Tíminn - 06.01.1940, Síða 3

2. íslað
TtMEVlV, langardaglmt 6. jamiar 1940
7
A IV IV A L L
Afmæli.
Þann 29. nóv.
sl. varð einn af
mætustu mönn-
um þessa hér-
aðs, Aðalsteinn
Halldórsson í
Reykhúsum,
sjötíu ára, og
minntustnokkr-
ir af hinum
mörgu kunn-
ingjum hans og
vinum þess, með því að heim-
sækja hann, eða á annan hátt.
Aðalsteinn Halldórsson ólst
upp hjá foreldrum sínum, Hall-
dóri Jóhannessyni og Guðrúnu
Kristjánsdóttur, sem um langt
skeið bjuggu góðu búi til og frá
hér í firðinum, og síðast mörg
ár á Litlahamri í Öngulsstaða-
hreppi, og var hann lengi kennd-
ur við þann bæ.
Aðalsteinn gerðist snemma
afbragð annarra ungra manna
hér um slóðir_ og bar margt til
þess. Hann var fríður maður,
glæsimenni á velli, og jafnframt
hagsýnn, lagvirkur og bráðdug-
legur að hverju sem hann gekk,
og hvers manns hugljúfi. Mun
fáum kunnugum hafa dulizt, að
hér var sjaldgæft mannsefni á
ferðínni.
Til dæmis um lagvirkni hans
og listfengi má geta þess, að á
unglingsárum sínum smiðaði
hann þrjár fiðlur, sem allar voru
nothæfar, og hin síðasta svo vel
gerð, að hann hlaut verðlaun
fyrir hana á sýningu, sem haldin
var á Akureyri um sama leyti.
Hafði hann þó engrar tilsagnar
notið í smíðunum, og verkfærin
mjög af skornum skammti.
Vorið 1890 gekk Aðalsteinn á
búnaðarskólann á Hólum í
Hjaltadal, og útskrifaðist þaðan
með lofi eftir tveggja ára nám.
Næstu þrjá veturna var hann
kennari við Hólaskóla, en vann
heima á sumrum, og víðar, að
heyskap og jarðabótum.
Þegar hér var komið sögu, var
vaknaður áhugi fyrir því að
koma upp ullarvinnslustöð í hér-
aðinu, til að létta undir með
heimilisiðnaðinum, og gengust
ýmsir mætir menn í Eyjafjarð-
arsýslu og Akureyrarkaupstað
fyrir því, að sýslan og kaupstað-
urinn stofnuðu til félagsskapar
í þessu skyni, og var Aðal-
steini boðin framkvæmdastjóra-
staðan við hið fyrirhugaða fyrir-
tæki. Sýnir það glöggt. í hve
miklu áliti hann var.
Þessu tilboði tók Aðalsteinn,
og haustið 1896 fór hann suður
að Álafossi og dvaldi nokkra
mánuði við ullarverksmiðjuna
þar, til að búa sig undir starfið.
Síðan sigldi hann til Danmerk-
ur til frekara náms og til að gera
innkaup á vélum til verksmiðj-
unnar, og kom hann með þær til
Akureyrar vorið 1897. Var þá
þegar tekið til starfa við bygg-
ingu verksmiðjuhússins, vélar
siðan settar niður og byrjað að
kemba ull fyrir almenning í nóv-
ember sama ár. Mun það sann-
ast sagna, að Aðalsteinn hafi
með frábærum dugnaði og víð-
sýni sett fyrirtækið á stofn, og
störf hans við verksmiðjuna hafi
farið prýðilega úr hendi, þau
tólf ár, sem hann var fram-
kvæmdastjóri hennar.
Árið 1909 sagði Aðalsteinn
framkvæmdastjórastöðunni
lausri, vegna misklíðar á milli
hans og forráðamanna verk-
smiðjunnar, út af ýmsum skipu-
lagsatriðum og rekstri verk-
smiðjunnar, og flutti samsumars
til Ameríku. Þar dvaldi hann til
1926, að hann flutti alkominn
heim til íslands aftur, og hefir
síðan verið í Hvammi og Reyk-
húsum.
Á meðan að Aðalsteinn dvald-
ist vestra, mun honum hafa
farnast vel, eftir atvikum. En
heyrnardeyfa sú, er hann fyrst
kenndi tíu ára gamall, og síðan
hefir ágerzt með hverju ári, svo
að hann nú heyrir mjög lítið,
nema í gegnum heyrnartæki,
varð þess valdandi, að hánn gat
ekki verið fyllilega samkeppnis-
fær við þá, sem ófatlaðir voru.
Siðan Aðalsteinn kom heim,
hefir hann stundað garðyrkju á
sumrum, en smíðar á vetrum.
Og fyrir nokkrum árum tók
hann land á leigu í Reykhúsum
og byggði sér þar íbúðarhús, þar
sem hann dvelur nú, og farnast
vel.
í frístundum sínum les Aðal-
steinn mikið og fylgist ágætlega
með timanum, og er víða heima,
og mjög frjálslyndur í skoðun-
um.
Heilsan hefir ávallt verið góð,
starfsþráin vakandi og vinnu-
þrekið mikið, svo honum hefir
varla sloppið verk úr hendi.
Hann getur því með góðri sam-
vizku tekið undir með postulan-
um Páli og sagt: „Þessar hendur
hafa unnið fyrir mér.“
Það sem einkennir Aðalstein
sérstaklega, er að mínu áliti
þetta: Hvert starf sem hann
hefir lagt hönd á, hefir hann
unnið í því skyni, að það
gæti verið öðrum til fyrirmyndar
til bættrar fjárhagslegrar af-
komu fyrir hvern einstakling
þjóðfélagsins, og til að auka
manngildi hans og menningu.
Slíkir menn eru vormenn þessa
lands og sannir velgerðarmenn
sinnar þjóðar. Og ef öll þjóðin
væri gegnsýrð af hugsunarhætti
og starfsþrá Aðalsteins Halldórs-
sonar, myndi hver einasti ungur
maður finna einhvern veg til að
afla sér lífsviðurværis á heiðar-
legan hátt, í stað þess að standa
með hendur í vösum og heimta
allt af öðrum, eins og nú er að
komast í tízku og þykir fínt.
Hóla aftur. Þótti mér vænt um
að hafa fengið tækifæri til að
koma á þennan fremsta bæ í
Hjaltadal. — En sólarlítið hlýt-
ur að vera þarna á þessum
fremstu bæjum, sem standa
norðan undir háum fjöllum. Mér
dettur í hug vísa, sem ég lærði
austur í Hornafirði, víst hjá frú
Lovísu í Dilksnesi. Hana hafði
bóndi, sem bjó á Syðra-Firði í
Lóni, ort um bæinn sinn og hún
er svona:
Mikaels frá messudegi
miðrar Góu til,
sólin ekki á sínum vegi
sézt það tímabil.
Hér að þreyja í þessum skugga
þykir mörgum hart.
En samt er á minum sálarglugga
sæmilega bjart.
— En svona er það víst, að
fyrir þann, sem hefir sálar-
gluggann í lagi, er alstaðar nógu
bjart.
Á Hólum las ég fjórum sinn-
um yfir piltunum um daginn,
um garðyrkju fyrst og síðan um
önnur efni, sem ég áleit koma
bændaefnum við að nokkru
leyti. Einnig voru þarna nokkr-
ir aðkomumenn þennan dag.
Þarna á Hólum kynntist ég
gömlum bónda úr nágrenninu,
sem ég get ekki stillt mig um að
minnast dálítið á. Það er Krist-
inn á Skriðulandi í Kolbeins-
dal, Sigurðsson er hann, og
sjötugur að aldri — eða um það.
Kjarnakarl leizt mér að hann
myndi vera, þessi gamli maður,
og margt gat hann sagt mér,
sem ég vissi ekki áður. Og allt
það sagði hann á kjarnyrtu fall-
egu máli, sem ég vildi að ég
hefði mátt hlusta á miklu leng-
ur. Hár vexti er hann og al-
skeggjaður og svo gæti ég hugs-
að mér sankti Pétur, og mætti
Pétur þá vel við una. Við Krist-
inn sváfum í sama herbergi síð-
ustu nóttina á Hólum og bar
margt á góma. Þarna á þessum
slóðum hefir Kristinn víst lifað
æfi sína alla og þekkt vel alla
þá skólastjóra, sem verið hafa
við Hólaskóla síðan hann var
stofnaður, eða um hálfan sjötta
tug ára.
Þegar Kristinn var unglingur,
var til á Hólum gömul, rifin
kirkjuklukka, sem margir kann-
ast við nafnið á. Hún hér Líka-
böng og hringdi sjálfkrafa þeg-
ar lík Jóns Arasonar og sona
hans var flutt heim á staðinn,
svo að hún rifnaði. í tíð Krist-
ins var hún brotin niður í
smástykki, reidd til sjávar á 9
— eða 13 — hestum og seld úr
landi sem gamall málmur og
fékkst önnur og miklu minni
klukka í staðinn. Ég hefi ekki
vitað það fyrr, að hin sögufræga
Líkaböng hafi geymzt fram á
daga þeirra manna, sem enn eru
á lífi. En eyðilegging hennar
hrópar hástöfum um hve sljófir
við íslendingar höfum verið um
varðveizlu verðmætra fornra
gripa. Hefði hin rifna klukka
enn verið til, var ekkert hægara
en að fá gert við hana á ný, svo
að hún geti hljómað á ný yfir
hinum fornhelga Hólastað. En
saga þessarar klukku á að vera
okkur ströng áminning um með-
Þar sem nokkrar af bóknm þeim, sem ég bauð s.l. ár eru
uppseldar, auglýsi ég hér með nýtt tilboð um kaup á
fjölbreyttu heimilisbókasafni fyrir 10 kr. að viðbættu
að eins 1 kr. burðargjaldi, þótt burðargjaldið hafi tvö-
faldazt frá áramótum.
Bœkurnar eru þessar: Steingrímur Thorsteinsson: Ljóðaþ. I. með mynd
(208 bls.), Ljóðaþ. II. með mynd (58), Savntri 2. útg. með mynd (64). Sagan
af Kalaf og keisaradótturinni kinversku (64). Þöglar ástir, eftir Musæus (58),
Sögur frá Alhambra 3. útg. (84). Tvær síðastnefndu bækurnar komu út 1939.
Eftir Axel Thorsteinsson: í leikslok, sögur frá heimsstyrjaldarárunum I., 2.
útg. (148), t leikslok II. (58). Heim, er haustar og nokkrar smásögur aðrar (96).
Þýðingar eftir A. Th.: ítalskar smásögur I. (120). ítalskar smásögur II. (80).
Fegurst á jörð'u og nokkrar smásögur aðrar (96). Greifinn frá Monte Christo
I,—XI. 2. útg. (96). III. b. (192), IV. b. (176), V. b. (80). Skáldsagan Ástarþrá
eftir Margaret Pedler (354). Ævintýri og smásögur með myndum (64). 5. árg.
af Rökkri (samstæðir) 800 bls. Þeim, sem taka þessu tilboði næstu tvo mánuði,
verður ehinig sent: Yfirstandandi árgangur Rökkurs með fylgiritum, en þau
eru: Greifinn frá Monte Christo VII. b., Stríðsfélagar, frásögn frá heims-
styrjaldarárunum eftir A. Th., um 10 arka bók í sama broti og Rökkur, og
ef til vill fleira.
Pantendur sendi meðf. augl. og 10 kr. í peningum og 1 kr. í frímerkjum
í ábyrgðarbréfi (sendið ekki peninga í almennu bréfi) eða sendið 11 kr. í
póstávísun og skrifið á afklippinginn: Sendið mér bœkumar samkv. augl. í
Tímanum 6. jan. — Biðjið ávallt um kvittun fyrir ábyrgðarbréf eða póst-
ávísun, til þess að fá leiðréttingu, ef vanskil verða.
Auglýsing
iiiii suiásölnrO.
Dill’s Best reyktóbak í V2 lbs. blikkd. kr. 8.40 dósin
Do. - y8 — — 2.20 —
Model - -1 — —15.00 —
Do. - IV2 oz. .— — 1.45 —
Prince Albert - Vz lbs. — — 7.65 —
Do. - y8 — — 1.95 —
Do. - — léreftsp. — 1.00 pokinn
May Blossom cigarettur í 20 stk. pökkum — 1.90 pkk.
Virðingarfyllst,
AXEL THORSTEINSSON
Pélagsprentsmiðjuhúsinu (móti Gamla Bíó).
Utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar má leggja allt
að 3% á innkaupsverð fyrir sendingarkostnaði til út-
Ncvillc Chambeiiain
(Framh. af 2. síðu)
í stjórnartíð Mac-
Forsætis- Donalds og Bald-
ráðherrann. wins hafði sú venja
skapazt, að for-
sætisráðherrann lét hina ein-
stöku ráðherra eftirlitslausa og
hafði ekki afskipti af öðru en
allra veigamestu málunum.
Chamberlain var of mikill
starfsmaður til að fylgja þess-
ari reglu. Hann vildi fylgjast
sem bezt með öllu og kynna sér
allt það, sem nokkru máli skipti.
Einkum lagði hann áherzlu á
utanríkismálin, enda voru þau
þýðingarmest á þessum tíma,
þegar ófriðarblikan yfir Evrópu
þykknaði stöðugt.
í þeim málum reis fljótlega á-
greiningur milli hans og utan-
ríkismálaxáðherrans, Anthony
Edens, þess manns, sem megin-
þorri ensku þjóðarinnar trúði
þá mest á sem „komandi mann“,
eins og Englendingar orða það.
Eden hélt því fram, að þýðing-
arlaust væri að semja við ein-
ræðísríkin1, þar sem þau viTtu
enga samninga. Það eina, sem
gilti, væri að setja hnefa á móti
hnefa og friðurinn yrði því að-
eins tryggður, að einræðisherr-
arnir fyndu, að hnefi andstæð-
ingsins væri harðari og þyngri
en þeirra eigin. Þess vegna ætti
að reyna að skapa sem víðtæk-
ust samtök gegn öllum ofbeld-
isverlcum í alþjóðamálum og
Og nú áþessum timamótum æfi
hans flytja vinir hans honum
hjartans þakkir fyrir viðkynn-
inguna og mikið og gott æfistarf
og óska þess, að æfikvöld hans
verði bjart og hlýtt. D. J.
ferð gamalla gripa, þótt ekki séu
það aðrar eins gersemar og
Líkaböng. Stór hafði hún verið
og tók Kristinn það sérstaklega
fram, hve víð hún hefði verið
að neðan, svo að við lá að barm-
ar klukkunnar hefðu verið brett-
ir upp á við. En ekki má ég
víst segja frá fleiru hér, sem
Kristinn sagði mér, því það gæti
verið heil löng grein út af fyrir
sig. Þó get ég ekki á mér setið
með að bæta því við, að meiri
kaffimann hefi ég ekki fyrir
hitt á öllum mínum ferðalög-
um en Kristinn. Við hinir,
fengum ágætis kaffi hjá Sigrúnu
dagana, sem við dvöldum þar,
gott og sterkt, verulega hress-
andi var það. En Kristni bar
hún á sérstakri könnu og hana
átti hann einn og leyfði vist
engu. En svo biksvart kaffi hefi
ég aldrei séð um mína daga
renna fram úr neinum stút.
Hvernig Kristinn fer að komast
af á þessum skömmtunaTtímum
er mér ráðgáta, og væri ég í
landstjórninni þá myndi ég láta
hann fá tífaldan skammt, það
sem eftir er æfi hans. Og vona
svo að hún megi treinast.
Jæja — loksins sofnuðum við
Kristinn, en ekki veit ég hvað
klukkan var þegar það skeði; en
snemma vöknuðum við aftur,
því föstudagsmorguninn skyldi
haldið af stað frá Hólum og ætl-
aði Kristinn að vera með út á
Hofsós. Svo kom frú Sigrún með
kaffikönnuna og svo rann upp
skilnaðarstundin. Ég hefi aldrei
fyrr verið um kyrt á Hólum og
kunni þarna vel við mig. Allt
(Framh. á 4. siðu.)
eftir því, sem slík samtök efld-
ust, myndi tilhneigingin til of-
beldisverkanna hj aðna og
hverfa út sögunni.
Skoðun Chamberlains var sú,
að hægt væri að ná samkomu-
lagi við einræðisríkin, ef þeim
yrði sýnd nægileg tilhliðrunar-
semi, og þess vegna væri órétt-
mætt að reyna ekki að hagnýta
þann möguleika til að skapa
varanlegan frið. Hann hélt þess-
ari stefnu svo fast fram, að
Eden sá sig tilneyddan til að
biðjast lausnar. Mikil andúð
reis þá gegn Chamberlain, sök-
um vinsælda Edens og það er
ekki talið ólíklegt, að Eden
hefði með því að kljúfa í-
haldsflokkinn, getað orsakað
fall stjórnarinnar. En hann
vildi það ekki, þar sem þjóðin
þarfnaðist annars en aukinna
deilna á þessum viðsjárverðu
tímum. Skilnaður þeirra Cham-
berlains og Edens varð án alls
persónulegs fjandskapar og er
það góður vitnisburður fyrir
báða.
Það yrði of langt mál að
rekj a hér viðleitni Chamberlains
til að ná samkomulagi við ein-
ræðisríkin. Það má benda á þrjár
flugferðir til Þýzkalands, Róma-
borgarförina, samninginn við
Ítalíu o. s. frv. Öllum er nú
ljóst, að stefna hans hefiT mis-
heppnazt. Hinu verður heldur
ekki neitað, að hann fylgdi
henni til seinustu stundar af
fullri einlægni og með aðdáun-
arverðri þrautseigju. Hann lét
ekkert aðkast eða ádeilur á sig
fá. Mörgum þótti enski forsæt-
isráðherrann brjóta helzt til
mikið odd af yfirlæti sínu, þegar
hann flaug fyrst til Þýzkalands
og bað um viðtal við Hitler. En
hjá Chamberlain mátti metn-
aðurinn sín minna en viljinn til
þess að reyna að tryggja frið-
inn.
Ef til vill hefði stefna Edens
heppnast. Líkurnar fyrir því
eru þó vissulega ekki miklar. En
hefði henni verið fylgt og styrj-
(Framh. á 4. síðu.)
sölustaðar.
Tóbakseínkasala ríkisins.
Reykjavík. Sími 1249. Simnefnl: Sláturfélag.
Niðarsnðnverksmiðja. — Bjúgnagerð.
Reykhús. — Frystiliús.
Framleiðir og selur I heildsölu og smásölu: Niffursaðið kjöt
og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og allskonar áskurff á brauff,
mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávalt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði. Frosiff kjöt
allskonar, fryst og geymt 1 vélfrystihúsi, eftir fyllstu nútima-
kröfum.
Egg frá Eggjasölusamlagi Reykjavíkur.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar um
allt land.
Timburverzlun
Símn.: Granfuru. Stofnað 1824.
Carl Lundsgade — Köbenhavn.
Afgr. frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar
pantanir og skipsfarma frá Svíþjóð.
S. f. S. og umboðssalar annast pantanir.
— EIK OG EFNI í ÞIEFAR TEL SKIPA. —
84 Margaret Pedler:
há í sjó fram, og myndaði skjólgarð
við þorpið annarsvegar.
„Þetta er Wain Scar,“ sagði Jane, er
hún sá hvert Elizabet horfði. „Finnst
þér ekki þetta allt vera fallegt," bætti
hún við og veifaði hendinni í hring.
Augu Elizabetar ljómuðu.
„Jú, það segi ég satt,“ svaraði hún.
„Og þetta er allt svo — svo dásamlega
enskt. Ég er sannfærð um, að ég læri
fljótt að elska England."
„Það hlýtur að vera skrítið fyrir þig
að koma sem framandi ferðalangur
heim til þíns föðurlands," sagði Jane
glaðlega.
„Já, það er óneitanlega dálítlð æs-
andi. Þegar ég sé einhvers staðar sér-
staklega fallegt landslag, eða eitthvað,
sem er sérlega vel rekið, — eins og
járnbrautirnar hérna til dæmis, þá fer
um mig hálfgerður ættjarðartitringur.“
Jane hló hátt.
„Ég býst við að fólkið, sem vinnur við
járnbrautirnar, yrði þér afar þakklátt
ef það heyrði til þín. Það verður venju-
lega fyrir meiru af ónotum en lofi.“
„Þeir, sem ónotast við járnbrautar-
þjónana hérna, ættu bara að koma til
Ítalíu,“ sagði Elizabet áköf. „Förum við
framhjá Abbey?“ spurði hún svo allt í
einu.
„Nei, Frayne Abbey er lengra frá sjó,“
Laun þess liðna 81
um. Það er að segja, ef við erum öll
nógu grönn.“
Jane kallaðl á burðarkarl, sagðl hon-
um hvert ætti að koma farangri Eliza-
betar og gekk svo á undan þangað, sem
vagninn var. Innan fárra mínútna voru
þær komnar af stað.
„Colin á þennan vagn i raun og
veru,“ hélt Jane áfram. „Ég er meira
gefin fyrir hesta en vagna; ég vil held-
ur að það, sem ég fæst við, sé lifandi.
Hann hefði komið sjálfur á móti þér ef
hann hefði ekki verið með lakara móti
í dag. Ég býst við að þú hafir heyrt talað
um, að hann særðist hættulega í stríð-
inu?“ Elizabet kinkaði kolli og Jane hélt
áfram: „Síðan er hann farlama, og
þegar hann er það, sem ég kalla „lakari“,
þá þolir hann ekki hristinginn í vagn-
inum. Þegar Jane sagði þetta dimmdi
yfir svip hennar, og Elizabet skildi, að
lömun Colins væri systur hans sífellt
sorgarefni.
„Hann hlýtur að taka út þjáningar
ennþá,“ sagði hún. Meðaumkun hennar
var fljót til og hún komst við, þegar
hún sá þessum skugga bregða fyrir 1
svip Jane.
„Stundum. En það er ekki það eina.
Hann á alveg ómögulegt með að stunda
það, sem honum þótti mest gaman að
áður. Honum þótti jafn gaman að hest-