Tíminn - 30.03.1940, Blaðsíða 4

TÍMJL!V!\, langardaginn 30. marz 1940
35. blatS
140
Ylír landamærin
1. Vísir birtir í fyrradag langa
skammagrein um samneyti Framsókn-
armanna við kommúnista. Tilefnið er
það, að þingmenn Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík hafa gerzt meðflutnings-
menn Einars Olgeirssonar að þings-
ályktunartillögu um innflutning bygg-
ingarefnis. Visi finnst þetta að vonum
höfuðskömm og svívirðing, enda er það
fullkomið brot á þeirri yfirlýsingu þíng-
manna, að þeir teldu þingsetu komm-
únista smánarblett á þinginu. Til þess
að draga athyglina frá þessu, reynir
Vísir að skamma Framsóknarmenn
fyrir samneyti við kommúnista, en það
er bæði tilefnislaust og hefir ekki ann-
an árangur en að auka athyglina á
samvinnu Einars Olgeirssonar og
Reykj avíkurþingmanna Sj álf stæðis-
flokksins.
2. Þessi samvinna Reykjavíkurþing-
manna íhaldsins við Einar Olgeirsson
sannar, að þeir hafa ekkert meint með
þeirri yfirlýsingu sinni, að þeir teldu
þingsetu kommúnistar smán fyrir þing-
ið. Annars gætu þeir ekki haft slíkt
samneyti við kommúnista. Hún sýnir
líka, að Sjálfstæðisflokkurinn meinar
ekkert með baráttu sinni á móti komm-
únistum. Þegar þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins telja sér það gagnlegt, bók-
staflega biðja þeir Einar Olgeirsson um
samvinnu, eins og þeir hafa gert nú.
Eina verklýðsfélagið, Hlíf i Hafnar-
flrði, sem Sjálfstæðisflokkurinn ræður
yfir, er líka áfram í verklýðssambandi
kommúnista. Það er ennþá sú gamla
hugsun rikjandi hjá forráðamönnum
Sjálfstæðisflokksins, að reyna að efla
kommúnismann í laumi og láta hann
veikja verklýðssamtökin og frjálslyndu
flokkana.
3. Kommúnistablaðið segir í gær, að
barátta Framsóknarflokksins fyrir raf-
magnsmálum dreifbýlisins sé ekki til
annars en „að geta látið smáþorp og
jafnvel sveitir fá rafmagn í kosninga-
mútur“. Slíkt er mat kommúnista á
umbótamálum dreifbýlisins.
x+y.
Á að eyðileggja
íslenzkn skógana?
(Framh. af 3. síðu.)
þörf, að auka eftirlit með skóg-
unum.
í sumar siðastliðið gekk ée
um skógarsvæði, sem fyrir tíu
árum stóð í miklum vexti og
blóma. Varð ég heldur felmtr-
uð, er ég sá stór svæði svört yf-
irlits, með blaðlausum og fúnum
trjám.
Mér er sagt, að skógarmaðkur
hafi farið svona með skóginn.
En nú vil ég spyrja: Hafa ekki
mannanna hendur hjálpað til
■nrfcwi-S eyðileggja skóginn?
Það mun sannreynt, að skóg-
armaðkurinn heldur sig helzt í
birtu, eða þar sem skógarnir
eru mjög gisnir.
Ég hefi hvergi séð verulega
skemmd eftir maðkinn þar sem
skógurinn er hæfilega þéttur.
Á Fljótsdalshéraði er talsvert
mikið af skógum, en aðeins einn
friðaður, Hallormsstaðaskógur,
og er hann eins og kunnugt er,
einn fegurstur skógur á land-
inu. Hinir skógarnir eru margir
hart leiknir af ágangi manna og
stór svæði liggja fyrir algerðri
auðn, ef ekkert verður gert til
að sporna við því.
Margt fleira mætti um þetta
mál segja, en ég læt þetta
nægja til að vekja athygli
manna á þessu, og skógræktar-
stjórans fyrst og fremst.
3. febrúaúr 1940.
tJR BÆNIJM
Framsóknarskemmtun
Framsóknarfélögln í Reykjavík halda
skemmtun á Hótel Borg á miðvikudag-
inn 3. apríl. Þar verður spiluð Fram-
sóknarvist, dans og fleira. — Fjöl-
mennið á skemmtunina.
Hitaveitan.
Síðastl. þriðjudag kom hingað skip
með 2000 smál. af efnl tll hitaveitunn-
ar. Alls mun innflutt efni til hitaveit-
unnar verða um 9000 smál. og eru því
um 7000 smál. óinnfluttar. í þessum
farmi var um helmingur af pípum
þeim, sem fara í götulagnir í bænum.
Eru pípurnar þýzkar, en Bretar veittu
undanþágu frá hafnbanninu, sem ann-
ars hindrar allan útflutning írá Þýzka-
landi. — Litið hefir verið unnið við
hitaveituna undanfarið, en nú verður
strax byrjað á pípulagningum og veður
leyfa, og munu margir menn fá þar
vinnu.
Kvöldvaka blaðamanna.
Þriðja og síðasta kvöldvaka blaða-
manna á þessum vetri verður að Hótel
Borg í kvöld. Að kvöldvökum þessum
hefir verið aðsókn mikil i vetur, og er
svo enn, enda vel til skemmtiþáttanna
vandað. Skemmtiatriði þessarar kvöld-
vöku verða: Þáttur úr gamanleik,
Brynjólfur Jóhannesson, Alfred Anr-
ésson og Lárus Ingólfsson syngja gam-
anvísur, Kristmann Guðmundsson les
upp smásögu, Sigfús Halldórsson og
Bára Sigurjónsdóttir syngja og dansa
og loks skemmtir danshljómsveit Jack
Quinets.
Aðrar fréttir.
(Framh. af 1. síðu.)
hafa kosið heldur að yfirgefa
heimili sín og flytja í burtu, en
að komast undir stjórn komm-
únista. Ber þetta þess óræk
merki, hversu heitt Finnar hafa
þráð „frelsun Stalins", en þessir
fólksflutningar valda Finnum
vitanlega geysilegum örðugleik-
um og þurfa þeir áfram á sízt
minni hjálp að halda en áður.
Franska stjómin hefir kvatt
heim alla sendiherra Frakklands
erlendis, og enska stjómin hefir
kvatt heim alla sendiherra Breta
í Balkanlöndum. Er þetta talið
merki þess, að ný stjórnmálaleg
og viðskiptaleg sókn Banda-
manna sé í vændum.
Á fundi yfirherráðs Banda-
manna síðastl. fimmtudag, var
samþykkt að England og Frakk-
land mætti ekki semja frið, án
samþykkis hins aðilans, og að
stríðinu skyldi haldið áfram, unz
búið væri að frelsa þjóðir þær,
sem nú eru undir oki Þjóðverja.
Allir helztu menn ríkisstjórna
Breta og Frakka voru viðstaddir.
Þýzkur kafbátur strandaði í
Noregi síðastl. þriðjudag. Hefir
hann verið kyrrsettur. Bretar
telja, að kafbáturinn hafi átt að
sökkva enskum skipum í norskri
landhelgi, enda hafi Þjóðverjar
gert það áður. Þjóðverjar segja,
að kafbáturinn hafi leitað lands
sökum óveðursskemmda, og sé
því kyrrsetningin óheimil.
Lofthernaður færist nú stöð-
ugt í aukana á vesturvígstöðv-
unum og hafa báðir styrjaldar-
aðilar misst nokkrar flugvélar
undanfarna daga. Sérstaklega
er rómuð framkoma flugmanns
nokkurs frá Nýja-Sjálandi. Hann
hefir skotið niður sex þýzkar
flugvélar. í seinustu viðureign-
inni var flugvél hans skotin
niður, en hann bjargaðist í fall-
hlíf.
Elnar Benedíktsson
(Framh. af 3. siðu.)
nota vín í hófi 1 veizlum og
kynnum við marga af þeim
mönnum, sem hann átti fjár-
skipti við meðan áhrif hans
voru mest í fésýslustarfinu.
Hann orti fagurlega um kosti
vínsins, en þekkti þó snemma
allt eðli þess. í Madrid kann
hann vel áhrifum vínsins, er slær
eldi í mál manna og gefur kasti
augans hvassari odd. Hann full-
yrðir þá, að vínnaðran hafi
hvorki tönn né sporð. Síðan líða
nokkur ár með skini og skúrum.
En í Messunni á Mosfelli hefir
skáldið sterkari orð og gefur vín-
inu heitið „eiturbrunnur“. Og
þegar presturinn ber vínir að
munni sér, þá er drykkurinn
orðinn einasta bölvun og huggun
drykkj umannsins.
Meðan Einar Benediktsson var
á manndómsaldri, virðist hann
hafa notað hið blóðdökka vín
með svipuðum hætti og veizlu-
kærir menn gera í flestum lönd-
um. En eftir leguna í Hamborg
1923 tók að þrengjast um fjár-
haginn og heilsan að bila. Fór
honum þá sem mörgum frænd-
um hans og samlöndum, að
hann neytti víns svo að sann-
reynt var að vínnaðran hafði
bæði tennur og sporð.
Börn þeirra hjóna voru þá öll
uppkomin. Þau höfðu varla verið
nema gestir á íslandi á uppvaxt-
arárunum og leituðu ekki þang-
að heim, nema yngsti sonurinn.
Með vaxandi heilsuleysi og fá-
tækt varð Einar Benediktsson
erfiðari í sambúð. Framan af æfi
var hann að jafnaði glaður og
mildur við allt sitt heimafólk,
en átti þó til að vera mjög ó-
sanngjarn í skiptum við vanda-
fólk og vini. Ungur rithöfundur,
sem var árum saman næstum
daglegur gestur á heimili þeirra
hjóna, og einlægur aðdáandi
skáldsins, sagði að í hvert sinn
sem hjónin deildu, hefði sér
fundizt konan hafa betri mál-
stað.
Þar kom að lokum, eftir að
börnin höfðu yfirgefið heimilið,
að þau' hjón slitu samvistir og
sáust sjaldan eða aldrei tólf'síð-
ustu árin sem skáldið lifði. Frú
Valgerður hafði fengið það hlut-
verk, að vera kona tilkomumesta
og andríkasta manns sinnar
samtíðar, en jafnframt þess ís-
lendings, sem erfiðast var að
gera til hæfis.
Þegar menn lesa ljóð Einars
Benediktssonar, mega menn
minnast þess, að gimsteinar
hans voru dýru verði keyptir. Til
að geta gefið ljóðum sínum dýpt
og þrótt, varð skáldið að fórna
miklu. Þeirra vegna fór hann í
útlegð og víkingaferðir. Þeirra
vegna eignaðist hann aldrei
heimili í eiginlegum skilningi.
Þeirra vegna dreifðist ættbálkur
hans um fjarlæg lönd. Þeirra
vegna gekk hann að lokum einn
og óstuddur út að landamerkj-
um hins glaða jarðlífs, sem hann
hafði unnað svo mjög.
XLVII.
Einar Benediktsson var í raun
og veru fæddur í útlegð vegna
yfirburða sinna og skapgerðar.
Hann var framsýnni og hug-
stærri en samtíðarmenn hans.
Hann gat ekki gert að því að
vera jafnan nokkrum dagleið-
um á undan þjóð sinni. Yfir-
burðir hans urðu honum þránd-
ur í götu á annan hátt. Minni
menn fundu til sársauka í sam-
anburði við þetta undarlega
skáld, sem hafði til að bera svo
marga af þeim eiginleikum, sem
skapa hrifning og aðdáun. —
Minnimáttarkennd samtíðar-
manna olli því, að Einar Bene-
diktsson var aldrei látinn njóta
verðleika sinna meðan hann
lifði.
En auk þess átti Einar Bene-
diktsson sjálfur nokkra sök á
einangrun sinni. Hann horfði
heim yfir landið úr fjarlægð eins
og Grettir, er hann leit yfir frið-
sælar byggðir af brúnum hárra
fjalla. Jafnvel hinir þróttmestu
útlagar þrá líf hversdagsfólksins
í byggðinni. Einar Benediktsson,
gat aldrei til fulls gleymt þvl,
að hann hefði átt að geta verið
forustumaður landa sinna víðar
en í heimi bókmenntanna. Hon-
um þótti skáldbróðir sinn, Hann-
es Hafstein, að sumu leyti taka
þann sess, sem hefði borið syni
Benedikts Sveinssonar. Margir
þættir runnu saman í beiskju
hans og kuldalegri gagnrýni.
Honum fannst fátt um samtíð-
arskáldin, nema sr. Matthías
Jochumsson. En alveg sérstak-
lega skaut hann beittum örvum
að þeim íslendingum, sem ortu
á útlendu máli og náðu allmik-
illi frægð fyrir verk sín. Hann
var engu síður harður í dómum
um íslenzka stjórnmálamenn,
nema Benedikt Sveinsson yngri.
Jón Sigurðsson var jafnvel ekki
undanþeginn spjótalögum Ein-
ars Benediktssonar, og voru þó
tilefni lítil. í sama flokki og
skáld og stjórnmálamenn taldi
hann ritdómara og bókmennta-
fræðinga, og engu síður þá, sem
voru honum mjög vinveittir. En
hann gat ekki annað en dáðst
að andríki og skáldlegum þrótti
Matthíasar Jochumssonar og í
Benedikts Sveinssyni fann hann
meiri einlægni og fórnarvilja í
baráttunni fyrir réttindum
landsins, heldur en hann þótt-
ist verða var við hjá öðrum for-
ystumönnum sinnar samtíðar.
Gagnrýni Einars Benedikts-
sonar á samtíðarmönnum hans
var venjulega í einu bitur og
frámunaiega ósanngjörn. En
hann þekkti jafnaldra sína, og
ekki sízt veilur þeirra. Áfellis-
dómar hans voru þungir eins og
haglélin í Ameríku, sem vara
stundum ekki nema nokkur
augnablik en fella þó kornöxin
svo, að þau eiga sér ekki framar
viðreisnarvon.
Þegar Einar Benediktsson
horfði úr fjarlægð heim til ætt-
jarðarinnar þótti honum landið
gott og kynstofninn mikilhæfur.
Hann trúði þjóðinni til stór-
virkja, að ummynda landið
sjálft, eignast Grænland að
nýju og gera það auðlind ís-
lendinga. Hann taldi, að heim-
urinn stæði opinn djörfum vík-
ingum, einkum hin þéttbyggðu
menningarlönd, þar sem hann
hafði gerzt væringi. Með for-
dæmi sínu hafði hann bent á
þá leið, sem jafnan hlaut að
vera fær íslenzkum yfirburða--
mönnum. Þessi oftrú á íslenzka
kynþættinum kemur glögglega
fram í fánakvæðinu. Skáldinu
er ekki nóg að lýsa því, að þjóð
hans sé sterk. í augum hans er
hún líka stór. Það var draum-
sýn skáldsins. Þannig vildi hann
mega líta á landa sína.
En foringjar þjóðarinnar voru
að dómi Einars Benediktssonar
mesta hindrun á eðlilegum
framavegi íslendinga. Hann
gerði í þessu efni harðar kröfur.
Samanburður við hæfileika hans
sjálfs var öðrum erfiður. Auk
þess voru foringjarnir með hina
seinfæru, og að honum fannst
ófullkomnu, stjórn á málefnum
landsins, beinlínis hindrun þess,
að þjóðin fengi að njóta með-
fæddra krafta.
Einar Benediktsson hafði í
ljóðum sínum lagt mikla stund
á að skýra þá trú vísindanna,
að efnið gæti myndbreytzt í
orku, og öðlazt þar nýjan ódauð-
leika. Hann varð sjálfur með
nokkrum hætti sönnun þessarar
kenningar. í honum bjuggu þær
sálarlegu andstæður, sem höfðu
valdið skilnaði föður hans og
móður. Þessar andstæður voru
valdar að tvískiptingunni í hans
eigin sál, og lánleysi hans í verk-
legum athöfnum. En í ljóðagerð
hans kom að lokum fram súsam-
Austfirzk kona.
210 Margaret Pedler:
hefði hlotið hina föðurlegu blessun og
gæti verið opinber.
Jane var búin að gefa hænsnunum
og komin inn í búr. Hendur hennar
kepptust við að strokka, þvo og salta
smjör, en hugsanir hennar snerust um
það sama og hugsanir Maitlands. Hún
sá allt illt við þessa leynilegu trúlofun,
og hún óskaði þess innilega, að hún
hefði einhvern hjá sér, sem hún gæti
talað um þetta við og þegið ráð af. Hún
hefði getað flúið til Colins ef öðru vísi
hefði staðið á, en trúlofun Elizabetar
hefði hún sízt af öllu viljað ræða við
hann.
„Því í fjandanum kemur Candy ekki
heim?“ sagði hún upphátt og lamdi tré-
spaðanum í smjörið fyrir framan sig,
sem hún var að skipta í punds- og hálf-
pundstöflur áður en hún seldi það.
Jane hafði varla sleppt orðinu þeg-
ar hún tók eftir því, að skuggi féll á
hvítar gólfflísarnar. Hún leit hvatlega
við og sá þá að Sutherland stóð í dyr-
unum. Hann var í óhemju stórum og
þykkum ferðafrakka og úti heyrðist
taktfast ganghljóðið í bifreið hans.
Jane var innilega fegin að sjá hann.
„Góðan dag, spekingur. Mér þykir verst
að ég er ekkert annað en smjör um
hendurnar, svo að ég get ekki heílsað
þér með handabandi."
Laun þess liðna 211
Sutherland leit brosandi á smjörugar
hendurnar, sem hún rétti að honum.
„Ég veTð að játa, að ég er alveg á
sama máli. Ég sé, að þú átt þarna meira
en lítið smjör,“ hélt hann áfram og leit
með velþóknan á gullna dyngjuna, sem
Jane var að fást við. „Hvernig tekst þér
að láta kýrnar þínar gera svona mikið
gagn? Þær virðast aldrei standa geldar.“
„Ég gef þeim gott fóður og mjólka
þær reglulega,“ svaraði Jane. „Ég legg
jafnvel ennþá meiri áherzlu á það síð-
arnefnda. Þessa dagana hefi ég óvenju
mikla mjólk. Bezta kýrin mín er fyrir
skömmu borin og ég færði kaupmann-
inum kálfinn, vitanlega gegn „sann-
virði“ í peningum. Vildir þú annars ekki
fá pund af hinu þekkta Brownleaves-
smjöri með þér heim í þína einmana-
legu piparsveinsíbúð?" bætti hún glað-
lega við.
„Jú, það segi ég satt. Ég neita aldrei
því, sem er vel boðið, og eins og þú veizt,
er ég sérstaklega hrifinn af smjörinu
þínu.“
. Jane bjó til laglega töflu, þrykkti á
hana merki, vafði hana vandlega inn-
an i smjörpappír og rétti Sutherland.
Sutherland tók á móti töflunni með
annarri hendinni en kafaði í öðrum
frakkavasanum með hinni. Loksins kom
"“^'^—^’OAMLA BÍÓ—
Honolulu
Skemmtileg og íburðamik-
il amerísk dans og söngva-
mynd.
Aðalhlutverkin leika:
ELEANOR POWELL,
ROBERT YOUNG
og skopleikaranir
GEORGE BURNS og
GRACIE ALLAN.
NÝJA BÍÓ
tiTLAGIM
JESSE JAMES
Söguleg stórmynd frá Fox
| um frægustu og alræmd-
] ustu útilegumenn Ameríku,
bræðurnar Frank og Jesse
James og félaga þeirra, er
hraktir voru með ofbeldi
frá búum sínum og í hefnd-
arskyni gerðust ræningjar.
Aðalhlutverkin leika:
Tyrone Power, Nancy KeUy
og Henry Fonda.
Myndin er tekin í eðlileg-
um litum.
Börn fá ekki aðgang.
-c — >i ■■■ n — n ir—
Dýrmætasta höllin, sem maðurinn
býr í hér á jörðinn, er líkaminn.
ÍRSSéTTASICÓLIIVJV Á ÁLAFOSSI
starfar í sumar, eins og að undanförnu, Júní, Júlí, ágúst. Kennt
verður fullkomin líkamsrækt. Sérstök áhersla verður lögð á það,
að kenna börnunum fagurt líf! Þeir foreldrar, sem hugsa sér
að senda börn sín á skólann, og hafa ekki þegar ákveðið sig, tali
við mig sem fyrst.
Sigurjjón Pétursson, Álafossi.
eining hinna meðfæddu kosta,
sem aldrei gat notið sín í heimi
veTuleikans. Áhugamál Bene-
dikts Sveinssonar og Einars son-
ar hans: stjórnarskrá, háskóli og
háskólabygging, togarar, fossa-
virkjanir, námugröftur, járn-
brautir og hafnargerðir urðu
aldrei að framkvæmd í höndum
þeirra feðga. En andi þessara
stórvirkja lifir í ljóðum Einars
Benediktssonar Honum varð þar
að þeirri trú, sem hann lýsti með
svo mikill hrifningu í kvæðinu
Kvöld í Róm:
Perlan ódauðlega í hugans hafi
hefjast skal af rústum þjóða og landa.
Sökkvi jarðarknörr í myrkva marinn
myndasmíðar andans skulu standa.
XLVIII.
Æfisaga Einars Benediktsson-
ar er í tveim þáttum. Annan
mætti kenna við fegurð og gæði
Elliðavatns. Hinn við auðnir og
einangrun Herdísarvíkur. Fyrstu
sextíu árin af æfi skáldsins eru
hrífandi æfintýri: Glæsilegur
námsferill, margvíslegir per-
sónulegir sigi'ar, fjölþætt lífs-
reynsla, mikil frægð og frami.
Öll þessi mörgu ár hefir Einar
Benediktsson ástæðu til að
þakka örlátri veröld ríkulegar
gjafir.
En þegar líður að kvöldi verð-
ur mikil breyting á högum hans.
í ofurmóði æskunnar hafði hann
eitt sinn óskað að standa aleinn
á beru svæði. Nú varð þessi ósk
að veruleika. Hann missti heils-
una, hina fáu vini, auð sinn, og
Leikfélatf ttetfhjjavíkur
„Fjalla-Eyvíndur"
Sýning annaff kvöld
kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 4
til 7 í dag og eftir kl. 1 á morgun.
Flokksstarfsemi
(Framh. af 1. síðu.)
þeir vilja leggja að velli. En samt
njóta þessir menn, þrátt fyrir
viðhorf sitt til hins stjórnfrjálsa
skipulags, afarmikillar verndar
og hlunninda, sem fylgismönn-
um ,parlamentarismans‘ er neit-
að um í þeim löndum, sem hafa
afnumið persónufrelsi, grið
heimilanna og þingræðisstjórn."
jafnvel sjálfa skáldgáfuna.
Vandamenn hans voru dreifðir
um mörg og fjarlæg lönd. Ör-
lögin báru hann nú að nokk-
urskonar Elínarey. Maðurinn,
sem hafði þráð sólrík lönd, fjöl-
menni, stórar borgir, og marg-
breytt líf í höfuðbæjum heims-
menningarinnar, beið nú dauð-
ans í einmanalegasta og af-
skekktasta höfuðbóliáíslandi.En
í lífi Einars Benediktssonar var
dauðinn þýðingarlitill atburður.
Andi hans lifir í listaverkum
hans, meðan þeir menn, sem
Þyggja ísland, skilja þá tungu,
sem hann unni heitast og virti
mest. J. J.