Tíminn - 14.07.1954, Blaðsíða 5

154. blað.
TÍMINN, iniðvikudaginn 14. júlí 1954.
MiSvikud. 14. júlí
Trúarhöfðinginn Aga Khan
Takmark hans hefur verið að mynda hrú miili Asíu og Evrópu
Land leyndar-
dómanna
Fyrir nokkrum dögum bár
ust þau tíðindi út um ver-
öldina, að ekkja Roosevelts
Bandaríkjaforseta væri hætt
við för sína til Sovétríkj-
ríkjanna, er fyrirhuguð hafði
verið. Ástæður voru sem hér
segir. Frú Roosevelt, sem
ekki skilur rússnesku. ætlaði
að hafa með sér túlk. En
stjórnarvöld Sovétríkjanna
neituðu að leyfa túlkinum
að koma inn í landið. Frú
Roosevelt var sagt, að hún
gæti fengið rússneskan túlk.
Því boði neitaði hún, kvaðst
sjálf velja túlk sinn, ella gæti
húii ekki treyst honum til
fulls. Hún vildi hafa trygg-
ingu fyrir því, að það sem hún
segði við fólk í Rússlandi eða
það við hana væri rétt þýtt
og ekkert undan dregið. En
rússneska stjórnin lét sig
ekki, og niðurstaðan varð þá
sú, að ekkert varð úr för-
inni.
Það hefði sennilega ekki
vakið verulega athygli þött
rússneska stjórnin hefði neit
að einhverjum venjulegum
ferðamanni um að koma
með túlk til Rússlands. Menn
eru orðnir ýmsu vanir af því
tagi. En ekkja Roosevelts er
ekki neinn venjulegur ferða
langur. Sjálfsagt hafa ráða-
menn Rússa ekki gleymt þvi
að Bandaríkin undir stjórn
Roosevelts komu þeim til
hjálpar í mikilli neyö. er her
skarar Hitlers óðu yfir Rúss
land og hvern þátt Roosevelt
átti í því, að Rússum tókst
að rétta hlut sinn í styrjöld
inni. Enn er í vörslu Rússa
fjöldi skipa, sem Bandarík-
in lánuðu þeim á stríðsárun-
úm. Og norðaustur um haf
var stöðugur straumur skipa
lesta, sem fluttu vopn og aðr
ar birgðir frá Bandaríkjun-
um til hafna í Norður-Rúss-
landi. Þeir voru víst ekki fá
ir Bandaríkjámennirnir, er
létu lífið fyrir Rússland í
þéssum hættuferðum. Rúss-
ar hafa að jafnaði talað vel
um Roosevelt og talið hann
sér vinveittan. En kunnugt er
Óhætt er að segja, að Aga Khan >
sé meðal þekktustu manna, --,sm
nú eru uppi. Það eru liðnir margir .
áratugir síðan, að nafn hans var j
þekkt um víða veröld og hefir því
verið kcipiizt svo að orði, að Aga
Khan og Ghurchill séu þeir nú-
liíandi menn, sem lengst hafi kom-
ið við sögu. í frásögn þeirri um
Aga Khan, sem hér fer á eftir, er
einkum stuðzt við útvarpserindi
eftir brezka útvarpsfyrirlesarann
John Cornell: ,
— í HEIMI múhameðstrúar-
manna er Aga Khan ástsæll og
dáður af milljónum. Hann ér sam-
eiginlegt tákn trúrækni og persónu
Jegs valds. Meðal vestrænna þjóðn,
hefir skapazt um hann þjóðtvú,
blandin þekkingarskorti og hégóm
legri forvitni. Að vissu leyti er
hann barn þessa tíma. í stjórnmál1
um hefir hann ekki hlotið mik-1
inn frama, en þó býr hann yfir
mikilli pólitískri þekkingu. Eftir
síðari heimsstyrjöldina nefir hann
hætt afskiptum af stórpólitískum'
málum, en þó hefir hann ennþá
brennandi áhuga á kynþáttavanda
málum, einkum í ríkjunum í Aust
ur-Afríku, þar sem margír af fyigj
endum hans búa.
Oft hef ég heyrt Evropubúa segja,
að: — Er hann ekki talinn vera
einhvers konar guð?
Múhameðstrúarmaður riyndi
telja þetta guðlast. Pylgjendur
Allah eru ákafir eingyðistrúmenn.
Hið hnitmiðaða slagorð þeirra —
Það er enginn annar guð en guð,
segir hug þeirra allan í þessurn
efnum.
OG AGA KHAN er einlægur og
falslaus Múhameðstrúarmaður.
Samt sem áður er hann foringi
um 10 milijónir manna. Pyrgjendur
trúarinnar eru dreifðir vitt um ver
öldina: í Pakistan, Indlandi, Pers-
' íu, Sýrlandi ' og írak, Burma og
, Suðaustur-Asíu, Sinkiang og rúss-
neska Turkestan, Egyptalandi og
1 Austur-Afríku.
j Yfirleitt eru Ismailitar áreiðan-
' legir, vinnusamir og trúverðugir,
• í hvaða þjóð.félagi sem þeir eru.
j Það hefir verið hlutverk Aga
i Khans í sjötíu ár að skýra fyrir
fylgjendum sinum mismun trúar-
ábyrgðar þeirra og stundlegra hags
.1 muna. Valds síns hefir hann ein-
ungis neytt á sviði trúarbragðaima.
Hann hefir aldrei sótzt eftir að
hafa pólitísk áhrif á fylgjendur
^ sína og brýnir jafnan rækiiega fyrir
þeim að vera holliv þígnar þess
lands, er ræður stundlegum hags-
munum þeirra, hver svo sem stjórn
þess er.
Lífsskoðun og trúarviðhorf tsma-
Khans, er fór landflótta til Ind-
lands, sem fyrstur tók að leggja
stund á hrossarækt og reiðmennsku
að hætti arabískra forfeðra sinna.
Gat hann sér nafn sem mestur góð-
hestaeigandi og snjallasti tamn-
ingamaðui' í Vestur-Indlandi. Þeg-
ar Aga Khan var ungur maður,
erfði hann góðhesta ættarinnar,
en það var ekki fyrr en eftir fyrri
heimsstyrjöldina, að hann kom á
stofn hesthúsum sínum á Englar.di.
Hann réð sér hina færustu tamn-
ingamenn, svo sem George Daw-
son og Prank Butters og lét ekkert
til sparað, ef hann frétti af efni-
legum fola. Árangur þessa hefir
orðið sá, að hann hefir átt fimm
sigursælustu hestana á Derby-veð-
reiðunum.
EKKI VERBUE SVO við Aga
Khan skilizt, að geta að engu pnli-
tískra athafna hans, þó að á engan
hátt verði sagt, að þær hafi borið
mikinn árangur.
Svo árum skiptl teyndi hann að
koma á og vera sjálfur brú á miili
Asíu og Evrópu. Hann vildi jaf.’ian
bera kiæði á vopnin og barðist
hart gegn þröngum þjóðernissjón-
armiðum.
Með stofnun hásnóla Múhamtðs-
trúannanna í Aligarh viidi Aga
Khan stuðla að framgangi trúar
sinnar, jafnt í sið'ferðilegum efn-
um sem andlegum, og jafnframt
vildi hann með því renna sioðum
undir þá kröfu fylgjenda sinna að
stofna sjálfstætt cíki Múhameðs-
trúarmanna á Indlandi. Með réttu
má því kalla hann einn af stofn-
endum Pakistans. Enda þótt ýni-
islegt hefði betur mátt fara í þessu
víðlendasta og fjölmennasta ríki
Múhameðstrúarmanha og Aga
Khan hafi vafalaust oft orðið fyrir
STÖR.T OG SMATT:
Ismay lávarðnr í
heimsókn
Framkvæmdastjóri Norður-
Atlantshafsbandalagsins, Is-
may lávarður, sem er Breti,
eins og nafnið bendir til, hef-
ir dvalið hér á landi undan-
farna daga, heimsótt forseta
lýðveldisins á Bessastöðum og
rætt við ríkisstjórnina. Hann
kemur hingað frá París, en
þar eru aðalstöðvar banda-
lagsins. Ismay lávarður hefir
flutt stutt ávarp í ríkisútvarp
ið og rætt við blaðamenn í
Reykjavík. Meðal þess, sem
hann hefir sagt, er tvennt,
sem sérstaklega má telja at-
hyglisvert. f fyrsta lagi: Her
Atlantshafsbandalagsins get-
ur varið Vestur-Evrópn. f
öðru lagi: Ef Norður-Atlants
liafsbandalagið hefði verið til
fyrir síðari heimsstyrjöldina,
hefði sú styrjöld aldrei orðið.
Alls staðar sjá þeir
Ólaf Ketilsson!
Oft hefir verið brosað að
því, sem gerðist við Geysi, er
Þjóðvarnarmenn sáu þar ÓI-
af Ketilsson og Svein skóla-
meistara á Laugarvatni á tali
við utanríkisráðherrann. Ól-
afur mun hafa verið með bíl
stjórahúfu, og sýndist þeim
hann hinn hermannlegasti,
bjuggu síðan til sögu um
það I blaði sínu, að þarna
hefði utanríkisráðherrann.
verið í för með amerískum
„offisérum“ og leiðsögumaður
þeirra! Eftir að Þjóðvarnar-
menn urðu að athlægi fyrir
slúðurburð sinn í þetta sinn,
sljákkaði í þeim um tíma, en
nú hefir ímyndunarafl þeirra
færzt í aukana á ný, og þykj-
ilifylgjenda einkennast a£ þróttugri ^ vonbrigðum í því sambandi, og oft
minnihlutans meðal hinna fáu. Ná S!eði °§ bjartsý.ni. Aga Khan heíir j muni hafa vaknað í huga hans
kvæm skilgreining á stöðu hans jafnan lagt lið rötc'.ætismáium, er Spurningin um, hvernig málin
innan Múhameðstrúarmanna er, ■ bann hefir getað haft áhrif á. Með j1Bfgu getað öðru vísi og betur far- 1 ast þeir nú sjá ameríska hcr-
að hann erfði stöðu trúarleiðtoga, ai annars má geta þess, að hann þa myndi hiklaust mega segja, l menn í stórhópum um land
Imam, innan Isma’ili kvíslar Shia-, befir með ráðum og dáð styrkt ag einn haniingjusamasd maður allt nætur og daga. E. t. v.
flokks Múhameðstrúarmanna. | konur Múhameðstrúar til aukinna veraldarinnar sé — hans hátian ma virða þeini það til vork-
ÞEGAR HULU ættartignar og
Hann er í beinan legg kominn af réttinda og jafnréttis
spámanninum og er göfugstrar ætt
ar í A-usturlöndum. Hann er fædd-
ur brezkur þegn fyrir rúmum átta-' auðlegðar, þessari félagslegu og fag
tíu árum í Karachi, og hann getur urfræðilegu dandimennsku, er svipt
með góðri samvizku lcallað sig bæöi af nafni Aga Khan, er hann ein-
Breta og Persa. Hefir hann og a. ^ lægur trúmaður og stuðningsmað-
m. k. þrisvar verið dubbaður ridd- j ur þess góða að skiiningi trúar
r.ri af tignustu orðum, jafnt aust- sinnar.
urlenzkum sem vestrænum. | Eina húseign Aga Khans í Ev-
Á árunum fyrir 1930 var hann rópu er á hæðunum upp af Cann-
fulltrúi Indverja í Þjóðabandalag- ; es. í augum Evrópubúa er það
áð frú Roosevelt fylgdist á- 'inu °s fundarstjóri á samkundum skrauthöll, en mektarmenn í Holly-
vallt vel með stjórnarstörf-' Þess- Um tima var mikið um það wood myndu fussa við því og
um forsetans, og að þau voru'rætt a5 veita honum friðarverð- geyma þar einhverja minni háttar
' laun Nóbels. Víst er það og, að sýningarstelpu.
hann er einlægur og skreytnislaus j Á hinum árlegu yfirreiðum sín-
friðarsinni. Hann staðbæfir, að
orðið Islam (Múhameðstrú)
Aga Khan.
mjög samhent í þeim mál-
um.
Sjálfsagt hafa ráðamenn
Rússlands engu gleymt af
þessu. Og það er heldur ólík-
legt að þeim þyki tilhlýðilegt
að óvirða minningu Roose-
velts eða ekkju hans. En hér
kemur fram með mjög eftir-
tektarverðum og áberandi
hætti, hinn tortryggilegi og
hvimleiði ótti rússnesku
stjórnarvaldanna við að leyfa
útlendingum að kynnast
rússnesku þjóðinni, lífi henn
ar og lífskjörum. Að vísu er
hópum af mönnum oft boðið
til Rússlands eða fylgiríkja
þess, helzt fólki. sem fyrir-
fram hefir verið boðuð trú á
rússneskt stjórnarfar. Hóp-
ar þessir eru svo látnir skoða
ýmsa merkisstaði undir eftir
liti — og með leiðsögn rúss-
neskra túlka. Aðkomumenn-
irnir kunna yfirieitt ekkert
í rússnesku og alþýða manna
í Rússlandi ekkert í þeirra
tungumálum. Slík ferðalög
merki
upprunalega friður. Sam valdamað-
ur meðal Múhameðstrúarmacna
hefir hann ávallt verið sér með-
vitandi um hlutverk sitt sem frið-
arhöfðingja.
ISMAILI trúarflokkurinn tc!ur
um til Parísar, Genfar, Aix-Ies-
Bains og Peneyja dvelur Aga Khan
á hótelum ásamt hinu hógværa
fylgdarliði sínu, páfagauk og nokkr
um köttum.
í EVRÓPU ER Aga Khan nafn-
togaðastur sem eigandi trábærra
kappreiðahesta. Það var afi Aga
geta verið góð skemmtun fyr
ir þá, sem fara, en oftast vita
þeir álíka mikið um rússneskt
þjóðlíf, þegar þeir koma heim
og þeir vissu áður en þeir
fóru.
Hin mikla tregða rúss-
neskra stjórnarvalda við að
leyfa raunveruleg kynni af
rússneskum þjóðarhögum, er
mj ög óheppileg fyrir' samstarf
þjóðanna. Sama er að segja
um þá erfiðleika, sem á því
eru fyrir fræðimenn að fá
venjulegar hagskýrslur frá
löndum Rússa. Það er eins og
flest sem gerist í þessu riki
Edcu stingur upp á
lokuðum fundum.
Genf, 12. júlí. — Utanríkis-
ráðherrar stórveldanna eru
nú komnir til Genf allir nema
Dulles. Eden stakk upp á því
við Molotov kollega silin í
dag, að haldnir yrðu lokað-
ir fundir um Indó-Kína á
ráðstefnunni næstu daga, en
ekki er vitað, hvernig Molo-
tov tók þeirri uppástungu. —
Mendes-France forsætisráð-
herra Frakka mun vilja hafa
lokaða fundi um málið.
Hrcppsnefndarkosn-
iug í Mývatnssveit
sé, að dómi stjórnarinnar þar
einhver óttalegur leyndar-
dómur, sem umfram allt þurfi
að dylja.
Vera má að leyndardómur
inn um þjóðlíf Sovétrikjanna
sé ekki eins óttalegur og
menn hljóta að gera sér í hug
arlund vegna þess hve strang
lega hann er varðveittur. Vel
er. ef svo er. En sé svo, væri
æskilegt, að rússnesk stjórn-
arvöld gæfu sem flestum kost
á áð kynnast raunveruleik-
anum og leiðrétta misskiln-
ing, sem engum getur .verið var kjörinn Jón Gauti Péturs
til gagns. son. . PJ.
Frá fréttaritara Tímans
í Mývatnssveit.
í hreppsnefndarkosning-
unni hér 27. júní var hlut-
fallskosning í fyrsta sinn hér.
Komu fram tveir listar og
hlaut A-listi 141 atkv. og 4
menn kjörna, þá Jón Gauta
Pétursson, Gautlöndum, Jón
Þorláksson, Skútustöðum, Pét
ur Jónsson, Reynihlíð og
Helga Jónasson, Grænavatni.
B-listi hiaut 60 atkv. og einn
kjörinn Illuga Jónsson á
Bjargi. Sýslunefndarmaður
unnar, að mikið er um út-
lendinga hér um þetta leyti
árs, I Reykjavík og víðar. T.d.
hefir hér verið tónskáldaþing,
sótt af margra þjóða mönnum
fundur norrænna búvísinda-
manna, mót norrænna æsku-
lýðsleiðtoga, fundur veður-
fræðinga frá ýmsum löndum
o. s. frv. Skemmtiferðaskip
hafa komið hingað að venju
og margt útlendra ferða-
manna á vegum ferðaskrif-
stofanna eða á annan hátt.
Ólafur Ketilsson er ckki einn
um það, að geta valdið mis-
sýningum hjá Þjóðvarnar-
mönnum.
|Man sinn fífil fegri!
Sú var tíðin, að Einar OI-
geirsson sat í nýbyggingar-
ráði til hægri handar Jó-
hanni Þ. Jósefssyni, og úthlut
aði innflutnings- og gjaldeyr-
isleyfum fyrir bifreiðum. Síð-
an hefir mikið vatn runnið
til sævar, en minningin um
hina týndu paradís llfir enn
hjá kommúnistum, og verður
þeim oft þungt í skapi, er
þeir bera hina fornu velsæld
saman við núverandi um-
komuleysi. Á sunnudaginn
var hefir Magnús í Þjóðvilj-
anum fært nokkuð af nýbygg
ingarráðs endurminningun-
um í nútímabúning — þar
sem rætt er um fyrirhugaða
bifreiðaúthlutun innflutn-
ingsskrifstofunnar. Er fróð-
legt fyrir alþýðu mgnna að
Framhald á 6. síðu.