Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 99

Ulrich Grönke
Nokkrar hugrenningar
um kynningargildi íslenzkra bókmennta
Höfundur þessarar greinar, Ulrich Grönke, er þýzkur, fæddur í Danzig 1924,
stundaði nám við háskólann í Göttingen og við Háskóla Islands og lauk dokt-
orsprófi í Göttingen 1954. Hefur síðan verið prófessor í germanskri málfræði
við ríkisháskóla Ohio í Bandaríkjunum.
Ulrich Grönke er kvæntur Almut Prinz, dóttur Reinhards Prinz sem fjöl-
mörgum Islendingum var að góðu kunnur. Ulrich Grönke hefur oít komið til
Islands og dvelst hér um þessar mundir. Greinar hafa birzt eftir hann í ís-
lenzkri tungu og Skírni. Kr.E.A.
Fyrir hér um bil 25 árum, þegar ég var í
þýzkum menntaskóla, var lesið í þýzkutíma
kvæði eitt mjög spennandi og afar langt
sem fjallaði um ljón á veiðum. Kvæðið,
sem er eftir Ferdinand Freiligrath, mun nú
á dögum virðast frekar skrýtið, en var
mjög vinsælt á sínum tíma. Það hefst svo:
Wiistenkönig ist der Löwe ... (Kóngur
eyðimerkur, ljónið ...).
Piltur nokkur vakti athygli okkar á því,
að þetta væri vitlaust hjá skáldinu og í ó-
samræmi við dýrafræðina, því ljónið ætti
ekki heima í eyðimörkinni. Kennarinn
varði þá hið skáldlega frelsi. Vér álítum
athugasemd piltsins smámunasemi og vöm
kennarans óþarfa, því einfaldur evrópumað-
ur er vanur að ímynda sér Ijónið eyðimerk-
urdýr. Nú gerði Freiligrath konung dýr-
anna meira að segja að konungi eyðimerk-
urinnar, og mætti víst kalla það „skáldlegt
frelsi“ og mundi enginn lá karli það, né
dást að því: hér er bara um ófrumlega
„klisju" að ræða.
Ljón í eyðimörkinni, jólasnjór í Betle-
hem, ísbirnir á íslandi — ekkert er rangt
við það, nema frá smámunalegu vísinda-
legu sjónarmiði. Sjálfsagt gerði sá maður
sig broslegan, sem ætlaði að skjóta Ijón í
miðri Sahöru, byggist við snjó um jólin í
landinu helga eða spyrðist fyrir um ís-
bjarnarleiðangur hér hjá Ferðaskrifstofu
ríkisins.
Satt að segja gæti þá brosið að útlend-
ingi orði nokkuð kalt hér á íslandi, því fá-
fræði lians væri ekki einungis honum sjálf-
um til skammar, heldur væri hún líka
hneyksli gagnvart íslendingum, því hinn
„íslenzki ísbjörn“, sem er í sjálfu sér mein-
laus klisja, hefur sína óskemmtilegu hlið:
Þar sem ísbirnir eru, eiga líka eskimóar
heima, og í landi ísbjarna og eskimóa er
engin evrópumenning, það er allt fyrir utan
Evrópu. Með þessu er íslandi hent út úr
Evrópu af einfeldningslegum mönnum, þar
á meðal þeim sem eiga heima í menningar-
nýlendum Evrópu sem íslendingar voru og
eru með að skapa.
Nú eru þetta ýkjur, og mætti fara út í
öfgar öfuga leið, til dæmis: íslendingar
eru tæplega 200.000 manna þjóð. Um tillag
þeirra til menningar Evrópu hefur svo mik-
ið verið skrifað af erlcndum rithöfundum,
að bókasöfnum íslands er ekki kleift að
koma öllum þessum ritum fyrir hjá sér. Um
13 TMM
209