Tíminn - 14.07.1954, Blaðsíða 2

TIMINN, ir.iðvikudaginn 14. júlí 1954.
154. blað.
Hundrað ár frá fæðingu mannsins
er fann upp Linotype setjaravélina
Um miðja fyrri öld var svo komið
að margt í prentiðn var orðið fljót-
unnara en sjálf setningin. Þá var
handsetningin við lýði, þegar stafur
eftir staf var settur upp úr letur- |
kössunum. Var það sama aðferðin prcntarar í Prentsmiðjunni Edðu að vinna við Tímann.
og viðhöfð hafði verið allt frá því •x'íl vinstri er Óðinn Rögnvaldsson vélsetjari að koma með
Gutenberg fann upp lausu staf- Jfnuletursdálk úr vélinni. í miðið er Ingimundur B. Jónsson
ina. Handsetningin þurfti mikils yélsetjari að setia efni í blaðið á eina af vélum prentsmiðj-
mannafla við, sem setningarvélin unna,- xil hægri er Valdimar Guðmundsson, prentari og
hefir leyst af hólmi. umbrotsmaður, að láta fyrirsögn inn í form blaðsins. —
Um þessar mundir eru
hundrað ár liðin frá fæð-
ingu þess manns, er fann
upp setningarvélina. OIIi
tilkoma hennar algjörri
byltingu í prentlistinni.
Aldarafmæli þessa manns
er því hið merkasta, því
setningarvélin hefir átt
sinn stóra þátt í aukinni
upplýsingu þjóðanna. Saga
setningarvélarinnar hér-
lendis er þegar orðin nokk
uð löng. Fyrsta vélin kom
hingað árið 1913 og er sú
vél nú í eigu Félagsprení-
smiðjunnar.
Margir reyndu.
Á þessum árum var handsetning-
ÚtvarpLð
Útvarpið í dag.
Fastir liðir eins og venjuiega.
19.00 Tómstundaþáttur barna og
unglinga (Jón Pálsson).
19.30Tórdeikar: Óperulög (plötur).
20.20 Útvarpssagan: „María
Grubbe-‘ eftir J. P. Jacobsen;
VII. (Kristján GuSIaugsson
hæstaréttarlögmaður).
20.50 Léttir tónar. —
21.35 Vettvangur kvenna. — Erindi:
Fréttir frá fimmta fulltrúa-
ráðsfundi Kveniéttir.dafélags
íslands (Frú Sigríður J. Magn
úsdóttir).
22.10 „Á ferð og flugi“, frönsk
skemmtisaga; II. (Svemn Sk.
Höskuldsson les).
22.25 Kammertónleikar (plötur),
22.55 Dagskrárlok.
Útvarpið á morgun:
Fastir liðir eins og venjulega.
20.30 Erindi: Lloyd George (Baldur
Bjarnason magíscer).
20.55 íslenzk tóniist: Lög eftir Sig-
valda Kaldalóns (plötur),
21.15 Upplestur: Davið Askelsson
/ les frumort l:væði (Hljóðruað
á segulband í Neskaupstað.:
21.30 Tónleikar (plötur).
21.45 Náttúrlegir hlutir: Spurningar
og svör um nattúrufræði (Sig-
urður Pétursson gerlafræö-
ingur).
22.10 „Á ferð og flugi“, frönsk
skemmtisaga; III. (Sveinn Sk.
Höskuldsson les).
22.25 Sinfónískir tónleikar (plötur).
23.05 Dagskrárlok.
Árnað heilla
Hjónaband.
S1 1. föstudag voru gefin saman
í Háskólakapellunni ungfrú Erla
Eggertsdóttir, Nesvegi 65, og Gunn
steinn Karlsson frá Húsavík. Heim-
ili þeirra er að Nesvegi 65. Séra Sig
urbjörn Einarsson prófessor gaf
brúðhjónin saman. Brúðhjónin
lögðu af stað í brúðkaupsferð til
Bretlands með Gullfossi s. 1. laug-
ardag.
Á'.tra'ður
er í dag Sigsteinn Gunnarsson,
Kársnesbraut 8, Kópavogi. Hann
var lengi bóndi í Stóru-Hildisey í
Austur-Landeyjum.
Trúlofanir.
Nýlega hafa opinberað trúlofun
sína ungfrú Anna Jóna Ragnars-
dóttir, Brávallagötu 50. og Guð-
mundur Jóhannesson, Bergþóru-
götu 7.
S. 1. laugardag opinberuðu trú-
lofun sína ungfrú Anna Þorsteins-
dóttir, skrifstofumær, Bræðraborg-
atstíg 49 og Þórhal'.ur Guttormsson
cand. mag., Hallovmsstáð.
in orðin vandamál í stórum útgáfu
fyrirtækjum og hjá dagbiöðum.1
Margir reyndu að leysa þennan
vanda með einhverju fljóivirkara
en handsetningunni, en lítið gekk. f
Það var þýzkfæddur Bandaríkja-
maður, er loksins leysti þrautina. (
Hann hét Ottmar Mergenthaler og
fæddist 11. maí 1854 í Wuriem.berg
í Þýzkalandi. Lærði hann ungur
hjá úrsmið og hafði frá barnæsku
mikinn áhuga fyrir vélum. Eftir
fransk-þýzka stríðið fluttist Merg-
enthaler til Bandaríkjanna. Þar
biðu hans þau örlög, að' siðan hefir
nafn hans verið órjúfanlega tcngt
Linotype setningarvélinni.
Fékk hugmyndina í járn-
brautarlest.
Árið 1872 fékk Mergentha'.er
vinnu á vélaverkstæði í Baltimore.
Unnu þar á sama tíma menn, sem
síðar urðu kunnir fyrir uppfinn-
ingar sínar, svo sem Clephane, er
átti þátt í gerð Remington ritvél-
arinnar. Sagt er, að Mergeuthaler
hafi fengið hugmyndina að setn-
j ingarvél sinni, er hann var á ferð
í járnbrautarlest. Hafði hann áður
reynt við nokkur afbrigði af þeirri
setningarvél, sem hann fullvann
um síðir. Eftir þessa járnbrauiar-
ferð á hann að hafa gert setning-
arvélina í þeirri mynd, sem hún
er í dag. Framleiðsia vélarinnar,
línan, sem við höfum fyrir augun-
um daglega í bókum og blöðum gaf
vélinni nafnið Line of Type, er
síðar breyttist í Linoívpe. Line oí
Type þýðir einfaldlega Lína af
letri og Linotypevél gæti liægleg.i
verið Línuletursvél á íslenzku.
Fyrsta vélin.
Hin fyrsta svokallaða Blower
Linotype var gerð árið 1885 og
fyrsta setningarvélin var tekin í
notkun af New York Herald Tri-
bune ári síðar. Vél þessi hefir síð-
an farið sigurgöngu um heiminn.
í febrúar 1890 var lokið við að
ganga frá vélinni, eins og hún er
í dag í meginatriðum. Mergenthal-
er græddist fé á vélinni og riu
árum síðar hafði honum áskornazt
ein og hálf milljón dollara. Fékk
hann og fjölskylda hans ákveð-
inn hundraðshluta af hverri vél,
sem seld var. Margt hefir verið
gert til að heiðra minningu þessa
manns á hundraðasta árinu írá
fæðingu hans. Mergenthaler félag-
ið hefir nú fundið upp setningar-
vél með sjálfvirkri setningu og enn
fremur myndamótavél. Virðist því
íélagið halda fram þeirri stsfnu,
sem stofnandi þess markaði, sem
sagt að vinna að aukinni tækni á
sviði prentlistarinnar.
Fyrsta setningarvélin hér.
j Tæpum sextíu árum eítir fæð-
ir.gu Mergenthaler kcm íyrsta
setningarvélin hingað til kmdsins.
Var Prentsmiðjan Rún, eigendur
Pétur Halldórsson, fyrrverandi bæj
arstjóri og Jakob Kristjánsson,
prentari, stofnuð utan um þessa
setningarvél. Kom Jakob Kristjáns
son með vélina með sér heim frá
Danmörku árið 1913, en hann
hafði dvalizt ytra við vélsetningar-
nám. Strax var farið að nota vél-
ina og vakti hún mikla forvitni.
Komu margir til að sjá þetta meist
araverk tækninnar. Þorsteinn
Thorlacius, framkvæmdastj. Prent
smiðjunnar Eddu varð fyrstur til
(Framha)d á 7. síðu).
uilm^ndir
Kaiigaroo
Nýja bíó sýnir. Aðalhlutverk:
Maureen OHara’, Pete)/ Law-
for;l.
Mynd þessi geri.st í Ástralíu á
dögum fyrstu .andnámsmanna þar.
Leikur O’Hara dóttur gamals
bónda. Peter Lawford. leikur reik-
unarmann, sem hittlr bóndann
drukkinn, ásamt cðrum náunga.
Fvlgjast þeir tveir raeð bóndanum
ú' á búgarði ia. Miklir þurrkar
hafa gengið og er búpeningur orð-
inn í hættu vegna vatnsleysis.
Hefst mikill nautgriparekótur um
þurrt land og eyðilegt. Herjar nú
margt á í einu svo sem skógareld-
ur. Kengúrurnar flýja eldinn og
æði rennur á nautin. Að lokum
rigning. Myndin er mjög vel tekin
og litirnir f henni eru sérlega góðir.
Myndatakan fór fram i Ástralíu og
er það út af fyrir sig mjög nýstáv-
legt, að sjá mynd þaðan. Nokkur
átök eru í henni á milli manna, til
þess að sögð sé saga og er sú saga
sæmileg. Þetta jafnar sig því upp
í að vera með betri myndum r.ú
urn tíma.
I. G. Þ.
\ Kygginn bóndi tryggir
dráttarvél sína
SSSSSSSSíSSSíSíSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSÍGSSSSSI
Frá Hótel Borg
Veitingasalirnir eru opnir allan daginn.
Tekið á móti samkvæmum.
Fyrst um sinn verður fyrirkomulag óannig:
Heitur matur daglega um hádegið og aö kvöld-
inu kl. 7—10. — Eftir þann tíma kaldir réttir
til kl. IIV2. — Hljómsveit leikur sígild lög alla
daga kl. 7%—10Vz aö kvöldi.
1 • * .
SKODA
Úivegum með stuttum fyrirvara
flestar tegundir af
S KO O A
RAF-MÓTORUM
Mars Trading Company
Klapparstíg 26 — Sími 7373
• *
• ♦ ♦
• ♦
• • •
* * *
♦ ♦ ♦
♦ ♦ •
• ♦ ♦
Umboð fyrlr
STRDJEXP3RT
il
Prag, Tékkóslóvakía. ]) ’ $
Lokað
verður vegna sumarleyfa frá 14. júlí til 3. ágúst.
Bifreiðaverkstæði SÍS
Hringbraut 119

Hestamannafélagið
SMÁRI
hefir kappreiðar og gæðingakeppni hjá Sandlæk,
sunnudaginn 1. ágúst. — Nánar auglýst síðar.
STJÓRNIN
éssíBsesíssssssássssssssssssísásssssssssssásssíssssssássáSssssssássssasí