Tíminn - 05.06.1941, Page 2

242
TÍMEVTV, fimmtndagiim 5. júní 1941
61. blað
‘gtminn
Fimmtudaginn 5. júní
Aðstaða ríkis-
stjórnarinnar
Þess munu ekki mörg dæmi,
að íslenzkir valdamenn hafi
orðið að sinna vandasamari og
torveldari viðfangsefnum en
núverandi ráðherrar í rikis-
stjórn íslands.
ísland er hernumið land. Er-
lendur her hefir tekið á sitt vald
þá staði, sem eru bezt falln-
ir til þarfa hans, án þess að
virða að nokkuru íslenzkan
rétt. Sömu aðilar sitja okkur
ýmsar reglur um fjármál og
viðskipti, sem ekki eru aðeins
bagalegar, heldur sumar hverj-
ar hættulegar. En okkur tjáir
ekki annað en að hlýða, því að
milli þess er að velja, að missa
í bili riokkuð af réttindum okk-
ar eða þau öll.
ísland er komið inn á svið
helztu hernaðaratburðanna.
Ekki aðeins sú þjóð, sem hefir
hernumið það, heldur ýmsar
fleiri stórþjóðir veita framtíð
þess nánar gætur og virðast
reiðubúnar til að fylla þann
sess, sem Bretar hafa hér nú.
Skelfing ófriðarins getur hve-
nær, sem er, heimsótt ísland í
sinnl ægilegustu mynd.
Hernámið og ófriðurinn, sem
geisar umhverfis landið, veldur
fullkominni óvissu um fram-
tíðina. Þær ráðstafanir, sem
koma að haldi 1 dag, geta verið
orðnar óhæfar á morgun. Slíkt
gildir ekki sízt um viðskiptin
og fjármálin. Aðflutningar til
landsins geta þá og þegar stöðv-
ast, og a. m. k. orðið þurrð ým-
issa brýnustu nauðsynja.
Ef borin er saman aðstaða
okkar og t. d. Danmerkur, sem
einnig hefir verið hernumin,
verður ljóst, að aðstaða okkar
er að ýmsu leyti erfiðari. Hinn
erlendi her hefir hér hlutfalls-
lega meiri umsvif, sem snerta
atvinnulífið og fjármálin, að-
flutningarnir eru háðari meiri
erfiðleikum og sjálf styrjaldar-
hættan er miklu meiri hér en
þar.
Á slíkum tímum er nauðsyn-
legt að þjóðin standi saman um
velferðarmál sín, einhuga og
óskipt. En einstaklingseðlið er
ríkt í íslendingnum og hon-
um lætur betur að fylgja hart
fram sínu máli en að semja
frið. Hinar hörðu flokka- og
stéttadeilur á undanförnum ár-
um bera þess órækt merki.
Hlutverk ríkisstjórnarinnar
er því vissulega erfitt. Á eina
hlið er erlent hervald, sem met-
ur mest sína hagsmuni og getur
látið kné fylgja kviði. Á aðra
hlið eru andstæðir stéttahópar
og-flokkar, sem af ytri nauðsyn
hafa samið vopnahlé um stund-
arsakir. Til viðbótar þessu er
hin mikla óvissa og hverfular
aðstæður, sem geta gert það ó-
tækt á morgun, er bezt átti við
í dag.
Þó er ekki allt talið. Bjarni
Thorarensen sagði forðum, að
næðingasamt væri á jökultindi
hefðarinnar. Það gildir ekki sízt,
þegar erfiðleikarnir eru miklir
og leiðin vandrötuð. Þá gerast
jafnan nógir til að álasa þeim,
sem völdin hafa. Stundúm af
áhuga og góðri meiningu, en
líka oft af öfund, illgirni og
metorðafíkn. Slíkar raddir heyr-
ast líka öðru hvoru nú. Ríkis-
stjórnin er skömmuð fyrir und-
anlátssemi við Breta, úrræða-
leysi, linkind við stéttir og ein-
staklinga o. s. frv. Því skal eng-
an veginn haldið fram, að rík-
isstjórninni kunni ekki að geta
skjátlast. En hitt er víst, að þeir,
sem eru harðastir í dómunum,
gleyma jafnan að lita á að-
stæðurnar eins og þær eru,
benda yfirleitt ekki á nein úr-
ræði sjálfir og myndu manna
sízt sætta sig við aukið harð-
ræði, ef nauðsyn krefði að því
væri beitt.
Fyrir þá, sem heyra hinar
ýmsu óánægjuraddir um ríkis-
stjórnina, er gott að líta á alla
málavöxtu, kynna sér hina erf-
iðu aðstöðu ráðherranna og örð-
ugleikana, sem leiða af hernám-
inu, styrjaldarástandinu og
suridurþykkju og ólíkum við-
horfum stétta og flokka. Þá
Á Alþingi stendur nú all-
hörð deila um framtíð við-
skiptaháskólans. Vilja sumir
sameina hann lagadeild há-
skólans, en aðrir að hann
haldi áfram sem sjálfstæð
stofnun og geti veitt fleirum
nám en stúdentum. Frv. um
„innlimunina“ hefir farið í
gegnum neðri deild, en
minnstu munaði þó, að því
væri ekki vísað frá með rök-
studdri dagskrá frá Skúla
Guðmundssyni. Menntamála-
nefnd efri deildar hefir klofn-
að um málið. íhaldsmaðurinn
og jafnaðarmaðurinn vilja
. samþykkja frv., en Jónas
Jónsson vill vísa þvi frá á
þeim grundvelli, að væntan-
lega verði skipuð milliþinga-
nefnd til að gera tillögur um
framtíðarstarfsemi háskólans
og annarra skóla og verði öll-
um breytingum frestað á með-
an. Dagskrár.tillaga Sk. G. var
á sömu leið. Hér fer á eftir
meginþátturinn í nefndará-
liti minna hluta mennta-
málanefndar efri deildar
(Jónasar Jónssonar).
Nú er komið að þeim tveim
atriðum, sem rektor leggur
mesta áherzlu á: að innlima
viðskiptaháskólann og stofna
nýja háskóladeild í hagfræði,
og aðalhvöt hans í þessu efni er
að nota hið stóraukna húsrúm
háskólans fyrir nemendur úr
menntaskólunum og enga aðra
og að auka sem mest skilyrði til
þess, að menn með stúdents-
prófi haldi áfram námi í ís-
lenzka háskólanum. Stofnun
hagfræðideildar er útþenslu-
mál rektors, án nokkurs undir-
búnings frá hálfu þeirra stjórn-
arvalda, sem eiga að hafa for-
göngu um slík mál. Viðskipta-
háskólinn var stofnaður af ut-
anríkisnefnd og ríkisstjórn í á-
kveðnum tilgangi, án nokkurr-
ar forgöngu frá hálfu Alexand-
ers Jóhannessonar eða annarra
starfsmanna við háskólann.
Sú er saga þessa máls, að á
Alþingi 1937 urðu lýðræðis-
flokkarnir samtaka um að hefja
margháttaðan undirbúning í
sjálfstræðismálinu í sambandi
við væntanlegan skilnað 1941—
1943. Var ríkisstjórninni falin
forganga í þessu efni, en utan-
ríkisnefnd skyldi vera ríkis-
stjórninni til aðstoðar og ráðu-
neytis um framkvæmdirnar.
Mesta átakið, sem varð að gera
í sambandi við skilnaðinn, var
framkvæmd utanríkismálanna
undir íslenzkri stjórn. Varð það
samkomulag ríkisstjórnar og
utanríkisnefndar að hefja í
þessu skyni sérstaka kennslu
fyrir takmarkaða tölu ungra
manna. Var tilgangurinn sá, að
úr þessari stofnun gætu fljót-
lega valizt aðstoðarmenn hjá
hinum fyrstu ræðismönnum og
sendifulltrúum, og þeir menn
yrðu síðar hæfir til að vera
sjálfstæðir starfsmenn fyrir
landið erlendis. Allar þjóðir,
sem fá skyndilega framkvæmd
utanríkismála í sínar hendur,
taka i fyrstu til starfa erlendis
annaðhvort lærdómsmenn eða
athafnamenn úr viðskiptalíf-
inu í sendimanna- og ræðis-
mannastöður. En næsta stigið
er að búa menn sérstaklega
undir starfið.
Utanríkisnefnd beitti sér að-
allega fyrir stofnun viðskipta-
háskólans sem ákveðnum þætti
í sjálfstæðismálinu. Hún áleit
óheppilegt að hafa mjög áber-
andi nafn á þessari kennslu-
deild. Það þótti ekki hyggilegt
að gefa hinum ungu mönnum
undir fótinn um, að ríkið hefði
tilbúnar handa þeim háar stöð-
ur, án þess að þeir hefðu sýnt
mátt sinn í verki. Auk þess var
talað um að freista að fylgja
fordæmi Norðmanna um ag
munu þeir komast að raun um,
að það er nóg af „frosti, snjó
og vindi“ á æðstu stöðum, — að
á herðum þeirra, sem þar eru,
hvílir mestur vandinn og þyngst
ábyrgðin. Heill lands og þjóðar
byggist á því, að þessum mönn-
um takist sem bezt að ráða fram
úr vandamálunum. Þess vegna
þarf þjóðin að sýna þeim full-
an skilning og greiða fyrir því
eftir megni, að störf þeirra megi
vel lánast. Þ. Þ.
styrkja nokkra slíka menn til
að setjast að i fjarlægum lönd-
um, þar sem von væri um sölu-
skilyrði fyrir íslenzkar afurðir,
í því skyni að þeir yrðu þar
sjálfstæðir atvinnurekendur, en
ynnu þó fyrir land sitt og
þjóð. Jafnframt þessu var gert
ráð fyrir, að sumir af nem-
endum skólans yrðu með tíð og
tíma athafnamenn í fram-
leiðslu- og verzlunarmálum hér
á landi.
Tilgangur viðskiptaháskólans
var þannig að opna dyr sínar
fyrir dugnaðar- og athafna-
mönnum úr öllum stéttum þjóð-
félagsins, láta þá fá erfiða en
fremur stutta skólagöngu og
freista með þessum hætti að fá
vel starfhæfa og áhugasama
menn til nokkurra vandasamra
starfa. Mjög var gætt hófsemi
um alla eyðslu til þessarar
kennslu. Til forstöðu var val-
inn Steinþór Sigurðsson magist-
er, sem kunnur var fyrir póli-
tískt hlutleysi og mikinn vinnu-
dugnað bæði fyrir sjálfan sig
og aðra. Fyrir forstöðu sína
fékk hann lága þóknun og
gegndi auk þess öðru starfi
hj á rannsóknarnef nd ríkisins.
Kennslan varð að vera mjög
margbreytt, þar sem bæði var
um að ræða þrjár tungur stór-
þjóðanna, margþætt viðskipta-
mál, sögu og verzlunarfræði.
Tímakennslulaun voru lítið .eitt
hærri en við menntaskólann.
En þegar Alexander Jóhannes-
son fékk í haust sem leið fé
hjá ríkisstj órninni til byrjun-
ajkennslu í verkfræði, fékk
hann 10 kennara handa 5—6
mönnum og greiddi 10 krónur
um tímann, eða helmingi hærra
en í viðskiptaháskólanum. Um
útgjöld til húsnæðis handa við-
skiptaháskólanum var hið sama
að segja, að þar var gætt hóf-
semi. Fyrsta veturinn var skól-
inn i húsum menntaskólans.
Þar næst hjá atvinnudeild, og
að lokum nú í vetur í hásóla-
byggingunni.
Fyrstu þrjú árin áttu að vera
tilraunatími. Nemendur skól-
ans voru í fyrstu eingöngu stú-
dentar, en það var undirskilið
frá fyrstu, að skólinn hefði sér-
stakt inntökupróf, og gætu
þangað komið jöfnum höndum
stúdentar og aðrir vel undir
búnir námsmenn. Til slíks prófs
þurfti vel að vanda til að geta
fengið nemendur úr athafna-
stéttum og þó samstæðan
grundvöll vegna kennslunnar.
Skólastjóri gerði, í samráði við
samkennara sina og samstarfs-
menn úr utanrikisnefnd, fasta
starfsskrá fyrir öll vinnubrögð
í skólanum fyrstu þrjú árin. Var
allmilcil vinnuharka í skólanum.
Kennslan oft 30 stundir á viku,
mjög margháttuð og þó lögð
stund á nokkurt sjálfstætt nám.
Síðasta veturinn hafði skóla-
stjóri tilbúna reglugerð með
nýju skipulagi, sem gat byrjað
haustið 1941, en beðið var með
staðfestingu vegna innlimunar-
tilrauna Alexanders Jóhannes-
sonar. Var þar gert ráð fyrir
sérstöku inntökuprófi. Myndu
stúdentar hafa orðið að bæta
við nokkru námi til að standast
það próf, og aðrir menn að'hafa
kunnáttu að sama skapi. Með
þessari nýju skipun var hinum
upprunalega tilgangi náð, • að
geta fengið úrvalsmenn í skól-
ann, bæði frá menntaskólun-
um og úr verzlunar- og at-
vinnufyrirtækjum. Með því að
veita slíkum mönnum kost á
mjög erfiðu námi í þrjú ár
mætti vænta, að unnt yrði að
fá úr skólanum dugandi menn
til mikilla átaka bæði utan
lands og innan. ytanríkisnefnd
lét í þessu efni ekki sitja við
orðin tóm. Hún gerði tilraun
fyrsta sumarið, sem skólinn
stóð, að koma þessum nemend-
um í sumarlanga vinnu í bönk-
um landsins og í nokkrum
stærstu verzlunar- og útgerðar-
fyrirtækjum landsins. Fengu
nemendur á þann hátt gott
kaup og margháttaða æfingu.
Einstakir þeirra hættu námi og
settust að þar, sem þeir höfðu
fengið námsdvöl, og var það
ekki tilgangurinn.
Utanríkisnefnd gat vitanlega
ekki séð öllum nemendum skil-
yrðislaust fyrir slíkri vinnu, og
allra sízt ef trúnaður nefndar-
innar var misnotaður. Fram-
undan virtust vera skilyrði til
að veita takmarkaðri tölu nem-
enda mjög góða verklega æf-
ingu meðan stóð á námi, og
myndi það hafa orðið verðlaun
fyrir sérstaka hæfileika og
dugnað við námið. Utanríkis-
nefnd er skipuð mönnum úr
öllum lýðræðisflokkum. Fyrir
bænastað hennar myndu mörg
atvinnufyrirtæki í landinn opna
dyr sínar fyrir úrvals nemend-
um úr viðskiptaháskólanum til
gagnlegrar námsdvalar. Slík
framkvæmd liggur bæði utan
við löngun og getu Alexanders
Jóhannessonar. Um leið og
viðskiptaháskólinn er orðinn
atvinnubótadeild í Háskóla ís-
lands hverfur hinn upprunalegi
tilgangur skólans, enda er þá
grundvöllurinn orðinn allur
annar.
Sumarið 1940 var hin nýja
bygging háskólans fullgerð að
mestu. Hafði Alþingi stórlega
stutt það mál. Fyrst sett löggjöf
um háskólabygginguna 1932, og
þar með útvegað háskólanum
hið nýja og rúmgóða bygging-
arstæði. Árið eftir voru sam-
þykkt lög úm, að háskólinn
fengi happdrættisgróða um
nokkurra ára skeið í bygging-
una. Árið 1940 framlengdi Al-
þingi þessa leyfisveitingu enn
um nokkur ár, svo að unnt yröi
að fullgera aðalbygginguna.
Alþingi hafði auk þess í 30 ár
lánað háskólanum nefndar- og
fundaherbergi þingflokkanna
endurgjaldslaust. Mætti kalla
mikinn velgerning af Alþingi að
veita háskólanum þetta mikla
fé til bygginga, í stað þess að
muna eftir þvi að stjórnarráð-
ið vantar viðunandi hús, auk
annarra nauðsynja þjóðarinn-
ar. En þessi óeigingjarna fram-
koma Alþingis hefir ekki haft
samsvarandi áhrif á suma af
forráðamönnum háskólans, eins
og síðar kom í ljós.
Þegar lokið var byggingu há-
skólans, þótti rektor mikil
nauðsyn að fjölga sem mest
deildum og nemendum til að
fylla húsið. Þótti honum væn-
legast að „innlima" viðskipta-
háskólann. Ekki hreyfði hann
því máli við þá menn, sem sér-
staklega höfðu unnið að stofn-
un skólans, og kynnti sér ekki
heldur aðdraganda málsins né
þá stefnu, sem þar lá til grund-
vallar. í stað þess bað hann rík-
isstjórnina um bráðabirgðalög
til að framkvæma þessa inn-
■limun í haust sem leið. Þessu
þverneitaði stjórnin. Hins vegar
fór hún fram á, að viðskiptahá-
skólinn fengi starfsherbergi í
hinu auða húsrúmi háskólans.
Rektor tók því illa og taldi ó-
viðeigandi, að nokkrir nemend-
ur fengju að starfa í háskóla-
húsinu nema þeir væru bæði
stúdentar og auk þess borið
undir stjórn hans. Stjórnin lét
hann finna, að þar sem hver
eyrir til rekstrar háskólanum,
þar með taldar smáupphæðir
eins og kennslufé til hinnar ný-
byrjuðu iþróttastarfsemi, væru
framlög úr ríkissjóði af al-
mannafé, væri tilgangslaust
fyrir rektor að beita offorsi við
rikisvaldið. Sá Alexander Jó-
hannesson, að ef hann héldi á-
fram þrákelkni sinni, gæti hann
átt á hættu, að yfirráð háskóla-
hússins yrðu fengin í hendur
öðrum en honum. Viðskiptahá-
skólinn fékk nú húsnæði i há-
skólabyggingunni, án þess að
breyta skipulagi, alveg eins og
háskólinn hafði um 30 ára skeið
fengið húsnæði í þinghúsinu án
þess að missa nokkurs í um
sjálfstæði sitt. Hins vegar
greiddi ríkisstjórnin götu rekt-
ors um önnur áhugamál hans.
Tekur hann þannig nokkurt fé
í hina misheppnuðu íþrótta-
starfsemi og 12 þúsund krónur
í byrjunarkennslu í verkfræði.
í samtali menntamálanefnd-
ar við háskólaráðið virtist koma
í ljós, að rektor stæði aðallega
fyrir útþenslustarfsemi þeirri,
sem nú hefir verið lýst.......
Honum þótti það enginn þegn-
skapur af Alþingi að hýsa há-
skólann sér til stórra óþæginda
í þrjátíu ár. Hann taldi það
hafa verið skyldu Alþingis að
sjá háskólanum fyrir húsnæði,
og þyrfti það mál ekki frekari
skýringa. Aftur á móti leit hann
svo á, að háskólaráðið hefði og
ætti að hafa algert fullveldi um
afnot og yfirráð háskólabygg-
ingarinnar, og ætti það engin
tillit að taka til þarfa ríkis-
stjórnar eða Alþingis. Rekt-
or hélt þvi enn fremur fram, að
hann vildi fremur en hitt tak-
marka stúdentatöluna í land-
inu, 'en nota háskólabygging-
una fyrir þá og enga aðra. Þeg-
ar honum var bent á, að orð
léki á, að Verzlunarskóli ís-
lands myndi hafa hug á að
stofna stúdentadeild í því skyni,
að lærisveinar þaðan gætu átt
greiða götu að háskólanum, lét
rektor í Ijós nokkurn efa um,
hvort sú kennsla yrði á nægi-
lega breiðum heimspekilegum
og bókfræðilegum grundvelli
til þess, að þeir nemendur ættu
fulla samleið með nemendum
úr hinum tveim eldri mennta-
skólum.
Stefna rektors virtist vera
byggð á þröngri og úreltri lífs-
skoðun, um að hægt sé að
flokka menn í tvo flokka í sam-
bandi við stúdentspróf. Öðrum
megin menntaða, en hinum
megin ómenntaða menn, og geti
þeir ekki verið undir sama þaki.
Þessi skoðun átti nokkuð djúp-
ar rætur hér á landi fyrr á tím-
um. Merkur fræðimaður á sjö-
tugs aldri hefir sagt svo frá, að
eftir að hann varð stúdent, hafi
ekki þótt viðeigandi, að hann
tæki upp koffort, hvað þá að
hann mætti leggja hönd á aðra
erfiða vinnu. Á hinn bóginn
hefir þróunin í landinu síðan
1874 valdið straumhvörfum í
þessum efnum. Hér hafa mynd-
azt margar nýjar efnamanna-
stéttir, sem sökum fjárhags og
staðgóðrar menntunar hafi tek-
ið í sínar hendur forustuna um
mörg hin þýðingarmestu mál í
landinu. Á 70 árum hafa ís-
lenzkir samvinnumenn og kaup-
menn gert alla erlenda verzlun
innlenda, án þess að hafa í
þeim hóp svo að segja nokkurn
leiðtoga, sem Alexander Jó-
hannesson hefði talið hæfan til
að ganga inn undir krystals-
himin hinnar nýju háskóla-
byggingar. Sama er að segja um
þróun iðnaðarins, útvegsins og
nálega alla nýskipun 1 nútima
landbúnaði. Hin gamla og
nokkuð úrelta „lína“ háskóla-
rektors hefir strandað á hinni
margþættu nýmyndun í frjálsu
þjóðfélagi. Fyrir fáum árum
höfðu kyndarar á stran^iferða-
skipunum hér við land hærri
laun heldur en sumir fyrrver-
andi nemendur úr Háskóla ís-
lands við sérnámsstörf sín. Ég
vil ekki halda fram, að slík
launakjör hafi verið réttlát
umbun fyrir undirbúning við
bæði störfin. En þetta er dóm-
ur veruleikans. í starfi og at-
hafnalífi þjóðarinnar, bæði við
andleg og fjárhagsleg störf,
standa nú hlið við hlið menn
með háskólamenntun eða ann-
ars konar undirbúning, og eng-
um dettur í hug, að þeim málum
verði öðruvísi fyrir komið. Jón
Sigurðsson skildi þetta mæta-
vel, og í grein sinni um þjóð-
skóla, sem nú er nálega aldar
gömul hugsun, sér hann Há-
skóla íslands samsettan úr
mörgum skóladeildum, . sumar
fyrir stúdenta og aðrar fyrir
menn með annan undirbúning.
f Ameríku starfa nálega allir
háskólar á grundvelli þjóð-
skólahugsjónanna. Ekki af því
að Ameríkumenn hafi vitað um
tillögu Jóns forseta, heldur
hinu, að mesti fremdarmaður
íslendinga og mestu athafna-
menn í voldugasta ríki verald-
arinnar hafa komizt að sömu
niðurstöðu, vegna þess, að báðir
byggðu á þroskaðri og heil-
brigðri hugsun. Jón Sigurðsson
var allt of mikill maður til að
geta látið fanga sig í net úr-
eltra sérkredduhugmynda.Hann
leit á þjóðina alla sem eina
heild, þar sem leitazt væri við
að láta æskumenn úr öllum
stéttum ná þroska eftir því, sem
tilefni leyfðu. Það má telja
undarlegt, að Alexander Jó-
hannesson skuli hyggja sig þess
umkominn að molda með öllu
hina djörfu og heilbrigðu hug-
sjón Jóns Sigurðssonar um mál-
efni, sem snertir þá stofnun,
sem forsetinn hefir raunveru-
lega grundvallað.
Sama dag og Alexander Jó-
hannesson lýsti hinni þröngu og
úreltu lífsskoðun sinni um
kennsluskipulag háskólans,
komu á fund menntamála-
nefndar þrír af forráðamönn-
um verzlunarskólans. Þeir töldu
sig hafa töluverðan áhuga fyrir
því, að nemendur úr þeim skóla
gætu gengið í viðskiptaháskól-
ann, og ef til vill fleiri deildir í
háskólanum. Þeir töldu sig
fremur hlynnta þvi, að frv. yrði
samþykkt. Hins vegar var þeim
að vonum ókunnugt að mestu
eða öllu, hve mikið skildi hug-
myndir þeirra um málið og
hugsjónir rektors.
Forráðamenn verzlunarskól-
ans töldu sennilegt, að þeir
gætu komið á fót hjá sér
menntaskólakennslu, þar sem
verzlunarfræðin væru aðalat-
riði. Sá skóli myndi veita full-
kominn aðgang að háskólanum,
og mætti þess vegn^ í léttu
rúmi liggja, þó að enginn gæti
stundað framhaldsnám i við-
skiptafræði hér á landi nema
hann væri stúdent. Hins vegar
var forráðamönnum verzlunar-
skólans sýnilega ekki kunnugt,
að rektor háskólans sóttist ekkí
eftir fleiri stúdentumj heldur
vildi gera háskólann svo úr
garði, að hann gæti tekið á móti
sem flestum, sem útskrifuðust
úr gömlu skólunum i Reykja-
vík og á Akureyri. Auk þess var.
rektor sýnilega í vafa um
menntagildi stúdentsprófs, sem
að mjög verulegu leyti byggðist
á þekkingu um verzlun og við-
skiptamál. Forráðamenn verzl-
unarskólans og rektor háskól-
ans skilja ekki enn, að milli
þeirra er djúp hagsmunastreitu
í þéssu efni. Rektor vill halda
viðskiptadeild sem atvinnuúr-
ræði fyrir stúdenta úr núver-
andi menntaskólum. Leiðtogar
verzlunarskólans telja sig all-
fúsa að gera eins konar stúd-
entadeild í sínum skóla. Vafa-
laust myndu þeir miða loka-
námið við inngöngu í verzlun-
ardeild háskólans, ef hún værl
komin á. Þegar kæmi til inn-
göngu í slíka deild, myndu
námsmennirnir úr verzlunar-
skólanum standa mun betur að
vígi og sennilega útrýma að
verulegu leyti nemendum úr
menntaskólanum úr Reykjavík ■
og frá Akureyri. Þeir stúdentar
yrðu að bæta við sig töluverðu
undirbúningsnámi til að geta
staðið jafnfætis skólabræðrum
sínum með verzlunaruppeldið.
Með þessum hætti hefði núver-
andi rektor tapað spilinu. Þeir
nemendur, sem hann vildi
tryggja greiða götu að við-
skiptaháskólanum og eftirfar-
andi hlunnindi, hefðu verri að-
stöðu heldur en þeir aðkomu-
menn, sem tilætlunin var að
rýma burtu vegna stúdenta. Á
hinn bóginn er vafasamt, hvort
úr því verður, að verzlunar-
skólinn geri sig að stúdenta-
verksmiðju, og enn vafasam-
ara, hvort slíkt aukasjónarmið
yrði til góðs fyrir skólann. Það
er óhætt að fullyrða, að hvorki
rektor háskólans né forráða-
menn verzlunarskólans eru bún-
ir að skilja, að milli sjónarmiða
þessara tveggja aðila er gjá,
sem ekki er auðvelt að brúa,
með þeirra úrræðum. En ef til
þess kemur, að viðskiptaháskól-
inn verði innlimaður í háskól-
ann og stúdentspróf inngöngu-
skilyrði og verzlunarskólinn
stofnun með 6 ára námi og rétti
til að brautskrá stúdenta, þá
myndu nemendur úr þeirri deild
að líkindum taka sér til handa
fáanlegt rúm í viðskipta- og
hagfræðideild, auk þess sem
þeir stúdentar ættu fullan rétt
á inngöngu í aðrar deildir há-
skólans. Samt væri málið ekki
leyst. Enn væri eftir að opna
leið 1 viðskiptaháskólann sér-
staklega duglegum mönnum úr
verzlunarstéttinni, þótt þeir
hefðu aðallega rutt sér braut
með hagnýtri vinnu og sjálfs-
námi. í Englandi er það megin-
reglan um uppeldi ungra verzl-
unarmanna, að þeir byrja sem
lærlingar í búðum og á skrlf-
stofum, en nema jafnframt
vinnunni margs konar fræði
með sjálfsnámi og hækka að
launum og trúnaði eftir því,
sem þeir eldast og sýna betur
mátt sinn í verki. Á fullorðins-
árum taka slíkir menn sér oft
stutta skólagöngu og ljúka
þannig undirbúningi fyrir lífs-
baráttuna. Á þennan hátt hafa
menntazt og mótazt margir þeir
menn, sem mestan þátt hafa átt
í að skapa Bretaveldi. Hér á
landi eru það þvilíkir sjálf-