið mikið spurt eftir henni í
(Framh. á 4. síðu)
augum var fánamálið virki í
orrustunni um dægurmálin.
Hannes Hafstein var ráðherra
um þessar mundir. Hann var svo
framsýnn maður, að hann sá að
fánahreyfingin yrði ekki stöðv-
uð. En hann sá að það mátti
breyta henni, ef lag va» með.
Honum hafði frá upphafi verið
ógeðfeld barátta fánamann-
anna, enda hafði hún að sumu
leyti snúist gegn honum. Hann
tók þess vegna það ráð að setja
nefnd í málið, þar sem meiri-
hluti nefndarinnar var fyrirfram
ákveðinn á móti þeirri gerð, sem
var kær öllum þeim íslending-
um sem óskuðu að hafa íslenzk-
an fána. Rannsókn nefndarinn-
ar gekk öll að óskum þeirra, sem
voru mótfallnir bláhvítum fána.
Líkingunni við Grikklandsfána
var mjög haldið á lofti og mörg-
um álíka röksemdum. Meirihlut-
inn lagði til að rauöur kross
væri settur í bláhvíta fánann.
Með þeim hætti var fáninn ger-
breyttur. Gömlu fánamennirnir
skyldu fá að halda sínum litum,
og hinir, sem höfðu viljað una
við dannebrog fengu rauða lit-
inn með sér yfir í íslenzka fán-
ann. Málið skyldi borið undir
þingið og fengin þess meðmæli,
en málið síðan fengið kon-
ungi til úrskurðar. Liðið var
mjög jafnt í þinginu. En þegar
kom til atkvæðagreiðslu gekk
einn af fylgismönnum Hvítblá-
ins út og var tiltakanlega fölur
á yfirbragð. Þríliti fáninn varð
í einskonar meiri hluta með
þessum hætti. Málið fór þannig
til konungs, og hann gaf íslandi
fána, sem minti á Dannebrog
Bókin
ill aria Antoniette
eitír Steián Zweig
er komin í bókaverzlanír.
Bókaverzlun
Isafoldarprentsmiðju.
A N N Á L L
Dánarininning.
Hildur Sigurffardóttir andaðist
hinn 13. júlí að heimili Daníels
sonar síns, Víðastöðum í Hjalta-
staðaþinghá, tæpra 94 ára, fædd
19. ágúst 1845. Hildur var yngst
af 29 börnum Sigurðar bónda
í Njarðvík, Jónssonar prests að
Eiðum, Brynjólfssonar. Sigurð-
ur var talinn greindur maður og
góður hagyrðingur. Móðir Hildar,
seinni kona Sigurðar, var Þor-
gerður Daníelsdóttir frá Ósi í
Hjaltastaðaþinghá, Bjarnasonar,
Ketilssonar prests að Eiðum.
Faðir Hildar dó þegar hún var
þriggja ára, og hafði þá eigna-
lítil móðir hennar fyrir 8 börn-
um að sjá, það elzta, Steinn, 14
ára. Öllum þessum börnum kom
Þorgerður hjálparlaust upp,
enda var hún annáluð dugnað-
ar- og myndarkona. Hildur var
með hærri konum á vöxt og
bauð af sér góðan þokka. Hún
var vel gefin eins og flest syst-
kini hennar og hafði mikla og
fagra söngrödd, eins og fleiri i
hennar ætt.
Hálfbróðir Hildar var Jón Sig-
urðsson í Njarðvík, sem á sínum
tíma var talinn með merkustu
fræðimönnum ólærðum. Hjá
honum sá Hildur afrit, sem hann
hafði gert, af hinni umtöluðu,
týndu Jökuldælu, og taldi hún
að Guðríður, dóttir Jóns, mundi
hafa farið með bókina til Am-
eríku.
Hildur giftist 20 ára Runólfi
Daníelssyni og voru þau syst-
kinabörn. Þau bjuggu allan sinn
búskap, full 40 ár, að Jórvík og
Jórvíkurhjáleigu í Hjaltastaða-
þinghá, og lengst við fremur
þröng kjör, en þó bjargálna. Þau
hjón eignuðust 17 börn en aðeins
7 af þeim komust til fullorðins-
ára, en móður sína lifa 4. Fram
á síðasta æfiár hélt Hildur
óvenju miklum líkams- og sálar-
kröftum, las gleraugnalaust,
hafði fótavist og vann ýmsa
handavinnu.
Ég kynntist Hildi aðallega á
síðustu æfiárum hennar og þótti
mikið til hennar koma. Hún var
ætíð ljúf og létt í máli, sátt við
lífið, sem á langri æfi hafði þó
lagt henni marga þunga byrði
á herðar.
Nú er þessi góða, gamla kona
horfin sjónum okkar, síðust
barna eins kynsælasta íslend-
ings 19. aldarinnar.
Kunnugur.
Hreinar
léreftstuskur
kaupir
PrentsmlSSjan Edda
Lindargötu 1 D.
Athugasemd og svar
(Fravih. af 2. síðu)
grein í blaði yðar viðvíkjandi
því, sem komið hafi fram í skrif-
um í blaðinu síðastl. sumar út
af þessu máli, viljum vér vísa til
þess aff í blaðinu, sem kom út 3.
ágúst síðastl. voru gerðar ýmsar
fyrirspurnir til stjórnar félags
vors um mörg atriði málsins,
og- aff vér með bréfi voru, dags.
11. s. m. sendum yður svör við
þessum fyrirspurnum, en þessi
svör hafiff þér ennþá ekki birt í
blaffi yffar.
Vér beiðumst þess, að þér birt-
ið þetta bréf í blaði yðar, sem
fyrst.
Reykjavík, 8. nóvember 1939.
Virðingarfyllst
Stjórn h.f. Eimskipafél. íslands,
Eggert Claessen,
formaður.
Jón Ásbjörnsson,
ritari.
Þessi athugasemd Eimskipa-
félagsstjórnarinnar hrekur að
engu leyti þau ummæli Tímans,
sem henni er ætlað að gera.
Það er beinlínis játað í at-
hugasemdinni, að í sjálfri
skýrslu stjórnarinnar til aðal-
fundarins sé hvergi getið um
ályktun Alþingis, en aðeins sé
ymprað á henni í einu fylgi-
skjalinu (bréfi Ólafs Thors).
Stjórn Eimskipafélagsins ger-
ir raunar miklu meira en að
sleppa því í skýrslunni sjálfri að
minnast á vilja Alþingis, enda
þótt hann hljóti að teljast höf-
uðatriði málsins. Stjórnin reynir
beinlínis í skýrslunni að láta líta
svo út, að Alþing hafi enga af-
stöðu tekið til málsins.
Stjórnin lýsir afskiptum Al-
þingis af málinu á bls. 11 í
skýrslunni á þessa leið (Letur-
breyting Tímans):
„En þegar hér var komið brást
hin fyrirheitna aðstoð atvinnu-
málaráðuneytisins, rétt áður en
stjórnarskipti urðu 18. apríl þ. á.
Nokkrum dögum síðar óskaði
fjárveitinganefnd Alþingis við-
tals við félagsstjórnina um mál-
ið. Kom félagsstjórnin á fund
fjárveitinganefndar 21. apríl síð-
astl. Samkvæmt ósk formanns
fjárveitinganefndar, Jónasar
Jónssonar, gaf formaður félags-
stjórnarinnar nefndinni skýrslu
um málið. Er ræða hans á fund-
inum prentuð í ágripi hér á eftir.
Visast til hennar um sögu máls-
ins og afstöðu félagsstjórnar-
innar til þess.
Alþingi var slitið fimm dögum
síffar, án þess að frekara gjörðist
í málinu“.
Enginn, sem ekki þekkir betur
til málsins, getur orðið annars
vísari af þessum ummælum en
að þinginu hafi verið frestað
svo, að ekkert hafi gerzt þar í
málinu.
Sannleikurinn er hinsvegar sá,
að 22. apríl er borin fram þings-
ályktunartilaga í sameinuðu
þingi um Ameríkuskipið og þessi
tillaga er samþykkt 26. apríl.
Þrátt fyrir þetta leyfir Eim-
skipafélagsstjórnin sér að full-
yrða í skýrslu sinni, að Alþingi
hafi verið slitið „án þess að
frekara gjörðist í málinu".
Þetta kallar Tíminn hiklaust
tilraun til að leyna því, að Al-
þingi hafi nokkra aðstöðu tekið
í málinu.
þingi hafi nokkra aðstöðu tekið
Það skiptir engu máli í þessu
sambandi, þótt stjórnin hafi
eftir affalfund skrifað eitthvert
bréf um þingsályktunartillög-
una, því að þá er aðalfundur
búinn að taka afstöðu til máls-
ins.
Ástæða Eimskipafélagsstjórn-
arinnar fyrir þessum undan-
brögðum er vafalaust sú, að hún
telur það koma máli sínu illa,
ef nokkuð er rætt um hina and-
stæðu skoðun Alþingis og þess
vegna reynir stjórnin að draga
fjöður yfir hana. Er það í sam-
ræmi við margt annað í mál-
flutningi hennar fyrir „luxus-
skipinu", því að þar ægir saman
margskonar undanbrögðum og
blekkingum, svo ekki sé sterkara
að orði kveðið.
Það er rétt, að Timinn hefir
ekki birt enn svar við spurning-
um þeim, sem hann beindi til
Eimskipafélagsstj órnarinnar. Á-
stæðan er sú, að hann áleit, að
styrjöldin myndi hafa þau áhrif,
að „luxusskipið“ væri úr sög-
unni. Þótti honum því rétt að
sýna stjórn Eimskipafélagsins
þá vorkunnsemi, að láta umræð-
ur um málið niður falla, þvi að
svör hennar voru með þeim
hætti, að þau auglýsa enn betur
en áður hinn óvandaða mál-
flutning hennar. Reynist hins-
vegar svo, að Eimskipafélags-
stjórnin ætli að halda málinu til
streitu mun Tíminn ekki hlífast
við umræðum um það.

Húðir og skinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
aff biffja KAUPFÉLAG sitt aff koma þessum vörum
í verð. — SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA selur
NAUTGRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKINN,
LAMBSKINN og SELSKINN til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt aff
salta, en gera verffur þaff strax aff lokinni slátrun.
Fláningu verður aff vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóff af skinnunum, bæffi úr holdrosa og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meffferff, á þessum vörum
sem öffrum, borgar sig. —

Biliiilmlgtynii -
lliililijgiilitiiii.
ACCUMULATOREN-FABRIK,
DR. TH. SONNENCHEIN.
Vísur Þuru í Garðí,
hinnar þjóðkunnu þingeysku skáldkonu, eru komnar á
bókamarkaðinn.
Lagt upp í langa íerð,
hin nýja bók Sigurðar Róbertssonar, fæst enn í bókaverzl-
unum. Tryggið yður þessar góðu bækur í tíma.
Aðeins nokkur eintök eru eftir af hinni vinsælu ljóðabók
„HÉLUBLÓM“, eftir skáldkonuna Erlu (Guðfinnu Þorsteinsd.).
eins mikið og hægt var að fá
íslendinga til að fella sig við.
Um nokkur missiri var þessi nýi
fáni aðeins lögleyfður í landi og
ekki á opinberum byggingum.
Með fullveldisviðurkenningunni
var leyft að staðarfáninn yrði
ríkisfáni.
Á þessum heitu baráttuárum
íslenzka fánans var Eimskipa-
félag íslands stofnað, sem þjóð-
arfyrirtæki, til að leysa íslend-
inga undan yfirráðum Dana í
siglingamálum. Stjórn félagsins
ákvað að íslenzku litirnir, hvítt
og blátt, skyldu vera tákn hins
þjóðlega fyrirtækis. Þessir litir
hafa nú í aldarfjórðung verið
málaðir á reykháf skipa félags-
ins. Og á hinum nýja siglinga-
flota þjóðarinnar voru þessir lit-
ir, blátt og hvítt, einskonar
töframerki. Engir reykháfar í
víðri veröld hafa jafn falleg
merki eins og skip Eimskipafé-
lagsins. En aldrei eru þessir litir
jafn draumfagrir eins og þegar
skipin liggja við bryggju í
Reykjavík og höfuðstaðarbúar
sjá fjöllin í blámóðu með hvita
tinda bak við flotann. Þá getur
enginn gleymt að orð þjóð-
skáldsins standa óafmáanleg í
náttúru landsins:
Djúp sem blámi himinhæða,
hrein sem jökultindsins brún.
XI.
Frelsistakan 1918 var gagnleg
en ekki rómantísk. Hún lét
hjörtu manna ósnortin. Samn-
ingurinn var málamiðlun. Danir
áttu að rnega fullnota með ís-
lendingum gæði landsins. Fán-
inn var innsiglaður með lit úr
Dannebrog, sem fór jafn háska-
lega í islenzkri náttúru, eins og
stjórn Dana á landinu hafði
verið á hinum myrku niðurlæg-
ingaröldum. Og út á við var
Danmörk hvarvetna í forsvari. í
framkvæmdinni var ísland enn
undir ægihjálmi Danmerkur og
konungs dönsku þjóðarinnar.
Forgöngumenn Hvítbláins
höfðu hafið baráttuna um fána-
málið. Þeir höfðu eignast fána,
sem var í undarlega nánu sam-
bandi við nátúru landsins og
fegurðarsmekk þjóðarinnar.
Aðrir íslendingar fundu þá ekki
köllun hjá sér til að hafa annað
merki heldur en þjóðernistákn
Dana. En i hvirfilbyljum lands-
málabaráttunnar höfðu þessir
menn fengið aðstöðu til að móta
þann fána, sem lögfestur var í
landinu. En hann hreyf ekki
hugi þjóöarinnar. Hann var
nafnlaus. Um hann hafði ekk-
ert verið ort, enn síður snilldar-
ljóð. Listaverk verða til i hrifn-
ingu og eldmóði. Þessvegna eru
bláu og hvítu böndin á íslenzku
„Fossunum" allt af táknræn um
frelsisbaráttu íslendinga. Þessir
hreinu litir eru enn í augum
þeirra íslendinga, sem voru ung-
ir fyrir fjórðungi aldar, eins og
listrænn minnisvarði á gröf þess
eina fána, sem íslenzka þjóðin
hefir unnað.
Kraftaverk eru alltaf að ger-
ast. Ef til vill er enn tími til að
veita steininum frá grafarmynni
Hvítbláins.
Niðurlag næst.
J. J.
Útbreiðið TÍMANN
Ritstj.
Vinnið ötulleqa fyrir
Tímann.

f ÚTBREIÐIÐ TÍMANNf
8 Margaret Peddler:
og skilað þeim. Það væri tiltölulega
auðvelt að láta sér hugkvæmast ein-
hvern stað, þar sem perlurnar hefðu
dottið af hálsi eigandans, án þess að
eftir því væri tekið, og hún gæti látizt
hafa fundið þær þar. Ungfrú Granton
var allt að því viss um, að frú Dame-
rell vissi ekki annað en að hún væri
með perlufestina um hálsinn einmitt
núna. Það mátti heita áreiðanlegt, að
hún hefði lagt þær á borðið í þeim til-
gangi að bera þær um kvöldið, ásamt
öðrum perlum sínum, en svo hefði hún
hulið þær óvart með blævængnum og
farið niður í danssalinn, án þess að
taka eftir að þær urðu eftir.
Úti á ganginum heyrðist fótatak.
Stúlkan losaði perlurnar í skyndi af
hálsi sér og hafði aðeins tíma til þess
að fela þær í lófa sér áður en ein af
þjónustustúlkunum kom inn, til þess að
taka til í herberginu. Ungfrú Granton
var enn að velta því fyrir sér hvort hún
ætti að halda perlunum hjá sér í fá-
einar klukkustundir. iSna langaði á-
kaft til þess, en var hikandi og hrædd
við það, og þegar þjónustustúlkan kom
svo óvænt inn, varð hún hálf trufluð
og tók ákvörðun í skyndi. Einhverra
hluta vegna fannst henni, að hún
yrði að gefa skýringu á því, að hún var
stödd þarna inni.
Laun þess liðna 5
voru tveir karlmenn, sinn til hvorrar
handar, háir hlæjandi menn, búnir
hinum réttu fötum, og lutu að henni
með þessu laöandi viðmóti, sem karl-
mennirnir sýna fögrum og auðugum
konum.
Stúlkan hélt hægt áfram upp stig-
ann. Hún sagði við sjálfa sig, að allur
þessi munur stafaði af peningum,
heppnin eða óheppnin réðu því, að ein
konan yrði að ganga á eggjagrjóti,
meðan önnur gengi blómum stráða
braut. Henni fannst, að hún gæti sjálf
verið jafn aðlaðandi og frú Damerell, ef
hún hefði sömu auðæfi, tíma og tæki-
færi.
Stundum fylltist hún óumræðilegri,
óþolandi löngun eftir fallegu kjólunum,
gimsteinunum og þægindunum, sem
frú Damerell var orðin svo vön, að
henni fannst það allt alveg sjálfsagt.
Ungfrú Granton fann til hálfgerðs
óstyrks, er hún gekk inn í svefnher-
bergi frúarinnar og kveikti á skyggðum
raflampanum. Hin fullkomnu þægindi
herbexgisins fylltu hana ennþá meiri
biturð en áður. Það var óréttlátt, já,
verulega ranglátt, að ein kona skyldi
njóta slíkra nægta, en önnur svo lítils.
Hún gekk að búningsborðinu. Blæ-
vængurinn, sem hún var að sækja, lá
þar innan um gullskreytt snyrtiáhöld.