Tíminn - 11.02.1941, Qupperneq 2

66
TÍIBIXN, þrlgjndagiim 11. febr. 1941
17. blað
Eínyrkí og embættísmaður
EStir ÚIS Indriðason bónda á HéðinshöSða
‘gímirm
Þriðjudaginn II. fébv.
Farmgjðldín
í grein um farmgjöldin og
verðlagseftirlitið, sem birtist
hér í blaðinu í síðastliðnum
nóvembermánuði, var skýrt frá
því, að eigi hefði náðst sam-
komulag innan ríkisstjórnar-
innar um að ákveða með bráða-
birgðalögum, að eftirlit skyldi
haft með farmgj aldaákvörðun-
um skipafélaganna. Hafði at-
vinnumálaráðherrann neitað
að samþykkja lagasetningu um
það efni. Var bent á það hér í
blaðinu, að verðlagsnefndin
hefði eftirlit með vöruverði og
ákvörðunarrétt um verzlunar-
álagningu kaupmanna og
kaupfélaga, en eigi virtist
minni ástæða til íhlutunar um
farmgjöld af vörum, sem vegna
ófriðarins eru margfallt hærri
nú en áður.
í Morgunblaðinu 8. þ. m. er
útdráttur úr ræðu þeirri um at-
vinnumál, sem Ólafur Thors at-
vinnumálaráðherra flutti í rík-
isútvarpið 6. þ. m. Fjallar einn
kafli ræðunnar um kaupskipa-
flotann. Segir ráðherrann þar
m. a.:
„Ráðuneytið hefir eigi í
höndum skýrslur um afkomu
kaupskipaflotans. Þykir
sennilegt að arður hafi orðið
góður af þeim rekstri.“
Og ennfremur:
„En fyrir því hefir ráðu-
neytið eigi viljað eiga þátt í
að sett yrði föst ákvæði um
flutningsgjöld, að bæði er það
miklum vandkvæðum bundið
á slíkum tímum umbreytinga,
og svo hitt, að hagnist hin
smærri félög, fellur sá gróði
samkvæmt gildandi skatta-
ákvæðum því opinbera að
verulegum hluta, en gróði
Eimskipafélags íslands er
gróöi alþjóðar, tryggasti, arð-
vænlegasti og blessunarrík-
asti varasjóður, sem þjóðin
fram að þessu hefir eignazt."
Hér mun ráðherrann telja sig
færa gild rök til stuðnings því,
að eigi hafi verið ástæða til að
setja lög um farmgjaldaeftirlit.
En sumar röksemdir hans eru
harla einkennilegar. Ef hin
smærri skipafélög hagnast, tel-
ur ráðtierrann að gróði þeirra
falli að verulegum hluta til hins
opinbera, samkvæmt gildandi
skattalögum, og því sé óþarfi að
hafa íhlutun um farmgjöldin.
En hvað má þá segja um verzl-
anirnar? Er meiri ástæða til að
hafa eftirlit með vöruverði
þeirra?
Ef sú kenning ráðherrans er
rétt, að óþarft sé að ákveða há-
mark farmgjalda, vegna þeirra
skatta, sem skipaeigendur
borga, þá hlýtur einnig að vera
óþarft að amast við því, að
kaupmenn ákveði hátt vöru-
verð, þar sem þeir greiða skatta
eftir sömu reglum og eigendur
skipanna. Ekki verður heldur
séð, að meiri ástæða sé til að
hafa eftirlit með verðlagi hjá
kaupfélögunum heldur en
skipafélögum. Atvinnumála-
ráðherrann segir að vísu, að
gróði Eimskipafélags íslands sé
„gróði alþjóðar.“ Honum er þó
kunnugt, að Eimskipafélagið er
ekki alþjóðareign. Það er hluta-
félag. Ríkissjóður á aðeins um
það bil 6% af hlutafénu. Að
öðru leyti er það eign einstakra
manna og félaga. Eigendur
hlutabréfanna eru að vísu
margir, en þó mun óhætt að
fullyrða, að meiri hluti lands-
manna á ekkert í félaginu. Það
væri fremur hægt að telja sam-
vinnufélögin eign alþjóðar.
Menn geta orðið þátttakendur í
þeim hvenær sem er, með full-
um réttindum, en það sama er
ekki hægt að segja um Eim-
skipafélagið. Fleira kemur til
athugunar í þessum saman-
burði. Eimskipafélagið er skatt-
frjálst. Samvinnufélögin ekki.
Fyrir tveim árum bar S. í. S.
hærra útsvar en nokkur annar
gjaldandi í Reykjavík. Ef sam-
vinnufélögin hafa tekjuafgang,
umfram það, sem þörf er á til
sjóðaaukningar og afskrifta á
eignum, úthluta þau tekjuaf-
gangi milli félagsmannanna, í
hlutfalli við viðskipti þeirra.
Einn íslenzki ráðherrann hef-
ir nýlega talað í útvarpið. Hann
hefir bent þar á það, sem aðal-
úrræði að styrjöldinni lokinni,
að afnema öll höft og allar
nefndir. Þá myndi athafnasem-
in blómstra. Þá myndu menn
stofna ný fyrirtæki, þótt horfur
væru ekki gróðavænlegar. Ann-
ars væri dauðinn vís.
Þessi spámannlega bending
ráðherranns er mjög athyglis-
verð. Þótt það kæmi ekki greini-
lega fram í ræðu hans, er það
ljóst, að hann byggði þessa
kenningu á því, að athafna-
löngunin sé og eigi að vera
bundinn við þrengstu persónu-
lega hagsmuni. Menn vilji ekki
gera neitt, nema þeir sjái sér
persónulegan hag í því.
Þessi kenning er engin nýj-
ung. Hún hefir verið boðskapur
braskara og yfirdrottnunar-
seggja á öllum öldum. Þeir hafa
notað hana til réttlætingar yf-
Þetta hefir Eimskipafélagið
ekki gert.
Það er rétt hjá ráðherranum,
að' á þeim breytingatímum, sem
nú eru, getur verið vandkvæð-
um bundið að ákveða farm-
gjöldin. Var einmitt bent á
þetta atriði í grein hér í blað-
inu í síðastliðnum nóvember, og
jafnframt var þar borin fram
tillaga um það, að Eimskipafé-
lag íslands fylgdi framvegis
sömu reglu og kaupfélögin, að
úthluta tekjuafgangi til við-
skiptamannanna eftir árið, í
réttu hlutfalli við viðskipti
þeirra. Með því móti gæti félag-
ið bezt fært mönnum heim
sanninn um það, að það væri
ekki fyrst og fremst rekið í því
skyni, að safna gróða handa
hluthöfunum, heldur til að
fullnægj a siglingaþörf lands-
manna á sem hagkvæmastan
hátt.
En jafnvel þótt eigendur
Eimskipafélagsins fallist á að
taka upp þá sjálfsögðu reglu, að
endurgreiða viðskiptamönnum
hluta af farmgjöldunum, þegar
gróði félagsins er mikill, þá
verður ekki séð, að félaginu
væri unnið mein með því, að
verðlagsnefnd hefði eftirlit með
farmgjöldunum, og síst minni
ástæða til þess en að hafa eft-
irlit með vöruverði hjá sam-
vinnufélögunum.
Hvernig sem þetta mál er at-
hugað, er andstaða gegn eftir-
liti með farmgjöldum óskiljan-
leg, nema frá þeim mönnum,
sem eru mótfallnir öllu verð-
lagseftirliti. En þess hefir ekki
orðið vart, að atvinnumálaráð-
herrann eða flokkur hans hafi
gert tillögur um að afnema eft-
irlit með vöruverði hjá verzlun-
um og iðnaðarfyrirtækjum.
Sk. G.
Páll Þorsteinsson kennari
á Hnappavöllum í Öræfum
bendir i grein þessari á nauð-
syn þess, að styrktar séu
byggingar samkomuhúsa í
sveitum og að ekki sé veitt
minni fé til barnakennslu í
sveitum en í kaupstöðum. Er
þetta hvorttveggja mál, sem
taka verður fastari tökum en
hingað til.
I.
Á síðustu áratugum hefir
fólkið hér á landi leitað mjög
úr dreifbýlinu i bæina. Orsakir
þess eru eflaust af ýmsum toga
spunnar og hefir oft verið á
það bent i ræðu og riti. Það er
viðurkennt, að þetta fyrirbrigði
sé eitt hið mesta mein þjóðfé-
lagsins. í kjölfar þess fer at-
vinnuleysi, drykkjuhneigð og
lausung æskulýðsins, þrátt fyrir
aukin fjárframlög til uppeldis-
mála. Margt hefir verið' gert af
hálfu hins opinbera á liðnum
árum til að lækna þessar veil-
ur. Og mikið hefir aðstaðan í
dreifbýlinu til efnalegrar sjálf-
bjargar breytzt og batnað. Rík-
issjóður veitir styrk til jarð-
ræktar og margháttaðra um-
bóta á bændabýlum, leggur
fram fé til nýbýla, húsabóta o.
s. frv.
irgangi sínum og fjáröflun á
annara kostnað.
Svo vel og dyggilega hefir
bröskurum tekizt að predika
þessa kenningu, að hún er ríkj-
andi trú hjá meginþorra al-
mennings.
En þegar betur er að gætt
verður ljóst að hún er orsök
flests þess ófarnaðar og mann-
úðarleysis, sem þjáir mannkyn-
ið. Meðan einstaklingunum er
innrætt með móðurmjólkinni
að þeir eigi fyrst og fremst að
hugsa um sig, en ekki aðra, —
takmark þeirra sé að verða rík-
ir og fínir menn, þótt fjöldinn
allur búi við skort og vesaldóm,
— er ekki á góðu von. Meðan
slík kenning gegnsýrir uppeldi
æskunnar mun verulegur þátt-
ur framfaraviðleitninnar bein-
ast að uppfinndingum nýrra og
öflugri drápsvéla, sem geta
hjálpað ákveðinni þjóð eða
einstaklingum til að undiroka
aðra.
í undirvitund flestra manna
bærist líka misjafnlega sterkur
strengur, sem segir að þessi
kenning sé röng. Takmarkið
eigi ekki að vera það að hugsa
fyrst og fremst um sig, safna
fjármunum fyrir sig og fjöl-.
skyldu sína, en taka ekki tillit
til þarfa og afkomu annara. En
áróður braskaranna deyfir
þenna streng réttlætisins í
brjóstum margra. Því miður er
það auðveldara að æsa upp eigin-
girnina en að efla réttlætistil-
finninguna.
Þessi strengur réttlætisins,
sem býr í brjóstum flestra, segir
oftast til sín i dómum um látna
menn. Sagan leggur stærstu og
fegurstu lárviðarkransa sína á
höfuð þeirra manna, sem barizt
hafa fyrst og fremst fyrir aðra,
— sem hafa hugsað og starfað
meira fyrir aðra en sjálfa sig.
En starf slíkra manna er
einnig lærdómsríkt á annan
hátt. Það sýnir, að athafna-
löngunin og framtakið þarf
ekki að vera bundið við per-
sónulega hagsmuni — og að
einmitt þá er þaff þjóðunum.
hollast og notadrýgst, þegar þaff
er ekki háff slíkum takmörkun-
um. Hver vill halda því fram, að
íslenzka þjóðin hafi yfirleitt
átt mann með meiri athafna-
löngun og framtaki en Jón for-
seta? En framtak hans og at-
hafnalöngun var ekki að neinu
leyti bundin við hann sjálfan.
Hvorttveggja var helgað þjóð
hans. Þess vegna blessar hún
nafn hans, en minnist með
köldum huga samtíðarmanna
hans, selstöðukaupmannanna,
sem voru að vissu leyti dug-
legir og framtakssamir menn
eins og ýmsir fésýslumenn okk-
ar tíma.
Það er holt fyrir okkur ís-
En maðurinn lifir ekki á einu
saman brauði. Leikhneigð og
skemmtanaþrá er samgróin eðli
heilbrigðrar æsku. Unga fólkið
verður að fá tómstundir frá
störfum og hafa aðstöðu til að
njóta þeirra í hópum við hollar
skemmtanir. En aðstaða til þeSs
er afar ólík í kaupstöðum og
sveitum. í kaupstöðunum
standa margar dyr opnar. Þar
eru kvikmyndahús, leikhús og
gildaskálar. Þar gefst færí á að
njóta skemmtana fyrirhafnar-
laust, og þangað leitar fólkið.
Hið eiginlega eðli sveitafólks-
ins er hið sama og þess, er í
bæjum býr. Ef í sveitunum er
ekki aðstaða til að njóta
skemmtana og ekkert, er vegur
á móti því, sem kaupstaðirnir
bjóða í þeim efnum, er þar fá-
tækt — andlegur skortur, hvað
vel sem hag fólksins er borgið
að öðru leyti. Og fólkið flýr fá-
tæktina, sem von er. Sam-
kvæmislíf og skemmtana . er
vissulega einn af þeim þáttum
sveitalífsins, sem ekki má van-
rækja. Ungmennafélögin, sem
einkum hafa vaxið og dafnað í
sveitum landsins, hafa verið
fjörgjafi og eru það enn. Þau
veita að vlsu ekki aðkeyptar
skemmtanir án allrar áreynslu.
III.
Mun þá bezt að líta yfir
tekjuframtal bóndans, og legg-
ur S. J. það fyrir með svo-
felldum orðum: „Ef ég á að
gera samanburð á tekjum
launamannsins og bóndans, þá
kemur mér í hug bóndi, er ég
þekki, sem býr á sæmilega
húsaðri en fremur lítilli jörð,
býr einyrkjabúskap með konu
sinni og 2 stálpuffum börnum.“
Þessum einstæðingi teflir S.
J. fram, án þess þó að færa fyr-
ir því nokkur rök, að hann sé
sennilegur samnefnari þeirra
smábænda, sem hann er að
reyna að meta hverja fjárhags-
lega getu hafi.
Mætti ætla, að hann hagnýtti
nú þekkingu sína með þeim
hætti að skýra frá heyfeng, bú-
stærð og söluafurðum. Síðan
dragi hann frá landleigu, fyrn-
ingu húsa og mannvirkja og
vexti alla, og sýni, að þá hafi
bóndinn eftir á milli handa kr.
1900.00,er hann þurfi til greiðslu
á erlendum matvörum, klæðn-
aði, gjöldum o. fl., sem áður
hefir verið talið. Með þeim
hætti hefði lesendum gefizt
kostur á að mynda sér skoðun
um hve nærri því færi, að þessi
lendinga að gera okkur það
ljóst, að við þurfum að horfast
í augu við mikla erfiðleika að
styrjöldinni lokinni. En það
mun ekki færa okkur neina bót,
heldur aukna bölvun, ef við
ætlum þá að lifa eftir þeirri
kenningu braskaranna, að eig-
ingirnin sé og eigi að vera hin
eina driffjöður athafnalöngun-
arinnar og framtaksins. Minn-
umst þess þá, að athafnalöng-
un og framtak allra þeirra
manna, sem sagan dáir og
heiðrar mest, hefir verið helguð
hagsmunum annara, en ekki
þröngum persónulegum hags-
munum. Á slíkum tímum þörfn-
umst við manna með framtaki
og athafnalöngun Jóns forseta,
en ekki manna með framtaki og
athafnalöngun samtíðarmanna
hans, selstöðukaupmannanna,
sem við höfum raunar enn á
meðal okkar í dálítið breyttri
útgáfu/ Á slíkum tímum
þörfnumst við manna eins og
þeirra, sem hófu merki sam-
vinnuhreyfingarinnar, þegar
verzlunaráþján og náttúru-
harðindi þjökuðu íslenzka al-
þýðu. Það voru menn, sem
hugsuðu meira um aðra en sig
sjálfa. Sérdrægir fésýslumenn
eru aldrei óþarfari og hættu-
legri en á slíkum tímum. Andi
samstarfs og samvinnu verður
þá að ríkja í þjóðfélaginu, en
ekki andi hinnar hörðu og rétt-
lætislausu samkeppni. Annars
kemst þjóðin ekki klaklaust út
úr erfiðleikunum. Þ. Þ.
Þau eru borin uppi af áhuga og
orku fólksins sjálfs og auðnast
því fremur að koma öllum til
nokkurs þroska. En til þess að
skemmtanir i sveitúnum geti
verið svo fjölbreyttar, sem fólk-
ið gerir kröfu til, og vegið á móti
því, sem kaupstaðirnir veita,
verða samkomuhúsin að vera
vönduð og rúmgóð. Það er
frumskilyrði. Hvorki kvik-
myndasýningar né minniháttar
leiksýningar njóta sín í litlum
og lélegum húsum. Á hinn bóg-
inn er ungmennafélögum, sem
oft eru auðug af áhuga og orku,
en fátæk af handbæru fé, of-
urefli að reisa slík hús af eigin
rammleik. Og fátækum hrepps-
félögum í heild getur reynzt
það ærið örðugt. Löggjafarnir
verða að líta á þetta áhugamál
sveitaæskunnar jafnt og aðrar
umbætur. Það virðist eigi fjarri
lagi, að ríkissjóður veiti styrk
til byggingar almennra sam-
komuhúsa í sveitum, þótt þau
séu ekki skólahús, enda séu þau
vönduð og reist eftir uppdrætti.
n.
Þjóðmenning vor á rætur sín-
ar í sveitum landsins. Um lang-
an aldur voru það þjónar kirkj-
unnar, sem þá voru hinir helztu
opinberu starfsmenn þjóðfé-
lagsins, er tendruðu þau blys, er
bezt lýstu um byggðir landsins.
Þá voru prestar þjóðkirkjunnar
sjálfkjörnir leiðtogar alþýð-
unnar, bæði í andlegum og ver-
einstaklingur álitist frambæri-
legt sýnishorn þeirrar aðstöðu
og afkomu, sem um var rætt.
Yfir allt þetta hleypur S. J., en
í þess stað segir hann aðeins:
„En hvað þarf nú aff selja af
afurðum búsins til aff Iúka þess-
um greiffsum?“ Reiknast hon-
um síðan til, að það þurfi „sem
svarar ársmjólk úr 2 kúm
(sem fóðraðar eru eingöngu á
heyfóðri). Kjöt og gærur af 40
dilkum og ull af 55 ám.“ Er þá
hægt eftir þessum gögnum að
fara að átta sig á bústærð ein-
yrkjans. Auk þessa innleggs
þarf bóndinn mjólk til heimilis-
þarfa og kjöt til sömu þarfa,
sem reiknað var á kr. 464.64 yf-
ir árið. Búið getur því ekki
verið minna en 3 kýr, 60 til 65
ær, 15 til 18 gemlingar til við-
viðhalds ánum, 2 til 3 brúkun-
arhross, og 1 ungviði til við-
halds gripunum.
Samkvæmt þeirri reynslu,
sem hér er nyrðra um fóður-
þörf búpenings, mundi verða
talið ógætilegt að setja þetta
bú á minna en 250 til 300 hest-
burði af heyfóðri einu saman.
Þar sem ekkert er ætlað til
áburðarkaupa, verður að taka
fullan helming heyjanna á út-
engjum. Jafnframt verður 1
slíku meðaltali að gæta þess, að
einungis nokkurs hluta heyj-
anna verður aflað með vélum.
Getum við þá farið að meta
hverjar vonir séu til fóðuröfl-
unar einyrkjabóndans með
stuðningi konu sinnar. Megum
við þá ekki gleyma, að konan
þarf að mjalta 3 kýr, auk eld-
hússstarfa og þjónustubragða.
Svo hefir verið talið hér í
Þingeyjarsýslu, að það væri
meðal heyskapur, ef að fengjust
200 hestburðir af ásetnings-
hæfu bandi eftir sumarvinnu
karls og konu, sem gæfu sig ó-
skipt við heyskap. Á síðustu ár-
um hefir tognað dálítið úr þess-
ari áætlun, vegna notkunar til-
búins áburðar, og vélavinnu.
Eru afköst manna misjafnari
nú en áður var, vegna ólikrar
aðstöðu til vélanotkunar, líka
eru áburðarkaup manna mjög
misjöfn og þó síbreytileg eftir
verðlagi, en sllkt ræður miklu
um hver heyfengur verður eftir
vinnu hvers einstaklings.
Að öllu athuguðu virðist mér í
djarfasta lagi að ætla þessum
einyrkjahjónum, sem til dæmis
eru tekin, að heyja um 200 hest-
burði, og geng ég þó útfrá því,
að þau hafi stuðning af börn-
um sínum til snúninga, og
jafnvel ofurlitla hjálp af þeim
við heyþurrk. Skortir því enn
um fjórðapart þess heymagns,
er ég álít, að búpeningurinn
þurfi, til þess að sæmilega sé
öruggt um skepnuhöld og af-
urðir.
aldlegum efnúm, og síðar aðrir
embættismenn jafnframt þeim.
Með aukinni alþýðumenningu
og vaxandi tækni hefir þetta
breytzt nokkuð. Nú eru áhrif og
mikilvægi hins opinbera starfs-
manns meira en áður komið
undir manngildi sjálfs hans en
stöðu. En allir opinberir starfs-
menn eiga að vera dáðríkir
þjónar og eru það oft. íbúum
sveitanna er það mikil nauð-
syn að hafa í sinni þjónustu
dugandi starfsmenn. Og það er
þjóðfélaginu hollast, að nokk-
urt jafnvægi haldist í þessum
efnum milli sveita og kaup-
staða. Það er eigi síður þörf á
góðri læknaþjónustu í sveitum
en kaupstöðum. Prestar og
kennarar eiga að vera andlegir
merkisberar og standa við hlið
þeirra, er fremstir standa við
framleiðslustörfin um forystu í
málefnum sveitanna. En nú er
svo komið, að nokkur tregða er
á að fá embættismenn til að
gegna störfum í sveitunum, en
samtímis sækja fleiri og fleiri
um opinberar stöður í kaup-
stöðunum. Það er aðstöðumun-
urinn við störfin og misjöfn að-
búð þjóðfélagsins, sem þessu
veldur fyrst og fremst. Það- er
óþægilegra og erfiðara að gegna
störfum í dreifbýli, þar sem
ferðast þarf um langa og erfiða
vegu, heldur en þar, sem ekið
ér í bifreið milli húsa. Læknar
dreifbýlisins hafa að vísu mikl-
ar tekjur miðað við bændur, en
Sýnist mér því óhjákvæmi-
legt að fækka á fóðrunum hjá
S. J. En sakir þess ,að allmikið
af afurðum búsins fer til heim-
ilisþarfa, og þarfir 4 manna-
fjölskyldu eru jafnar, hvort bú-
ið er stærra eða minna, þá
kemur niðurskurðurinn allur á
innleggsafurðirnar, og nemur
því hærri hundraðstölu á þeim
heldur en á búinu í heild. Fara
þá innleggsafurðirnar mjög að
nálgast það, sem ég þekki mörg
dæmi til hér um slóðir hjá
smábændum. Er það algengt að
verzlunaripnlegg þeirra sé 40 til
60 dilkar og 50 til 70 kgr. ull,
og stundum lítilræði af smjöri
stuttan tíma í senn, þegar mjólk
er mest, svo ofurlítið fellst til
umfram heimilisþarfir. Hafa
þó flestir þeirra einhverja að-
stoð umfram það, sem hér er
gert ráð fyrir.
IV.
Um söluvörur þær, er S. J.
telur bóndanum til tekna, er
dálítið örðugt að segja fyrir ár-
ið 1940, sakir þess, að enn er ó-
vitaö um fullnaðarverð; en þó
er sýnilegt, að áætlun S. J.
um þá hluti stenzt ekki nema
með ullina. Mjólkina áætlar
hann 2200 lítra eftir kú. Verð
mjólkurinnar setur hann 0,27
kr. pr. lítra. Er það aðeins
hærra en það, sem greitt var
til bænda í nágrenni Reykja-
víkur síðastliðið ár, en þeir fá,
sem kunnugt er, allra bænda
hæst verð fyrir sína mjólk. Er
ég þess fullviss, að bændur
þeir, sem framleiða mjólk til
sölu, munu yfirleitt ekki bera
þetta verð úr býtum, að frá-
dregnum flutningskostnaði, en
þann kostnað verður að draga
frá mjólkurverðinu áður en
andvirði hennar er notað til
heimilisþarfa, þar sem bóndan-
um er í flestum tilfellum ó-
gjörningur að annast hann með
eigin vinnu.
Kjötþunga dilkanna setur S.
J. 15 kg. að meðaltali. Meðal-
kjötþungi dilka síðastliðið
haust á öllu landinu, var þó að-
eins 13.65 kg., en í nágrenni S.
J. var meðalvigtin 12 kg. í
Reykjavík, en 10.59 í Hafnar-
firði, en á þessum tveim stöð-
um var slátrað sjöunda hluta
af öllum sláturlömbum. Þeir
hafa því verið ótrúlega þungir
dilkar þessa bónda, er S. J. kaus
til samanburðar við launa-
manninn, einkum ef þess er
gætt, að hann hefir hvorki töðu
né síldarmél til að gefa ám
sínum, en það hefir á síðustu
árum aukið afurðir sauðfjár-
ins um allt land. Dilkar þessir
gera um 10% meira kjöt en
meðaldilkurinn. Verð kjötsins
setur hann kr. 1.70 kg. upp og
ofan og er það fullum 20%
hærra verð heldur en búið er að
greiða til bænda fyrir I. flokks
kjöt í þeim verzlunarstöðum,
sem ég hefi spurnir úr.
Gæruþungi af dilkum S. J.
skákar þó kjötvigtinni. Hafa
dilkar hans skilað 4 kg. gæru.
ekki mun það þó standast sam-
anburð við það, er þekkist með-
al starfsbræðra þeirra í kaup-
stöðum. Og nú eru sumir lækn-
ar úti um land svo störfum
hlaðnir og bundnir í héruðum
sínum, að þeim veitist varla
tími til að heimsækja stéttar-
bræður sína í höfuðstað lands-
ins.
Ósamræmið sést þó skýrast,
ef borin eru saman kjör og
kostir hinna einstöku aðila inn-
an kennarastéttarinnar. Víða í
sveitum landsins er einungis f
farkennsla. Verða farkennarar
oft að hlíta þeirri aðbúð með
húsakost, áhöld, bókakost o. fl.,
sem er mun lakari en þar sem
fastir skólar eru og ekki í því
lagi, sem æskilegt væri. Þeir
eiga á þann hátt erfiðari að-
stöðu en stéttarbræðurnir við
föstu skólana — og hafa svo í
ofanálag mun lakari launakjör.
Verkamannabústaðir í kaup-
stöðunum eru miðaðir við þarf-
ir fjölskyldumanna. Öll fram-
lög hins opinbera til bænda-
býlanna í landinu eru miðuð
við það, að gera þau blómlega
bústaði fyrir meðal fjölskyldu.
Nýbýli þau, sem ríkissjóður
styrkir eru sniðin með það fyrir
augum, að fjölskylda geti feng-
ið þar framfæri sitt. Launakjör
hinna opinberu starfsmanna
þjóðfélagsins eru yfirleitt mið-
uð við þarfir fjölskyldumanna.
Sýslufélögin reisa bústaði fyrir
lækna sína, og prestar sveitanna
■ ........... wi mw .hm. . i ■ I "■ ......■■'■■■■ I I ■■■ ■ ■ ! I.IIII ..... .... ..... .. ... ■■ ■ — ■ mi .... .. T
Páll Þorsteínsson:
Umbótamál