Tíminn - 03.10.1940, Blaðsíða 2

374
TÍMHVIV. iimmtndagiiui 3. okt. 1940
94. blað
Á forlagi Stalíns
Alþjóðieg og óþjóðleg áróðursstarisemi
fpmtrm
Fimmtudaginn 3. óht.
Málverndun í
útvarpinu
Það eru að myndast mál-
lýzkur á íslandi. Hin öra mynd-
un bæjanna og aukið fámenni
á sveitaheimilum er hættulegt
eðllegri þróun móðurmálsins.
Tilraunir, sem gerðar eru um
orðaþekking barna á skólaaldri,
benda á mjög verulega hnign-
un bæði um málþekkingu og
framburð. Útvarpið er áhrifa-
mikið tæki um meðferð máls-
ins. Fram að þessu hefir hver
sungið með sínu nefi. En í því
merkilega taltæki margfaldast
allir framburðargallar. Menn,
sem virðast vera lítið eitt hljóð-
villtir í samtali, geta orðið nær
óþolandi i útvarpinu. Tugir
þúsunda hlusta á útvarpið dag-
lega. .Það er hinn mikli skóli
um meðferð móðurmálsins. Út-
varpið getur' fegrað og göfgað
málið. Það getur líka spillt því
og dregið það niður. Hljóðvillur
og soralegur framburður getur
borizt út um allt land frá miður
heppilegum ræðumönnum í út-
varpinu.
Fjárveitinganefnd sú, er
starfaði fyrir ári síðan og vann
að fjárlögum yfirstandandi árs,
kom sér saman um mjög gagn-
lega nýung í þessu efni. Nefnd-
in lagði til, að útvarpið hefði til
umráða nokkra fjárhæð til að
byrja rannsóknir á því, hvernig
útvarpið gæti orðið að beztu
liði til að kenna fagran fram-
burð móðurmálsins. Alþingi tók
vel þessari tillögu og samþ.hana.
Jón Eyþórsson formaður út-
varpsráðs fékk þegar í vor sem
leið BjörnGuðfinnsson málfræð-
ing til að gera sérfræðilegar til-
lögur um málið. Hann lagði til,
að keypt yrði tæki til að taka
raddir manna á plötur, -og
safna þannig framburði manna
‘um allt land. Þegar sá grund-
völlur væri fenginn mátti fara
að vinna að því að á'kveða,
hvað átti að teljast réttur
framburður á íslenzkri tungu.
Ríkisstj órnin varð vel við
tillögu útvarpsráðs um að
kaupa nauðsynleg áhöld til að
rannsaka framburð manna.
Tæki þessi voru keypt í Amer-
íku og kostuðu 4 þús. kr. Þau
hafa verið reynd og virðast lík-
leg til að gefa góða raun.
Þriggja manna nefnd starfar
nú að framkvæmdum í þessu
máli: Björn Guðfinnsson mál-
fræðingur, Jakob Kristinsson
fræðslumálastjóri og Jón Ey-
þórsson formaður útvarpsráðs.
Undir forustu Björns Guðfinns-
sonar og ef til vill annarra mál-
fróðra manna, sem nefndin fær
til starfa, verður byrjað að
safna röddum manna í Reykja-
vík nú í vetur. Næsta sumar
verður farið með tækin út um
byggðir og bæi landsins og
leitast við að safna á þann
hátt öllum þýðingarmestu blæ-
brigðum íslenzks framburðar.
Eftir það byrjar ákvörðun um
það, hvað sé réttur framburður.
Og útvarpið á að vera sá mikli
ræðustóll, sem lyftir tungunni
úr niðurlægingu mállýzkunnar,
Enn er of snemmt að spá
nokkru um niðurstöður þessara
tilrauna. En að öllum líkind-
um yrðu menn í öllum lands-
hlutum að breyta að einhverju
leyti framburði sínum. Sunn-
lendingar þurfa ef til vill að
gera framburð sinn harðari.
Norðlendingar verða fyrir sitt
leyti að hætta að ríma eins og
Kristján Fjallaskáld:
,,Hvað er líf og hvað er heimur,
klæddur þoku draumageimur.“
Vestfirðingar og Austfirðing-
ar hafa væntanlega einhverjar
syndirv til að afplána eins og
aðrir. En í öllum fjórðungum
mun sannast, að undirstaða
málsins er sameiginleg, hrein
og sterk. Hljóðfræðingarnir geta
byggt á þeim grundvelli að
sínu leyti, eins og þegar Jónas
Hallgrímsson sló ryðið af hinu
góða stáli tungunnar fyrir heilli
öld og skapaði hina varanlegu
fyrirmynd um orðaforða og
setningaskipan íslenzkunnar.
Það má fullyrða, að þjóðin
fagnar þessari viðleitni Alþing-
is, ríkisstjórnar og útvarpsráðs.
Og sú umþót, sem hér er stefnt
FRAMHALD.
Fyrir tæplega ári síðan fékk
Alþingi skjallegar sannanir
fyrir, að Rússar hefðu lagt
Þjóðviljanum til í útborguðum
peningum, 160 þús. kr. á liðugu
ári. Ef Tíminn fengi slíka gjöf
mætti meira en tvöfalda stærð
hans, án þess að íþyngja kaup-
endum og auglýsendum. Má af
þessu sjá, að hér er ekki um
smáræðis summu að ræða af
hálfu Rússa gagnvart deild
sinni á íslandi. Menn geta leitt
getum að því, hvort Rússar
muni láta staðar numið
við útgáfu blaðsins, ,eða láta
rausn sína og gjafmildi ná
til tímarits og bóka, sem eru
gefin út í áróðursskyni. Það má
telja mjög sennilegt, að Krist-
inn Andrésson hafi fengið mjög
verulegan stuðning frá flokks-
bræðrum sínum utanlands til að
standast kostnað við hina dýru
heimferð.
Þegar Noregur og Danmörk
voru hertekin, var Kristinn
staddur á Norðurlöndum í er-
indum fyrir útgáfustarfsemi
kommúnista. Eins og gjaldeyr-
isvandræðin voru þá, má telja
sennilegt, að héðan að heiman
hafi hann fengið 1000 kr. í far-
areyri, eftir því sem öðrum var
skammtað á þeim tíma. Allir
íslenzkir námsmenn sátu fastir
á Norðurlöndum fyrir peninga-
leysi. Finnur Jónsson alþingis-
maður og forráðamaður í mörg-
um fjárhagsfyrirtækjum, sat
fastur í Svíþjóð, þar til skip, er
sent beint til Fipnlands. En
Kristinn Andrésson hefir nóga
peninga til að komast heim,
gegn um Rússland, Balkan-
skagann, Ítalíu og til New York.
Sú ferð gat vel kostað 10 þús.
kr. Kristinn gat alls ekki haft
það fé heiman frá íslandi.
Hann" gat enga eðlilega leið
haft til almennrar lántöku
framar Finni Jónssyni. En sá
aðili í Rússlandi, sem virti ís-
land þess, að láta 160 þús. kr.
á skömmum tíma í hið vesæla
flokksblað kommúnista, hlaut
að álíta vel eyðandi laglegri
fjárhæð til að koma Kristnl
Andréssyni heim til að standa
fyrir nýjustu veiðibrellu kom-
múnista, en það er að koma
einhverju af skáldsögum Gunn-
ars Gunnarssonar í þýðingu
að, þarf að gerast af allri þjóð-
inni. Og hún verður ekki fram-
kvæmd nema meginhluti borg-
aranna í landinu vilji leggja
hönd á plóginn. Verkefnið er
mikið og það verður unnið af
mörgum. J. J.
FRAMHALD
Allur félagsskapur, frjáls eða
lögboðinn, takmarkar að ein-
hverju leyti athafnafrelsi
manna og hagrænn félags-
skapur takmarkar auk þess um-
ráðarétt yfir eign. Og það er
einmitt þetta, sem laxalögin
og samþykktir samkvæmt þeim
fyrst og fremst gjöra. Af slík-
um lögum er mesti urmull og
þeim fjölgar með ári hverju,
svo að segja má, að flest lög nú
á þessum síðustu vandræðatím-
um, leggi hömlur á einstakling-
ana, eignir þeirra og fjármagn.
Ekkert lagaboð býður, að túlka
beri slík lög á annan hátt en
almennt gjörist og þá enn síð-
ur lög um þá sneið þessara
mála, er bundin er með félags-
skap. Þetta er því aðeins kenn-
ing dómarans og hún ný, því
mér er óhætt að segja, að
fræðimenn hafa aldrei knésett
hana. Á því dómarinn eftir að
rökstyðja hana, en ef til vill
ætlar hann að skrifa doktors-
ritgerð þar um og verja hana
við hinn fornfræga lagaskóla
ítala í Bologna. Svo vitað sé,
hefir því hingað til verið haldið
fram, að gjöra skuli báðum að-
ilum jafnt undir höfði og kyrma
sér allt sem bezt er málið
snertir, til þess að komast að
því, er vakað hefir fyrir löggjaf-
Halldórs Laxness út undir yf-
irumsjón Kristins Andréssonar.
X.
Öll starfsemi útgáfunnar
„Mál og menning" var í sam-
ræmi við hina lævísu fyrirskip-
un Stalins, eftir að hann var
orðinn hræddur við Hitler.
Fyrirtækinu var valið þjóðlegt
heiti. Ýmsir borgaralegir menn
voru beðnir að rita fyrir þessa
útgáfu. Innan um var svo
blandað æstum undirróðri í
„Rauðum pennúm“. Lögð var
stund á, að erlendar skáldsögur
eins og „Móðirin" eftir Gorki
væri líka byltingaráróður.
Drengskapur kommúnista var
lítill við þá menn, sem trúðu
þeim til samstarfs. Þannig hafa
þeir lagt stund á að ófrægja
með persónulegu níði rithöfund,
sem lét þeim í té ágæta þýð-
ingu af hlutlausri bók. En um
leið og þeir hættu að hafa gagn
af þessum rithöfundi var hann
tilefnislaust stunginn í bakið.
Inn í þetta fyrirtæki kom
einkennilegur fésýslumaður,
Ragnar Jónsson, eigandi verk-
smiðju þeirrar,sem gerir Smára-
smjörlíki. Hann er ötull gróða-
maður. Féllu honum allvel í
geð ýmsar kenningar bolshe-
vika. En auk þess keyptu þeir
af honum allt það smjörlíki,
sem flokksmenn þurftu til dag-
legs viðurværis. Hann taldi lík-
legt, að honum gæti orðið
gróðalind að vera með í bóka-
útgáfu, sem væri vígð trúar-
brögðum Stalins. Hann sá, að
Rússar voru ósparir á fé við að-
almálgagn flokksins og mátti af
því álykta, að lítil hætta væri
að hlaupa undir bagga með út-
gáfustarfsemi* sem átti svo
volduga verndarmenn í einu af
stórlöndum heimsins.
Kommúnistar höfðu fyrst
flokksblað sitt, sem sannarlega
hefir fengið mikinn auð frá
Rússlandi. Næsta útibú var
„Mál og menning“, sem telur
sig hafa nokkur þúsund kaup-
endur. Annað útibúið er Heims-
kringla, en hið þriðja er „Arfur
íslendinga". Það á að vera þátt-
ur úr bókmenntasögu eftir Sig-
urð Nordal, en í auglýsinga-
skyni hafa fáeinir menn verið
beðnir að skrifa smágreinar,
líkt og ritgerðir í fræðilegu
tímariti, svo sem einskonar um-
búðir utan um bók Nordals.
Allra síðasta útivirkið heitir
Landnáma. Þar eiga að koma
bækur Gunnars Gunnarssonar
í þýðingu Halldórs Kiljan Lax-
ness. Það á að vera ríkra manna
útgáfa. Árgangurinn í skinn-
anum, er hann samdi lögin, og
dæma þar eftir, ef nokkur tök
eru á. Dómarinn á eftir að
hrekja þá skoðun.
Nú ber því ékki að leyna, að
laxveiðisamþykktir eru sérstök
tegund félagsskapar og gæti því
komið til mála, að dómstólarnir
þyrftu að hafa sérstaklega
strangt eftirlit með þeim ó-
fögnúði. Það er vissulega enn til
það sem kölluð er rányrkja í
þessu landi. Auk laxveiðisam-
þykktanna býst ég við að borið
hafi fyrir augu dómarans sitt
hvað af fiskiveiðasamþykktum,
samþykktum um friðun skóga
og kjarrs.lög um samþykktir um
hindrun sandfoks og lög um
sandgræðslu, sem með harðri
hendi taka lönd af mönnum,
leggja þeim álitlegar fjárbyrðir
á herðar og þrýsta þeim til
samtaka gegn landauðn. Allt
þetta, sem ég nú nefni á sam-
merkt í því, að knýja einstakl-
inga til að vinna ekki á móti
sjálfum sér. Og svo er þá ekki
sízt um samþykkt þeirra Árnes-
inganna, sem er langmyndar-
legasta tilraunin, sem gerð hef-
ir verið á því sviði og stofnað til
beinlínis af því, að laxveiðin
gekk þá jafnt og þétt til þurrð-
ar fyrir gengdarlausra ránveiði
milli fjalls og fjöru. Ætla ég
lesandanum að dæma um, hvort
bandi kostar 40—50 kr. Öll út-
gáfan verður væntanlega 5—600
krónur, og ekki lokið fyr en
eftir mörg ár.
XI.
Öil þessi útgáfustarfsemi er
ein keðja.miðuð við það af hálfu
miðstjórnar kommúnistaflokks-
ins að auka og tryggja veldi
rússnesku flokksdeildarinnar á
íslandi. Borgaralegir rithöfund-
ar, sem vinna með þessum
mönnum, er eins og fluga á
línu laxveiðimannsins. íslenzk-
ir borgarar eiga að fá hið rúss-
neska byltingarmeðal í margs-
konar efnasamböndum og
skrautlegum umbúðum. Hlut-
lausir rithöfundar í skinnbandi,
gylltir á sniðum, innan um
magnþrungin æsingarit eftir
leikpredikara Josef Stalins á
íslandi.
Innst í keðju Rússaflokks-
ins er dagblað þeirra, „Þjóð-
viljinn“, undir stjórn Einars
Olgeirssonar. Næsti hlekkur er
Mál og menning undir stjórn
Kristins Andréssonar. Þá kem-
ur „Heimskringla“, „Arfur ís-
lendinga“ og „Landnáma", sem
allt eru jafn skilgetin afkvæmi
Kristins Andréssonar eins og
Sighvatur á Grund var óvé-
fenganlegur sonur Hvamms-
Sturlu. Þannig fá félagsmenn
„Máls og mennngar" „Arf ís-
lendinga“ með niðursettu verði.
Og lengi fram eftir meðgöngu-
tíma „Landnámu" var þess
krafizt af forráðamönnum út-
gáfunnaf, að nafn „Heims-
kringlu“ stæði á hverri bók.
Auk þess á „Landnáma" aðal-
heimkynni hjá „Heimskringlu“,
því að aðrar bókabúðir hafa
neitað að veita þeirri útgáfu
viðtöku.
Eitt af því, sem sannar hin
kænlegu vinnubrögð, sem kom-
múnistar hafa hér á landi, er,
að forlag Stalins velur sér ram-
íslenzk og söguleg nöfn. Jón
Sigurðsson lét sér nægja að
endurheimta frelsi íslendinga
með ritgerðum í tímariti, sem
bar hið órómantíska heiti „Ný
félagsrit“. En þegar Einar Ol-
geirsson og Kristinn AndTésson
völdu laxagirðingum sínum
nöfn, þá var leitað að hinum
þjóðlegustu og glæsilegustu
nöfnum. Sú útgáfa, sem gefur
út byltingarbækur í lausasölu,
heitir „Heimskringla" eftir
frægustu íslenzku bókinni,
sem hefir verið rituð. Sama
nafn er á bókabúð kom-
múnista, sem er aðal-vopnabúr
rússnesku bókfræðistefnunn-
ar. Kristinn Andrésson not-
ar kunnáttu sína í þjóð-
legum fræðum til að finna hin
þjóðlegu nöfnin: Landnáma,
Arfur íslendinga, Mál og menn-
ing. Innan skamms verður lof-
söngur Matthíasar, Ó, guð vors
lands, safnheiti á ritum, þar
sem Finnlendingar verða sóttir
til sektar fyrir frelsLsbaráttu
slíkt atferli eigi að eiga sér-
stakt skjól undir verndarvæng
hinna háu dómstóla, og þá
sjálfsagt rányrkja landsins yf-
irleitt með blessuðum horfell-
inum.
Eins og við mátti búast hefir
hinn sprenglærði dómari ekki
láta „undan falla“ að hnýta
velæruverðum eftirmála aftan
við forsendurnar og hljóðar
hann svo: „Þá athugast það og,
að fyrirkomulagi á atkvæða-
greiðslu, sérstaklega um stofn-
un fiskiræktarfélagsins, virðist
hafa verið mjög ábótavant.“ Nú
með því, að ég vil ekki gera
dómaranum þær getsakir að
hann hafi ætlað að drepa sam-
þykktina fyrir ólag á atkvæða-
greiðslunni er þetta olnboga-
skot óþatft með öllu. Væri því
þar um allt sagt, ef hann hefði
ekki lagt áherzlu á að þetta
ætti sérstaklega við atkvæða-
greðsluna um fiskiræktarfélag-
ið. En um hana er það að segja,
að fiskiræktarfélagið var sam-
þykkt í einu hljóði og að enginn
ágreiningur, fyrr né síðar, var
um samþykkt þessa, hvorki í
heild né um einstök atriði. Það
gat því engin áhrif haft á úr-
slitin, þótt atkvæðagreiðslunni
hefði verið eitthvað ábótavant,
sem er alls ósannað. Og, ef bent
er á, að forseti Alþingis hefir
vald til að lýsa því yfir, að gert
sé út um einstök atriði án at-
kvæðagreiðslu, þegar enginn á-
greiningur um þau hefir komið
fram, væntir mig að til sanns
vegar megi færast, að atkvæða-
sína veturinn 1939—40. — Ann-
ars sýna þessar háfleygu nafn-
giftir, að Kristinn Andrésson
er nokkuð kvíðandi um að
rússneski björninn láti bera á
trýni og tönnum gegn um hin
vel gerðu dularklæði. Þess
vegna grípur hann til þessara
vafasömu skrumauglýsinga.
Þær eru sönnun þess, að forlag
Stalins vill vera í rammíslenzk-
um hjúp á íslandi.
XII.
Það er mjög einkennileg veiði-
brella, sem liðsforingjar Rússa
beita hér við rithöfunda ann-
ars vegar og bókakaupendur
hins vegar. Þeir segja við lestr-
arfúst fólk: Gerizt áskrifendur
að bókum okkar, því að um fána
okkar flykkjast skáld og rithöf-
undar. Greiðið peninga til okk-
ar fyrirfram, því að síðar fáið
þið margar og prýðilegar bæk-
ur. Ef fólk tekur þessa áróðurs-
menn trúanlega, fá þeir bæði
peninga fyrirfram og loforð um
peninga. Þá snúa þeir sér til
skálda og rithöfunda og segja:
Við höfum mikið fé og marga
fasta kaupendur. Komið með
skáldrit ykkar. Enginn gerir
ykkur þvílík skil eins og við.
Peningar, frægð, lesendur, allt
er til boða í forlagi því, sem að
réttu getur kennt sið við æðsta
prest framtíðarríkisins, Stalin
í Moskva.
Þessi tvöfaldi blekkingarleik-
ur endaði fyrir ári síðan. Eftir
að kommúnistar á íslandi tóku
upp vörn fyrir innrás Rússa í
Finnland, fékk íslenzk alþýða
rótgróna óbeit á lífsskoðun og
framkomu Stalins. Þá voru liðs-
menn hans reknir úr samneyti
íslenzkra alþingismanna. Þá
var hætt að virða liðsmenn
kommúnista svars í ræðu og.riti.
Síðan telja þeir sig utangarðs
í íslenzku þjóðlífi. Um sama
leyti byrjaði þjóðin að fylkja
liði um útgáfu Þjóðvinafélags-
ins og menntamálaráðs. Á fá-
einum mánuðum safnaði sú út-
gáfa kaupendum á 13. þúsund.
Slíkar viðtökur höfðu aldrei
þekkzt á íslandi. Hinar stór-
kostlegu almennu gjafir til
Finna og hið dæmalausa fylgi
við hina þjóðlegu útgáfu var
hvorttveggja eðlileg og heil-
brigð sjálfsvörn íslenzku þjóð-
arinnar móti hinum leynilega
og lævíslega rússneska áróðri,
sem miðaði að því að leysa þjóð-
arheildina sundur, og að koma
upp vel samæfðri flokksdeild
undir yfirstjórn í Moskva, sem
væri studd af rússneskum fé-
gjöfum. Kommúnistar fundu
sárt til þess, að Alþingi hafði
staðsett þá utangarðs. Þeir
voru ekki beittir harðræði eða
Ofbeldi, eins og þeir segjast
ætla að gera, ef þeir hefðu til
þess völd hér á landi. Þeim var
aðeins sýnd köld og róleg litils-
virðing. Kommúnistar fundu,
(Framh. á 4. síSu)
greiðslan hafi verið sæmilega
forsvaranleg. Þess var þá líka
að vænta, því að fundarstjóri
var Jörundur Brynjólfsson for-
seti neöri deildar Alþingis, sá
maður, sem allra manna er
þaulvanastur fundarstjóri hér
í landi og fengið hefir óskorað
lof allra sinna þingdeildar-
manna fyrir góða og lipra fund-
arstjórn. Og svo ber þá líka við,
að annar dómari, sem sat fund-
inn, hefir í skjölum málsins að
gefnu tilefni vottað, að fund-
arstjórn forsetans hafi verið
með ágætum. Aumingja Jör-
undur! Hann þarf víst ekki að
hugsa oftar til forsetakosning-
ar nú, er hann hefir fengið dóm
á sig fyrir lélega fundarstjórn.
Ég hefí verið að velta því
fyrir mér, hvernig stendur á því
að dómarinn hefir puntað upp
á dóm sinn með annarri eins
„fjólu“ en ekki fundið aðra
skýringu á því en þá, að mikið
blessað barn er þetta.
Dóm þenna slysaðist hæsti-
réttur til að staðfesta, en því
tek ég svo til orða, að ályktar-
orðið: „Þykir nú mega stað-
festa hinn áfrýjaða dóm“,
bendir til að allskostar ánægð-
ur hafi hann ekki verið með
niðurstöðuna og mætti jafn-
vel geta sér til að enhver á-
greiningur hafi verið um hann
í dómnum, enda styrkja for-
sendurnar þann grun.
Frá því er þá að segja, að
hádómurinn sleppir tilvísun til
39. gr., sem von var að, því þar
er enga stoð að finna fyrir þessu
Gætlu arfs þíns
íslenzka þjóð
Eftir Berg Jónsson bæjarfógeta
Dagblaðið Vísir virðist hafa
litið öðrum augum á grein
mína, sem birtist í Tímanum
24. sept. síðastliðinn, um vopna-
burð á íslandi, heldur en hin
þjóðstjórnarblöðin, Morgun-
blaðið og Alþýðublaðið. Vísir
virðist viðurkenna skoðanir
mínar réttar og vitnar í grein-
ina, enda þótt hún sé birt í
blaði andstöðuflokks og samin
af andstæðingi. Ég tel ekki rétt
að láta þetta liggja í þagnar-
gildi, því þess skal getið sem
gert er. Hitt er annað mál,
hvernig almenningur lítur á
það, að almenn blöð í landinu
ræði ekki að gefnu tilefni al-
vörumál í sambúð vorri við hið
erlenda setulið.
Engin ástæða er til að eyða
rúmi blaðsins um afstöðu ann-
arra blaða eða íslenzkra manna
til máls þessa. En sjálfur vil ég
taka það fram og býst helzt við,
að mæla þar fyrir munn flestra,
ef eigi allra raunverulegra ís-
lendinga, að vér þykjumst nógu
fámennir, þótt ekki sé gerður
leikur að því að fækka oss með
óhappaskotum ölvaðra eða
æstra herinanna.
Bretar eru taldir ráða yfir
fjórðungi jarðar og meira en
fullkomlega fjórðungi auðs og
íbúa jarðar. Vér íslendingar er-
um hér heima um 120 þús. íbúa.
Þótt vér flestir teljum málstað
Breta góðan og óskum þeim
sigurs, munum vér aldrei, þótt
vér værum allir af vilja gerðir,
geta léð þeim vopnað lið, sem
hefði nokkra úrslitaþýðingu.
Stóra-Bretland mun standa og
falla jafnt fyrir því, hvort
nokkur íslendingur verður lif-
andi eftir þennan ófrið eða eigi.
En vér þykjumst vita, að Bretar
meini yfirlýsingar þær, sem
þeir hafa gefið oss, alvarlega.
Þessvegna óskum vér eftir því,
að verða varir þeirrar alvöru.
Vér óskum þess, að sú alvara
komi fram í því, að hernaðarað-
gerðir þeirra séu eigi víðtækari
en nauðsyn krefur. Vér óskum
þess, að sú alvara komi fram í
því, að vopnlaus friðsöm þjóð,
sem skortir auð, mannafla og
vilja til þess að drepa menn, sé
ekki að nauðsynj alausu gerð að
leiksoppi ölvaðra og æstra
vopnaðra manna. Vér óskum
þess, að sú alvara komi fram í
því, að vér í öllum viðskiptum
við hina margmennu og auð-
ugu hernaðarþjóð verðum þess
varir, að það sé talinn dreng-
skapur, og það eitt, að leggjast
ekki á lítilmagnann og láta
hann kenna aflsmunar. Vér
kennum börnum vorum, að þau
skuli eigi leggjast á lítilmagn-
félagsmorði. Því næst segir, að
í Ölvessprænunum sé silungs-
veiði en ekki er því haldið fram,
að þar sé stunduð silungsveiði,
og er það þó atriðisorð laganna,
er allt valt á, eins og full grein
er gerð fyrir í athugasemdum
við héraðsdóminn, og er þetta
blátt áfram rökhnupl lökustu
tegundar. Síðan kemur enda-
klausa dómsins á þessa leið:
„Þar eð félagssvæðið nær til
ósa Ölvusár verður það sam-
kvæmt 2. gr. samþykktanna og
2, tölul. 54. gr. laxalaganna að
ná til alls fiskihverfis árinnar.“
Með þessu er þá fenginn æðsti
úrskurður fyiir því, að hvorki
fiskiræktarfélag né heldur
veiðifélag þarf að ná yfir heilt
fiskihverfi, því rétt er að álykta
að dómurinn líti svo á, að hefði
samþykktin ekki náð nema
niður að Ölvesánum þá hefði
samþykktin verið góð og gild.
Með öðrum orðum, þó að ósar
árinnar hefðu verið stokklagðir
með veiðibrellum hefði sam-
þykktin samt staðið. Betur er
ekki hægt að kveða niður firru
héraðsdómsnis um „heila“
fiskihverfið.
Nú hefir verið skýrt nokkuð
frá rökum dómstólanna og
gerðar athugasemdir við þau.
Væntir mig að þar af megi sjá,
að höfuðágreiningurinn er um
það, hvort samþykktirnar eigi
að elta uppi hverja smásprænu
í vatnahverfi. Allir munu sam-
mála um það, sem nokkuð
þekkja til veiðiskapar, að varla
(Framh. á 3. síðu)
Magnús TorSason:
HIRTÍIG