Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 44

Tímarit Máls og menningar
móti þessum afkáraskap, sem þeir ritstjórarnir eru að halda fram, þeir skipta
því báðir á milli sín: „aðalritstjórinn“ er að burðast með „hj álpræðisherinn“,
en „meðritstj órinn“ með Ameríku og alla þá dýrð sem hann prédikar að sé
saman komin í þessari ruslakistu mannkynsins og repositorio fyrir allt úr-
þvætti Evrópu. Mér var ómögulegt að sympathíséra með þessu, og það því
síður sem jeg álít alltaf, að útflutníngarnir séu okkar versta plága, því þegar
landið tapar vinnukraptinum svo gríðarlega eins og útflutníngarnir hafa sýnt,
þá er skrítið að vera alltaf að tala um framfarir, horfa alltaf upp fyrir allt, en
gleyma því, að allar framfarir og öll velmegun er bygð á fólksfjöldanum —
um ofmikinn mannfjölda hér getur ekki verið að tala. Þetta var einu sinni
tekið fram í Heimskringlu — Oldinni (16. Marts 1892): „með auknum mann-
fjölda mun aptur magnast nýtt líf í verknaði og verzlun“ — þetta var sagt um
eitthvert land í Ameríku, en hér má þessi regla ómögulega gilda, og jeg sé
ekki að neinn blaðamaður skeyti því, þar sem þetta er aldrei nefnt á nafn, en
þegjandi tekið á móti þeirri absurditet sem Björn ritstjóri kemur með í Isa-
fold 25. maí 1895 (Mannfæð hér á landi), þegar hann er að búa í haginn
fyrir þann tilvonandi „meðritstjóra“ og „útflutníngsbósa“ hr. Einar Hjör-
leifsson; þar vill hann að hér séu engir nema „dugandi, sjálfstæðir menn“,
„enginn þarf að ímynda sér, að ef vesturflutníngarnir hefðu aldrei hafizt,
þá væru nú jafnmargir menn hér á landi eins og Austur og Vestur-fslendíngar
eru nú saman lagðir.“ En ef vesturflutníngarnir hefðu aldrei hafizt, þá værum
vér nú sjálfsagt 80,000 eða meir, þetta kannast allir við, og stundum bregður
fyrir í ísafold (þessu vindhana þvaðurblaði) að hér gæti verið hálf millíón,
stundum fjórar millíónir og stundum sjö eða átta! Því færri sem við erum,
því minna höfum við að segja, því síður getum við gert okkur gildandi. Hvað
ætli „stjórnin“ gerði ef „agentarnir“ (hvar á meðal jeg tel ísafoldar-ritstjór-
ana) gætu komið því til leiðar, að við yrðum ekki nema milli 20 og 30 þús-
und? Eða ef allir færu héðan, því það vilja þeir í rauninni, ef þeir eru con-
sequent; þeir geta ekki ráðið hversu margir verða eptir; en í engu landi hef-
ur eins mikill dugnaður verið hafður í frammi eins og hér, til þess að fá
fólkið til að flytja til Ameríku, og allir blaðamenn hafa trúlega og dyggilega
stuðlað til þess, alltaf hafa blöðin verið opin fyrir allskonar greinum til að
hæla Ameríkulífinu, söinuleiðis fyrir hinar laungu og tælandi ,,auglýsíngar“
Agentanna, sem opt eru heilar ritgerðir, þó þær séu kallaðar „auglýsíngar”
og standi í auglýsingadálkunum, ítem hver fyrirlesturinn eptir annan, þá er
Sigtryggur Jónasson velkominn með allt sitt þvaður; en jeg fæ ekki séð hvurn
fjandann okkur hér varðar um þetta Ameríkulíf, hvað varðar okkur um þeirra
154