Tíminn - 05.04.1941, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
! FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKEURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJT.
Símar 3948 og 3720.
25. ár.
Reykjavík, laugardagmn 5. apríl 1941
Efling fíikyelðaijóði
A 11> i n g 1:
Ýms þíngmál
Sandgræðslau.
Landbúnaðarnefnd neðri
deildar flytur frv. um sand-
græðslu íslands og heftingu
sandfoks. Frv. þetta er undir-
búið og flutt að undirlagi land-
búnaðarráðherra og felast í því
ýmsar mikilsverðar endurbætur
frá núgildandi lagaákvæðum
um þetta mál. Frv. leggur til,
að ríkið láti þessi mál sig meira
skipta en hingað til hefir verið
og ætti það að ýta undir aukn-
ar framkvæmdir í þessum mál-
um.
í greinargerð frv. er skrá yfir
núverandi sandgræðslugirðing-
ar og stærð þeirra. Fylgir hún
hér á eftir:
1. Gullbringusýsla:
a. Hafnahreppur 5963 ha.
b. Miðneshreppur 30 —
2. Árnessýsla:
a. Selvogshreppur 360 —
b. Selv. og Ölfushr. 7797 —
c. Eyrarbakkahreppur 186 —
d. Sandvíkurhreppur 24 —
e. Villingaholtshr. 65 —
f. Skeiðahr., 2 girðing. 265 —
3. Rangárvallasýsla:
a. Holtahr., 2 girðing. 480 —
b. Landm.hr., 5 girð. 3933 —
c. Rangárv.hr., 5 girð. 6012 —
d. Hvolhreppur 15 —
e. Djúpárhreppur 2720 —
f. Vestur-Lande.hr. 2043 —
g. Austur-Lande.hr. 56 —
4. Vestur-Skaftafellssýsla:
a. Dyrhólahreppur 126 —
b. Hvammshreppur 12 —
c. Leiðvallahreppur 113 —
d. Kirkjubæjarhreppur 45 —
5. Barðastvandarsýsla:
a. Rauðasandshreppur
(Sauðlauksdalur) 55 —
6. Norður-ísáfjarðarsýsla:
a. Hólshreppur
(Bolungavík) 143 —
7. Suður-Þingeyjarsýsla:
a. Bárðdælahreppur,
2 girðingar 29 —
8. Norður-Þingeyjarsýsla:
a. Kelduneshreppur 625 —
b. Öxarfjarðarhr. 1942 —
c. Presthólahreppur
(Kópasker) 16 —
Samtals 33055 ha.
Þótt hér sé samanlagt um
allstórt svæði að ræða, eru þau
svæði þó langtum stærri, sem
þarfnast sandgræðslu, en ekki
hafa enn hlotið hana. Verndun
landsins gegn sandfokinu er
eitt af merkilegri málum þjóð-
arinnar.
Lagasafnið.
Bergur Jónsson og Gísli Guð-
mundsson flytja þingsályktun
um að Alþingi skori á ríkis-
stjórnina að verða hið allra
fyrsta við ályktun Alþingis 1937
um nýja útgáfu af Lagasafni.
Þingsályktunin frá 1937 var
flutt af Jónasi Jónssyni og Stef-
áni Jóh. Stefánssyni. Yngsta út-
gáfa lagasafnsins er frá 1931 og
er því orðin úrelt og ófullnægj-
andi.
Vinstri handar akstur
Samgöngumálanefnd efri
deildar flytur frumvörp um
breytingaráumferðalögunum og
bifreiðalögunum, sem voru sett
á þingi í fyrra. Samkvæmt þeim
átti að taka upp hægri handar
akstur. Þeg^r til framkvæmda
átti að koma þótti ekki rétt að
gera þessar breytingar og var
þvi gildistöku umræddra laga
frestað. Nú leggur samgöngu-
málanefnd til, að lögunum verði
breytt þannig, að vinstri hand-
ar akstur haldist áfram og lög-
in gangi síðan í gildi.
Starfsfé sjóðsins
verður aukið og
vextir af lánum
hans lækkaðír
Frnmv. Sjávarútvegs-
nefndar neðri delldar
Sjávarútvegsnefnd neðri
deildar flytur frumvarp um
allverulegar breytingar á
lögunum um Fiskveiðasjóð
íslands. Miða breytingarnar
að því, að efla sjóðinn og
veita smáútgerðinni kost á
hagkvæmari lánum. Til-
gangur sjóðsins er, eins og
kunnugt er, aðallega sá, að
veita stofnlán til skipa
minni en 150 smál.
Fiskveiðasjóður tók til starfa
í sinni núverandi mynd í árs-
byrjun 1931. Hafði ný löggjöf,
sem jók mjög starfsemi sjóðs-
ins, verið sett á þinginu áður.
Eignir sjóðsins voru þá 698 þús.
kr., en voru í seinustu árslok
2.222 þús. kr. Á þessum tíma
hafa verið veitt úr sjóðnum lán,
sem nema samtals 3.636 þús. kr.
Á sama tíma hafa verið afskrif-
uð töp á útlánum samtals 12
þús. kr.
Eignaaukning sjóðsins á um-
ræddu tímabili hefir orðið
þannig: Framlag ríkisins 96
þús. kr., fiskveiðasjóðsgjald 470
þús. kr., innheimt af lánum
skuldaskilasjóðs 450 þús. kr.,
sektarfé fyrir landhelgisbrot
1.300 kr. og rekstursarður 506
þús. kr.
Útlán sjóðsins nema nú sam-
tals 2.2 millj. kr. og skiptast
þannig: Stofnlán vélskipa 1630
þús. kr., til frystihúsa 390 þús.
kr., til fiskimjöls- og lýsis-
bræðslustöðva 180 þús. kr.
í lögunum frá 1930 var á-
kveðið að ríkið skyldi leggja til
sjóðsins eina millj. kr. og skyldi
hún borgast í seýiasta lagi 1.
júni 1941. Af þessu framlagi
Forysttimenn Tyrkja
40. blað
Flugher Þjóðverja og Breta
Dr. Arne Ording, sem er kunn-
ur fyrir þekkingu sína um al-
þjóðleg stjórnmál, hefir fyrir
nokkru birt grein í „Norsk Tid-
end“ um flugstyrk Þjóðverja og
Breta. „Norsk Tidend“ er mál-
gagn Norðmanna, sem dvelja í
Bretlandi.
Aðalatriðin í grein dr. Ord-
ings fara hér á eftir:
— Allir eru sammála um, að
í vændum séu stórfelldar loft-
árásir á Stóra-Bretland. Menn
búast daglega við því að vor-
sókn Þjóðverja hefjist. Undan-
farið hafa blöðin birt ýmsar at-
hyglisverðar upplýsingar um
flugher Þjóðverja. Þjóðverjar
hafa sex flugfylki og þrem
þeirra er beint gegn Stóra-Bret-
landi. Fyrsta flugfylkið er við
austurlandamæri Þýzkalands,
sjötta flugfylkið er í Rumeniu
(og Bulgariu),það fjórða hefir
M. Saydam, forsœtisráðherra Tyrkja. til skamms tíma haft bækistöð í
Hann er lœknir að menntun og var; Vínarborg. Gegn Bretlandi er
mikinr, orðstir á þvi sviSi, að Kemal Fimmta flugfylkið undir stjórn
gerði hann aö forsœtisráðherra nokkru Strumpf hefir bækistöðvar í
áður en hann féll frá. Norður Hollandi, Vestur-Þýzka-
landi, Danmörku og Noregi,
þriðja flugfylkið undir stjórn
Sperrle hefir bækistöðvar í
Vestur-Frakklandi, annað flug-
fylkið undir stjórn Kehsserings
hefir bækistöðvar í Norðvestur-
Frakklandi, Belgíu og Suður-
Hollandi. Auk þessara sex flug-
fylkja, eru Þjóðverjar sennilega
að mynda nýtt flugfylki með
bækistöð á Sikiley.
Það er vitanlega hægt með
litlum fyrirvara að senda smærri
eða stærri deildir af flugfylkj-
unum til annarra staða en þau
eru nú.
Það er ekki hægt að segja
nákvæmlega, hversu mikill
heildarstyrkur þýzka flughers-
ins er. Hinar mestu furðusögur
eru á kreiki í þessu sambandi.
Menn þurfa hér að greina á
milli heildartölu flugvéla og
hinnar svokölluðu „fyrstu línu“
flugvéla, þ. e. flugvéla, sem geta
tekið þátt í loftviðureignum,
hvort heldur sem þær eru
sprengjuflugvélar eða orustu-
flugvélar að gerð. Almennast
álit sérfræðinga er að aðeins 1/7
hluti flugflotans þýzka geti tal-
izt til „fyrstu línu“ flugvéla.
Chahmak marskálkur, œðsti maður
tyrkneska hersins. Hann hefir getið sér
mikið orð sem góður og öruggur her-
stjórnandi.
hefir sjóðurinn ekki fengið
nema 96 þús. kr., en nú er
tryggt, að eftirstöðvarnar verða
greiddar fyrir hinn tilskilda
tíma. Nema þá eignir sjóðsins
orðið á fjórðu mlllj. króna.
(Framh. á 4. siðu.)
A. ISZJEtOSSGÖTTTIVX
Brottflutningur kaupstaðabarna. — Mjólkurverðið. — Hörgull á útsæði. —
Endurskoðun á samningum um áhættuþóknun.
Mikill undirbúningur er nú að því
að flytja sem flest börn burt úr bæn-
um með vorinu og koma þeim til sum-
ardvalar í sveit. Frumvarp til laga um
heimild til að taka skólahús og þing-
hús leigunámi og nota þau til sumar-
vistar fyrir kaupstaðabörn hefir verið
lagt fram í þinginu. Nefnd manna hefir
verið skipuð til þess að hafa með
höndum undirbúning og framkvæmdir
um brottflutning barnanna. Eiga Ás-
mundur Guðmundsson prófessor, Sig-
urður Thorlacius skólastjóri, Arngrim-
ur Kristjánsson skólastjóri, Soffía
Ingvarsdóttir bæjarfulltrúi, Guðrún
Pétursdóttir, Þorsteinn Scheving Thor-
steinsson lyfsali og Haraldur Árnason
kaupmaður sæti í henni. Er nefndin
þegar byrjuð að grennslast eftir því,
hversu mörg börn það muni vera, sem
sjá þarf fyrir dvalarstað í sumar, og
hversu greitt muni ganga að útvega
húsnæði og vistarstaði í sveltum lands-
ins. Ætlun nefndarinnar er það, að
ýms skólahús verði tekin fyrir sumar-
dvalarheimili fyrir 4—8 ára gömul böm
og veikluð böm á- öllum aldri. Verði
þessu skólahúsnæði skipt milli bama
frá Reykjavík, Hafnarfirði, Akranesi,
Siglufirði, Akureyri og Seyðisfirði, þar
eð starfssvið nefndarinnar sé bundið
við þessa bæi. Loks á að leitast við að
koma á fót mæðraheimilum, þar sem
mæður geta dvalið sumarlangt með
ung börn, er þær vilja helzt ekki skilja
við. Nefndin hefir snúið sér til fjölda
margra heimila um aðstoð í starfi sínu,
presta, oddvita og skólanefnda og
skólastjóra. Ríki og bæjarfélög hafa
heitið fjárframlögum til þess að þessu
verði hrundið í framkvæmd, en jafn-
framt munu ýms líknarfélög, sem á
undanförnum árum hafa staðið straum
af þessari starfsemi, leggja fé að
mörkum og loks verður gripið til al-
mennrar fjársöfnunar, er Barnavina-
félagið Sumargjöf hefir heitið að hafa
forgöngu um.
III
Mjólkurverðlagsnefnd hefir ákveðið
nokkra hækkun á mjólkurverðinu, alls
fjóra aura á hvern lítra. Kostar hver
lítrl því nú 69 aura í flöskum en 65
aura í lausri vigt. Mjólkurafurðir voru
einnig hækkaðar nokkuð í verði, rjóm-
inn um 30 aura lítrinn, smjör um 1.40
kílógrammið og skyr um 10 aura kíló-
grammlð.
t t t
Mikill hörgull mim vera á útsæðis-
kartöflum að þessu sinni. Orsökin er
fyrst og fremst sú, hversu léleg kar-
töfluuppskeran var síðastliðið ár.
Munu margir, sem kartöflurækt hafa
með höndum, hafa freistazt til þess að
nota meira eða seija af kartöflum
slnum heldur en góðu hófi gegndi,
þegar verðlagið var svo hátt sem í vet-
ur og eftirspurn jafn gífurleg. í öðru
lagi valda erfiðleikar á að fá útlendar
kartöflur nokkru um, hversu mjög inn-
lendu kartöflurnar hafa gengið til
þurrðar og saxazt hefir á útsæðið. Von
mun þó á dálitlu af erlendu útsæði
innan tíðar, en flutningavandræði hafa
orðið til tafar, að því er Tíminn hefir
frétt. Senn líður að þeim tíma, að
garðeigendur þurfa að fara að velja
útsæði sitt og leggja til spírunar. Ættu
þeir, sem svo forsjálir eru að eiga út-
sæði, ekki að láta það dragast lengi úr
þessu að hygla að útsæði. Það er eins
og öllum er kunnugt mjög mikilsvert,
að útsæðíð geti spírað vel, áður en það
er sett niður. Slíkt hefir mikil áhrif
á uppskeruna. Þar sem gera má ráð
fyrir, að margir geti minna sett niður
af kartöflum í vor heldur en þeir hefðu
gjama viljað, er sérstaklega áríðandi,
að svo verði farið með það útsæði, sem
til er, að það gefi sem allra mesta
eftirtekju.
t t r
Stjórnir sjómannafélaganna í Reykja-
vík, Hafnarfirði og Patreksfirði hafa
sent stjórn Félags islenzkra botnvörpu-
eigenda þau skilaboð, að þau áskilji
sérrétt til þess að krefjast umræðna og
endurskoðunar á samningum þeim, er
í gildi eru um áhættuþóknun fyrir
siglingar. Stjórnir áðurnefndra félaga
sneru sér einnig til nefndar þeirrar, er
hefir það hlutverk með höndum að
fella úrskurð um hvort áhætta við
siglingar hafi breytzt. Nefndin hefir
svarað fyrirspurn sjómannafélaganna
á þá leið, að verulegar breytingar hafi
á orðiö í þessu efni síðan samningar
þeir voru gerðir, er nú eru í gildi.
t t t
Ameríski sérfræöingurinn T. E.
Wright, sem er varaforseti hinna
stóru flugvélaverksmiðju Cur-
tiss-Wright og jafnframt er
ráðunautur amerísku stjórnar-
valdanna, telur, að Þjóðverjar
eigi alls um 35,000 flugvélar.
Það þýðir sama og 5000 „fyrstu
línu“ flugvélar. Þetta mat er
mjög samhljóða skoðunum
brezkra sérfræðinga. Tiltölulega
stór hluti hinna þýzku „fyrstu
línu“ flugvéla eru sprengju-
flugvélar, því að Þjóðverjar
hafa fyrst og fremst komið sér
upp flugflota í sóknarskyni.
Þýzkaland hefir sennilega um
2300 langfleygar sprengjuflug-
vélar og steypiflugvélar, en auk
þess má nota sumar tegundir
orustuflugvéla og könnunar-
flugvéla sem sprengjuflugvélar
og er það því ekki ólíkleg til-
gáta, að Þjóðverjar hafi um
3300 flugvélar, sem þeir geta
notað til loftárása. Það er ekki
hægt að nota allar „fyrstu línu“
flugvélarnar samtímis, senni-
lega ekki fleiri en 2000 í einu.
Því veldur bæði aðstaða og ýms
skipulagningaratriði. Að vísu
kann að vera hægt að nota fleiri
flugvélar í einu en þetta, ef um
skyndiárás er að ræða, en til
langframa væri það ekki hægt
og slík áreynsla fyrir flugherinn
gæti reynzt honum hættuleg.
Þessar tölur eru lægri en þær,
sem oft heyrast nefndar. En eigi
að síður e.r það geysilegur hern
aðarlegur styrkur, að ráða yfir
rúmum 3000. flugvélum, sem
nota má til loftárása.
T. E. Wright telur að Bret-
land eigi alls 25,000 flugvélar.
Bretar hafa lagt miklu meiri
áherzlu á það en Þjóðverjar, að
búa til vandaðar flugvélar og
getur það haft ósegjanlega þýð
ingu, eins og líka kom fram í
loftorustunum yfir Bretlandi
'síðastliðið sumar og haust.
Brezku flugvélarnar voru oft-
(Framh. á 4. síðu.)
Erlendar Sréttir
Benghazi, höfuðborg Cyrena
ica, hefir verið yfirgefin af
Bretum og eru þýzkar og ítalsk-
ar vélahersveitir komnar til
borgarinnar. Áður en Bretar
fóru frá borginni eyðilögðu þeir
allar hergagnabirgðir, sem þeir
komust ekki með. Þeir voru ekki
farnir að nota höfnina þar neitt
að ráði. Ekki er enn víst, hvort
hér er um stórfellda sókn að
ræða af hálfu möndulveldanna.
í tilkynningu frá Wavell yfir-
hershöfðingja segir, að í eyði-
merkurhernaði skipti ekki
mestu máli að halda öllum stöð-
um, sem hafi náðst. Sumir gizka
á, að Bretar hafi yfirgefið Ben-
ghazi og tekið sér aðrar traust-
ari varnarstöðvar sökum þess,
að allmikið af brezka Libyu-
hernum hafi verið flutt til
Grikklands. Þjóðverjar og ítalir
hafi byrjað sókn, vegna þessar-
ar vitneskju.
Teleki forsætisráðherra Ung-
verjalands framdi sjálfsmorð í
fyrrinótt. í bréfi, sem hann
skildi eftir, lét hann svo um-
mælt, að hann teldi sér um
megn að inna af höndum hið
vandasama hlutverk, sem hans
biði. Talið er að Teleki hafi átt
við kröfu frá Þjóðverjum um að
Ungverjar veiti þeim lið í styrj-
öld við Júgóslava. Teleki greifi
hefir alltaf verið talinn andvíg-
ur samvinnu við öxulríkin, þótt
hann hafi verið neyddur til að
fylgja þeirri stefnu. Aftur á
móti var Czaky utanríkismála-
ráðherra, er nýlega lézt með
skyndilegum hætti, hennar mjög
fýsandi. Teleki hafði lengi ver-
ið þunglyndur. Hann naut mik-
ils álits.
Viðsjár milli Þjóðverja og
Ungverja fara vaxandi. Þýzkar
vélahersveitir streyma suður
(Framh. á 4. siðu.)
Á víðavangi
HAUSTKOSNINGAR.
Sjálfstæðisblöðin eru nú far-
in að ræða um haustkosningar
af miklu kappi. Blöðunum virð-
ist orðið það ljóst, að tæplega
verðí komið á hlutfallskosning-
um í tvímenningskjördæmum
að þessu sinni, og þá þarf að
grípa til nýrra ráða til að
skerða byggðavaldið. Haust-
kosningar virðast bezta ráðið.
Þá geta óveður og ill færð
hindrað kjörsókn dögum og
vikum saman. Þá er bezt að
láta sveitafólkið kjósa! Það
vantar ekki velvildina til þess
í dálkum íhaldsblaðanna!
EKKI UPPGJÖF OG
VOLÆÐI.
Blöð Sj álf stæðisf lokksins
nota það sem röksemd fyrir
kosningafrestun, að yfirvofandi
séu loftárásir og aukinn sjó-
hernaöur. Það virðist eins og
það sé markmið ýmissa manna
nú á tímum, að reyna að draga
kjark úr þjóðinni og gera hana
að samsafni af volæðingum,
sem stingi höndum í vasa og
bíði þess, sem verða vill. Sú
þjóð, sem mætir erfiðleikun-
um á þann hátt, á ekki rétt til
sjálfstæðrar tilveru. Alla sein-
ustu styrjöld sigldu Norðmenn
um heimshöfin, þrátt fyrir óg-
urlegt tjón skipa og manna. í
Bretlandi gengur fólk að sín-
um venjulegu störfum, þrátt
fyrir yfirvofandi loftárásir.
Þannig taka þær þjóðir, sem
hafa nægan manndóm, á móti
hættum og erfiðleikum. Þær
hætta ekki að starfa og hætta
ekki að hugsa. Þær halda öllu
í horfinu eins lengi og unnt er.
íslendingar verða að gera sér
ljóst, að ef þeir eiga eftir að
mæta loftárásum og auknum
sjóhernaði mega þeir ekki taka
því með víli og voli, heldur með
manndómi og kjarki. Þeir mega
ekki hopa af hólminum, þegar
mest á ríður. Nú gildir fordæmi
Skúla fógeta, sem skrýddist
skartklæðum, þegar hættan var
mest.
„ALVÖRUMÁL“.
Vísir segir um mótbárur Tim-
ans gegn kosningafrestun „að
hér er um meira alvörumál að
ræða en svo, að það verði af-
greitt með útúrdúrum og skæt-
ingi“. Þetta er satt. Fyrir þjóð,
sem telur sig lýðræðisþjóð, er
það meira en lítið alvörumál,
ef brjóta á skýlaus ákvæði
stj órnarskrárinnar og leggja
lýðræðið á hilluna. Fyrir þjóð,
sem telur sig sæmilega mann-
aða, er það meira en umhugs-
unarvert, ef hún telur sig, er
til alvörunnar kemur, svo illa
þroskaða, að hún geti ekki full-
nægt grundvallaratriði stjórn-
arfarsins, án þess að láta allt
lenda í vitleysu. Fyrir frelsis-
unnandi þjóð, sem veit, að lýð-
ræðið heyir nú styrjöld fyrir
tilveru sinni, er það meira en
hörmulegt að þurfa að gefa þá
gjaldþrotsyfirlýsingu, að hún
geti ekki framfylgt því, þegar
mest á ríður.
LOFTÁRÁSARHÆTTAN.
Fyrst farið er að blanda loft-
árásum inn í þetta mál, er rétt
að vekja athygli á því, að sú
hætta er ekki minni í haust.
Þjóðverjar hafa orðið þá
reynslu, að betra sé að gera
loftárásir í myrkri en björtu.
Þýzku flugmönnunum myndi
ekki verða skotaskuld úr því að
skreppa hingað í góðu haust-
veðri. Auk þess hafa þeir nú
mörgum öðrum hnöppum að
hneppa, en óvíst hvort þeir
verða eins viðbundnir annars
staðar, þegar líður á árið.
Sannast sagna hefir Reykjavík
líka — enn sem komið er — svo
litla hernaðarlega þýðingu í
samanburði við hundruð og
þúsundir staða í Bretlandi, að
(Framh. á 4. síðu.)