Tíminn - 02.07.1940, Blaðsíða 3

6T. blað
t:
Em
VN, firiSjiidagiim 2. júli 1940
267
B Æ K U R
Blöff og tímarit
Vestur-íslendinga.
íslendingar í Vesturheimi hafa
um 20 ára skeið gefið út vandað
tímarit með margháttuðum
fróðleik um líf sitt og menn-
ingu. Hefir útgáfa þessi, jafn-
hliða útgáfu blaðanna Lögbergs
og Heimskringlu,verið einn meg-
inþátturinn í því merka starfi
Vestur-íslendinga, að varðveita
mál og þjóðareinkenni sín,
menningu sína og þjóðernis-
kennd fyrir sterkum straumum
erlendra áhrifa. Á þessum vett-
vangi hafa landar okkar vestra
starfað án nokkurs verulegs
stuðnings frá móðurlandinu.
Nokkrir ágætir menn héðan að
heiman, hafa að vísu ritað í rit-
ið nokkrar góðar greinar, en svo
má heita upp talið. Vestur-
heimsblöðin hafa ekki haft
neina útbreiðslu hér og sama er
að segja um rit þeirra, Tímarit
Þjóðræknisfélags íslendinga. Af
því hafa aðeins nokkur eintök
selzt hér árlega. Stendur þó rit
þetta fyllilega á sporði þeim öðr-
um ritum, sem gefin eru út á ís-
lenzkri tungu, bæði að útliti og
efni.
Nú á síðustu árum virðist alda
samúðar og skilnings í garð
Vestur-íslendinga vera stöðugt
að rísa hærra og hærra. Nánari
samvinna og kynni hafa skapazt
milli þjóðarbrotanna báðum
megin hafsins, fyrir heimsóknir
góðra manna af beggja hálfu, og
auknar samgöngur vestur um
haf.
Við íslendingar hér heima á
„gamla landinu“ getum ekki svo
sem skyldi, stutt landa okkar í
Vesturálfu í þjóðræknisstarfi
þeirra, vegna hins breiða hafs,
sem skilur þá og okkur. En þó
má á ýmsan hátt sýna viljann í
verkinu. Mikilvægur stuðningur
myndi þeim vera í því, ef hér
væru keyptir nokkrir tugir ein-
taka af blöðum þeirra, Heims-
kringlu og Lögbergi, og nokkur
hundruð eintök af Tímariti
Þjóðræknisfélagsins. Rit þetta
hefir nú að undanförnu verið
nokkuð kynnt og auglýst í blöð-
um og útvarpi. Kostar árgangur
þess kr. 4,50. Þótt mikið sé um
bóka- og tímaritaútgáfu hér á
landi, þá hefi ég þá trú að hér
finnist nokkur hundruð manna,
sem vilja í verki, þó í litlu sé,
styðja íslenzka menningu í Vest-
urheimi og kynnast lífi og starfi
Vestur-íslendinga og kaupa
tímarit þeirra.
Vestur-íslendingurinn Sófón-
ías Þorkelsson kom nýlega hing-
að heim með 21. árg. ritsins.
Hinir 20. árgangarnir fást hjá
umboðsmanni ritsins í Reykja-
vík. Er þó aðeins litið til af sum-
Geysir heitir. Hún hefir verið
11 ár að heiman.
Ekki langt þaðan býr annar
æfintýraprins frá Skólavörðu-
stígnum. Það er Skúli Matthías-
son frá Holti. Hann er húsamál-
ari að iðn og hefir dvalið vestan
hafs yfir 20 ár. Hann var lengi
framan af í Kanada. Hann er
kvæntur norskri konu, sem
kann 3 orð í íslenzku, en þau
eru: Hvar varstu, Skúli? Skúla
þykir góður bjór.en þó í hófi.
Svo er um fleiri. Hann er eini
Vestur-íslendingurinn, sem ég
hitti, og engin heimferðarplön
hafði í höfðinu.
í nágrenni við Skúla býr Guð-
mundur Ólafsson, verzlunar-
maður, en hann er fulltrúi
flestra íslenzkra skipsmanna og
margra farþega um mörg við-
skipti þeirra við stórborgina og
virðist hann seinþreyttur til
leiðsögu í hverju efni. Guð-
mundur er ungur að árum, ætt-
aður frá Bolungarvík, en hefir
dvalið vestan hafs í 12 ár. Fór
hann fyrst sem háseti til bróður
síns, er var skipstjóri á lysti-
snekkju, en fór sem háseti á tog-
ara, lærði síðan rafyrkjaiðn, en
hefir nú helgað krafta sína við-
skiptalífinu og sérstaklega ís-
lands og Ameríku. Hann var að-
stoðarmaður Halldórs Kjartans-
sonar, er 1 haust stofnaði ís-
lenzka verzlunarfélagið „Elding,
Trading Company“. En á út-
mánuðum stofnaði Guðmundur
heildverzlun í félagi við tvo
Ameríkumenn, félagið „United
States & Foreign Trading Com-
pany“.
um árgöngunum, jafnvel undir
tuttugu eintökum.
Ritið frá upphafi er hið
merkilegasta og bezta eign og
vildi ég sérstaklega benda lestr-
arfélögum á þetta. Fást 20 eldri
árgangar þess fyrir aðeins 50
krónur. Ritið er að mestu skrifað
af Vestur-íslendingum. Er efni
þess greinar, sögur, kvæði og
ársskýrsla Þjóðræknisfélags ís-
lendinga.
Þeir, sem kynnu að vilja ger-
ast áskrifendur að tímaritinu
eða blöðunum, ættu sem fyrst að
skrifa umboðsmanni ritsins. Ut-
anáskriftin er: Egill Bjarnason,
Edduhúsinu Reykjavik, pósthólf
1044. Þeir, sem vildu gera meira
en verða sjálfir kaupendur, ættu
að safna kaupendum í nágrenni
sínu. Vænti ég þess, að margir
verði til þess að ljá þessu máli
stuðning og sýni á þann hátt í
verki vinarhug sinn og bróður-
þel í garð Vestur-íslendinga.
Hjartnæm og fögur orð í ræðu
og riti eru góð, en unnin verk eru
þó ennþá betTi.
Egill Bjamason.
Frestur til að kæra
yfirskattanefndar
út af úrskurðum skatt-
stjóra og niðurjöfuunar-
nefndar á skatt- og út-
svarskærum, rennur út þ.
10. júlí n. k.
K æ r u r skulu komnar í
bréfakassa skattstofunnar
í Alþýðuhúsinu fyrir kl. 24
þann dag.
Yíírskattaneínd Reykjavíkur
Kyn bota-
naut
Fimm ung naut af úrvals-
kyni óskast keypt. Tilboð með
upplýsingum um ætt, aldur og
söluverð óskast send oss fyrir 20.
júlí.
Búnaðarfélag Islands.
ítl Gerlst áskrifendur a6
1 IITii| þessu vlnsæla og sér-
staka tímaritl. 8. árg,
er a3 byrja að koma út og kostar að-
eins 6 krónur. Engin hækkun þótt allt
hækki i verði. Aritun: Dvöl, Rvík.
Skrifstofa
Framsóknarflokksins
I Reykjavik
er á Lindargötu 1D
Framsóknarmenn utan af
landi, sem koma til Reykja
vikur, ættu alltaf að koma
á skrifstofuna, þegar þeir
geta komið því við. Það er
nauðsynlegt fyrir flokks-
starfsemina, og skrifstof
unni er mjög mlkils virðl
að hafa samband vlð sem
flesta flokksmenn utan af
landi.
Framsóknarmenn! Muniff aff
koma á flokksskrifstofuna á
Lindargötu 1D.
Hann segir, að Amerika hafi
komið sér í skilning um það, að
menn verði að vinna með hausn-
um, og ekki sjái hann eftir sín-
um haus. Guðmundur er kvænt
ur hjúkrunatkonu utan af
landsbyggðinni — og hann elsk-
ar hana. Hún getur sagt: „Harð-
fiskur“ og „Skammastu þín,
Mundi!“
Uppi í 97. götu á Manhattan
býr í mergð þúsundanna ein
hógvær og af hjarta lítillát sál
í fimmtugum líkama á hún-
verskum piparsveini. Hann heit-
ir Axel Eyberg. Hann er silfur
grár fyrir hærum, en andlitið er
slétt og fölt, nema hvað bregður
fyrir daufum heimasæturoða i
vöngunum. Fas þessa Húnvetn
ings ber allt vott um menntaða
siðfágun, yfirbragðið er kenni-
mannlegt. En enda þótt Axel sé
gagnmenntaður maður, víðleS'
inn og fróður um heima og
geima eru bókvísindin þó fjarri
þvi að vera hans atvinnugrein
Hann er starfsmaður við sam-
band neðanjærðar járnbrautar-
kerfanna í New York og gegnir
þar, í orðsins fyllsta skilningi
mikilli ábyrgðarstöðu, og þeirri
mestu, sem slík iðja leggur á
nokkurn mann, en það er, að
stjórna ljósakerfinu, er gefur
merki, hvenær og hvar hverri
lest er óhætt að aka án þess að
verða í vegi annarri lest. Þetta
kann í fljótu bragði að virðast
auðhlaupaverk en hér má engu
muna, og hér er mikið i húfi ef
út af ber.
Þetta er vel launuð staða, en
það er sett að skilyrði, að menn;
íþróttamót Borgiirðinga
verðwr haldið við Hvítá suitnud. 7. júlí n. k.
DAGSKRÁ:
KEPPNI í ÍÞRÓTTUM (hlaup, stökk, köst, sund karla og kvenna,
reiptog).
RÆÐA: Jóhann Frímann, skólastjóri.
SÖNGUR: Karlakór Bólstaðarhlíðarhrepps.
DANS (harmonikuhljómsveit).
Mótið verður sett klukkan 1 eftir hádegi.
Veitingar (ekki tóbaksvörur) verða seldar á staðnum.
Ölvaðir menn fá ekki aðgang.
^másðlnTerð
á neflábaki
má ekki vera hærra en hér segír
Anchor Stockholm Snus
í R.vík og Hafnarfirði kr. 1,50 dósin
Annars staðar á landinu 1,55 —
Athygli skal vakin á því, að háar sektir geta
legið við að brjóta ákvæði tóbakseinkasölulaganna
um útsöluverð í smásölu.
Tóbakseinkasaia ríkisins.
sem til starfans eru ráðnir,
neyti aldrei tóbaks né áfengis,
hvorki í vinnunni né utan henn-
ar, — og Axel hefir aldrei á æf-
inn neytt eiturlyfja. Hann
drekkur heldur ekki kaffi. En
þó er hann skjálfhentur, tauga-
óstyrkur og heyrnarsljór. Það er
sumstaðar svo skelfilegur há-
vaði langt niður í jörðinni!
Axel fór vestur fyrir röskum
20 árum og ætlaði að vera þar í
3 ár, „til þess að læra málið og
kynnast Ameríku.“ En árin hafa
orðið þetta mörg og vafalaust á
hann langt í land að þekkja
Ameríku alla. Það er algengt, að
hitta íslendinga, sem ætluðu sér
að vera í 3 ár að heiman, til
þess að búa sig undir lífsbarátt-
una hér heima, en döguðu svo
uppi í lífsbaráttunni vestan
hafs. Axel er einn af þeim.
Á skipsfjöl sá ég einu sinni
bregða fyrir rjóðum og sælleg-
um miðaldra manni, mjög höfð-
inglega klæddum og fyrirmann-
legum. Er ég spurðist fyrir um
manninn var mér sagt, að hann
væri ættaður af Vestfjörðum og
héti Sörensen, en við nánari
eftirgrennslan sögðu mér kunn-
ugir, að hann væri stýrimaður
á lystisnekkju Morgans, hins
fræga miljónamærings, og auk
þess að vera starfsmaður hans
væri hann góður kunningi hans,
enda hefðu þeir verið í förum
saman í mörg ár. Sörensen gætti
jafnan skipsins heima fyrir.
Þarna á ísland eina leið að
miljónum Morgans.
Úti á Long Island býr Islenzk-
ur fimleikakennari, Haraldur
Sveinbjörnsson. Hann er ættað-
ur úr Vopnafirði, bróðir Valdi-
mars og Rögnvaldar Svein-
björnssona, leikfimiskennara,
hér í Reykjavik. Hann hefir
dvalið um 10 ár í New York og
getið sér þar góðan orðstír við
fimleikakennslu í opinberum
skólum. Hann er forvígismaður
að félagssamtökum íslendinga í
New York og hefir haft for-
göngu fyrir fyrstu íslendinga-
mótum þar á liðnum vetri.
Fyrsta hófið var haldið, þegar
„Goðafoss" kom, fyrst íslenzkra
skipa, vestur í haust.
* * *
Þetta eru nokkur nöfn úr
landahópnum, sem mestu trygg-
lyndi halda við íslenzku skipin,
en þeir eru margir fleiri. Og svo
er hér, eins og víða annars stað-
ar, eitthvað af gleymdum og
glötuðum löndum, sem hafrót
miljónanna hefir fært í kaf og
koma aldrei til baka. Einu sinni
í vetur kom roskinn maður um
borð í eitt Islenzka skipið og
spurði skipsmenn, hvort þeir
gætu ekki hjálpað sér um ís-
lenzkan fána, hvað þeir gerðu.
Maðurinn átti all-erfitt með að
mæla á íslenzku, en bauðst til
Palladómar
(Framh. af 2. síðu)
fallegu bragði á herðar niður.
Það var Vestmannaeyingur, sem
vann sér þá frægð frammi fyrir
mörg hundruð áhorfendum.
Lófaklappinu ætlaði aldrei að
linna og allir álitu þetta útkljáð
viðskipti þeirra í millum —
nema dómnefndin. — í skyndi
dustar hún rykið af glímukóng-
inum og segir hann ósigraðan,
og mennirnir verði að reyna
aftur. Gerðist þá ókyrrð meðal
áhorfendanna, óp og köll og
miður vel valin orð, um að þetta
væri ranglæti hjá dómurunum.
Menn með rólegri skapgerð
hristu bara höfuð sín yfir svona
dómsfyrirkomulagi á drengilegri
íþrótt. Pilturinn, sem fyrir rang-
lætinu varð, hefir vitanlega
aldrei sótt glímur hingað síðan.
Framh.
að tala við þá á þýzkú, dönsku,
norsku eða ensku, eftir því, sem
hver vildi. Vafalaust hefir hann
sagt til nafns síns, en mönnum,
sem hittu hann, ber ekki saman
um, hvort hann hafi heitið
Magnús eða Jón, en þá vitneskju
er þeir fengu um æfi þessa
manns, beT i öðrum atriðum
saman hjá heimildarmönnum
mínum. Hún er óljós og stutt,
og á þessa leið:
(Framh. á 4. síðu)
Reykjavík. Sími 1249. Símnefni: Sláturfélag.
Reykhús. — Frystihús.
Nfðursuðuverksmiðja. - Bjúgnagerð.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og alls-
konar áskurð á brauð, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið kjöt allskonar, fryst og geymt 1 vélfrystihúsi, eftir
fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
Fgg frá Eggjasölusamlagi Reykjavikur.
Pakkinn kostar kr. 1.90
ÚTBREIÐIÐ TÍMANN
340
Margaret Pedler:
Laun þess liðna
337
ast að því fyrir víst, hvað hafi fengið
mann til að gera þetta eða hitt, kemst
maður alla jafna að raun um, að ekki
var nein ein, skyndileg hugsun, þess
völd, eins og maður hefir ef til vill
haldið í fyrstu. Þarna eru oftast að
verki margar minni ástæður og atvik,
sem safnast fyrir og hafa hægt um sig,
en dreifast svo og skjóta öngum, er
hinni stóru hugsun skýtur upp, unz
maður er knúður ósjálfrátt og ómót-
stæðilega til ákveðinna framkvæmda.
Þannig hafði það verið með Blair.
Það var af mörgum ástæðum, að hann
lofaði að kvænast Poppy Ridyway.
Elizabet var ákveðin í að þegja um
sekt Fjólu, og þó ástæðurnar fyrir þeirri
ákvörðun væru ekki eins fjölþættar, þá
voru aðalástæðurnar að minnsta kosti
tvær. í fyrstu hafði það verið aðal hugs-
un hennar að þyrma lífshamingju föður
síns. Jafnhliða gerði hún sér grein fyr-
ir annari ástæðu, einskonar djúptækri
réttlætiskennd. Sú ástæðan varð ef til
vill þyngri á metunum, þegar henni ætl-
aði að vaxa í augum fórnin, sem hún
hlaut að færa með þögninni. Það var
Irene, móðir hennar, sem olli því að
Candy varð óhamingjusamur eftir fyrra
hjónaband sitt. Nú var það á valdi
dóttur hennar, hvort hann biði skip-
brot i annað sinn, og Elizabetu fannst
að sér, einhverra hluta vegna. Fjóla gat
ekki gert sér Ijóst hver breytingin var,
en hún var áreiðanlega einhver. Einu
sinni hafði Elizabet horft á hana íhug-
andi, og i þvi augnaráði var áreiðan-
lega eitthvað sérstakt. Fjólu var órótt,
og henni fannst að í þessu augnaráði
feldist vissa, — fullkomin vissa um
þann þátt, sem hún hafði átt í lifi Mait-
lands.
„Þú lofar því að segja aldrei, að það
hafi verið ég, sem tók perlurnar, Blair,“
sagði hún biðjandi, og rödd hennar
var skræk og titrandi af ákefð.
„Ég hefi lofað þér því svo oft áður,“
svaraði hann kuldalega. „Er nokkur
þörf á því að biðja mig þess einu sinni
enn?“
„Ég veit það ekki. Þig langar til þess
að giftast Elizabet, og það eina, sem er
því til fyrirstöðu, er að þú hefir verið í
fangelsi, og þess vegna er eðlilegt, aff
þú vildir hreinsa þig.“
„Já, það vildi ég sannarlega."
„En þú getur það ekki, Blair, þú ffetur
þða ekki!“ Fjóla talaði hratt og ákaft.
„Þú hefir svarið að þú skulir ekki gera
það! Þú hefir lofað mér því, og ég leysi
þig ekki frá því loforði-----.“
„Ég mun aldrei biðja þig að leysa
mig undan þvi.“