Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1998, Blaðsíða 12

SIGTÚN og sölubúð Egils Gr. Thorarensen skömmu fyrir 1930. HINN UPPHASFLEGI Tryggvaskáli, fyrsta húsið við Ölfusárbrú. Myndin var
tekin daginn eftir brúarvígsluna.
MIÐBÆR Selfoss eins og hann var lengst af á árunum um og fyrir 1950. Á myndinni, sem tekin er 1948 eru flestar lykilbyggingar bæjarins á
þeim tíma: Tryggvaskáli, Pósthúsið, verzlunarhús KÁ og Höfn.
„KOMA MUNU KÖLD OG LÖNG
KVÖLD í TRYGGVASKÁLA"
AGRIP AF SOGU VERZLUNARSTAÐAR
VIÐ ÖLFUSÁRBRÚ
GÍSLI SIGURÐSSON TÓK SAMAN
Mjór er mikils vísir og í litlum timburskóla sem Tryggvi
Gunnarsson reisti fyrir brúarsmiði, fékk Símon Jónsson
ó Selfossi inni fyrir dólitla búðarholu. En umskiptin ó
staðnum urðu fyrir tilverknað Egils Gr. Thorarensen.
GLÆSIBRAGUR: Uppbyggingin frá árunum eftir stríðið, nýtt og stórt hús yfir
starfsemi KÁ, pakkhús til vinstri, og Sigtún, íbúðarhús Egils.
Með Ölfusárbrúnni sem
vígð var 1891 var mörg-
um leiðum úr öllum átt-
um stefnt að einum
punkti og þar með
mynduð skilyrði fyrir
margskonar þjónustu,
atvinnustarfsemi og
verzlun. Fyrir þéttbýlismyndun við Ölfusár-
brú skipti þó fyrst og fremst sköpum að þar
reis Mjólkurbú Flóamanna og Kaupfélag Ar-
nesinga. Við syðri brúarsporðinn var land
jarðarinnar Selfoss; bæirnir stóðu skammt
vestan við kirkjuna sem seinna reis við ána,
en langur tími leið unz farið var að kalla þorp-
ið Selfoss. I sveitunum í nánd var lengi vel tal-
að um að fara „niður að Ölfusá“, eða „niður að
Skála“. Þá var átt við Tryggvaskála, fyrsta og
elzta húsið á staðnum. Skálinn sá var kenndur
við Tryggva Gunnarsson sem stjómaði smíði
Ölfusárbrúar. Hann lét smíða hinn upphaf-
lega skála, lítið timburhús, ætlað til efnis-
geymslu og til að hýsa smiði, en menn hugs-
uðu sér að síðar meir yrði þar gistiaðstaða
fyrir ferðafólk.
Sýslan og landssjóður eignuðust
Tryggvaskála „til fundarhalda" 1899, en vorið
1901 fluttist þangað fyrsti gestgjafinn, Þor-
finnur Jónsson ásamt konu sinni, Guðlaugu
Einarsdóttur. Þau settu upp gistingu og
greiðasölu fyrir ferðamenn, en ekld var þessi
upphaflegi Tryggvaskáli nema um 50 fer-
metrar. A næstu árum stækkaði Þorfinnur
skálann og fékk landssíminn þar inni 1909.
Ekki gekk veitinga- og greiðasalan sem
bezt þó að stór hluti umferðar af Suður-
landsundirlendi, til og frá Reykjavík, lægi þar
um hlaðið. Menn voru því óvanir að nota sér
þjónustu sem þurfti að borga fyrir og hafa
frekar nestað sig til ferðarinnar. Þorfinnur
gestgjafi sótti um styrk til sýslunnar 1917, en
fékk neitun. Tíð eigendaskipti urðu á
Tryggvaskála á næstu árum, en á Ijósmynd
frá 1923 má sjá að húsið er orðið tveggja
hæða; gistiherbergi á efri hæðinni í álmunni
sem enn stendur og snýr að brúnni.
Sigtún var næsta hús sem reis við Ölfusár-
brú. Kristján Ólafsson smiður hafði kvænst
heimasætunni úr Norðurbænum á Selfoss-
jörðinni. Skammt austan við brúarsporðinn
byggði Kristján timburhús sumarið 1907 og
hafði verkstæði í kjallaranum. Auk þess voru
þau hjón, Kristjana og Kristján með 3-4 kýr
og nokkrar ldndur í Sigtúnum.
Brautryðjandi í verzlun við Ölfusárbrú er
Símon Jónsson á Selfossi, sem fékk inni í
Tryggvaskála fyrir litla búðarholu. Hann
færði síðan út kvíamar og í félagi við Kristján
í Sigtúnum setti hann upp stærri verzlun þar í
kjallaranum 1914. Verzlunin var kennd við
Símon, enda hafði hann verzlunarleyfið, sem
heimilaði alla verzlun nema með áfenga
drykki. Kristján sá um aðdrætti og sótti vör-
umar á hestvögnum til Reyly'avíkur. Ferða-
menn sem komu með póstvögnunum gistu
stundum í Sigtúnum, en verzlunin lagðist nið-
ur 1917 þegar Kristján sneri sér alfarið að bú-
skap og flutti að Bár, þar sem hann bjó eftir
það. Hann þótti í alla staði frábær mann-
kostamaður.
A ljósmynd frá 1910 má sjá að Sigtún hefur
verið reisulegt hús og fallegt á sama hátt og
mörg hinna bárujárnsklæddu timburhúsa
sem risu á þessum tíma. Því miður varð það
að víkja fyrir nýrri uppbyggingu.
Daníel Daníelsson, mágur Sigfúsar Ey-
mundssonar ljósmyndara og aðstoðarmaður
hans við að flytja Islendinga til Vesturheims,
varð næstur til að taka við verzlun í Sigtúnum
og í árslok 1917 keypti hann húsið og lét ekki
þar við sitja, heldur keypti hann einnig
Tryggvaskála 1918 og jók við hann svo
Landsbankinn gat sett þar upp útibú. Kona
Daníels var Níelsína Ólafsdóttir úr Hafnar-
firði.
Egill kemwr tll sögunnar
Nú víkur sögunni að Agli Gr. Thorarensen
frá Kirkjubæ á Rangárvöllum, sem gerðist
svo umsvifamikill að hann hefur verið nefndur
faðir Sellfossbæjar og á þá nafnbót líklega
betur skilið en nokkur annar maður.
Egill fór ungur til verzlunamáms í Dan-
mörku, stundaði síðan verzlunarstörf í
Reykjavík í skamman tíma en fór þá til sjós
og stefndi að því að verða skipstjóri. Berkla-
veikin kom í veg fyrir að sá draumur hans
rættist og fullri heilsu náði Egill í rauninni
aldrei. Það skipti hinsvegar sköpum, bæði fyr-
ir hann og framtíð verzlunarstaðarins við Ölf-
usárbrú, þegar hann kvæntist Kristínu dóttur
Daníels og Níelsínu í Sigtúnum.
Egill keypti Sigtún og Tryggvaskála af
tengdaforeldrum sínum í haustið 1918 og hóf
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 19. SEPTEMBER 1998
1