Tíminn - 09.12.1939, Blaðsíða 3

143. blað
TlMlNN, langardagiim 9. des. 1939
571
A MV A L L
Afmæll.
Þorkell Pétursson bóndi í
Litla-Botni við Hvalfjörð varð
sextugur 6. desember. Hann
ólst upp í Reykjavík, og að
Svartagili í Þingvallasveit, þar
sem foreldrar hans, Pétur bóndi
Einarsson og Sigríður kona hans
Jónsdóttir, bjuggu lengst. Á
unga aldri stundaði Þorkell
jöfnum höndum. sveitavinnu og
sjómennsku og var í Vest-
mannaeyjum og fleiri verstöðv-
um sunnanlands á vertíðum,
svo sem þá var títt um unga
menn. Nokkru eftir aldamótin,
tæplega þrítugur að aldri, hóf
hann búskap í Litla-Botni, og
kvongaðist litlu síðar Kristínu
Jónsdóttur bónda í Brennu í
Lundarreykjadal, Pálssonar.
Var búið í upphafi af smáum
efnum samansett, því að Þor-
kell og foreldrar hans voru fé-
lítil, en er árin liðu, tók að
rýmkast efnahagurinn, enda at-
orku og hagsýni gætt í hví-
vetna af þeim hjónum báðum.
Varð hann brátt einn hinn
bezti og farsælasti bóndi sveit-
ar sinnar, og þótt víðar væri
leitað um héraðið. Réðist hann
í margvíslegar gætilegar um-
bætur, girti tún sitt gaddavírs-
girðingu lörgu áður en slíkt
varð almennur siður, húsaði
jörðina prýðilega að öllum hús-
um, stækkaði og bætti túnið.
Sauðféð, sem til þessa hefir ver-
ið arðsamasti bústofninn, rækt-
aði hann af alúð og mun enda
óvíða um þessar slóðir jafngott
og þolið fé, sem í Litla-Botni.
Hann á á hverju vori mestar
heyfyrningar bænda í sveitinni.
Ávallt hefir hann fylgt þeirri
góðu siðvenju að vera ódeigur
um umbætur, sem hann sá að
voru hyggilegar og eigi ofviða,
en ráðast aldrei í það, er hann
vissi sig ekki fullfæran um að
leiða til lykta. — Þorkell er allra
manna traustastur i öllum sam-
skiptum, en þéttur fyrir ef rang-
lega er að honum veitzt. —
Hann er höfðinglundaður
og stórtækur og hefir mikið
dálæti á hinum fornu hetjum,
sem ógjarnt var að láta sinn
hlut og viku aldrei fyrir ofur-
efli. Þau hjón, Þorkell og Krist-
ín, eiga fjögur börn á lífi, tvo
:sonu, Jón og Pétur, og tvær
dætur, Málfríði og Sigríði. X.
Innheimtumenn!
Vinnið ötullega að innheimtu
og útbreiðslu Tímans í ykkar
sveit. Svarið fljótt bréfum frá
mnheimtu blaðsins í Reykjavík,
og gerið skil til hennar svo fljótt
sem möguleikar leyfa. Tíminn
er ódýrasta blaðið, sem gefið er
út á íslandi.
íusson, formaður búnaðarfélags-
ins, gengur með mér um geymsl-
ur og garða og menn koma til
mín með veikar kartöflur á
gistihúsið. Það var engan veg-
inn óhugsandi, að um hina ill-
ræmdu kartöflumyglu væri að
ræða, eftir hið óvenju blíða sum-
ar, enda þótt hennar hafi ekki
hingað til orðið vaxt á Norður-
landi. En svo er ekki, sem betur
fer. Ekki sé ég heldur skemmdir
af völdum stöngulsýkinnar, þótt
að hennar hafi orðið dálítið vart
í sumar. Ekki var heldur um
þurrotnun af völdum „fúsaríum-
sveppa að ræða, því skemmd-
irnar komu víða fram áður en
kartöflurnar voru látnar í
geymslurnar. Við athugun á
þessu og eftir upplýsingum frá
eigendum sannfærðist ég betur
og betur um, að hér var ekki um
eiginlegan jurtasjúkdóm að
ræða, heldur um afleiöingu eftir
of mikla þurkun eftir að kart-
öflurnar voru teknar upp. Mold-
in var þurr þegar tekið var upp
og kartöflurnar því þurrar. En
þrátt fyrir það breiddu flestir
þær i 2—3 daga í steikjandi sól.
Hýði rifnar oft af, og í miklum
sólarhita er hætt við að eðlileg
korkmyndun geti ekki átt sér
stað, fleiðrið brennur og verður
að sári og oft hrúðurkennt þykk-
ildi yfir, en er aðeins á yfirborði
kartöflunnar. í rakri og hlýrri
geymslu komast svo myglu-
sveppir greiðlega í sárin og þau
verða stærri og dýpri.
Þeir Króksbúar hafa komið
sér upp sameiginlegri kartöflu-
geymslu, sem virðist vera góð
að öðru leyti en því, að stromp
B Æ K U B
Jón Trausti: Ritsafn
I., 464 bls. Rv. 1939.
Bókaútg. Guðjóns Ó.
Guðjónssonar.
Rúm 20 ár eru nú liðin síðan
Guðmundur Magnússon — Jón
Trausti — andaðist. Bækur hans
flestar hafa um hríð verið ófá-
anlegar hjá bóksölum. Er því
sannarlega vel farið, að hafin
er ný útgáfa á verkum hans. í
bindi þessu eru prentaðar þess-
ar sögur: Halla og Heiðarbýlið
I—II (Heiðarbýlið og Grenja-
skyttan). Um útgáfuna er allt
hið bezta að segja. Hún er vel
vönduð og myndarleg að ytra
frágangi, svo sem vel sæmir.
Umsjá með prentun hefir Aðal-
steinn Sigmundsson kennari
annazt, náinn frændi skáldsins.
En útgáfuna kostar tengdason-
ur skáldsins, Guðjón Ó. Guð-
jónsson prentari. Er útgáfan því
í góðum höndum, er hana ann-
ast þeir menn, sem bezt má
trúa til að hafa þann metnað
að ganga svo frá, að minning
skáldsins megi vel hæfa.
Bindi þetta hefst á ritgerð um
Guömund Magnússon, eftir dr.
Stefán Einarsson. Þessi ritgerð
er í senn yfirlit um ævi skálds-
ins og verk, hófsamlega rituð
og af góðum skilningi, eins og
vænta mátti. Eins og ýmsa sjálf-
sagt relcur enn minni til, átti
Jón Trausti frá upphafi mis-
jöfnum dómum að fagna frá
þeim mönnum, er þá töldust
helztir bókmenntamenn. Hann
var vafalaust látinn gjalda þess,
að hann var sjálfmenntaður al-
þýðumaður, er brotið hafði sér
braut með viljaþreki og ein-
beittni og setzt á skáldabekkinn
án þess að láta vísa sér til sæt-
is. Það er reyndar sannast mála,
að benda má á ýmsa galla á
ritsmíðum hans, er honum hefði
að líkindum tekizt að sneiða
hjá, ef hann hefði notið betri
aðbúðar, meðan hann var að ná
þroska. Ekkert af verkum hans,
nema ef til vill þó einstaka
smásaga, verður talið brota-
laust listaverk í heild sinni. En
sanngjarnt var að kannast við
það, að í verkum þessa manns,
frá Höllu til Bessa gamla, voru
tilþrif, sem þeir einir geta sýnt,
sem gæddir eru ríkri skáld-
gáfu. Mannlýsingar og mann-
lífslýsingar Jóns Trausta eru
oft frábærar. Hann þekkti af
eigin raun líf sveitafólks, út-
skagabúa og heiðabúanna, og
því hefir tæplega verið glögg-
legar lýst né með meiri sann-
indum af öðrum. Um þetta
vitna Heiðarbýlissögurnar bezt.
Og svo fálega sem þeim var tek-
ið á sínum tima af þeim „skrift-
vantar til þess að hlýja og raka
loftið, sem myndast, geti slopp-
ið út. Úr því er hægt að bæta
strax og með litlum kostnaöi.
Vegna hlýindanna í veðri hafði
gengiö erfiðlega að halda réttu
hitastigi. Ógjarna má hiti fara
yfir 6° C., en vaT 8, þegar ég kom
þar — en hlýjan og rakinn á við
sveppina. Annars var umgengni
þarna ágæt.
Garðlöndin eru ýmist undir
bökkunum eða fyrir ofan þá.
Mikill fjöldi garða er inni í
Sauðárgili og liggja þeir vel við
sól, en eru æði brattir ofan til.
Jarðvegur er góður, einkum neð-
an til. Garðarnir bexa jafnvel á
hausti eða snemma vetrar vitni
um misjafna hirðingu eins og
gerist -og gengur. En ljótt er að
sjá einstök beð í garði, eða ein-
staka garða innan um hina, sem
ekkert hefir verið sett í og ill-
gresinu þar leyft að vaxa óhindr-
uðu. Af því stafar auðvitað mik-
il illgresishætta fyrir heildina.
Þar sem margir garðar liggja
saman, þyrfti sérstakan mann
til eftirlits, eins og ég nefndi
fyr um Selvíkina. Og garðarnir
í Sauðárgili eru það langt frá
heimilunum að erfitt er um dag-
legt eftirlit.
Áhugi virtist mér vera mikill
fyrir garðrækt á Sauðárkróki,
enda hafði hið ágæta sumar gef-
ið þeim, sem hirða garða sína
vel, góða uppskeru og mun því
ýta undir auknar framkvæmdir,
þegar vorar á ný. Káltegundir
náðu góðum þroska hjá mörg-
um, og ennfremur gulrætur hjá
þeim fáu, sem til þeirra höfðu
sáð. Voru þeir og allmargir, sem
011 leikföngin
úr EDINBORG
lærðu“, munu þær þó reynast
óbrotgj arn minnisvarði um
merkilegt tímabil í sögu menn-
ingar vorrar — og ómeninngar,
skrumlaus og við hæfi. Slíkt er
ekki lítils vert. Hitt er og víst,
að skáldið átti miklu meiri vin-
sældum að fagna hjá þjóð
sinni en ritdómar benda til.
Hér naut hann frábærrar frá-
sagnargáfu sinnar fyrst og
fremst. Vandalítið var að
benda á misfellurnar, orðglaðar
málalengingar, bláþræði og
hnökra á hinum hraðspunna
þræði, allt ofboðslegt þeim
mönnum, sem ganga með slíkt
þunnlífi sálarinnar, að þeim
verður bumbult af kvæði, jafn-
vel heilli ljóðabók, af því þar
kemur fyrir „ósmekklegt" orð í
einni ljóðlínu. Fyrir slíka menn
gat Jón Trausti hvorki ort né
ritað sögur. En það sakaði hann
ekert. íslendingar hafa alltaf
verið hneigðir fyrir frásögur og
tamið sér jafnt að kalla þá list
að segja frá og hlýða á. Og
sannast að segja er það ekki
minni list að kunna vel að hlýða
misbrestasamri frásögn en að
segja góða sögu vel. Hið fyrra
er reyndar miklu meiri list, og
tryggð alls almennings hér á
landi við gömlu söguljóðin, rím-
urnar, sannar þetta bezt. Ætli
það sé ekki alveg eins góð og
gild aðferð við mat á bók-
menntum, að gleðjast af man-
söngs kafla eða snjallri vísu í
kvæði og hitt, að fordæma allt
verkið vegna eins orðs eða setn-
ingar, sem betur mátti fara.
Enginn má skilja þetta svo, að
ég vilji líkja verkum Jóns
Trausta við rímur, þótt ég hins
vegar þykist sjá það, að hann
hefði vafalaust orðið mikið
rímnaskáld, ef hann hefði uppi
verið svo sem 100 árum fyrr.
Það er allt annað mál og mætti
segja með líkum rétti um ýmis
skáld önnur. í þess stað varð
hann brautryðj andi um skáld-
sagnagerð og þótt Einari H.
Kvaran þætti stundum betur
takast, vegna stílfærni sinnar,
sem oft var frábær og nær allt-
af misfellulaus, mun það sann-
ast er stundir líða, og jafnvel nú
um það er lokið er útgáfu þess-
ari, að hlutur Jóns Trausta
verður ekki látinn minni í ís-
lenzkri skáldsagnagerð.
Þórkell Jóhannesson.
leituðu til mín um upplýsingar
þessa dagana.
Mánudaginn 3. dag vetrarins,
fór ég svo fram í Tungusveit
ásamt Haraldi búnaðarfélags-
formanni, til að skoða hvera-
svæðið við Skíðastaðalaug, Reyki
og Steinstaði. Við komum við á
Reynistað og fengum Jón bónda
með okkur frameftir, því að
hann er allra manna kunnug-
astur í sýslunni. Var nú ekki
vetrarlegt að sjá um byggðina,
hvergi hvítan díl að sjá, ekki
einu sinni á hæstu fjöllum. Gott
skyggni var yfir hérað, að frá-
teknu því, að þokuhöttur var yf-
ir Mælifellshnjúk. Var fagurt að
sjá yfir fjöll og eylendi.
Við höldum fram Langholtið,
framhjá Glaumbæ. Þar er nú
verið að byggja upp gamla bæ-
inn, með sama snið og áður var.
Er það vel farið og eiga þeir
þökk skilið, sem fyrir því verki
standa og kosta það. — Þegar
kemur fram fyrir Víðimýri, þá
er Vallholtið til vinstri handar
niður á sléttunni. Þar niður frá
er hin forna Vallalaug, Hinn
gamli þingstaður er þar hjá.
Ekki telur Jón á Reynistað þörf
til að ómaka sig að lauginni
jarðhitans vegna. Umhverfi
laugarinnar er nú víst mjög
breytt frá því sem var. Héraðs-
vötnin hafa hlaðið undir sig 1
kring, svo að laugin er nú kom-
in í mýri og mjög kólnuð að sögn.
Frh. í næsta laugardagsblaði.
Nýtl vifthori í
mnanlandsmálum
(Framh. af 2. síðu)
En allmikið af því hefir verið
ráðið í störf sín vegna frænd-
semi eða kunningsskapar, án
tillits til verðleika. í einni stórri
almannastofnun er álitið af
kunnugum mönnum, að ef allir
ynnu eins og þeir beztu, þá
mætti komast af með helming
þess fólks, sem þar er nú.
Vinnutími í ýmsum opinberum
skrifstofum hefir verið stuttur,
og slælega gengið eftir, að hans
væri gætt. Þegar sett var klukka
í landsímahúsið í vor, sem leið,
til að tryggja stundvísi, gerði
starfsfólkið verkfall um stund
og sýndi frekleg merki um að
það væri móðgað yfir þessari
sjálfsögðu nýbreytni.
Sú hneigð, sem hér hefir ver-
ið lýst, að leitazt er við að kom-
ast frá framleiðslunni í létti-
vinnu, að bæta of mörgum í
framleiðslugreinar, aðeins til að
skapa þar fleirum lifibrauð, og
að lokum, að vilja hafa vinnu-
tímann óeðlilega stuttan við
léttu vinnuna, og koma sem
flestum af vinum, frændum og
kunningjum að, eingöngu til að
láta þá fá sem mestar tekjur,
eru háskaleg tímanna tákn. Ef
svo héldi áfram til lengdar,
myndi hið íslenzka mannfélag
liðast sundur af innri veikleika,
eins og á 13. öld.
Menn munu vafalaust deila
talsvert mikið um frumvarp
fjárveitingarnefndar, og gefa
því ýms miður viðkunnanleg
heiti. En í því kemur fram sú
s a m a sj álfbj argarviðleitni
nokkurs hluta þjóðarinnar, sem
olli því, að lýðræðisflokkarnir
sömdu með sér starfsfrið áður
en voða heimsstyrj aldarinnar
bar að höndum. Menn fundu
þá, að það var lífsnauðsyn fyr-
ir þjóðina, að sameina lýðræð-
isöflin í landinu um vinnu í
landstjórn og á þingi. Nú finna
allir, að þar var vel ráðið, og
þjóðirnar í grannlöndunum
byrja að líkja eftir íslending-
um í þessu efni. Nú er næsta
skrefið að nota mátt samtak-
anna til að tryggja framtíð
þj óðarinnar í atvinnumálum,
fjármálum og í þjóðaruppeld-
inu. Frumvarp það, sem nú er
sagt frá, er aðalátakið, sem gert
verður á yfirstandandi Alþingi
til að tryggja frelsi og framtíð
íslenzku þjóðarinnar.
J. J.

Húðir og shinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
; og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
að biðja KAUPFÉLAG sitt að koma þessum vörum
; í verð. — SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA selur
j NAUTGRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKINN, •
; LAMBSKINN og SELSKINN tU útlanda OG KAUPIR
: ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt að
salta, en gera verður það strax að lokinni slátrun.
Fláningu verður að vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóð af skinnunum, bæði úr holdrosa og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum vörum
sem öðrum, borgar sig. —

Timburverzlun
Símn.: Graniuru.
Carl Lundstjade
Stofnað 1824.
Köbenhavn.
Afgr. frá Kaupmaimahöfii liæði stórar og litlar
pantanir og skipsfarma frá Svíþjóð.
S. t. S. og umboðssalar annast pantanir.
— EIK OG EI iVI í ÞILFAR TIL SKIPA. —
W
I dag er síðasti endurnýj-
unardagur í 10. flokkí.
Happdrætttð.
ÞÚSUNDIR VITA
að gæfa fylgir trúlofunarhring-
unum frá SIGURÞÓR, Hafnar-
stræti 4, Reykjavík.
\ AK A
Á ERINDI TIL ALLRA.
Flytur frumsamdar og þýdd-
ar greinar um margvíslegt efni,
sögur og kvæði og er prýtt
fjölda mynda.
KAUPIÐ VÖKU!
Gód
Nokkuð margir kaup-
endur Tímans munu
hrtU«U!»Mr»eiSa f. árg. Dvalar.
DOK.aK.aUpj- 2 og 3 árg em
samtals 58 hefti og í þeim m. a. yfir
100 stuttar skáldsögur. Þeir sem senda
10 kr. til afgr. fá 2. og 3. árg. burðar-
gjaldsfrítt tii baka. Líka sendir ef ósk-
að er gegn póstkr. Adr.: Dvöl, Rvík.
RænsnafóÖur.
Reynið hina bætaefnaríku
varpblöndu
II.F. FISKUR. — Sími 5472.
52
Margaret Pedler:
Laun þess liSna
49
viljað dvelja sem lengst með Elizabet
þessa daga, en Fjóla hafði gripið til
hinnar venjulegu aðferðar,hinnar barns-
legu áköllunar, og hann hafði auðvitað
látið undan.
Elizabetu fannst stundum, að Fjóla
hylltist viljandi til þess að stía þeim í
sundur, feðginunum. Núna fannst henni
til dæmis, að Fjóla hefði getað verið án
hans 1 dag, af því að þetta var síðasti
dagurinn um langan tíma, sem hún gæti
verið með föður sínum.
Henni fannst því öðru hvoru, meðan
hún var að taka saman dót sitt, að hún
væri dálítið einmana. En þegar þessar
hugsanir sóttu að henni, þá rifjaði hún
upp bréfið frá Jane og við það hitnaði
henni um hjartaræturnar, áhyggjurnar
dreifðust og hún tók til við útbúnað sinn
með nýjum krafti.
Klukkan þrjú var Elizabet búin að út-
búa farangur sinn að öllu leyti, að und-
anteknu þvi smávægilegasta, sem aldrei
er hægt að ganga frá fyr en á síðustu
stundu. Hún gekk út í garðinn, til þess
að virða vatnið fyrir sér í síðasta sinn.
Það var ákaflega fagurt, einkennilega
dökkgrænt vegna þess, að grænar hæð-
irnar umhverfis spegluðust í sléttu yf-
irborðinu. Kyrrðin var afar mikil. Það
var næstum eins og vatnið hefði sofn-
að, það var svo kyrrt og spegilslétt.
nokkrum dögum eftir að hann hafði
skrifað.
„Ég veit það,“ sagði Elizabet og leit
upp úr bréfinu, sem hún var að lesa.
„Hún hefir líka skrifað mér.“
„Aha!“ sagði Candy og augu hans
lukust til hálfs, eins og æfinlega, ef eitt-
hvað snerti ímyndunarafl hans og gerði
hann forvitinn. En hann bað ekki um
að fá að sjá bréfið. Milli föður og dóttur
var einkennilegt, þráðlaust samband, og
hann skynjaði að hún vildi ekki sýna
honum bréfið.
„Hvernig lýst þér á bréfið,“ spurði
Fjóla, dálítið áköf. Henni fannst það
ákaflega æskilegt sín vegna, að stjúp-
dóttur hennar yrði með hægu móti kom-
ið fyrir, þar sem hún yrði ánægð næstu
mánuði. Annars yrði Candy áhyggju-
fullur og þá væri ferðalag þeirra fyrir
gýg. „Heldur þú, að þér muni falla vel
við hana?“
„Já, ég er viss um það, svaraði Eliza-
bet ákveðin.
Elizabet vissi ekki sjálf, hversvegna
hún var svo örugg um þetta. Milli lín-
anna, sem Jane hafði skrifað, var eitt-
hvað, sem snart hana þægilega. Ef til
vill var-það tryggðin, sem hafði reynst
móður hennar svo traust, er nú breiddi
út faðminn á móti dótturinni.
„Ég get ekki komið orðum að því, hvað