Tíminn - 31.10.1940, Blaðsíða 3

106. blað
TÍMEVX, fimmtadagmn 31. okt. 1940
423
A N N Á L L
Dánarmmning.
Ástvaldur Jóhannesson, bóndi
á Reykjum, lézt 21. júní síðast-
liðinn. Hann var fæddur að
Reykjum í Hjaltadal 21. ágúst-
dag 1868. Vóru foreldrar hans
hjónin Herdís Bjarnadóttir og
Jóhannes Þorfinnsson. Eru for-
feður Ástvalds, í báðar ættir,
góðir og gildir bændur langt
fram. Bjarni móðurfaðir hans
fluttist að Reykjum norðan úr
Eyjafirði vorið 1840. Hefir því
sami ættleggur búið að Reykj-
um óslitið 100 ár.
Hjá foreldrum sínum ólst
Ástvaldur upp og fór ekki að
heiman til dvalar nema þau 2
ár, sem hann stundaði búfræði-
nám á Hólum, í skólastjóratíð
Hermanns Jónassonar. En um
það leyti, sem hann lauk námi,
andáðist faðir hans. Tók hann
þá við búsforráðum með móður
sinni og hélzt svo um allmörg
ár, unz Ástvaldur giftist 1904,
Guðleifu Halldórsdóttur frá
Melum í Svarfaðardal. Eftir
fullra 33 ára sambúð missti
hann konu sína. Stuttu síðar
tók hann að kenna alvarlegrar
heilsubilunar, sem fór hægt í
fyrstu, en smáherti tökin. Vorið
1939 lét hann búið börnum sín-
um í hendur, og eftir næstu
áramót lá hann stöðugt rúm-
fastur, oft mjög illa haldinn,
unz hann lézt 21. júnídag síð-
astliðinn.
Ástvaldur hlaut í vöggugjöf
búmannseðli og listhneigð í rík-
um mæli. Var sambúð þessara
eiginda mjög náin og svo góð,
að hvorug bar aðra ofurliði,
heldur féllu báðar í einn farveg.
Áhugi hans á búnaði var' sam-
ofinn þeim þáttum skapgerðar
hans, sem unnu af alhug ís-
lenzkri sveitanáttúru og áttu
það takmark að láta jafnan tvö
strá vaxa þar, sem áður óx eitt,
og að mega sjá fagra hjörð taka
stöðugum framförum fyrir at-
beina góðs hirðis. Enda stund-
aði Ástvaldur búnað með at-
orku og myndarskap. Var heim-
ili hans eitt hið mesta myndar-
heimili, er sameinaði hið bezta
frá hinum gamla og hinum nýj a
tíma og á þann hátt, að það bar
íslenzkri sveitamenningu hið
fegursta vitni.
Hestamaður var Ástvaldur af
lífi og sál, og fjármaður með
sama hætti. Er þó mjög sjald-
gæft, að þær hneigðir fari sam-
an,í svo ríkum mæli, hjá ein-
um manni, því að sín skapgerð-
in hentar hvorri. Um val á ein-
staklingum var hann hárglögg-
ur og um fóðrun og meðfreð
með ágætum nákvæmur og at-
hugull, svo að tæpast varð
lengra komizt á því sviði. Var
sauðfé hans um langt skeið eft-
irsótt til kynbóta hér um nær-
sveitir og þótti jafnan gefast vel.
er góður og dýpi mikið. Erfitt
er þó að fá skip til að koma þar
við, af því afgreiðsla er þar ó-
viss og erfið, vegna slæmrar
lendingar.
Skálaþorp-er með dreifbýlis-
sniði, og eru allstórir túnblettir
kring um flest íbúðarhúsin.
Landið er allt einkaeign, og
hefir alloft skipt um eigendur
hin síðari ár. Engin félagsleg
þægindi eru á Skálum og er
þorpið óskipulagt. Mótak er þar
sæmilega nothæft. Trjáreki er
talsverður, og fjörubeit allgóð.
Beitiland er nægilegt, þótt fén-
aði fjölgi allmikið. Skálar eru
ekki í bílvegasambandi, og má
því segja, að örðugt sé þar um
samgöngur bæði á sjó og landi.
Rætt er um möguleika fyrir þvi
að koma Skálum í samband við
Þistilfjarðarveg, um Heiði, sem
er norðan til á Langanesi í 25
—30 km. fjarlægð við Skála.
Líklegt er, að sá vegur yrði bíl-
fær mikinn hluta árs. Eigi virð-
ist þó réttmætt að kosta til
þessarar vegalagningar, nema
að framtíð Skála sé að öðru leyti
betur tryggð.
Um og fyrir 1930 voru Skál-
um liðlega 100 manns heimilis-
fastir, auk margra sjómanna,
sem réru þaðan vor og sumar.
Þá voru gerð þar ýms dýr mann-
virki, svo sem áðurnefndar
hafnarbætur, vélfrystihús, mörg
hús reist, bæði vegna útgerðar-
innar og til íbúðar. Um þetta
leyti var þar talsverð útgerð og
allmikil viðskipti við útlend-
Það, sem öðru fremur ein-
kenndi Ástvald sem mann-
kostamann, var skapfesta hans
og trygglyndi. Hann var manna
frjálslyndastur. En skoðanir
hans vóru jafnan svo vel grund-
vallaðar, að lítt kom til stefnu-
breytinga. Trygglyndi hans
kom fram við óðal og átthaga,
við góðan málstað og við þá
menn, sem honum geðféllu og
hann batt eitt sinn vináttu við.
Svo unni Ástvaldur óðali sínu
og starfi, að ég er þess fullviss,
þótt honum hefði boðizt annað
starf, arðvissara og léttara, í
skiptum fyrir bóndastarfið, þá
hefði hann neitað þeim skipt-
um umsvifalaust, hvað sem í
boði hefði verið. Góðum mál-
stað reyndist hann jafnan hinn
ágætasti liðsmaður. Hvort sem
um var að ræða málefni, sem
hann áleit sveit sinni eða héraði
til hagsbóta, eða ef leitað var
samskota til hjálpar nauð-
stöddum, þá var hann jafnan
einn hinn fremsti í sveit góðra
liðsmanna.
Vinum sínum var hann tröll-
tryggur, hreinskilinn og nær-
gætinn. Gestrisni hans var hér-
aðskunn. Fyndinn var hann þá
og skjótur í svörum. Setning-
amar stuttar og snjallar — oft
alveg ógleymanlegar. Var hann
því manna bezt til fallinn að
koma gestum sínum í gott skap.
Fögru máli unni hann mjög,
hvort heldur sem var í ræðu eða
riti. Og þá ekki síður þeim bók-
menntum, sem geyma það tær-
ast og hreinast, og þeim sögun-
um mest, er fegurst segja frá
gildum atorkumönnum og góð-
um drengjum. Þá sameign átti
hann líka með Kveldúlfi og
Hrafni Sveinbja^marsyni, að
„traust reyndust jafnan heit
hans öll“ og fús var hann að
veita vinum sínum „til laga, en
aldrei til ólaga.“
Kolbeinn Kristinsson.
Grímur á gráa írakkanum
Mtta.
Zrtjýrt jáfXÚ
ífmJómsoA/ flnrmsms
TRÚLOFUNARHRINGANiT
/
kaupa allir hjá Sigurþór, Hafn-
arstræti 4, Reykjavik. — Sent
gegn póstkröfu hvert á land
sem er. Sendið nákvæmt mál.
Kopar,
aluminium og fleiri málmar
keyptir i LANDSSMIÐJUNNI.
Anglýsið í Tímannm!
Hans hefir verið getið hér í
blaðinu í sambandi við útför
Jóns Sigurðssonar og ekki látið
lítið af, hve feikna hneyksli
hann hafi þar valdið og er það
í samræmi við það að nú á síð-
ustu árum hefir verið gjörður
leikur að því að kasta hnútum
að þessu fornskáldi voru og það
af sáralitlum tilefnum. Sem
betur fer hefir hans hlutur þó
engu síður verið dreginn fram,
því þeir eru ekki allfáir og þá
sízt af lakari endanum, er full-
vel kunna að meta þetta síð-
asta nátttröll fornaldarinnar,
er hann sjálfur kallar sig. Þarf
þar ekki að minna á annað en
Jón Þorkelsson, lærisvein Gríms,
Þorstein Erlingsson, Einar
Benediktsson og Sigurð Nordal,
sem hver um sig hefir hlaðið
honum lofkesti hvern öðrum
hærri, en forsögn slíkra manna
mótar viðhorf alþjóðar og gjör-
ir sinn mann langfrægan með
henni. Mætti því unnendum
hans liggja í léttu rúmi, þótt
einhver smásletta félli á
frakkakraga hans, hún mundi
vissulega hverfa sem dust af
barmi, jafnvel þótt ekki væri
við komið. En það rekur mig til
andsvara, að hér skýtur talsvert
skökku við og .gætir mikils mis-
skilnings, sem stafar af því, að
greinashöfundur hefir virt
kviðling séra Matthíasar sem
páskamessu.
Frá því er þá að segja, að í
bréfi frá 1870 til Steingríms
Thorsteinsson skopast séra
Matthías að því, að Grímur
Thomsen fylgdi kenniföður sín-
um Árna stiftsprófasti Helga-
syni í forláta einkennisbúningi.
Hefir honum þótt þetta stinga
mjög í stúr við gráa frakkann í
líkfylgd Jóns Sigurðssonar og
virt það sem sýnda lítilsvirðing
af Gríms hendi. Sjálfur talaði
séra Matthías yfir líkbörum
hjónanna og hefir þvi verið í
fullum prestsskrúða með silki-
hatti og fundist munur þeirra
mikill og þá ekki síður fyrir það,
að Grímur var þá stromplaus
sem endranær. Hins vegar hef-
ir Matthías þá í svip ekki mun-
að eftir því, að Grímur hafði
fyrir löngu afsalað sér embætt-
istitli sínum og þar með varn-
að að bera einkennisbúninginn.
Nú með því, að Gr. Th. var eftir
það allra manna látlausastur í
klæðaburði, er galdurinn blátt
áfram sá, að hann hefir þá ekki
átt aðra sæmilega yfirhöfn en
gráa frakkann. Og í þá átt
bendir þá líka, að við hefðar-
brúðkaup i Reykjavík, er haldið
var á þeim árum, var hann 1
gráa frakkanum til kirkju, en í
lafafrakka innan kirkju, en all-
ir hinir höfðingjarnir ýmist í
einkennisbúningi eða lafa-
jakka*). Eins var hann klædd-
ur við þingsetning 1881.
Af þessu má þegar bert vera,
að Grímur hefir alls eigi ætlað
að sýna Jóni Sigurðssyni lítils-
virðing við útför hans, enda svo
örg heimska eigi ætlandi jafn
vönum veraldarmanni og hann
var. Og önnur rök hníga þá til
þess, að Grímur kunni að meta
Jón Sigurðsson engu síður en
aðrir landar hans. í því efni er
vert að minna á, að þrívegis
studdi Grímur Jón í málum,
sem vörðuðu mjög hag hans og
síðast mælti hann með heiðurs-
launum til forseta á þingi 1875.
En á þjóðhátíðinni samdi hann
hið forsnjalla ávarp til Jóns,
þar sem farið er um hann svo
fullum og fögrum orðum aðdá-
unar og viðurkenningar, að
betur varð ekki á kosið.
Kviðlingur séra Matthíasar
var því ófyrirsynju gerður, enda
bar hann jafnan kala til Gríms,
svo sem bréf hans votta. Þar er
hann kallaður Grímur Ægir,
broddborgari, og settur á bekk
með Jóni Ólafssyni, höfuð-
fjanda hans. Auk þess kennir
þó nokkurs skáldarígs af hálfu
Matthíasar í garð hans. Meðal
annars telur hann Glám Gríms
lakasta kvæði hans, en Glám
sinn bezta kvæði sitt í Grettis-
ljóðum. Ætla ég þeim, sem meta
kunna skáldskap þar um að
dæma, enda kvæðin jafn ólík og
mennirnír, sem ortu þau. En
það munu margir mæla, að sé
Glámur lakasta kvæði Gríms,
þá muni hin sæmileg.
Þvi hefir verið haldið mjög á
lofti, hve íheldinn Grímur hafi
verið og skal sízt úr því dregið.
Sjálfur hefir hann gefið oss
skýringuna á pví í ræðu á Upp-
sala fundinum 1856. Þá í broddi
þroska síns kveður hann svo að
orði um landið sitt, að það muni
„halda áfram að vera forn-
eskjulegt þangað til hið gamla
verði nýtt aftur“. í þessum orð-
um liggur það, að hann vill að
allt sé hér í föstum skorðum og
þv.í er hann á móti öllu nýja
brumi. Hann treystir sýnilega
ekki litlu þjóðinni sinni til að
vernda arfinn sinn, ef hún sem-
ur sig að hætti annarra þjóða.
Og ekki er ég efins í að hann
lagðist gegn brúnum yfir stór-
árnar á Suðúrlandinu fyrst og
fremst af því, að hann vildi
tefjá fyrir því að Víkurmenn-
ingin bærist austur yfir ár. Má
hver lá honum það sem vill, en
andrúmsloftið i Reykjavík var
langt fram eftir öldinni ekki
þesslegt, að það bataði neinn
mann og svo þótti Grími.
Skal svo ekki fjölyrt um þetta,
en ekki held ég að neitt ver færi
á því, að menn temdu sér frem-
ur að halda á lofti hróðri höf-
uðskörunga vorra, en berja i
bresti þeirra, sem þá líka oft
(Framh. á 4. síðu)
inga, einkum færeyskar fiski-
skútur. Undanfarinn áratug
hefir Skálum hrakað mjög, og
er nú lítið annað eftir en leif-
ar af þeim miklu mannvirkjum.
Þorpsbúar lifa á sjávarútvegi
og landbúnaði. Veiðiflotinn eru
6 hreyfilbátar, auk þess voru þar
4 aðkomubátar í sumar, aðal-
lega færeyskir. Vegna slæmra
lendingarskilyrða, er úthalds-
tími bátanna venjulega aðeins
3 mánuðir árlega. Afli yfir
þennan tíma er venjulega um
100 skp. á bát. Róið er með línu,
eftir að síld er gengin. Annars
með færi. Aflinn er mest þorsk-
ur. Er hann eingöngu saltaður.
Nú í sumar hefir þó nokkuð
verið selt í ís til útflutnings.
Sæmilega nothæf lifrar-
bræðslutæki eru til á staðnum,
en fiskiúrgangur fer allur i sjó-
inn. Valda því sennilega að
nokkru leyti hinir háu bakkar
við sjóinn, sem torvelda mjög
alla nýtingu á fiskúrganginum.
Til þess að bæta úr þessu, þyrfti
vélknúinn lyftiútbúnað, sem
ekki þyrfti að verða dýr, eins og
aðstaðan er.
Varla getur fengsælli og nær-
tækari fiskimið á landi hér,
heldur en á Skálum. Talið er
að þar bregðist ekki fiskur
mestan hluta árs. Óvíða mun
betra að róa á árabátum held-
ur en á Skálum, þar sem oftast
er aðeins örskotslengd fram á
miðin. Hins vegar torveldar
lendingin sjósóknina mjög, og
fara þeir erfiðleikar vaxandi ef
ekki er að gert, svo sem fyrr er
greint.
Ræktað land á Skálum er ná-
lægt 10 ha. Sennilega má rækta
þar til viðbótar allt að 20 ha,
þótt eigi sé landið beinlínis að-
gengilegt til ræktunar. En með
jafngóðum áburði og fiskiúr-
gangurinn er, má gera krafta-
verk í ræktunarmálunum á
skömmum tíma.
Allar fjölskyldur á Skálum
hafa land til afnota og stunda
búskap.
Árið 1939 var uppskera og bú-
fénaður sem hér segir: Taða
400 hestburðir, úthey 300 hest-
burðir, kartöflur ekki teljandi,
kýr 12, sauðfé 250, hestar 10.
Þegar þess er gætt, að á Skál-
um eru einhver hin nærtæk-
ustu og fengsælustu smábáta-
fiskimið á landinu, þar sem
hægt er með litlum tilkostnaði
að ausa upp verðmætum, sem
nema geysilegum fjáThæðum,
svo og þess, að ræktunaraðstaða
samhliða sjósókninni, virðist
vera næg handa allt að 100
manns, — þá verður að telja,
að tafarlaust beri að athuga,
hvort nauðsynleg endurbót á
lendingunni á Skálum muni eigi
svara kostnaði. Við athugun
málsins má og minnast þess, að
Skálar eru einn hinn líklegasti
útgerðarstaður fyrir aðkomu-
báta.
Verði hins vegar ekkert við
lendinguna gert, fara Skálar ó-
hjákvæmilega í eyði innan
skamms.
*) Kjóll, sem nú er nefndur, mætti
vel heita lafajakki. Fyrrum báru menn
almennt nokkurs konar stutttreyjur.
Útlendir sjóforingjar nota þær enn er
ekki þykir hlýða að mæta í fyllsta
skarti. Kjóll er ekki annað en stutt-
treyja að viðbættum löfunum.
MEST
OG BEZT
fyrir krónuna
með því að
nota
þvotta-
duftið
Perla
Eftirtaldar vörur
höfuui við venjulega til sölu:
Frosið kindakjöt af
dilkum — sauðum — ám.
Aýtt og frosið nautakjöt,
Svíuakjöt,
Úrvals saltkjöt,
Ágætt haugikjöt,
Sinjör,
Ostar,
Smjörlíki,
Mör,
TÓIg,
Svið,
Lifur,
Egg,
Harðfisk,
Fjallagrös.
Samband ísl. samvinnufélaga.
TILKYNNING
TIL SAUÐFJÁREIGENDA.
Að gefnu tilefni er athygli sauðfjáreigenda vakin á því, að
samkvæmt 60. grein lögreglusamþykktar Reykjavíkur mega sauð-
kindur ekki ganga lausar á götum bæjarins né annarsstaðar
innan lögsagnarumdæmisins, nema maður fylgi til að gæta þeirra
eða þær séu í öruggri vörslu. Ef út af þessu er brugðið varðar
það eiganda sktum allt að 1000 krónum.
Lögreglustjórinn í Reykjavík, 29. október 1940.
AGNAR KOFOED-HANSEN.
88
Robert C. Ollver:
Æfintýri blaöamannsins
85
að ná taki um byssuna, með járnuðum
höndunum.
En það mistókst — þvi á sama augna-
bliki var gripið með tveim járnklóm um
háls honum, svo honum lá við að
kafna. Þetta voru hendur mannsins,
sem hann hafði barizt við á götunni, en
sat nú við hliðina á honum,-----hend-
ur hans voru ekki járnaöar — hann
var frjáls — „handjárnin“ höfðu að-
eins verið gabb. En hans eigin hand-
járn voru í lagi.
Bob blés og stundi þegar takið var
linað á hálsinum.
— Þetta tekst ekki svo auðveldlega,
sagði „lögregluþjónninn." Eins og þér
hafið þegar uppgötvað, erum við ekki á
leið til lögreglustöðvarinnar, en við höf-
um ástæðu til þess að tala við yður
annars staðar um vissa hluti. Þér kom-
izt ekki burt framar — við erum æfðir
í þvi — að láta fólk hverfa.
Bob skildi enn ekki samhengið í
þessu, en hann bjóst við því versta.
Bíllinn ók á hraðri ferð gegnum
illa lýstan garðinn, þar sem varla sást
nokkur manneskja. Mennirnir drógu
rennitjöldin fyrir hliðargluggana og
bílstjórinn fyrir gluggann milli fram-
og baksætisins.
Bob vissl, að hann var glataður ef
hann gæti ekki náð í hjálp. Hann sá
— Eg hefi þó sagt yður hver ég er.
Ég er friðsamur borgari og hefi ekkert
gert af.mér-------það var ráðizt á mig
— Það er aðeins sjaldan, sem annar
á sökina, þegar tveir berjast, sagði lög-
regluþjónninn. Inn með yður!
Bob vildi ekki fara fyrst inn. Hinn
varð því að fara á undan.
— Augnablik — fram með hendurn-
ar, skipaði lögregluþjónninn.
Beljakinn rétti þegjandi fram hend-
urnar og á næsta augnabliki lokuðust
handjárnin um úlnliðina á honum.
— Þér sömuleiðis, sagði lögreglu-
þjónninn við Bob.
Bob fölnaði af reiði. Þetta skal hann
fá borgað. Að setja handjárn á frið-
saman borgara, sem er á kvöldgöngu —
aðeins af því að óþokki hefir ráðizt á
hann-------nei, þetta náði engri átt.
Bob streittist á móti.
— Ég kalla bílstjórann sem vitni,
sagði hann öskuvondur. Þetta er meiri
bölvuð vitleysan. Ég er ekki fullur-----
ég er vel þekktur og heiðvirður borgari
sem-------.
Fram með hendurnar, strax! skipaði
lögregluþ j ónninn.
— Það liggur þung hegning við því
að hlýða ekki skipunum lögreglunnar,
skaut bílstjórinn inn í.
— Ég mótmæli, endurtók Bob enn