Tíminn - 09.01.1940, Blaðsíða 3

3. Wað
TÍMXN, þriðjudaginn 9. jarnúar 1940
11
A N N A I, L
Dánardæg'ur.
Sigmundur Guðmundsson leik-
fimikennari við Miðbæjarskól-
ann í Reykjavík lézt á Landa-
kotsspítala 27. des. Hann veikt-
ist 19. des. af hálsbólgu, en fékk
síðan blóðeitrun, er dróg hann
svo snögglega til bana.
Sigmundur var fæddur í
Stykkishólmi 8. nóv. 1911. Hann
lauk prófi í Kennaraskólanum
1933 og síðar íþróttakennara-
prófi frá skóla Björns Jakobs-
sonar á Laugarvatni. Eftir það
stundaði hann kennslu í Rvk
og var fastur leikfimikennari
við Miðbæjarskólann síðan 1937.
í félagsmálum tók hann helzt
þátt í starfsemi ungmennafé-
laganna. Var formaður Umf.
Velvakanda í Reykjavík tvö s. 1.
ár og sat síðasta sambandsþing
U. M. F. í.
Umf. Velvakandi stendur fyr-
ir hinum vinsælu farfugla-
fundum, sem sóttir eru af ung-
mennafélögum utan af landi.
Vegna þeirrar starfsemi hefir
hann verið þeim mörgun; kunn-
ur. Sigmundi var ekki gefið að
trana sér fram, heldur kaus
hann mikið fremur að vinna
verk sín í kyrþey. En allir, sem
kynntust honum, báru það
traust til hans, að hann varð oft
og einatt að taka forustuna að
sér, af því félagar hans knúðu
hann til þess.
Hann var duglegur og farsæll
kennari og lagði hina mestu
alúð við öll þau störf, er hann
tókst á hendur. Glaðlegur og
prúður í allri framkomu og
hverjum manni vinsælli. Jarð-
arförin fór fram 5. jan. að við-
stöddu óvenjumiklu fjölmenni,
þegar um jafn ungan mann er
að ræða. Það leyndi sér ekki, að
hann skildi eftir hjá samferða-
mönnunum hugþekkar og var-
anlegar minningar, sem þeim
einum er fært, sem gæddur er
miklum mannkostum — sem er
drengur góður. D. Á.
Afmæli.
María Guðmundsdóttir hús-
freyja að Lundi i Stíflu, varð
sextíu ára 11. desember síðastl.
Hún er fædd að Miðhóli í Sléttu-
hlíð, fluttist með foreldrum
sínum barn að aldri að Háakoti
í Stíflu, ólst þar upp, og vann
í föðurgarði, þar til hún giftist,
árið 1904. María er dóttir Guð-
mundar Pálssonar, er síðast var
prestur að Knappsstöðum í
Stíflu. Móðir hennar, Guðrún
Jónatansdóttir, var gáfuð kona
og kvenskörungur. Eru báðar
þessar ættir kunnar um allt
land, sökum gáfna og orðsnilli,
eins og til dæmis Grímur Thom-
I! E I M I L I Ð
Freyr 12. hefti,
XXXIV. árg.
Fyrir nokkru er út komið sið-
asta hefti 34. árgangs Freys.
Fyrsta og helzta greinin, er eftir
hinn nýja ritstjóra Freys, Árna
G. Eylands, og heitir „Til vest-
urs yfir álana —“. Er hún að
mestu samkvæmt útvarpser-
indi, er Árni flutti í haust,
nokkru eftir heimkomuna frá
Ameríku. Segir hann þar frá
Vesturheimsför sinni, ýmsum
mönnum, sem hann kynntist
þar, og mörgu er fyrir augu bar,
einkum að því er til búnaðar
tók.
Búnaðarrit 53. árg.
Fimmtugasti og þriðji ár-
gangur Búnaðarritsins er fyrir
nokkru kominn út. Efni þess er
mestmegnis skýrslur frá starfs-
mönnum Búnaðarfélagsins og
yfirlit um mál þau, er síðasta
Búnaðarþing hafði til meðferð-
ar. Halldór Pálsson sauðfjár-
ræktarmaður skrifar gi'ein um
hrútasýningarnar haustin 1937
og 1938 og starfsemi sauðfjár-
ræktarbúanna 1936—37 og 1937
-—38. Páll Zóphóníasson gerir
grein fyrir slátruninni síðast-
liðin fimm ár og vænleik dilk-
anna. Loks er skýrsla um jarða-
bótastyrk 1938.
sen í föðurætt og séra Jón á
Bægisá í móðurættina.
Eins og að ofan greinir, giftist
María árið 1904 Sigurði Krist-
jánssyni búfræðing_ ættuðum úr
Svarfaðardal. Fluttist hún þá
með manni sínum til Svarfaðar-
dals og dvöldu þau þar í 2 ár.
Þaðan fluttu þau _að Háakoti og
byrjuðu búskap. í Háakoti bjó
María með manni sínum í 11 ár.
Þá var jörðin seld, en þau treyst-
ust ekki til að kaupa hana, svo
háu verði sem i hana var boðið.
Fluttust þau hjón þá að Lundi.
Árið eftir festu þau kaup á
jörðinni og tóku nú til óspilltra
mála að bæta hana, eins og þau
höfðu áður gert að Háakoti. En
veturinn 1919 missti María mann
sinn. Stóð hún nú ein uppi með
7 börn í ómegð, það elzta á ferm-
ingaraldri, en það yngsta í reif-
um. Það var áður vitað, að María
var hin mesti kvenskörungur, en
við fráfall manns hennar kom
það þó enn betur í ljós, hvílíkum
dugnaði og sálarþreki hún var
gædd.
Hún gafst ekki upp við fráfall
manns síns og leitaði ekki opin-
berrar hjálpar, eins og mörgum
mundi hafa orðið og ámælislaust
var, eins og þá stóð hagur henn-
ar. Skuldir voru miklar en eign-
ir litlar. Hún hélt búskap áfram
upphaf þessa máls, að Eysteinn
Jónsson, fyrrverandi fjármála-
ráðherra, lagði til í fjárlagafrv.
fyrir 1940, að nokkrir tugir af
styrkveitingum til skálda og
listamanna yrðu ekki í fjárlög-
unum bundnir við nafn, og
verðleikar þessara manna bar-
áttuefni á hverju þingi, held-
ur fengi Alþingi menntamála-
xáði allríflega fjárhæð í hendur,
og það skipti fénu síðan milli
verðugra andans manna, án
þess að opinber hjaðningavíg
væru um kosti þeirra og ávirð-
ingar. Þessari breytingu hefir
verið vel tekið, nema í blöðum
kommúnista. Þar hefir bæði í
sumar og vetur orðið vart við
allmikinn ugg um að þessi
ráðabreytni gæti að einhverju
leyti þrengt kost þeirra rit-
höfunda, sem eru um lífsskoðun
og framkvæmdir háðir áróðurs-
deild valdamanna í framandi
stórveldi. Sennilega hefir kvíði
kommúnista í þessu efni farið
vaxandi eftir að þingfulltrúum
kommúnista var svo að segja
vikið úr Alþingi og þjóðin hafði
sýnt fyrirlitningu sína á ó-
drengskap þeirra gagnvart
Finnlandi með hinni almenn-
ustu, verklegu samúð, sem
dæmi eru um á íslandi.
Við aðra umræðu fjárlaganna
hafði meiri hluti Alþingis fall-
izt á skoðun Eysteins Jónssonar,
að úthlutun á styrk til skálda,
rithöfunda og listamanna væri
betur komin hjá menntamála-
ráði heldur en hjá Alþingi
sjálfu. Sókn hinna sjö skálda í
málinu var þess vegna enn ó-
viðkunnanlegri eftir að Alþing
sjálft var búið að lýsa yfir vilja
sínum, gagnstætt óskum hinna
sjálfvöldu leiðbeinenda.
Þegar ég lagði fram frv. um
menntamálaráð og menningar-
sjóð á Alþingi 1928, var gert
ráð fyrir því, sem síðan hefir
haldizt, að fimm manna nefnd,
kosin af Alþingi, hefði milli
handa nokkurt fé til að standa
straum af rannsóknum á nátt-
úru íslands, til að styðja þjóð-
lega bókaútgáfu og til að kaupa
verk íslenzkra listamanna. Nú
sem stendur eru þessum sjóði
tryggðar 50 þúsund króna tekj-
ur, er skiptast jafnt í þessa þrjá
staði. Tilgangur minn með þessu
frv. var að greiða götu andans
manna á íslandi. Mér var vel
kunnugt um, hve sárt Þorvaldur
Thoroddsen hafði fundið til
þess að vera hafður að bitbeini
á Alþingi í sambandi við þann
styrk, sem hann fékk af al-
mannafé til að rannsaka nátt-
úru landsins. Mér voru líka
sæmilega kunnir erfiðleikar ís-
lenzkra málaTa og myndhöggv-
ara, með svo þröngan markað,
sem þeir hafa fyrir verk sín.
Mér var ennfremur mjög vel
kunnugt bókaleysið í þúsundum
fátækra heimila í landinu, sem
verður meir áberandi með
hverju ári, eftir því sem dýrtíð
vex og bækur og bókband verð-
ur dýrara. Lögin um menn-
ingarsjóð og menntamálaráð
voru miðuð við þessar ástæður.
Það var nokkur mótstaða gegn
hugmyndinni í fyrstu. En
reynslan hefir sýnt að rétt var
stefnt í málinu. Alþing hefir
meir og meir aukið verksvið
Tilkynning.
Samkvæmt lögum frá 5. þ. m. um breyting
á lögum nr. 10. 4. apríl 1939 um gengisskrán-
ingu og ýmsar ráðstafanir í því sambandi hef-
ir Kauplagsnefnd reiknað út vísitölu mánað-
anna nóv.—des. 1939, miðaða við að vísitala
framfærslukostnaðar jan.—marz 1939 sé 100.
Reyndist hún vera 12% hærri.
VIÐSKIPTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ.
Bónus
Syrír árin 193 4—3 8
verður greiddur af aðalumboði félagsins, FIRMA ÞÓRÐUR
SVEINSSON & CO., H.F., Reykjavík. Rétt til þátttöku í bónus-
greiðslunní hafa allir þeir, sem hafa skírteini dagsett fyrir 1.
október 1924 og með tölusetningu lægri en 80.000, þar að auki
verður tryggingin að hafa verið í gildi 31. desember 1938. Hafi
skírteinið fallið til greiðslu á árinu 1939, er bónus þegar greidd-
ur. Skírteinunum og síðustu iðgjaldskvittunum verður að fram-
vísa um leið og greiðsla fer fram.
Fyrir tryggingar, sem dagsettar eru eftir 1. október 1924 og
tölusett yfir 80.000, verður bónus greiddur um leið og trygging-
arfjárhæðin fellur í gjalddaga.
Líítryggíngaríél. »Danmark«

Húðir og skinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
að biðja KAUPFÉLAG sitt að koma þessum vörum
í verð. — SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA selur
NAUTGRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKINN,
LAMBSKINN og SELSKINN til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt að
saita, en gera verður það strax að lokinni slátrun.
Fláningu verður að vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóð af skinnunum, bæði úr holdrosa og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum vörum
sem öðrum, borgar sig. —
wwMMiunMWWWWMiiwwMMMWMWMMWWMMiiiure
og hélt ekki aðeins við búinu,
heldur jók það allverulega, jafn-
framt því, sem hún bætti jörðina
að miklum mun. Á þessum árum
lét hún einnig byggja mjög
myndarleg peningshús, og hafði
mesta garðrækt í sveitinni. Nú
í sumar, á þessu sextugasta ári
sínu, byggði hún myndarlegt í-
búðarhús á jörðinni.
Fjögur barna sinna hefir Mar-
ía kostað til náms.
Eins og af líkum má ráða,
hefir ekki verið setið auðum
höndum í Lundi. Öll þau störf og
öll sú umhyggja, sem áður hvíldi
á herðum tveggja samhentra
hjóna, komu á bak hinnar ein-
stæðu ekkju. Öll utanbæjarstörf
varð hún að sjá um og fram-
menntamálaráðs, af því sum
verkefni hafa þótt þar betur
komin heldur en annarstaðar.
Svo er um ráðstöfun styrktar-
fjár til námsmanna, farkost til
útlanda, kaup á listaverkum
fyrir landið, stuðning við nátt-
úrufræðisrannsóknir, og að
lokum bókaútgáfu til að bæta
úr hinum tilfinnanlega bóka-
skorti í efnalitlum heimilum.
Og svo undarlega vill til, að það
er einmitt þessi síðasttalda
starfsemi, bókaútgáfa mennta-
málaráðs, sem sætt hefir rök-
studdri gagnrýni. Pétur Hall-
dórsson bóksali hefir á fundi
þingmanna farið mjög hörðum
orðum um þá útgáfustarfsemi.
Gætti þar að vísu atvinnuhags-
muna að nokkru. Hann hugðist
geta gert mig ábyrgan fyrir
mistökum fyrri ára í þessu efni.
Hann vissi ekki, að hinar óselj-
anlegu og ólesanlegu bækur,
sem menntamálaráð gaf út á
fyrstu starfsáTum sínum, eins
og Gallastríðið, bók Þorbergs
Þórðarsonar um Esperanto, og
doktorsritgerð um Njálu, voru
valdar og gefnar út að tilhlutun
Sigurðar Nordals og hans
skoðanabræðra. Ég ber ábyrgð
á einni bók, og aðeins einni,
sem gefin var út af mennta-
málaráði á þeim tíma. Það er
Lagasafnið. Ég bauð Pétri Hall-
dórssyni á þingmannafundi að
nefna einhverja bók, sem hann
hefði gefið út, sem væri betri
og þjóðnýtari en Lagasafnið.
Hann þagði við, og þegir enn.
Ég býst við að hann eigi eftir
að þegja um þá hluti þá daga
(Framli. á 4. síðu.)
kvæma meðan börnin voru á
æskuskeiði. Aldrei hefir hún
haft ráðsmann, sjálf hefir hún
séð um allar framkvæmdir,
jafnt utan húss sem innan. Hún
hefir áreiðanlega fylgt dyggilega
bendingum Hávamála:
„Ár skal rísa, sás á yrkjendur
fáa, og ganga síns verka á vit;
margt of dvelur þann of morgin
sefr; hálfr es auðr und hvötum“.
V AK A
Á ERINDI TIL ALLRA.
Gerist kaupendur að vandað-
asta tímariti landsins.
VAKA, REYKJAVÍK.
Innheimtumenn!
Vinnið ötullega að innheimtu
og útbreiðslu Tímans í ykkar
sveit. Svarið fljótt bréfum frá
ínnheimtu blaðsins í Reykjavík,
Jg gerið skil til hennar svo fljótt
sem möguleikar leyfa. Tíminn
tít ódýrasta blaðið, sem gefið er
út á íslandi.
Hreinar léreftstuskur
kaupír
Prentsmíðjan Edda,
Liadargötu 1 D.
Kopar,
alumlnlum og fleirl málmar
keyptir í LANDSSMIÐJUNNI.
Kaupendur Tímans
Tilkynniff afgr. blaffsins tafar-
laust ef vanskil verffa á blaffinu.
Mun hún gera allt, sem í hennar
valdi stendur til þess aff bæta
úr því. Blöff, sem skilvísa kaup-
endur vantar, munu verffa send
tafarlaust, séu þau ekki upp-
gengin.
88 Margaret Pedler:
stór, brún, heimabökuð kaka, er Elizabet
hafði aldrei séð á ferðum sínum um
meginlandið. Neðan úr fjörunni heyrð-
ist kliðandi öldugjálfur, og beint á móti,
handan við fjörðinn, gnæfði Wain Scar.
Elizabet setti frá sér bollann og hróp-
aði upp yfir sig af fögnuði:
„Brownleaves er alveg aldáanlegur
staður! Candy lofaði hann ekki nálægt
því nógu mikið.“
Jane brosti.
„Þú gleymir því, að hann hafði Frayne
Abbey alltaf í huganum til samanburð-
ar. Þér mun ekki finnast jafnmikið til
Brownleaves koma, þegar þú hefir séð
þitt eigið heimili.“
„Ég býst þó við, að á Abbey sé mjög
fallegt?“
„Já, ákaflega,“ sagði Jane. „íbúðar-
húsið hefir verið endurnýjað og lagað
eftir nútíma tízku að ýmsu leyti, en
rústir hins gamla klausturs hafa alltaf
verið látnar óhreyfðar. Þær eru dálítinn
spöl frá íbúðarhúsinu og opnar almenn-
ingi einu sinni í viku, þó það sé nú ekki
meira en svo öruggt að ganga um þær
sums staðar. En,“ greip hún allt í einu
fram í fyrir sér, „Candy hefir auðvitað
sagt þér allt af létta um þetta mörgum
sinnum.“
Elizabet hristi höfuðið.
„Nei, það hefir hann ekki gert. Hann
Laun þess liðna 85
svaraði Jane. „Það er í skóginum þarna
að baki okkar, en Brownleaves er ekki
nema hálfa mílu í burtu, hérna neðar
og nær sjónum.“ Jane benti niður með
firðinum, á hólótta ströndina, gegnt
Wain Scar.
Leið þeirra lá niður hallann, í áttina
til sjávar. Innan skamms rann vagninn
inn um gamalt járnhlið, og áfram eftir
krókóttri akbraut. Meðfram akbraut-
inni stóðu tré, en handan þehra snöggir
grasfletir til beggja hliða. Vagninn
nam staðar fyrir framan heldur lágt
tveggja hæða hús. Útlit þess var mjög
viðkunnanlegt og vinalegt. Það var
byggt úr rauðum, gljúpum múrsteini,
og veggirnir voru huldir vafningsviði
meira en til hálfs. Hvítar, rauðar og
bleikar rósir hölluðust upp að veggj-
unum í öllu sínu sumarskrúði. Bleik
blómin á klifurjurtunum voru að
springa út yfir dyrunum. Gluggarnir
voru opnir og inn um þá sá í dökkar
þiljur, en til og frá glampaði á mess-
ing og aðra málma.
Elizabet fann til þess, sem hún hafði
nefnt „ættjarðarástartitring." Ekkert
gat verið jafn enskt og þetta aðlaðandi,
gamla hús. Manni hlaut að finnast að
maður væri að komast heim, þegar
maður sá það.