Tíminn - 03.10.1940, Page 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (Abm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu I D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFOREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D. \
Siml 2323. )
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720. }
24. árg.
Reykjavík, fimmtudagiim 3. okt. 1940
94. blað
Tolliiriiin á stríðsfarmgjöld-
ii
Terðnr að falla niOnr
Það verður að fylgja þeírrí tillögu Alþing-
is að innheimta tollínn af sömu flutnings-
gjöldum og voru fyrir stríð
„John Bull er ekki svo
auðunnínnu
•*'*•*’ ’• *•-*• A. "«***-.•
„Engin önnur þjóð getur haldið áfram tap-
aðri styrjöld þangað til hún breytist í sigur.4í
Verðlækkun á korn-
vörum og sykri
KRON hafði forystuna
í verðlækkuninni
Verð á kornvörum og sykri
hefir lækkað talsvert hér í
bænum um mánaðamótin. Hef-
ir Kaupfélag Reykjavíkur og
nágrennis haft forystu í lækk-
uninni.
Kron auglýsti verðlækkun-
ina síðastliðinn mánudag, og
var hún höfð í því formi, að
hún ýtti undir neytendur að
kaupa vörurnar í heilum sekkj-
um. Er það markmið Kron að
hvetja neytendur til að gera
innkaup í stærri stíl en áður
og stuðla þannig að lækkun
dreifingarkostnaðarins þeim
sjálfum til hagnaðar. Hefir
þessi stefna þess m. a. koniið
fram í opnun haustmarkaðar-
ins, sem sagt var nýlega frá hér
í blaðinu.
Verðlækkunina byggði Kron
sumpart á því, að gerð hafa
verið hiagkvæmari innkauþ á
þessum vörum, því að verðlag-
ið hefir lækkað erlendis, og
sumpart á því, að reynt var enn
að færa niður álagninguna til
að draga úr hinni auknu dýrtíð
á nauðsynlegustu vörum.
S. í. S. annast innkaup á
þessum vörum fyrir Kron.
Kaupmönnum mun mjög
hafa brugðið í brún, þegar þeir
fréttu um þessa verðlækkun
hjá Kron, enda munu sumir
þeirra hafa orðið að kaupa
vörurnar fyrir svipað verð hjá
heildsölunum og Kron gat selt
þær í smásölunni. Sézt á þessu
m. a. munurinn á verzlunar-
háttum S. í. S. og heildsalanna.
Niðurstaðan hjá kaupmönn-
um mun hafa orðið sú, að þeir
hafa fengið nokkra verðlækk-
un hjá heildsölunum, og aug-
lýstu þeir síðan verðlækkun
hjá sér í gær. Gildir hún einnig
þótt vörurnar séu seldar í smá-
skömmtum. Verð þetta er þó
nokkru hærra en sekkjaverðið,
sem Kron auglýsti á mánudag-
inn. Kron auglýsti einnig í gser
svipað verð og kaupmennirnir
á þessum vörum, keyptum í
smáskömmtum. Á sumum vöru-
tegundum er verð Kron heldur
lægra, og við það bætist líka
5% afsláttur í pöntun og upp-
bót um áramót, en hún hefir
venjulega verið 7%.
Ekki verður hjá þvi komizt
að skýra frá hinum kynlegu
frásögnum dagblaðanna af
þessu máli. Þau segja öll frá
henni á þá leið, að ætla mætti
að kaupmenn hefðu haft for-
ystu í verðlækkuninni. Slíkt er
fullkomlega rangt eins og sjá
má á framangreindu. Til skýr-
ingar á þessari furðulegu af-
stöðu blaðanna má geta þess,
að Tíminn ’átti kost á stórri
auglýsingu frá kaupmönnunum,
gegn því að hann skrifaði um
verðlækkunina á þá leið, sem
væri þeim að skapi!
Með forystu sinni í þessu máli
hefir Kron enn á ný sannað
neytendum, að þeim er örugg-
ast og hagkvæmast að hafa sín
eigin samtök um verzlunina.
Framsóknar-
skemmtimtn,
sú fyrsta á þessu hausti, verð-
ur f Oddfellowhúsinu í kvöld.
Hún hefst klukkan 8,30. Að-
göngumiðamir kosta aðeins 2
krónur. Mætið stundvísiega til
að taka þátt í Framsóknar-
vistinnl.
í nýju tollalögunum, sem
samþykkt voru í vetur, var
gerð sú breyting á inn-
heimtu verðtollsins, að hann
er nú innheimtur af verði
vörunnar kominnar hingað
til lands, en áður var hann
innheimtur af verði vörunn-
ar kominni í skip í erlendri
höfn. ________________________
Þessi breyting var gerð til
samræmis við það innheimtu-
fyrirkomulag, sem gildir víðast
annars staðar. Til þess að þetta
orsakaði þó ekki hækkun á
heildartollinum, var hinn gamli
tollstigi yfirleitt lækkaður sem
svaraði hinum auknu tekjum,
er hlauzt af tollálagningunni á
farmgjöldin.
Alþingi sá hins vegar fram á,
að þetta fyrirkomulag gæti
verið ósanngjarnt meðan styrj-
öldin stæði yfir og farmgjöld
væru óeðlilega há. Var því bætt
aftan við lögin svohljóðandi
„ákvæði um stundarsakir":
„Meðan almennt eru greidd
hækkuð farmgjöld vegna ófrið-
arins, skal fjármálaráðherra
heimiit að láta, eftir því, sem
við verður komið, draga frá ai-
mennum farmgjöldum frá er-
lendri höfn til fslands svo háa
hundraðstölu, sem nemur al-
mennri hækkun farmgjalda
vegna stríðsins“.
Sézt á þessu, að Alþingi hefir
ætlazt til, að fjármálaráðherra
léti ekki innheimta toll af
hærra flutningsgjaldi en var
fyrir stríðið, nema fjárhagsaf-
koma ríkisins værl í sérstöku
óefni.
Fj ármálaráðherra mun í
byrjun þessa árs hafa talið
horfurnar um afkomu ríkis-
sjóðs það óvissar, að ekki væri
Slátrun stendur nú sem hœst í öllum
sláturhúsum landsins. Af fréttum þeim
að dæma, sem Tímanum hafa borizt,
virðast lömb vera sem næst þvi, er
telja má meðallag tíl frálags. Mjög ó-
víða reynast þau eins vel eða betur
en 1 fyrrahaust, enda var meðalþyngd-
in þá betri heldur en nokkurn tíma
hefir áður verið, siðan tekið var að
safna áreiðanlegum skýrslum af öllu
landinu um fallþungann. Fram til
þessa árs hefir jafnaðarþyngdin sífellt
verið að aukast.
ttt
Um mánaðamótin, sem nú eru ný-
liðin, breyttist verðlag á olíu og bensíni
hjá olíufélögunum í Reykjavik. Var
þessi verðbreyting gerð að ákvörðun
verðlagsnefndar. Verð á bensíni lækk-
ar úr 50 aurum hver lítri í 47 aura,
verð á brennsluolíu lækkar úr 27 aur-
ur í 26% eyri hvert kg., en ljósaolía
hækkar í verði um hálfan eyri, úr
39% i 40 aura hvert kg. Utan Reykja-
vikur verður tilsvarandi munur á verð-
inu og tíðkazt hefir. Gert er ráð fyrir,
að ofangreint verð á þrennsluolíu gildi
einnig fyrir næsta skipsfarm, enda þótt
líklegt sé, að hann verði dýrari í ínn-
kaupi.
t t t
Fiskifélagið hefir að undanförnu
efnt til námskeiða fyrir Vélgæzlumenn.
Eru námskeið þessi tvennskonar, varir
annað tíu vikur, en hitt fimm mánuði.
Þeir, sem skemmra námskeiðsins njóta
rétt að nota framangreinda
heimild. Sú ákvörðun orkar
mjög tvímælis, því að eðlilegast
virðist, ef ríkið þarf nýja tekju-
stofna, að auka heldur byrðar
hinna ríku en tolla á nauð-
synjavörum. Þessi ótti fjár-
málaráðherrans hefir sem betur
fer reynzt ástæðulaus, því að
tekjur ríkissjóðs munu verða ó-
venjulega miklar á þessu ári,
sökum verðhækkunar innflutn-
ingsins, stóraukins útflutnings
og fleiri ástæðna. Ástæða er til
að halda, að þetta ástand muni
vara um nokkurt skeið. Hinn
aukni frjálsi innflutningur frá
Englandi mun auka tolltekj-
urnar og auknar tekjur margra
skattgreiðenda á þessu ári
munu veita ríkinu auknaT
skatttekjur á næsta ári.
Það virðist því orðið meira
en ástæðulaust fyrir fjármála-
ráðherra, að innheimta lengur
toll af stríðsfarmgjöldum á að-
fluttum vörum og auka þannig
talsvert á dýrtíð í landinu. Það
er blátt áfram óréttlátt i garð
neytenda.
Þess ber því fastlega að vænta,
að fjármálaráðherra dragi ekki
lengur að nota þá heimild Al-
þingis, að innheimta ekki toll
af hærra flutningsgjaldi en var
fyrir stríð.
í tilefni af þessu og umræð-
um manna á milli um það, sem
gera beri, ef afkoma ríkissjóðs
fer batnandi, þykir rétt að
vekja athygli á eftirfarandi:
Sú tolla- og skattalöggjöf,
sem nú gildiT og komizt hefir í
fast form í fj ármálaráðherra-
tíð Eysteins Jónssonar, er mið-
uð við erfitt árferði og óhag-
stæð viðskipti. Henni er það að
þakka, að ríkið hefir getað
stuðlað að margvíslegum fram-
(Framh. á 4. síðu)
og ljúka þaSan prófi, mega fara með
vélar allt að 50 hestafla og vera 2. vél-
stjórar á bátum með 150 hestafla vél-
um. Þeir, sem ljúka prófi af lengra
námskeiðinu, mega hinsvegar vera
undirvélstjórar á bátum með 400 hest-
afla vél. Námskeið þessa árs eru ný-
hafin og sækja lengra námskeiðið 13
piltar, en 65 piltar hið skemmra.
t r t
Þenna síðasta áratug hefir verið
miklu minna um rjúpur hér á landi,
heldur en áður var um skeið. Ber
mönnum ekki saman um orsökina til
þessa, hvort heldur hóflaust dráp valdi
fækkuninni eða rjúpan fljúgi milli
landa og hafi í stórum stíl flutt sig til
Grænlands í hinum mildu vetrum
undanfarinna ára. Frá gangnamönn-
um hafa Tímanum borizt þær fréttir,
að enn sem fyrr hafi rjúpna yfirleitt
lítið orðið vart á afréttum, fjalllönd-
um og heiðum.
r r t
Síðastllðið sumar ferðaðist erind-
reki Framsóknarflokksins, Daníel Á-
gústínusson, meðal annars um Austur-
Skaftafellssýslu og vann að efl-
ingu flokksstarfseminnar í héraðinu.
Efndi hann þá til fundar í öræfum
sem víðar og lögðu Öræfamenn þar
drög að stofnun flokksfélags. Fram-
haldsstofnfundur var síðan haldinn 25.
ágústmánaðar. Var þá félaginu komið
á fastan grundvöll. Félagar voru þá
í lok júnímánaðar, stuttu
eftir undirritun vopnahlés-
samningsins milli Þjóðverja og
Frakka, héldu þeir Chamber-
lain fyrv. forsætsráðherra Breta
og Petain marskálkur útvarps-
ræður. í tilefni af þessum ræð-
um birtist rétt á eftir ritstjórn-
argrein í sænska blaðinu „Göte-
borgs Sjöfarts- och Handels-
tidning“, sem er það sænska
blaðið, er djarflegast þorir að
gagnrýna nazista, og hefir
því oft orðið fyrir barðinu á
ritskoðun sænsku stjórnarinn-
ar. Greinin fer hér á eftir 1
lauslegri þýðingu:
— Það virðist eins og Bretum
sé nú loksins orðið ljóst, að þeir
eigi í styrjöld. Það tók sinn tíma
fyrir þá, að öðlast þann skiln-
ing. Lengi héldu þeir, að þeir
ættu aðeins í nokkurskonar í-
þróttakeppni. Piltarnir, sem
voru sendir yfir til Noregs, virt-
ust ekki komnir þangað í al-
varlegum erindum. Síðan komu
ósigrarnir í þéttri röð. Þá loks-
ins tók John Bull viðbragð,
stakk tóbakstölunni í vas-
ann og bretti upp erm-
arnar. Nú er hann reiður. Hann
er ekkert lamb að leika við,
þegar þannig liggur á honum.
Hann hefir áður verið einn á
móti Evrópu og ekki misst
marksins. Hann hefir þann sið
að vinna alltaf seinustu orust-
una. Jafn heittrúaður og hann
er á allt, sem nefndist venjur,
mun hann halda fast við þenn-
an sið nú. Engin önnur þjóð í
heiminum getur haldið áfram
tapaðri styrjöld þangað til hún
breytist í sigur. Sjáið til, hvort
það gerist ekki einu sinni enn.
Það er enginn uppgjafartónn í
Mj*. Chamberlain, þegar hann er
spurður um horfurnar. Karlinn
hefir verið ótrúlega blindur,
hann hefir framið stórkostleg-
ustu glappaskot, en hann hefir
ekki misst kjarkinn. Það er ekki
vegna þess, að þessu blaði hafi
ekki verið ljós mistök hans fyrr
en afleiðingarnar komu fram,
orðnir 56. í stjóm félagsins voru kjörn-
ir Páll Þorsteinsson kennari á Hnappa-
völlum, form., Karl Sigjónsson á Hofi
og Sigurður Arason á Fagurhólsmýri.
Varastjórnina skipa Þorsteinn Jó-
hannsson á Hnappavöllum, Ari Jóns-
son á Fagurhólsmýri og Magnús Þor-
steinsson á Hofi. Fulltrúaráðsmenn
voru kosnir, auk formannsins, Páls
Þorsteinssonar, Bjarni Sigurðsson í
Hofsnesi og Magnús Þorsteinsson á
Hofi, og til vara Gunnar Þorsteinsson
á Hnappavöllum og Sigurður Arason
á Fagurhólsmýri. Fulltrúar á fundi
sýslufélagsins voru kosnir Ari Jónsson
á Fagurhólsmýri, Gunnar Þorsteinsson
á Hofi og Karl Sigjónssson á Hofi.
Varamenn voru kjörnir: Ari Bjöms-
son að Kvískerjum, Jón Gíslason á
Hnappavöllum og Gunnar Jóhannsson
á Hofi. Sem kunnugt er, er flokks-
skipulag Framsóknarmanna í Austur-
Skaftafellssýslu komið í það horf, að í
hinum sundurskomu byggðum eru fé-
lagsdeildir, er siðan mynda eitt sýslu-
félag, er hefir sameiginlegt fulltrúa-
ráð.
r r r
Þrílembingum frá Broddanesi, sem
allir gengu undir móður sinni í sumar,
var slátrað í sláturhúsinu fyrir nokkr-
um dögum. Þeir höfðu 23, 18 og 16,9
kg. fall. Gærumar af þeim öllum voru
samanlagt 12 kg. að þyngd.
að það segir þetta nú. í þessum
dálkum hafa heimskupör hans
verið vægðarlaust gagnrýnd,
jafnóðum og þau voru framin.
Þvi var spáð, að það mundi
kosta mikið blóð, að bæta fyrir
þau. Nú hefir hann skilið, hvað
í húfi er. Nú kemur hið þráa
lunderni hans í ljós.
Það er munur á hinni reiði-
þrungnu raust Chamberlains og
hinu ellimóða rausi Petains
marskálks. Þó má segja um
hinn aldurhnigna sigurvegara
frá Verdun svipað og sænska
hervíkinginn: Sigur hans við
Svensksund varpar mestum
ljóma á sænska flotann. Síðan
hefir rás atburðanna orðið eins
og kunnugt er. Petain hefir
fórnað stórveldisaðstöðu Frakk-
lands. Franska heimsveldið
hefir verið látið falla í rúst.
Það kemur úr styrjöldínni sem
vanmáttugt ríki. Þetta hefði
ekki orðið, ef stefnu Reynauds
hefði verið fylgt og styrjöldinni
verið haldið áfram frá nýlend-
unum í Afríku. Nú á Frakkland
allt undir náð og ónáð and-
stæðinganna.
Bretland hefir verið svikið.
Hugmyndir Petains marskálks
um að heiðri Frakklands hafi
verið bjargað munu fljótlega
missa lit og ljóma. Það er vissu-
lega skringileg kenning, að
heiðrinum hafi verið bjargað,
þegar bandamaðurinn er svik-
inn og andstæðingnum leyft að
nota landið í baráttunni gegn
honum. Það má segja, að heið-
ur frönsku þjóðarinnar og hers-
ins sé óblettaður, en hinu verð-
ur ekki neitað, að franska
stjórnin hefir séð sig neydda til
að fórna ærunni. Petain mar-
skálkur getur verið mikill sem
hermaður, en sem stjórnmála-
maður er hann það ekki.
Mr. Chamberlain verðskuldar
hvorki sem hermaður eða
stjórnmálamaður mikil hrós-
yrði. En hann er Breti. Það
þýðir, að hann hefir kjark og
seiglu. Bretar hafa ekki ímynd-
unarafl til þess að vera að fást
við kenningar um guðlega köll-
un einhvers kynþáttar eða svo-
kallaðan „lífsrétt" stóru þjóð-
anna til að leggja undir sig lönd
smáþjóðanna. Það var þó raun-
ar Breti, sem fann upp kenn-
inguna um ariska kynþáttinn,
er Þjóðverjar nota til réttlæt-
ingar Gyðingaofsóknunum. En
venjulegast troða Bretar slóðir
veruleikans á traustum skó-
sólum. Þeir láta. ekki auðveld-
lega ginna sig til að hlaupa
eftir fögrum sjónhverfingum á
hinum hálu brautum hugarór-
anna. Þess vegna bíður John
Bull með markvissri festu hins
ósigrandi flota, sem tilkynnt
hefir verið að muni heimsækja
eyna hans. Hann hefir staðizt
slíkar tilraunir fyrr. Hann
kannast við venjuna. Standist
hann þrautina, er styrjöldin
útkljáð.
John Bull er ekki svo auð-
unninn. —
Yðrar fréttir.
Berlin hefir orðið undanfarn-
ar nætur fyrir mjög stórfelldum
loftárásum Breta. Segja brezkar
fregnir, að fjöldi fólks sé nú
daglega fluttur burt úr Berlin
og sýni það árangur hinna
brezku árása. Bretar hafa einn-
ig haldið áfram loftárásum á
hafnarborgir Þjóðverja við
Ermarsund og Norðursjó. —
Þjóðverjar hafa heldur dregið
úr loftárásum sínum á Bret-
land seinustu dagana.
Brezka flugmálaráðuneytið
hefir tilkynnt, að Bretar hafi
skotið niður 1092 þýzkar flug-
vélar í september, en misst
A víðavangi
ÁRANGUR INNFLUTNINGS-
HAFTANNA.
Árangur innflutningshaft-
anna undanfarin ár kemur nú
stöðugt betur og betur í Ijós.
Hefði þeim ekki verið beitt,
myndi þjóðin hafa safnað mikl-
um verzlunarskuldum erlendis
á þessum tíma og þær hefðu nú
etið upp þann gjaldeyri, sem
safnazt hefir fyrir undanfarið.
í stað þess getur nú þjóðin, ef
hana skortir ekki vit og vilja,
notað þennan gjaldeyri til að
mynda grundvöll verklegra
framkvæmda, þegar styrjaldar-
ástajidinu er lokið. Aðeins þetta
eitt ætti að nægja til að sanna
mönnum, hversu nauðsynleg
ráðstöfun innflutningshöftin
voru og hversu heimskuleg hef-
ir verið barátta þeirra manna,
sem börðust á móti þeim.
6 AF 12.
í ritstjórnargrein Mbl. í
morgun er að gömlum vanda
krafizt skattalækkunar. í til-
efni af því þykir rétt að benda
blaðinu á eftirfarandi: Útsvör
og skattar á öllum landsmönn-
um munu vera um 12 milj. kr.
á ári. Af þessari upphæð eru út-
svörin i Reykjavík hvorki meira
né minna en helmingur, eða 6
milj. króna. Öllum er kunnugt,
að hinar miklu útsvarsbyrðar
Reykvíkinga eiga rætur sinar
að rekja til óstjórnarinnar á fá-
tækramálum bæjarins. Útsvars-
málum Reykvíkinga verður ekki
komið í viðunandi horf fyrr en
sú meinsemd er læknuð. Hið
rétta úrræði í fátækramálum
og skattamálum Reykvikinga er
því það ráð Björns Ólafssonar,
„að reyna nýjar leiðir, nýjar að-
ferðir, nýjar hugmyndir og nýja
menn til þess að leysa vanda-
mál Reykjavíkur.“
MORGUNBLAÐIÐ OG
DÝRTÍÐIN.
Morgunblaðið þykist vera
mjög fjandsamlegt dýrtíðinni.
Hér er lítð dæmi: Nýlega opn-
aði Kaupfélag Reykjavikur og
nágrennis haustmarkað hér í
bænum. Tilgangurinn með þess-
ari starfsemi er að útvega neyt-
endum ódýrari vörur með því
að draga úr milliliðakostnaðin-
um. Öllum blöðum bæjarins var
boðið að koma og kynnast þess-
ari starfsemi, þegar hún tók til
starfa. En enginn maður mætti
frá Morgunblaðinu og en hefir
það ekki sagt eitt orð um þessa
athyglisverðu nýung í barátt-
unni á móti dýrtíðinni. Má ekki
betur marka hina raunveru-
legu afstöðu Mbl. til dýrtíðar-
innar af þessu litla dæmi held-
ur en hinum mikla vaðli þess
um að það vilji vinna á móti
dýrtíðinni?
sjálfir 319. Hlutfallið milli flug-
mannatjóns Breta og Þjóðverja
er miklu meira, því að margir
hinna brezku flugmanna hafa
bjargast, og megnið af þeim
flugvélum, sem Þjóðverjar
misstu, voru stórar og höfðu því
fjölmennari áhafnlr en brezku
flugvélarnar.
Fimm þúsund ítalskir flug-
menn eru komnir til Þýzkalands
og eiga að taka þátt í árásun-
um á England. Er þetta fregn
frá London.
ítalir virðast nú vera í þann
veginn að hefja sókn i Egipta-
landi. Lausafregnir herma, að
þýzkt herlið sé komið til’Libyu
og stöðugt sé verið að flytja
herlið frá Þýzkalandi til Ítalíu.
Chamberlain hefir farið úr
brezku stríðsstjórninni, sökum
lasleika. Var hann skorinn upp
1 sumar og fékk ekki fullan
bata.
Finnar hafa leyft Þjóðverj-
um að flytja herlið um Finn-
land til Norður-Noregs. Er talið,
að Finnar hafi gegn þessu feng-
ið vilyrði Þjóðverja fyrir því, að
fá hjálp frá þeim, ef Rússar
ráðast aftur á Finnland.
A. KROSSGÖTTJM .
Slátrunin. — Verðbreyting á olíu og bensíni. — Vélgæzlunámskeið. — Lítið
um rjúpur. — Framsóknarfélagið í Öræfum. — Vænir þrílembingar. —