Tíminn - 23.05.1940, Blaðsíða 1

ÍRITSTJÓRAR:
GÍSLX GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
$ FORMADUR BLAÐSTJÓRNAR:
( JÓNAS JÓNSSON.
| ÚTGBFANDI:
} PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJ ÓRN ARSKRIFSTOFUR :
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Síml 2323.
PRENTSMEÐJAN EDDA hl,
Símar 3948 og 3720.
24. árg,
Reykjavlk, flmmtudagmn 23. maí 1940
55. blað
Aflarýrasta vetrarvertíðín um langt skeið
Hásetahlutir eru þó í ríílegra lagi í sum
um Faxailóaverstöðvunum
Brezka ríkisstjórnin íær um-
ráð yíir lífi og eígum hvers
einstaklíngs í Englandi
Vetrarvertíð vélbátanna 1
verstöðvum sunnanlands og
við Faxaflóa er nú lokið með
öllu. Víðast hefir aflafengur
verið lítill frá síðastliðnum
mánaðamótum, en sums
staðar gengu bátar þó til
fiskjar nokkuð fram yfir
lokin, einkum frá Akranesi
og Keflavík. í heild hefir-
þessi vetrarvertíð verið hin
allra aflarýrasta um langt
árabil, en sérstaklega hafa
þó bátar, sem gerðir voru út
frá verstöðvunum austan
Reykjaness og hreyfilbátar
úr Suðurnesjaverstöðvun-
um orðið illa úti um afla-
brögð. Vegna þægilegrar
söluaðstöðu og viðhlítandi
verðlags mun þó aflahlutur
sjómanna verða viðunandi,
sérstaklega á hinum afla-
hærri bátum á Akranesi,
3andgerði og Keflavík.
Á Akranesi hafa vélbátarnir
haldið einna lengst út með
þorskveiðarnar, en eru nú alveg
að hætta. Síðustu róðrarnir hafa
verið farnir þessa dagana. TJm
mánaðamótin síðustu var fisk-
afli þar talinn í skýrslum Fiski-
félagsins samtals 1,975 smálest-
ir, en á sama tíma árið áður
voru komnar þar á land um 5,060
smálestir fiskjar. Nokkuð af
fiski hefir komið á land í þess-
um mánuði, því alloft hefir ver-
ið farið á sjó og afli oft sæmi-
legur, en lítill tilkostnaður við
slíka róðra nema olíueyðslan.
Á þessari vetrarvertíð munu
bátar á Akranesi hafa farið
fleiri róðra heldur en nokkurn-
tíma áður hefir átt sér stað síð-
an vélbátaútgerð hófst. Afla-
brögð voru yfirleitt léleg og afli
minni en undanfarin ár eins og
skýrslur bera með sér, en hlutir
sjómanna til jafnaðar mun betri
en áður hefir verið um langt
skeið, allt frá því árið 1932.
Mun meðalhlutur sjómanna eft-
ir vertíðina vera um 2000 krónur,
eða frá 1500—1600 krónur og allt
GÓÐIR GESTIR
Með Dettifossi koma hingað
til landsins nokkrir af kunnustu
mönnum Vestur-íslendinga til
þess að taka þátt í aðalfundi
Eimskipafélags íslands, sem nú
er 25 ára gamalt.
Þessir menn eru:
Ámi EggeTtsson, Ásmundur
Jóhannsson og Gunnar Björns-
son ásamt konum þeirra.
Allir þessir menn eru alkunn-
ir fyrir margháttuð störf í þágu
þjóðræknismálanna og áhuga
fyrir hverjum þeim efnum, sem
fallin eru til að styrkja sam-
bandið milli fslendinga vestan
hafs og austan, auk þess að hafa
áunnið sér fyrir löngu síðan álit
og virðingu í þeirra nýja fóstur-
landi. Hefir Tíminn rétt nýlega
flutt um þá grein eftir Jónas
Jónsson.
Þá er og staddur hér á landi
Vestur-íslendingurinnSophonias
Þorkelsson verksmiðjueigandi í
Winnipeg.
Eins og auglýst er á öðrum
stað í blaðinu verður efnt til há-
degisverðar fyrir þessa menn og
konur þeirra að Hótel Borg,
laugardaginn 25. þ. m. kl. 12y2
e. h. Er það Þjóðræknisfélagið,
sem gengst fyrir samsætinu, og
er þess að vænta, að sem flestir
félagsmenn taki þátt í því til að
fagna hinum mætu og góðu
gestum vestan yfir haflð.
upp í 2500 eftir aflabrögðum og
öðru, er til greina kemur. Er
það einum fjórða og allt upp í
einum þriðja betri útkoma fyrir
sjómenn heldur en undanfarin
ár. Enn hefir þó ekki farið fram
endanlegt uppgjör. Aflahæstu
bátarnir á Akranesi munu vera
Fylkir, skipstjóri Njáll Þórðar-
son, og Ægir, skipstjóri Þórður
Sigurðsson.
Á Vatnsleysuströnd og í Vog-
um var um mánaðamótin kom-
inn á land lítið eitt meiri fiskur
heldur en á sama tíma í fyrra,
um 200 smálestir hvort ár, og
munu það einu verstöðvarnar
sunnan lands, þar sem afli var
talinn meiri nú en í fyrra.
í Keflavík voru aflabrögð á-
kaflega misjöfn, en nálgaðist þó
meðallag hjá allmörgum. í
fiskiskýrslum eru um 1500 smá-
lestir sagðar komnar á land um
mánaðamótin, en rösklega 4300
í fyrra. í maímánuði hefir verið
reytingsafli, 5—8 skippund á
bát í róðri. Nú eru allir bátar
hættir þorskveiðum, en sumir
réru þó fram yfir miðjan mán-
uðinn. Sjómenn hafa fengið
sæmilegan hlut á flestum bát-
um, en uppgjöri ekki lokið. Afli
bátanna hefir orðið 360—950
skippund á bát, en í sinn hlut
fá sjómennirnir 3.00—3.75 fyrir
hvert skippund fiskjar. Allra
hæstu hásetahlutir munu vera
yfir 3000 krónur, en mjög marg-
ir fá 1500—1600 krónur. Afla-
hæsti báturinn er Guðfinnur,
skipstjóri Guðmundur Guð-
finnsson. Allmargt var aðkomu-
báta í vetur, einkum frá Aust-
fjarðaþorpunum og úr kauptún-
unum við Eyjafjörð. Þeir eru nú
allir farnir heimleiðis. Yfirleitt
öfluðu þeir heldur minna en
heimabátarnir og mun svo vera
venjulega, en hlutur sjómanna
mun þó mjög svipaður, því að
ráðningarkjörin á þeim voru
yfirleitt hagstæðari.
Vertíðín byrjaði að þessu
sinni heldur í seinna lagi vegna
deilu milli útgerðarmanna og
sjómanna. Sumir bátar gengu
Búnaðarsamband Húnavatnssýslu er
í tveim deildum, vesturdeild og austur-
deild. Aðalfundur veeturdeildarinnar
var haldinn að Staðarbakka í Miðfirði
9. og 10. maí síðastliðinn. Pundinn sátu
8 fulltrúar frá öilum búnaðarfélögum
í Vestur-Húnavatnssýslu og stjómar-
innar. Samþykkt var að veita félags-
mönnum styrk tU framræslu lands,
samtals 500 krónur ó þessu ári, og að
veita gróðurhúsinu á Reykjum i Mið-
firði 300 króna styrk, gegn því að það
hafi kálplöntur tU sölu. Þá var ákveðið
að styrkja byggingar á geymsluhúsum
fyrir kartöflur, með aUt að 25 krónum
á hverja byggingu, þó ekki yfir 400
krónur samtals á árinu, og stjóm heim-
Uað að verja aUt að 300 krónur tU
fiskiræktar á sambandssvæðinu á yfir-
standandi ári. Loks var samþykkt að
veita kvenfélagasambandi sýslunnar 175
kr. styrk. Auk þess, sem hér er getið,
samþykkti fundurinn nokkrar ályktan-
ir um búnaðarmál. Eignir sambands-
deildarinnar tun síðastUðln áramót
voru kr. 3031,71 og áætlaðar tekjur á
þessu ári kr. 2135,00. Stjóm deUdar-
innar skipa GIsli Eiríksson á Stað,
Jakob H. Líndal á Lækjamóti og
Steinbjöm Jónsson á Syðri-VöUum.
t t t
InnflutningstolU á ísfiski til Eng-
lands hefir verið aflétt, samkvæmt
fregnum, er borizt hafa. Hingað tU
hefir toUur þessi numið aUt aö 10 af
Frá Kaupfiélagfí
Langnesínga
Meiri viðskiptavelta 1939 en
nokkru sinni áður.
Aðalfundi Kaupfélags Lang-
nesinga er nýlokið. Var hann
haldinn í Þórshöfn.
Sala innlendra og erlendra
vara nam samtals 1,214 þúsund
krónum árið 1939 og voru við-
skipti, sem félagið rak, hærri
heldur en nokkru sinni hefir
áður verið.
Hagur félagsins fer stórum
batnandi og minnkuðu skuldir
þess við lánardrottna um ná-
lega 150 þúsund krónur síðast-
liðið ár. Er nú félagið að mestu
leyti laust ^ við skuldir fjnrri
kreppuára. Á undanförnum ár-
um hefir félagið lagt mikið fé
í byggingu hraðfrystihúss og
keypt verzlunarhús, bæði í
Bakkafirði og Þórshöfn.
Skuldir manna við félag sitt
minnkuðu einnig um 45 þúsund
krónur þetta ár. Hefir vinna við
flökun og hraðfrystingu í
frystihúsinu og aukið verðmæti
aflans stuðlað að bættum
greiðslujöfnuði félagsmanna og
blómlegum hag félagsins í heild.
Sala á grásleppuhrognum hef-
ir einnig verið ýmsum nokkur
tekjuauki. Loks var sláturfé í
langflesta og vænsta lagi í fyrra
haust og nokkur verðhækkun á
ull og gærum, æðardún og lýsi.
Sameiginlegir sj óðir f élags-
manna jukust um 18,500 krónur.
Til félagsmanna var úthlutað
arði, 4 af hundraði á vöruút-
tekt, og 3 af hundraði voru lagð-
ir í stofnsjóð.
Kaupfélag Langnesinga var
stofnað árið 1911 og var Guð-
mundur Vilhjálmsson aðalfor-
göngumaður og framkvæmda-
stjóri frá upphafi til ársins
1931. Síðan hefir Karl Hjálm-
arsson veitt því forstöðu.
til fiskjar fram yfir mlðjan
maímánuð.
f Garði var, samkvæmt fiski-
skýrslum, kominn á land 1 apríl-
lok afli, sem nam 446 smá-
lestum, en í fyrra á sama tíma
(Framh. á 4. síðu)
urfelllng innflutningstollsins tekur
einnig til hraðfrystra fiskflaka, eða
hvort einvörðungu er um að ræða ís-
aðan fisk.
t t t
Samkvæmt fregnum frá Seyðisfirði
er töluverður fiskur þar á miðum, en
beituskortur. Gæftir hafa verið slæmar.
Pyrir hálfum mánuði öfluðu vélbátar
þar 4—8 skippund í róðri. Hina síðustu
daga hafa ýmsir róið með lélega beitu
og fiskað lítið. — Jörð er tekin að
gróa þar eystra; hefir grænkað siðustu
daga. Heybirgðir manna í sveitum í
grennd við Seyðisfjörð eru nægar.
r t t
Tveir Akranesbátar stunda nú síld-
veiðar í Faxaflóa. Byrjuðu þeir veið-
arnar rétt eftir hvítasunnuna. Hafa
þeir aflað allt upp í 100 tunnur í róðri.
Mest af síldinni er hraðfryst til beitu,
en sumt er látið í síldarverksmiðjuna
á Akranesi
t r t
Um hvítasunnuna minntist Leikfélag
Þórshafnar 25 ára afmælis síns með
leiksýningu hér á staðnum. Var sýnt
leikrit það, „Varaskeifan", er leikfélag-
ið sýndi hér í fyrsta sinn fyrir 25 ár-
um. Undan leiksýningu var afmælis-
ins minnst með nokkrum stuttum ræð-
um. Leikfélagið hefir starfað næstum
í Englandi hefir þingið sam-
þykkt lög, sem eiga sér ekkert
fordæmi í sögu Bretlands.
Ríkisstjórninni er þar gefin
full umráð yfir hverjum ein-
stakling í landinu, auðugum
sem snauðum, ásamt öllum eig-
um hans. Öll atvinnufyrirtæki
vinna hér eftir í þágu ríkis-
valdsins. Hver maður eða kona
verður að vinna þau störf, sem
ríkið ákveður, við þau laun, sem
Svo virðist sem þýzki herinn
haldi áfram sókn sinni vestur
eftir Norður-Frakklandi, og
eftir tilkynningum hans er svo
að sjá, að Þjóðverjar séu komn-
ir allt vestur að Ermarsundi og
hafi þar með króað inni nokk-
urn hluta af her Bandamanna.
Á þessum slóðum hafa og Þjóð-
verjar tekið borgirnar Arras og
Amines. í tilkynningum Breta
er þó sagt, að Arras hafi verið
tekin aftur úr höndum óvin-
anna með allskonar sprengiefni,
hersveitir, sem lengst hafa kom-
izt inn í Frakkland. Nota Þjóð-
verjar nýjar hernaðaraðferðir,
m. a. þá, að senda fallhlífarlið
inn yfir víglínur andstæðing-
anna með allskonar sprengiefni
til þess að eyðileggja samgöngu-
kerfi þeirra og flutningaleiðir
og valda truflunum og ótta
meðal íbúa þeirra svæða, er
ráðizt er inn á.
Hve alvarlega horfir í Frakk-
landi, sézt bezt á áhrifamikilli
ræðu, sem Reynaud forsætis-
ráðherra hélt í öldungadeild
franska þingsins í fyrradag.
Hann skýrði frá því, að beztu
hermenn landsins hefðu verið
látnir gæta varnarlínunnar, er
liggur meðfram Belgiu, en er
fjandmennirnir réðust inn I
Belgíu, hefði þetta lið verið sent
þangað til hjálpar. Þá hefðu
Þjóðverjar hafið árásir sunnan
í þorpinu. Hefir félagiö haft sýningu á
mörgum þekktum leikritum. Má þar á
meðal nefna „Galdra-Loft“, sem það
sýndi árið 1931.
t r t
Veðrátta hefir verið mjög óstöðug og
slæm á Langanesi, allt frá miðjum
febrúar, og fé stöðugt á gjöf á beztu
sjávarjörðum. Um sumarmálin gerði
góðan bata og auðnaðist i byggð. Aftur
komu kuldar og hríðar 8. þ. m. og siðan
hefir verið frost á hverri nóttu og enn
var alveg gróðurlaust um miðjan maí,og
víða gefið mikið af töðu og síldarmjöli.
t t t
Hinn 17.mai, á þjóðhátíðardegi Norð-
manna, gengust Norræna félagið og
Normandslaget, Norðmannafélagið hér,
fyrir fjársöfnun handa norska flótta-
fólkinu, sem hér er. Pór fjársöfnun
þessi íram í Reykjavík, Hafnarfirði og
á Akureyri. Á Akureyri voru tvær
skemmtisamkomur haldnar og boðið
þangað norska flóttafólkinu, er þar
dvelur. Þar fluttu Davíð Stefánsson
skáld og Sigurður Guðmundsson skóla-
meistari snjallar ræður. Tekjur af
þessum samkomum námu 1522 krónum.
í Reykjavík voru merki seld og gjöfum
safnað og nam það fé, er þannig safn-
aðist, alls 4718 krónum. í Hafnarfirði
söfnuðust 150 krónur.
það setur. Þá eru og allar pen-
ingastofnanir í landinu settar
undir eftirlit ríkisvaldsins, og
stofnað framfærsluráð í þágu
aukinnar framleiðslu.
Þessi nýju lög fóru gegnum
parlamentið á 2y2 klukku-
stund og þegar á eftir undirrituð
af konungi. Þvílíkar ráðstaf-
anir gerir brezka þjóðin, sam-
einuð, róleg, en ákveðin á stund
hættunnar.
við Sedan, þar sem tiltölulega
veikar varnir voru fyrir hendi.
Þá bættist það og við, að van-
rækt hefði verið að sprengja
brýr yfir Maas, en þar hefðf
brynvarinn her átt greiða leið
yfir. Fór Reynaud þungum á-
fellisorðum um þá, er slíka van-
rækslu hefðu sýnt. Samtímis
fór hann hinum mestu lofsorð-
um um hina nýskipuðu yfirher-
stjórn og frönsku hermennina,
er berðust enn af fullum kjarki.
Reynaud lauk máli sínu með
því að segja: Það er ekki hægt
að sigra tvær þjóðir, sem standa
saman, eins og Breta og Frakka,
tvö heimsveldi. Þessar þjóðir
geta ekki dáið. Ef einhver segði
við mig á morgun: „Aðeins
kraftaverk getur bjargað Frakk-
landi,“ þá myndi ég svara: „Ég
trúi á kraftaverk, vegna þess að
ég trúi á Frakkland.“
í Englandi er búizt við að nú
komi röðin að því til að mæta
árásum nazista. Flugárásir
verður þar aðallega um að ræða,
því að flota hafa Þj óðverj ar ekki
til að landsetja herlið. Enska
þjóðin er sögð róleg. Öllum er
ljós hættan, en Bretar eru
kunnir að því að sýna þá mest
þrek og þolgæði, er tvísýnast
er um úrslit mikilla atburða,
sem ráða framtíð þeirra og til-
veru.
Þá berast fregnir um, að
Þjóðverjar séu enn teknir að ýf-
ast við Svía. Hefir þýzk herflug-
vél flogið yfir Norður-Sviþjóð
og hafið skothríð á járnbraut-
arstöð á leiðinni til norsku
landamæranna og Narvíkur. Var
einn maður drepinn. Síðar flugu
þýzkar flugvélar aftur yfir
landið norðanvert.
Samkvæmt ummælum Koht,
utanríkismálaráðherra Norð-
manna, hafa Bretar lofað að
veita Noregi hjálp, án tillits til
þess, hvernig styrjöldin gangi á
meginlandinu. Með brezkum
herskipum hefir og komið nokk-
urt aukið lið til Noregs, ásamt
hergögnum.
í síðustu fregnum af vestur-
vígstöðvunum getur um áfram-
haldandi sókn Þjóðverja. En
Bandamenn tilkynna, að henni
hafi verið hrundið. Og séu óvin-
irnir komnir alla leið til sjávar,
sem engin staðfesting hefir
fengizt á, munu það einungis
vera fámennar bifvélasveitir, er
þegar séu komnar i nokkra
hættu sökum þess, að ekki hafi
stórskotaliði né fótgönguher
tekizt að fylgja nógu fast á eft-
ir, til að tryggja hertöku hins
yfirfarna landssvæðis.
Bförgunarfleki fundinu
í morgun kom v. b. Muggur
frá Vestmannaeyjum til Eyja
með björgunarfleka, er hann
hafði fundið á hafi úti. Var
hann merktur nafninu Gothia
Gautaborg. Þá hefir og fundizt
við Eyjar stór lestarhleri á reki,
án þess að vitað sé frekar um
uppruna hans.
A víðavangi
Þegar athuguð eru skrif
kommúnistablaðsins og stöðugar
skammir þess um vesturveldin
og baráttu þeirra fyrir lýðræð-
inu í heiminum verður þess
lengi minnst, að Einar Olgeirs-
son er eíni íslendingurinn, sem
opinberlega hefir krafizt þess,
að íslendingar kölluðu á brezka
hernaðaraðstoð hingað til lands
til verndar gegn hugsanlegri á-
leitni nazista. En það var líka
áður en Hitler og húsbóndi Ein-
ars í Moskva stofnuðu til sinn-
ar alkunnu en dálítið óvæntu
vináttu, sem hefir á undanförn-
um tímum leitt beint og óbeint
til undirokunar fjölda friðelsk-
andi smáþjóða, og sennilega til
þess ófriðar, er nú geisar. Eftir
þennan vináttusamning Rúss-
lands og Þýzkalands brá svo við,
að naumast er nokkurt styggð-
aryrði finnanlegt hjá kommún-
istum í garð hinna fyrri fjenda.
Nú, er Bretar hafa uppfyllt ósk-
ir E. O. og sent hingað her i
engri þökk íslenzku þjóðarinn-
ar, en að því er þeir segja til
verndar gegn hugsanlegri árás
Þýzkalands á hlutleysi landsins,
skrifa kommúnistar heilagar
vandlætingagreinar yfir þeirri
fjarstæðu að telja slíkar árásir
hugsanlegar.
* * *
Til þess að sýna lesendum ,
Tímans heilindi og skoðanafestu
kommúnista í þessum efnum,
þykir rétt að taka hér upp smá-
klausur úr blaði þeirra frá 26.
ágúst s. 1„ sem hinir fyrri flokks-
bræður E. O. hafa tekið upp í
blaði sínu „Nýtt land 18. þ. m.
„Áhugi þýzka nazismans fyrir ís-
landi er svo kunnur orðinn, að
vart þarf frekar á hann að
benda. En það er einmitt nú, ef
til skarar skyldi skríða, nauð-
synlegt að vera betur á verði en
nokkurntíma fyrr. Þýzkir naz-
istar eru hér allmargir. Þýzkra
áhrifa hefir gætt hér á æðri
stöðum. Gagnvart þeirri hættu,
sem af þessu getur stafað,
verða íslendingar að vera sam-
taka um að gæta sín. Þótt ís-
land auðvitað óski hlutleysi sitt
og friðhelgi í heiðri haft, þá
verður, ef stríð brýzt út nú, að
horfast i augu við þá staðreynd,
að brezki flotinn sé eina virki-
lega verndin, sem treyst verður
gegn hugsanlegum árásum,
beinum eða óbeinum, frá hálfu
Þýzkalands, — og haga utan-
rikispólitik okkar I samræmi við
það.“
* * *
Þetta segja kommúnistar áð-
ur en vináttan tókst við naz-
ismann, og til enn frekari stað-
festingar á djúpinu, sem þá var
látið sem væri þeirra á milli,
birti blað þeirra eftirfarandi
klausu úr Pravda 14. ágúst 1939:
„Styrjöld Sovétrikjanna gegn
fasismanum verður réttlátast og
hin réttlætanlegasta allra stjrrj-
alda. Það verður styrjöld til þess
að frelsa mannkynið frá fas-
ismanum, til þess að frelsa hin-
(Framh. á 4. síðuj
Fyrírhugaðar víta-
byggingar í sumar
Á þessu sumri er fyrirhugað
að reisa þrjá nýja vita, að því,
er Emil Jónsson vitamálastjóri
hefir tjáð Tímanum. Fyrst um
sinn verður þó að líkindum ekki
hægt að útvega í þá nauðsynleg
tæki, vegna styrjaldarástands-
ins, en hins vegar mun vera til
nægjanlegt efni til sjálfra vita-
bygginganna.
Á Rauðanesi við Borgarfjörð
vestan verðan, austan ósa Lang-
ár á Mýrum, á að reisa lítinn
vita, er sé til vísbendingar á
siglingaleið um Borgarfjörð inn-
an Borgareyja. En síðastliðið
sumar var viti byggður á Mið-
fjaTðarskeri og nýtur hans á
(Framh. á 4. siSu)

Búnaðarsamband Húnvetninga.
isfirði. — Síldveiði í Faxaflóa. -
nesi.
- ísfiskstolli aflétt í Englandi. — Frá Seyð-
Leikfélag Þórshafnar. — Veðrátta á Langa-
Noregssöfnunin. ----------
hundraði af söluverði fisksins. Er því
mikill hagsbót að þessari ívilnvur fyrir
óslitið öll érin, síðan það hóf starfsemi
sina, og hafa félagsmenn þess lagt mik-
ísiendinga. Óvíst er þó, hvort þessi nlð- ið á sig til að halda uppi leikstarfsemi
Þýzkur her kominn til
Ermarsunds ?