Tíminn - 03.10.1940, Page 3

94. blað
TÍMIM, fimmtndagmn 3. okt. 1940
375
B Æ K U R
Gættu aris þíns
íslenzka þjóð
Um uppruna og áhrif
Múhameðstrúar.
Pyrir nokkru síðan komu út
á vegum ísafoldarprentsmiðju
allmargar bækur. En sem kunn-
ugt er, er ísafoldarprentsmiðja
nú athafnamest bókaútgáfufyr-
irtæki á landi hér.
Ein meðal þessara bóka voru
fyrirlestrar, er sendiherrann
danski, Frank le Sage de Pon-
tenay, flutti við háskólann hér
síðastliðinn vetu'r. Pjalla þeir
um áhrif og uppruna Múham-
eðstrúar.
Þetta efni er íslendingum
mjög fjarlægt og nýstárlegt.
Þekking er hér nauða lítil á
menningarfyrirbærum í lönd-
um Múhameðstrúarmanna, og
fremur erfið aðstaða til þess að
opna sér nokkra innsýn í þann
annarlega heim, sem og lifað er
hrærst í íslam. Er því líklegt, að
mörgum þyki fengur í þessari
fremur litlu bók, sem leggur
mönnum upp í hendur veruleg-
an skerf til aukins skilnings á
sögu og menningarþróun heims-
ins.
f stuttum formála segir höf-
undur, að hann hafi í fyrirlestr-
um sínum reynt að sýna fram á,
að íslam standist jöfnuð við
önnur trúarbrögð um trúarleg-
an þroska og innileik, að íslam
sé sjálfstæður menningarheim-
ur og ekki óæðri öðrum miklum
menningarkerfum og jafnframt
sé íslam ein meginstoð menn-
ingarþróunarinnar í Norðurálfu
á viðreisnaröldunum.
íslenzkir sagnþættir
og þjóðsögur.
Önnur bóka þeirra, er ísafold-
arprentsmiðja gaf út um sama
leyti og erindi danska sendi-
herrans um Múhammedstrú
voru íslenzkir sagnþættir og
þjóðsögur, er safnað hefir Guðni
Jónsson magister.
Bókin er ekki stór, nálægt 150
blaðsíður, en í henni eru þó um
þrjátíu frásagnir. Er hin fyrsta
þeirra og langlengsta um Sigríði
í Skarfanesi, laundóttir Bjarna
Thorarensen amtmanns. Hinar
frásagnirnar eru flestar um
drauga, huldufólk, skynblekk-
ingar, eða annað það, sem telja
má til dulrænna atburða.
Þá er þarna frásögn um sorg-
legan atburð, er gerðist á Rang-
árvallaafrétti á síðari hluta 19.
aldar, er fjórir Skaftfellingar,
sem ætluðu til sjóróðra á Suður-
nesjum, urðu þar úti. Er rakin
för þeirra, að svo miklu leyti
sem hún er kunn, og þær
sagnir, er lifað hafa um þenna
atburð og beinafundinn áratug
síðar. Verkar þessi frásögn um
þá félaga og afdrif þeirra í ofsa-
hríð á eyðimörk inn milli jökla
mjög á lesandann, sérstaklega
finnst sú lækjarsitra, að ekki
veiðist þar silungsarða. Með þvi
móti mundi félagsskapur um
nytjun vatnahverfanna verða
þanin langt út yfir öll skynsam-
leg takmörk, því að ekkert vit
getur verið í því að kúga menn
til félagsskapar, sem aldrei geta
haft hans not. Þessa firru hafa
samt dómstólarnir knésett, hve
lengi sem þeim verður að því.
Hins vegar hafa bókstaflega
allir, sem um veiðimál hafa
fengist og sérstaklega er ætlað
að beri skyn á þessi mál: höf-
undar laganna, veiðimálastjóri,
veiðimálanefnd og landbúnað-
arráðuneytið, sem staðfestir
samþykktirnar, samkvæmt
skjölum málsins, lýst yfir því,
að félagsskapurinn eigi ekki að
ná til annarra vatna en þeirra,
sem einhver veruleg veiði er í,
að minnsta kosti svo mikil, að
menn stundi hana. Og þar eð
allir munu sammála um, að
laxalögin nýju eru samin og sett
til að verja þennan bjargræðis-
veg landsmanna virðist liggja
beint við að skilja ákvæðin um
takmörk félagssvæðanna á þá
leið ,að þeir einir skuli skyldir
að taka þátt í félagsskapnum,
sem stunda veiði sem atvinnu
eða eru líklegir til að gera það
í framtíð. Veit ég að vísu, að
þetta eru heldur eigi greinileg
takmörk, og getur það jafnan
verið álitamál, hvar þau skulu
sett. En þá kemur að því, hver
skuli hafa úrskurðarvald um
það. Fyrir mitt leyti er ég ekki
efins í því, að staðfestingar-
(Framh. af 2. síðu)
ann, vér reynum að halda fast
við þá siði sjálfir, eftir að vér
erum orðnir fullorðnir og vér
teljum oss sóma að því, ef við
getum það.
Þótt vér séum fáir, eigum. vér
stórt land meö ýmsum auðlind-
um.Eignarréttinn öðluðumst vér
þegar fámennur hópur forfeðra
vorra sigldi hingað á smáum,
opnum skipum yfir reginhaf
fyrir rúmum þúsund árum.
Þrátt fyrir hallæri, eldgos, er-
lenda kúgun, eigum vér þetta
land enn. Hér viljum vér flestir
lifa, hér viljum vér flestir deyja.
Og vér eigum arf að verja.
Minningarnar um fræknleik
leðra vorra, snilld söguhöfund-
anna, sem rituðu íslendingasög-
urnar, lögbækurnar fornu,
minninguna um Snorra Sturlu-
son, sem reit sögur Noregskon-
unga, hina frægu Heimskringlu,
og skáldaritið „Snorra-Eddu“.
Ennfremur eigum við hin
snjöllu kvæði „Sæmundar-
Eddu“, og svo að ég hætti upp-
talningunni, tunguna, sem vér
höfum varðveitt í rúm þúsund
ár.
Þegar vér virðum fyrir oss all-
an þennan arf, í landi og fiski-
miðum, sagnritum, skáldskap
og lifandi tungu, þá þurfum vér
að leita langt til þess að finna
meiri þjóðarauð hvers einstakl-
ings einnar þjóðar. íslendingar,
sem hér búa og eiga þennan arf,
hafa ekki ástæðu til þess að
meta sig minna en Hafliði
myndi hafa verið metinn allur,
ef hann hefði misst lífið í stað
eins fingurs. Vér höfum enga
ástæðu til þess að ofmetnast;
slíkt er heimska, en vér höfum
sérstaka þörf á að meta þjóðar-
auðinn, bæði hinn andlega og
efnaléga og halda fast um. Vér
þurfum að sýna það í orði og
verki, að ást smáþjóðar getur
verið sterk.
Vitur maður hefir einu sinni
látið svo ummælt, að ást ein-
staklinga hvers á öðrum, svo
sem foreldri og barns, unnustu
og unnusta, hjóna, sé þeim mun
sterkari, sem einstaklingarnir
eru færri. Næst að styrkleik
myndi ef til vill koma föður-
landsást fámennrar þjóðar og
síðar stórþjóðar, en einna síð-
ast ást á mannkyninu öllu.
Minnumst þess að lokum, ís-
lendingar: smáþjóðarást er til-
tölulega miklu sterkari heldur
en stórþjóðarást. Lifum sam-
kvæmt því í sambúð okkar inn-
byrðis og við erlendan her.
þó líklega vegna þess, hversu
margar og torleystar spurningar
steðja að, þegar reynt er að gera
grein fyrir því, með hvaða hætti
æfilok þeirra hafi orðið og
hvers vegna öllu var á þann veg
farið sem raun var á.
valdið með ráði sérkunnra
manna eigi að ráða því, en alls
ekki dómstólarnir, sem venju-
lega eru vitaókunnir þeim mál-
um og þætti mér ekki ólíklegt,
að eitthvað í þá átt yrði lög-
leitt innan stundar. En hinu
get ég ekki neitað, að mér finnst
það fífldirfsku næst að dóm-
stólarnir skuli hafa leyft sér að
sniðganga alla sérkunnáttu um
þetta atriði, sem til er i þessu
landi, og þá sérstaklega þegar
þeir í forsendum sínum sýni-
lega treystast ekki til að bera
fyrir sig sjálfan lagabókstafinn
en hringsóla kringum hann eins
og köttur um heitan graut.
Eins og getið er um áður vék
héraðsdómarinn sæti af því að
hann hafði haft einhver lítil
afskipti af málinu og var það
rétt gert. En sama er að segja
um einn dómandann í hæsta-
rétti. Að vísu hefir hann, að
því vitað er, ekki komið nálægt
stofnun samþykktarinnar en
hann var á móti lögunum á Al-
þingi og jafnvel ekki alveg
grunlaust um að hans álits hafi
verið leitað áður en málshöfð-
un var ákveðin, enda KIÐJA-
BERG ein af meiriháttar veiði-
jörðunum. Þegar þar við bæt-
ist, að undir málsrekstrinum
var samþykktin gerð að ram-
pólitísku máli, sem alls ekki var
við stofnun hennar, því að mér
er kunnugt um, að þar skiptust
menn alls ekki eftir pólitískum
flokkum, held ég að ekki sé of
djúpt tekið í árinni þó að ég
segi, að þessi dómandi hafi átt
V asaorðabækurnar
Islenzk-ensk og
Ensk-íslenzk
fást nú f bókaverzl. um allt land
I
Bækurnar seldust upp á fáum dögum
en hafa nú veríð prentaðar að nýju.
Hver sá, sem þessar bækur hefir í
vasa, getur gert síg skiljanlegan
við Englendinga, þótt hann kunni
ekki enskn.
SJK PAKKINFV KOSTAR
kr1.90
Revkjavik ■ Akurevri
Hraðferðir alla daga.
Bifreíðastöd Akureyrar.
Bifreidastöd Steindórs.
Tilkynnin
Frá 1. október þ. á. hækka daggjöld á Heilsu-
hælinu á Vífilstöðum, Heilsuhælinu í Kristnesi
og Geðveikraspítalanum á Kleppi sem nemur
vísitöluliækkunnni, og verða daggjöldn því
fyrir síðasta ársfjórðunginn kr. 6.80.
Tilkyiiiiins:
um umferdabann út í skip
sem liggja hér í höfninni.
Samkvæmt 19. gr. lögreglusamþykktar
Reykjavíkur er öllum óviðkomandí, sem eiga
ekki brýnt erindi, hér með bönnuð umferð út
í skip sem liggja hér í höfnin. i, frá kl. 20—8
á tímabilinu frá 1. október til 1. maí.
Lögreglustjórinn í Reykjavík, 30. sept. 1940
Agnar Kofoed-Hansen.
41 n n id
Heímílískennsla
Stúlka vön kennslu tekur að
sér heimiliskennslu utan
Reykjavíkur. Getur kennt ung-
lingum tungumál o. fl.
Gísli Guðmundsson ritstjóri
vísar á.
Úthrelðið Tímaiin!
afar erfitt með að gæta fyllsta
hlutleysis. Og á það bendir þá
líka, að það orkar mjög tvímæl-
is hvort hann hafi getað dulist
undir rekstri málsins fyrir
hæstarétti. En því tek ég þetta
fram, að allar líkur eru til að
hann hafi ráðið mestu um nið-
urstöðu hádómsins.
að tilkynna afgreiðslunni flutn-
inga, til þess að komizt verði
hjá vanskilum á blaðnu.
Afgreiðsla TÍMAAS
GRÁBLESÓTT MERI, 3 vetra,
mark stig framan hægra, ó-
markað vinstra, hefir tapast úr
girðingu í Borgarhreppi að-
fararnótt 22. júlí síðastliðinn.
Þeir, sem kynnu að hafa orðið
varr við tryppið, eru beðnir að
gera aðvart í síma að' Brenni-
stöðum, sem fyrst. Góð fund-
arlaun.
Kristinin B. V'aldimarssion,
Reykjavík, 30. sept. 1940.
Stjórnarnefnd ríkísspítalanna.
Síðan bætt var um hæstarétt
hefir verið mjög hljótt um hann
og virðist hann hafa notið al-
menns trausts manna, og það
sjálfsagt að verðugu. Méx þykir
því fyrir fyrstum manna að
verða til þess að hirta þessa
virðulegustu stofnun landsins,
en tel hins vegar, að það sé
ávinningur fyrix dóminn að
vita af því, að han getur átt
von á því að gerðir hans séu
rýndar. Við þurfum öll að vera
undir aganum, mannanna börn.
Loks þykir rétt að geta þess,
að það mun leitun á jafn fá-
nýtum dómi. Síðan er hann féll
hafa Árnesingar með enn ör-
uggara atkvæðamagni en áður
samið nýja samþykkt fyrix ná-
kvæmlega sama vatnasvæði
með þeirri einu breytingu, að
hún nær aðeins til laxveiða en
friðun silungs sleppt. Já, hún
getux stundum verið hláleg
ótugtarskömmin hún versa, því
áxangurinn af herferð míns
góða Bakkabróður hefir ekki
orðið annar en sá, að baka ein-
hverju fátækasta sveitarfélagi
landsins tilfinnanleg útgjöld.
Sjá hér hve auman enda ......
Magnús Torfason.
Ath. — Allar leturbreytingar
gerðar af mér. — Höf.
40 Robert C. Oliver:
Bob Hollman var glæpafréttaritari, sem
eins og gengux, oft fékk litla áheyrn.
Einu sinni, á unga aldri, — en hann
var enn aðeins tuttugu og fimm ára —
hafði hann í fljótfærni sinni kastað
fram fullyrðingum, sem ekki var hægt
að standa við, og tilgátum, sem enga
stoð áttu í veruleikanum.
Hann var ekki vel liðinn af Scotland
Yard — því að hann var vanur að
blanda sér inn í rannsóknarefni leyni-
lögreglunnar — útbreiða efasemdir
meðal hennar, þegar hún hélt sig á öt-
uggri leið, gera gys að uppgötvunum
hennar; og með þessu hitti hann við
og við naglann á höfuðið.
Einu sinni hafði hann upp á manni,
sem framið hafði morð í einu úthverfi
Lundúnaborgar. Hann fór þá beina leið
til lögreglunnar og sagði: Þetta er
morðinginn — en þeir trúðu honum
ekki.
Bob Hollman varð bálreiður og skrif-
aði grein í blað sitt, þar sem hann lagði
sönnunargögnin fram, og nóttina eftir
var morðinginn handsamaður.
Prá þessari stundu hafði rannsóknar-
lögreglan mjög horn í síðu Bob Holl-
man’s. En hún óttaðist hann líka, og
bar virðingu fyrir skrifum hans. Það
var aðeins einn hlutur, sem lögreglan
ekki skildi — og það var, hvaðan hann
Æfintýri blaðamannsins 37
Maðurinn hljóp út. Hinn stóð kyrr
eitt augnablik — eitt stutt augnablik
— og hugsaði málið.
~Hann var vanur því að hugsa hratt
og framkvæma fljótt. Eftir það sem
skeð hafði, var ekki um margt að velja.
Skrínið var horfið, svo ekki gátu þeir
haft það á brott með sér. Leikurinn var
tapaður — nú, ef til vill ekki til fulls
— þeir gátu faxið burt með stúlkuna
— ef til vill var hægt áður en langt
um liði, að skipta á henni og skríninu.
Og á meðan þeir höfðu hana í sínum
vörzlum, var þó öruggt, að innihald
skrínisins væri ekki misnotað. Já, það
var það bezta, að fara með stúlkuna.
Hann leysti hendur hennar og fæt-
ur — hún gat hvort sem var ekki not-
að þá fyrst um sinn. — Ef hann skyldi
mæta einhverjum á leiðinni með
hana út í bílinn, var það ekki sem
eðlilegast ef hún væri bundin.
Yrði hann stöðvaður af einhverjum,
ætlaði hann að segja, að hann væri að
fara með hana til læknis — að hann
hefði fundið hana í yfirliði — og hann
lyfti henni upp.
Hinn granni, fagri líkami hennar
var alveg máttlaus, og hið kastaniu-
brúna, vel hirta hár hennar, hékk
niður um náfölt andlitið og slóst
framan í manninn, sem bar hana.