Tíminn - 18.04.1940, Blaðsíða 3

43. blað
TÍMIN>, fimmtadagmn 18. apríl 1940
ÍÞRÓTTIR
Handkuattleiksmót
f. S. t
Fyrra hluta þessa mánaðar
stóð yfir mót í handknattleik á
vegum íþróttasambands íslands.
Kepptu tveir flokkar karla og
einn kvennaflokkur.
f kvennaflokki bar sveit
Ármanns sigur úr býtum, hlaut
4 stig og skoraði 43 mörk gegn
14. Voru í sveitinni Margrét
Ólafsdóttir, Svafa Jóhannsdótt-
ir, Fanney Halldórsdóttir, Guð-
ný Þórðardóttir, Ragnheiður
Böðvarsdóttir og Hulda Jó-
hannsdóttir. Sveit Hauka í
Hafnarfirði fékk 2 stig, en í R.
ekkert.
í öðrum flokki karla voru
keppendur frá fjórum félögum.
Sigruðu þar Valsmenn með 6
stigum. Skoruðu þeir 62 mörk
gegn 37. í þeirri sveit voru
Ingólfur Steinsson, Anton Er-
lendsson, Ólafur Jensen, Geir
Guðmundsson, Árni Kj artans-
son og Sveinn Sveinsson. Vík-
ingur fékk 4 stig, í. R. 2 og Fram
ekkert.
í fyrsta flokki bar Valur einn-
ig sigur úr býtum og hlaut 10
stig, en skoraði 140 mörk gegn
74. Voru sigurvegararnir Egill
Kristbjörnsson, Anton Erlends-
son, Frímann Helgason, Sigurð-
ur Ólafsson, Geir Guðmunds-
son og Grímar Jónsson.
Háskólanemendur fengu 8
stig og skoxuðu 142 mörk gegn
70, Haukar 6 stig og 117 mörk
B Æ K U R
Skinfaxi.
1. hefti ársins 1940 er nýkom-
ið út. Með þessu hefti byrjar
þetta góðkunna tímarit ung-
mennafélaga íslands fjórða ára-
tuginn. í heftið skrifar Richard
Beck um Einar Benedikasson.
Halldór Kristjánsson birtir
kvæði og skrifar ritgerð, er heit-
ir Gildi hugsjóna. Ritgerð er
þarna eftir Guðm. Davíðsson:
Trjáplöntun á víðavangi,
Bjartmar Guðmundsson á
Sandi: Að norðan. Kvæði eftir
Guðmund Illugason: Afmælis-
kveðja til Vigfúsar Guðmunds-
sonar. Ritgerð eftir Pétur Gísla-
son: Sambandsmál íslands og
Danmerkur. EinaT Kristjánsson:
Vestfirzku félögin. Ritstjórinn,
Aðalsteinn Sigmundsson, skrif-
ar grein um íþróttalögin og Vig-
fús Guðmundsson fimmtugan,
og ýmsar smærri greinar eru
eftir hann og fleiTi í ritinu.
Það sem Tíminn vill sérstak-
lega vekja athygli á í þessu
Skinfaxahefti, er greinin eftir
Guðm. Davíðsson: Trjáplöntun
á víðavangi. Skiptist hún í fjóra
kafla: I. Haustvinna. Undir-
búningur. II. Vorvinna. Gróð-
ursetning. III. Trjáfræsáning.
IV. Samvinnutrjárækt. Tillög-
ur. Eru í greininni margar á-
gætar leiðbeiningar um trjá-
rækt og nauðsynlegar þeim, er
eitthvað vinna að henni. En
vonandi vilja ekki aðeins allir
ungmennafélagar hlúa að skóg-
rækt, heldur líka fjölda margir
gegn 104, Víkingar 112 mörk,agrjr gn tajsvert 0ft mun það
gegn 111 og hlutu 4 stig, Fram
fékk 2 stig og skoraði 80 mörk
gegn 146 og í. R. setti 73 mörk
gegn 161, en hlaut ekkert stig.
Skrifstofa
Framsóknarflokksins
I Reykjavík
Framsóknarmenn utan af
landi, sem koma til Reykja-
víkur, ættu alltaf að koma
á skrifstofuna, þegar þeir
geta komið því við. Það er
nauðsynlegt fyrir flokks-
starfsemina, og skrifstof-
unni er mjög mikils virði
að hafa samband við sem
flesta flokksmenn utan af
landi.
Framsóknarmenn! Munið að
Lindargötu 1 D.
koma á flokksskrifstofuna á
Kopar,
aluminium og fleiri málmar
keyptir í LANDSSMIÐJUNNI.
að kenna fákunnáttu, hve erf-
iðlega gengur að rækta trjá-
gróður víðsvegar á landinu.
Koma því þessar leiðbeiningar
í góðar þarfir. Og eru menn
hvattir til þess að kynna sér
þær um leið og þeir eru eggjaðir
„grænum skógi að skrýða skrið-
ur berar, sendna strönd“.
Kaupendur Tímans
Tilkynnið afgr. blaðsins tafar-
laust ef vanskil verða á blaðinu.
Mun hún gera allt, scm í hennar
valdi stendur til þess að bæta
úr því. Blöð, sem skilvísa kaup-
endur vantar, munu verða send
tafarlaust, séu þau ekki upp-
gengin.
Hreinar
léreftstnskor
kaupir
Frcntsmiðjan Edda
Lindargötu 1D.
málið. Bækurnar gengu frá
manni til manns og skildu eftir
nýjar hugsanir, nýjan hugsun-
arhátt. Aðaleinkenni hins nýja
anda, sem fór um sveitirnar, var
hin bjarta lifstrú, trúin á batn-
andi heim, á þróunina í náttúr-
unni og mannlífinu. Þessi trú
náði til fleiri en þeirra, sem mest
lásu. Á henni voru byggð hin
margvíslegu félagssamtök
bænda. Hún var kjölfestan í
hinum nýju hafskipum útvegs-
bændanna inn við Eyjafjörð.
Hún var oft hinn eini auður
-vesturfaxans. Stephan G. Steph-
ansson flutti úr innsta afdal
Þingeyjarsýslu, vestur yfir haf-
ið að ströndum Leifs heppna,
vestur yfir hin miklu vötn
og sléttur, vestur í Klettafjöllin,
snauður allra veraldargæða að
heiman og förina á enda. En úr
afdalnum þingeyska tók hann
með sér trúna á þróunina, sam-
úðina með öllu lifandi. Þessa
heimanfylgju skildi hann aldTei
við sig, heldur jók og ávaxtaði
í þúsund kvæðum. Hann skóp
úr þessum lífsskoðunum gull og
gímsteina, sem geymd munu
meðan íslenzk tunga lifir, þótt
hásæti konunga og heimsvelda
hrynji.
IV.
Jónas Jónsson er, eins og
kunnugt er, fæddur og uppal-
inn að Hriflu í Ljósavatnshreppi
1885. Ætt hans er alkunn, svo-
kölluð Sýrnesætt, og lengra
fram Krossafellsætt út Eyja-
firði, en þaðan er runninn fjöldi
mikilla gáfumanna og skálda,
svo sem Jónas Hallgrímsson,
Jóhann Sigurjónsson, Davíð
Stefánsson, Ólafur Davíðsson o.
fl. Annar ættbálkur, sem að
Jónasi stendur, er svo nefnd
Illugaætt. Af þeim ættbálki eru
margir þeir Þingeyingar, er mest
hefir að kveðið í seinni tíð, þar
á meðal nokkrir þeirra, sem
kunnir eru fyrir ljóðagerð.
Foreldrar Jónasar Jónssonar
voru að vísu fátækir einyrkjar
en þó bjargálna, fremur veitandi
en þiggjandi. Þau voru þre
menningar að ætt, og samhent
um öll störf og úrræði. Fé-
lagslífinu í sveit J. J. hefir áður
verið lýst í Tímanum í vetur.
Skömmu eftir aldamótin lagði
Jónas úr föðurgarði. Veganestið
voru engir fjármunir, en góðar
erfðir margra kynslóða list
hneigðra, gáfaðra og skáld
hneigðra forfeðra, uppeldi við
vinnu í frjálsri náttúru í sveit,
þar sem félagshneigð og samúð
hafði kennt að meta hinn fá
tæka jafnt hinum ríka, og fé
lagsskapur framgjamra æsku-
manna hafði unnið mikið end-
urreisnarstarf. Fyrsta skóla-
gangan var til Hjaltalíns á Ak-
ureyri, hins ramíslenzka ensk-
mennta göfugmennis. Seinni
vetur Jónasar var Stefán meist-
ari tekinn við skólastjórn, hið
mikla glæsimenni og mesti nátt-
úrufræðingur allra íslenzkra
skólamanna á sinni tíð. Enginn
vafi er á, að Jónas Jónsson hefir
orðið fyrir varanlegum áhrifum
af báðum þessum kennurum
sínum.
Þegar J. J. hafði lokið námi á
Akureyri var hann einn vetur
kennari að Ljósavatni, heima í
sveit sinni. Skólinn stóð í þrjá
171
mánuði og voru nemendur um
20. Einn þeiTra var sá, sem þetta
ritar. Öllum okkur er sá vetur í
fersku minni. Ekki var hægt að
fara vítt um lendur þekkingar-
innar. En þar voru opnuð þús-
und híið, gefið útsýni í fjarsk-
ann, til undralanda, vakið til
umhugsunar, ekki ofmettað, eða
drukkið til botns, ekki svalað,
heldur vakinn þorsti eftir meiri
fróðleik. Einkenni kennarans
finn ég nú, að var hin sterka
lífstrú, samúð með öllu lifandi
í nútíð og fortíð. Allt, sem sagt
var og kennt, var skýrt og raun-
hæft, en þó stundum varpað yf-
ir hlutina draumfögru litskrúði
hins skáldhneigða unga hug-
sjónamanns. Mikilmenni sög-
unnar komu ekki til okkar með
Dyrnikórónu ártala og flókins
vígslóða, heldur sem óbreyttir
menn með kostum og göllum.
Náttúrufræðin var frásagnir
um lifandi dýr og jurtir. Eftir
grasasafni kennarans lærðum
við að þekkja grösin í nágrenni
okkar. Næsta haust áttu mörg
okkar gott grasasafn.
Eftir þennan vetur hefst hin
langa námsferð J. J. um Norð-
urlönd, Bretland og Frakkland.
V.
Áður en J. J. fór í námsför
sína, hafði hann unnið að stofn
un ungmennafélags heima í
sveit sinni, og voru ungmenna-
félög þar að rísa sem örast á
næstu árum. Ungmennafélögin
voru orðin máttug, mannmörg
og öflug víðsvegar um land, er
hann kom aftur. Þau voru sterk-
asta æskulýðshreyfingin, sem
nokkru sinni hefir gripið þjóð-
ina, borin uppi af hinni sterku,
breiðu öldu lífstrúar og áhuga,
er snart æskuna, er þróunar-
kenning varð henni að lifanda
trúarbrögðum. Þá var gaman
að vera ungur, og raunar urðu
flestir ungmennafélagar svo
djúpt gripnir,að þeir eru sér þess
ekki enn þá meðvitandi, að
æskan sé horfin,þótt fimmtugs-
afmælin þjóti nú yfir fylking
þeirra sem haglél, þessi árin.
Slíkar hreyfingar kalla ætíð
fram sína foringja, sem eru
þeim svo nátengdir, að um það
er deilt, hvort að þeir hafa
skapað hreyfinguna, eða hreyf-
ingin þá, en sannleikurinn er
oftast sá, að sterkasti persónu-
leikinn ræður hverra hafna er
leitað, ræður ferðinni, en aldan
sjálf ber fley allra samferða-
mannanna uppi og áfram.
J. J. varð eftir heimkomuna
ritstjóri að litlu blaði, „Skin-
faxa“, sem ungmennafélögin
gáfu út 12 sinnum á ári. Hann
vann það starf í hjáverkum,
nær launalaust. — Blaðið var
„ópólitiskt“, enginn gat séð
hvort ritstjórinn var „heima-
stjórnarmaður" eða „sjálfstæð-
ismaður". „Fyrirvarar" og „eft-
irvarar" þeirra tíma voru ekki
einu sinni nefndir á nafn. Og
þó markar útgáfa þessa litla
blaðs tímamót í stjórnmálasög-
unni. Það veldur miklu ölduróti.
Fáir láta sig það litlu skipta.
Sumir góðir, gamlir bændur
köstuðu blaðinu í ofninn. Aðrir
létu binda það í vandað band
og geymdu það á hillunni við
hliðina á biblíunni. En æskan
lét það ekki rykfalla. „Skin-
faxi“ varð Fjölnir sinna tíma.
Kenningar hans fóru sem morg-
unblær yfir landið. Meginstofn
„Vordaga" eru greinar J. J. út
Skinfaxa. Ekki úrval, heldur
nær allar. Ritstjórinn varð for-
ingi sterkrar þjóðlífshreyfing-
aT. Hvaða boðskap hafði hann
að flytja?
Sálarfræði og
krisftíndómur
(Framh. af 2. síðuj
héraðsskólunum. Hefir Jónas
Jónsson unnið mest að þeim
umbótum og er það mjög lofs-
vert.
En er ekki kristindóminum
enn ætlað of lítið rúm í skólun-
um?
Það er alveg vafalaust. Þar
sem höfuðhlutverk skólanna
allTa hlýtur þó að vera, að þroska
nemendurnar sem mest að
manngildi, og gera þá sem bezta
þjóðfélagsþegna, jafnframt því,
sem þeir nema ýmsa sérfræði.
í kristnu landi verður ekki um
það deilt, að kenning Krists
felur í sér þau áhrif, sem mest
horfa til mannbóta. Því er ein-
kennilega hljótt um hana í
skólunum.
Það er illt til þess að vita, að
íslenzkir stúdentar hafi ekki
lesið Heimskringlu. Hitt er þó
enn verra og eftirtektarverðara,
að menn skuli geta orðið svo
stúdentar og kandidatar, að þeir
hafi aldrei rent augunum yfir
nema ef vera skyldi lítinn hluta
af Nýja testamentinu. Og mörg
skólaárin líða svo, að hugur
nemendanna er ekkert leiddur
í þá átt — oft öllu heldur hið
gagnstæða. Og svo furða menn
sig á áhrifaleysi kristindómsins
með þjóðinni.
Bók sú, sem hér hefir lítillega
verið gerð að umtalsefni, ætti
ásamt mörgu öðru, er yfirstand-
andi tímar hljóta að vekja til
umhugsunar um, að knýja fram
þá spurningu, hvort kristindóm-
uTinn eigi ekki meira erindi í
skóla landsins en raun gefur nú
vitni.
Og þá er vel, ef skólamenn-
irnir svara henni játandi, en
valdhafarnir breyta hér um til
bóta.
Gunnar Ámason
frá Skútustöðum.
heiminn aðeins gegnum danskt
gler. Allar samgöngur og við-
skipti kræki framhjá stórþjóðum
gegnum Danmörku. Við gjöld-
um Dönum stórfé, svo miljónum
nemi árlega í viðskiptaálagn-
ingu þeirra, okurháum flutn-
ingsgjöldum, alveg að óþörfu.
Okkur liggi lang mest á því að,
byggja upp hina innri menn-
ingu, þar séum við einráðir.
Næstu kaflar í þessum greina-
flokki eru samanburðir á sveita-
lífi og bæjalífi. Hann rekur
náttúrulögmál þróunarinnar,
sem sannar að andlegur og lík-
amlegur styrkur vex við á-
reynslu. Hann sýnir hvernig
margbreytni íslenzka sveitalífs-
ins hljóti að þroska og.styrkja
alla hæfileika og krafta líkama
og sálar hjá unglingum, miklu
betur en .nokkurt bæjalíf, eða
nokkurt erlent sveitalíf.
Þessu næst er rakið, hvernig
auðugar ættir og yfirstéttir eyð-
ast og visna af iðjuleysi líkt og
óþörf líffæri, en kyrkingur komi
í hinn þrælkaða múg af skorti.
Þetta hefir margsinnis endur-
tekist í sögunni og valdið hruni
hinna stærstu menningarríkja
(Framh. á 4. síðuj
Eftirtaldar vörur
höfum víð venjulega ftil sölu:
Frosið kindakjöt aí
dilkum - sauðum - ám.
Nýftft og f rosið nauftakjöft
Svínakjöt,
l’rvals saltkjjöt,
Ágætt kaugikjöt,
Smjör,
Ostar,
Smjörliki,
Mör,
Tólg,
Svið,
Lifur,
Marðfisk,
Fjiallagrös
S^!®w liJL.
Veggíóðursverzlun
hefi ég opnað í Hafnarstræti 5, við hliðina á „Glæsi“. Aðaláhersla
lögð á vandaðar vörur, sanngjarnt verð og liðlega afgreiðslu. —
Verzlunin annast alla vinnu veggfóðraraiðninni tilheyrandi. Að-
eins fagmenn við vinnuna.
VICTOR KR. HELGASON
Sími 5315.
Hafnarstræti 5.
Heimasími 3456.
Bóudi Kaupir j?iB búnaðarblaðið FRIÍY?
244
Margaret Pedler:
Laun þess liðna
241
VI.
Greinaflokkur í Skinfaxa
nefnist „Dagarnir líða“. Flokk-
urinn hefst með því, að hin
dauða togstreita stjórnmála-
manna samtíðarinnar, er kruf-
in. í öllu þjarkinu þokar ekki
„eitt hænufet fyrir Dönum“.
Flestir eru stjórnmálamennirn-
ir „Danafjendur í orði, en Dana-
vinir á borði“. Þeir sjái aðeins
lagaböndin, sem leysa þarf, en
gæta þess ekki, að stjórnarfars-
legt sjálfstæði sé fánýtt, ef það
byggist ekki innra sjálfstæði í
hverskonar menningu, atvinnu,
samgöngum og viðskiptum.
„Danafjendur“ í orði, dái allt,
sem danskt er, geri okkur að
aumustu taglhnýtingum Dana.
Enginn háskóli jafnist á við
hinn danska í þeirra augum. Öll
önnur menning sé þaðan sótt.
Danska eina sambandsmálið við
umheiminn. Danskar bókmennt-
ir séu einráðar. Við sjáum um-
fortíð hans, eða halda mér í skefjum.“
„Það myndi áreiðanlega knésetja
hann,“ spurði Jane dálítið áköf.
Sutherland leit alvarlega á hana. „Já,
tvímælalaust.“
Jane sat um stund þegjandi. Svo sagði
hún með hægð:
„Þarna kemur einnig til greina heil-
indi þín gagnvart vini þínum, herra
Brown?“
„Já, og það atriðið er ef til vill engu
veigaminna en hitt,“ svaraði Suther-
land alvarlega.
„Það er ákaflega erfitt að leggja ráð
í þessu máli,“ sagði Jane og gretti sig
. vandræðalega. „Ef þú vilt vera réttlát-
ur við annan þeirra, þá ert þú nauð-
beygður til að fórna hinum á hvora
sveifina, sem þú hallast. Annað hvort
verður þú að leggja aftur á herðar
Robinson vesalingnum allan þungann
af hans gömlu syndum, eða þú verður að
horfa þegjandi á að Brown takist það
á hendur, sem þú ættir að vara hann
við.“
„Já, þetta er hreinasta sjálfhelda.“
Jane sat langa stund þegjandi og
starði í eldinn, en Sutherland horfði
hugsandi á hana. í andlitssvip hennar
gat hann lesið mikið af hinum áköfu,
stríðandi hugsunum. Sjálfur hafði hann
gefist upp við að komast að niðurstöðu.
dæmis hvers vegna þér leizt vel á mig.“
Fjóla varð á einu andartaki eins og
hún átti að sér. Það brást ekki, að það
hafði djúp áhrif á hana, ef áfrýjað
var til hennar kvenlegu tilfinninga.
„Ó, þú ert alveg óþolandi," sagði hún
og leit á hann með töfrandi brosi.
Þetta var alveg eins og kurr í skógar-
dúfu. Sutherland brosti með sjálfum
sér, íbyggnu, gleðisnauðu brosi. Það var
svo auðséð, að þessi fagra og ofdáða
kona, hafði alveg takmarkalaust vald
yfir Frayne. Læknirinn kvaddi þau
hjónin litlu síðar og ók á burt. Hann
var í þungum þönkum um sinn gamla
vin og konurnar tvær, dóttir og eigin-
konu, sem voru honum auðsjáanlega
svo mikils viTði. Honum varð hugsað til
þeirrar konu, sem var efst í huga hans,
eins og ávalt þegar hann var í vand-
ræðum. Hann beygði óafvitandi af leið
og ók til Brownleaves. Hálfri stundu
síðar sat hann á tali við Jane.
Hún hafði einmitt verið að reyna
einn af folunum sínum og var rjóð og
geislandi af ánægju eftir spTettinn.
Hún stanzaði hestinn, þegar Suther-
land nálgaðist, fór af baki, smeygði
taumnum upp á handlegginn, og fór að
tala við hann.
„Þú kemur inn og drekkur eitt glas
af heimabruggaða ölinu mínu,“ sagði