Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 80

Tímarit Máls og menningar
á svæðinu milli Þjórsár og Jökulsár
á Sólheimasandi með áttamiðunum
„austur“ og „austan“, en aðeins
tvisvar sinnum með„vestur“.“ Þóvarð
munurinn jafnvel enn meir áberandi,
þegar áttamiðanirnar fylgja ekki
hreyfisögnum. í því sambandi kemur
„vestur“ aldrei fyrir, en „austur“ ell-
efu sinnum. Hins vegar notar höfund-
urinn „vestur“ níu sinnum í frásögn-
um um ferðalög úr Rangárþingi til
norðanverðrar Árnessýslu. Fyrirbæri
þetta skýrir Barði á þann hátt, að
áttir séu miðaðar við ritunarstað sög-
unnar. Þegar hreyfing er sögð „að
austan“, en ekki „vestur“, þá sé hreyf-
ingin í áttina til söguritarans, þar
sem hann situr við sitt starf. Og þar
sem þessi áttatáknun er notuð í sam-
bandi við hreyfingar í vestur á svæð-
inu milli Jökulsár á Sólheimasandi
og Þjórsár, og þó ekki, ef farið var
til uppsveita Árnessýslu, þá taldi
Barði það sýnt, að ritunarstaðurinn
væri í neðanverðri Árnessýslu, og þá
Flóa eða Ölfusi, því að aðrar átta-
táknanirnar mæltu gegn þeim mögu-
leika, að ritunarstaðurinn væri vest-
an heiðar.
í formála sínum að Njáluútgáfu
Fornritafélagsins fer Einar Ólafur
Sveinsson allrækilega í áttamiðanirn-
ar, og þótt hann birti ekki neinar töl-
ur, eins og Barði gerði, þá ber þeim
ekki í milli með það, að þar sé um
merkilegt rannsóknarefni að ræða og
staðreyndir, sem leita verður skýr-
inga á. Einar er samþykkur Barða
um það, að um einhvern ákveðinn
viðmiðunarstað sé að ræða vestan
þeirra staða, þar sem hreyfingin er
táknuð með „að austan“, en hann tel-
ur ekki ástæðu til að ætla, að það sé
ritunarstaðurinn, heldur sé það „að-
alsögustaðirnir, Hlíðarendi, Berg-
þórshvoll og þar í kring“. í lokin
bætir hann þó við: „Sé rætt um ferð-
ir frá Hlíðarenda eða Bergþórshvoli
til staðar vestar í sýslunni, stendur
aldrei „vestur“, og er það einkenni-
legt.“ En hann gerir enga tilraun til
skýringa á því fyrirbæri.
III
Þá komum við að þeim hlutanum í
ritgerð Barða, sem fjallar um þekk-
ingu höfundar á þeim héruðum lands-
ins, sem við sögu koma.
Þar hefur hann máls um það efni,
að hann vitnar til athugunar, sem
kemur fram í lokaþætti ritgerðar Ein-
ars Ól. Sveinssonar „Um Njálu“. Þar
bendir Einar á, hve geysimikill mun-
ur er á örnefnafj ölda ýmissa lands-
hluta í Njálu, og segir, að á Aust-
fjörðum komi fyrir 21 örnefni á 6
blaðsíðum sögunnar, og í Þórsnes-
þingi og Vestfjörðum 28 örnefni á 24
blaðsíðum. Barði vitnar til Einars um
það, að þótt búazt megi við fleiri ör-
nefnum í þeim frásögnum, þar sem
sagt er frá ferðalögum, en á Aust-
fjörðum eru ferðalög sérstaklega
mikil miðað við aðra atburði, þá
190