Tíminn - 14.07.1954, Blaðsíða 4

1
TÍMINN, miðvikudaginn 14. júlí 1954.
154. blað.
Óskar EinarssorL, læknir:
Oddviti Ásahrepps li
a r
Síðastliðinn vetur leit ég í
manntalsskýrslur Rangár-
vallasýslu fyrir árin 1940 og
1950. Sá ég þá, að flótti fólks
7ir sveitunum er miklu ægi- \
iegri en ég hafði áður gert
mér grein fyrir. Sérstaklega
tók mig það sárt, að fæðing-
arsveit mín var þar efst á |
blaði. Þar höfðu 86 menn af
261 flúið sveitina á þessum
tíu árum. Ég birti svo þessar
tölur í Frey til þess að benda
ráðamönnum landbúnaðar-
ins á brýna nauðsyn þess að
loku yrði skotið fyrir þenn-
an flótta, áður en til fulirar
auðnar drægi.
Ég hefi lengi haft í huga
ákveðnar tillögur um það,
hvernig gera mætti þessa gras
gefnu sveit að keppikefli
manna, sem á annaö borð
vildu við búskap una.
Oddviti Ásahrepps, Þor-;
steinn bóndi á Ásmundarstöð
um, las þessar tölur í Frey.
Hann tók einnig sárt eyðing i
sveitar sinnar, því vissulega
ann hann henni af heilum
hug, hvað sem um sum störf
hans fyrir hana má annars
segja. Honum fannst sveit
sinni smán gerð með því að
birta í blaði, hvernig fólks- (
fækkunin hefir leikið hana. J
Að sjálfsögðu kom honum
ekki til hugar að neitt væri
við þessu að gera. Sársauki
hans beinist því allur að mér,!
ég hefði sagt frá og ætti því
sök á fólksflóttanum úr sveit,
inni okkar. Á sama hátt hefði;
hann getað kennt Hagstof-
unni um fólksfækkunina eða
jafnvel sjálfum sér, þar sem
hann sjálfur safnaði skýrsl-1
um fyrir Hagstofuna um þessi
efni.
Öll grein þín í Tímanum
29. júní, Þorsteinn minn, er
rituð af barnalegri viðkvæmni
og hörmulegu hugsjónaleysi
til þess að mæta þeim vanda,
sem að sveitunum hefir sorf-
ið og sverfur enn, vegna þess
að fólkið flýr erfiðleika sveita
lífsins og leitar sér hægari
starfa. Þú verður því að af-
saka, þótt ég kveinki mér við
að svara í sama tón.
Ef sjón þín næði út fyrir
takmörk sveitar þinnar, hefð
ir þú aldrei skrifað svona
barnalega, því það veizt þú,
að nágrannasveitir þínar, t.d.
Landið, er einnig sært djúpu
sári af flótta fólksins, og sömu
örlög þjá flestar aðrar sveit-
ir þessa lands, þótt í misjöfn
um mæli sé.
Það verður ekki hrakið, að
fólkið flýr erfiðleikana bæði
í Ásahreppi og annars staðar.
Um það bera hinar tíðu jarða
auglýsingar einnig glöggt
vitni.
Hverjum þykir mestu máli
skipta um sína sveit. Og þeg-
ar sú sveit er ein af allra
frjösömustu sveitum lands-
ins, getur engum dulizt, hvert
stefni fyrir þjóðinni og að
nauðsyn beri til þess að vinna
enn frekar að því að jafna
met erfiðleikanna milli
þeirra, sem í sveitum búa og
hinna, sem í bæjum lifa á
þann hátt að létta erfiðleika
hinna fyrrnefndu.
Þjóðin okkar, menning
hennar og kjarni má alls ekki
við því að missa sveitirnar.
Ég er viss um það, að í hjarta
þínu ert þú mér alveg sam-
mála í þessu efni, — sam-
mála um, að eigi megi verr
fara en orðið er. En hér má
þó eigi staðar nema. Fólkinu
þarf aftur að fjölga í sveit-
um landsins. Það þarf að búa
svo að sveitunum, að unga
fólkinu finnist það eftirsókn
arvert að lifa þar og starfa,
engu síður en í bæjum og
borgum.
Ungir menn og framsæknir
þurfa að taka að sér forustu
sveitanna, menn sem ekki
telja, að allt sé í lagi, þótt
nautgripum fjölgi örar en
mannfólkinu fækkar, eins og
þú virðist gera eftir skrifum
þínum að dæma. Úr því þú
telur nautgripafjölgun þessa,
sem samfara var niðurskurði
fjárins bera vott um óvenju-
lega framför, muntu vissu-
lega næstu ár hugga þig við
fjárfjölgun eftir sauðfjársjúk
dóma og nýafstaðinn niður-
skurð og telja það nægar fram
farir. Það er sannarlega ekki
að vænta neinna afreka af
svona hugarfari.
Fáar sveitir eða engar eru
jafn vel fallnar til þess að
ryðja verstu erfiðleikunum
fyrir ræktun úr vegi með sam
eiginlegu átaki. Og enda þótt
þetta sé hvorki erfitt verk né
kostnaðarsamt, er það þó of-
vaxið hverjum einstaklingi.
í Ásahreppi eru víðlendir
og votlendir, grasgefnir mýra
flákar. Vatnsaginn sígur nið
ur í gljúpan og frjóan jarö-
veginn og kemur svo aftur
fram langt að kominn í lægri
mýarflákum. Þess vegna þarf
að kortleggja og hallamæla
nálega alla sveitina í einu á-
taki. Að því búnu þyrfti að
taka aðalframræsluskurðina,
þar sem bezt hentaði til þess
að þurrka stór svæði í einu.
Þetta væri tilvaliö verkefni
fyrir Nýbýlasjóð eða aðra
slíka stofnun, og þetta undir-
búningsverk þarf að vinna af
opinberra hálfu vegna allrar
þjóðarinnar.
Ef vegamál sveitarinnar
væru svo jafnframt tekin föst
um tökum, trúi ég ekki öðru,
en Ásahreppur myndi eiga
sér bjartari framtíð en þig
órar fyrir.
En úr því vikið er að vega-
málum sveitarinnar, er þar
skemmst frá að segja, að veg
ir eru verri í Ásahreppi en
í nokkurri annai’ri sveit sunn
anlands. Gamall Ásahrepp-
Orðið er frjálst
eiein barm
ingur hefir sagt mér, að vega
ieysið muni eiga þar stærst-
an þáttinn í eyðingu sumra
þeirra jaröa, sem nú eru ekki
í byggð.
! Mætti oddviti Ásahrepps
líta í eigin barm, þegar sam-
an fer meii'i fólksfækkun og
verri vegir en í nokkurri ann-
arrf, sveit sunnanlands.
, Sami maður benti mér enn-
fremur á það, að í nágranna-
sveitinni, Holtamannahreppi,
hefðu ái'lega verið unnin stór
virki að jarðabótum og vegir
þar komnir í sæmilegt horf.
En í Ásahreppi liggi aftur á
móti vegir enn í kyrrstööu-
kreppu fyrri ára, og séu bæði
fáir og smáir og oftast illfær-
ir eða ófærir nema í eindi'eg-
inin þurrkatíð, byggð og
bændum til hins mesta tjóns.
I Kemur enn til kasta yngri
manna sveitai'innar að láta
þessi mál til sín taka, þvi að
I öðrum kosti má búast við að
að því reki, að Ásahrepps-
menn verði að biðja Holta-
menn að koma þessum mál-
um fyrir sig á framfarabraut.
Á þessar framkvæmdir vildi
ég benda með því að sýna
fram á hinn geigvænlega
flótta úr einni frjósömustu
sveit landsins, sem öllum
ætti að vera hið alvarlegasta
íhugunarefni.
| Rennur nú ekki upp ljós
fyrir þér, að bjartari framtíð
kunni að bíða komandi kyn-
slóðar á votlendisjörðum en
’að toga heim heyskap á fjór-
1 um drógum um langan veg
og blautan.
Ég veit, að þú sérð nú þetta,
en ég efa stórhug þinn, en
ekki velvilja.
Öliu, sem þú víkur persónu
lega að mér, þarf ég engu að
svara, bæði er það lítilsvert
og svo er þér vel kunnugt sjálf
um, að ekki er eitt einasta
satt orð í því. Það hefir á-
reiðanlega verið yfir þér sól-
myrkvi, þegar þú skrifaðir
þetta.
Eitt af höfuðvandamálum
sveitanna er það, að við hver
ábúendaskipti flyzt vei'ðgildi
jarðanna oft burt úr sveit-
inni að einhverju eða öllu
leyti. Þetta er eitt af vanda-
málum bænda og bíður enn
að mestu leyti óleyst kom-
Framhald á 6. síðu.
S. E. ræddi í gær um ýmsar mál-
villur og heldur nú áfram máli
sínu:
Fieira skal nú ekki nefnt af
þessu tagi, þótt til sé, enda er það
verðugt og nauðsynlegt verkeíni
fyrir málfræðinga og málvöndunar
menn að safna hliöstæðum dæm-
um og láta á einhvern hátt til sín
taka um lf gfæringar.
Margt af þessu tagi mun hafa
borið á góma i þáttum útvarpsins
um íslenzkt mál, sem oítost hafa
verið góð'ir og ætið fiauðsynlegu,
en talað orð gleymist bara svo
undra fljótt jafnvel þó á það sé
hlustað með nokkurri athygli, nema
oft sé endurtekið, eða þá að menn
virða það að vettugi. Sem dæmi
mætti nefna: Málvöndunarmaður
talaði, ekki alls fyrh’ löngu, tun
orðið þeldökkur, sem fréttamenn
. nota um hörundsdökkt fólk og
leiddi rök aö því, að oröið væri
ekki hentugt til þeirra nota og bæri
! að hafna því í þessari merkingu.
Ekki einu sinni starfsmenn útvarps
ins taka þetta til greina (hafa
kannske ekki hlustað), því annað
nafn á dekkri kynþáttunum virð-
ist þeim ekki tiltækt. Seinast i dag
18.8. 1953, kom það tvisvar fyrir i
! fréttunum.
' Prentað mál rnundi að líkir.cum
'bera betri ámnsur, en þó því að-
' eins að það komist fyrir sjónir sem
5 flestra í hentugu formi.
Nú er það svo með dagblöðin,
að margir lesa þau sjaldan eða
aldrei og af iangsamlega flestum er
þeim illa haldið saman, svo að ár-
angurslítið mundi vera að koma
ieiðbeiningum, sem dagiega getur
þurft að grípa tii, á framfæri gegn
um þau, jafnvel þó prentaðar væru
í mörgum blöðum.
Það skal því lagt til, 2ð fræðslu-
málastjó'.n ríkisins fái til þess góða
málfræðmga, að taka samau emn
eða fleiri smáritlinga um algeng-
ustu og verstu mállyti og málleysur,
sem engií.i: vafi er um, en taki
jafnframt til meðferðar annað,
sem óvissara er og ákveði um það
reglur, sem farið skuli eftir, þar
til sannast kynni, að annað væri
réttara, því samræmi ætti að vera
skárra en glundroði.
Ritlinga þessa ætti síðan að selja
mjög ódýra eða útbýta ókeypis og
stuðla að almennri útbreiðsiu og
gætu það þá verið almenna: hand-
bækur um stafsetningu og notkun
j algengra en oft rangt meðfarinna
orða og nafna, ásamt viðvörun um
notkun orðskrípa og fulikominna
: málleysa, sem mest ber á 1 dag-
!egu n áli.
| Að sjálfsögðu mundi kostnaður
! verða allmikill, ef rækiÞga væri á
málinu tekið á ofangreindan hátt,
en bæði er það, að fræðslukostnað-
t ur allur er orðinn það mikill, að
j lítils mundi gæta og auk þess værf
, sennilega hægt að spara sem þvf
næmi á öðrum kostnaði við móð-
urmálskennsluna, sem er mjög
mikill, án þess að æskilegur árang-
ur náist, nema sjaldan, en samt
; enginn ágreiningur um það, að
t skylt sé að iáta þar ekkert lil spar
að, sem vænta má að einhvern
árangur beri.
Málfræðinám er flestum börn-
um erfitt og ungiingum langt fram
| eftir aldri og er örfáum kennur-
t um lagið að auðvelda það nám
(svo nokkru nemi. Hins vegar mættt
með nokkrum áróðri kenna flest-
um börnum um fermingu, að
I sneyða hjá verstu algengustu mál-
leysum, ef hentugar handbækur
væru til afnota og eignar, sem
k'nna mætti unglingum að grípa
ti'. og nota og væri þá stigið spor
' rétta átt.
Eflaust hefir mörgum dottið þetta
ssma í hug, sem hér að ofan greinir
og senniiega borið fram áður af
eirhverjum, þótt ég kunni ekki
ski! á því, en fullkomnar fram-
kvæmdir hala áreiðanitV'a ekV:i
fyigt, en að sjálfsögði skipta þær
öilu máli.'
S. E. heFir lokið máli sinu. t) ’
Siarkaður.

Innbyrðiskeppni kaupstaða í
samnorrænu sundkeppninni
í sambandi við samnorrænu sundkeppnina liefir verið
komið á að tiistilli landsnefndarinnar nokkrum þáttöku-
keppnum milli kaupstaða. Hefir verið skýrt frá sumum
þeirra her í fclaðinu.
Lokað
verðiir vegiaa snmarleyfæ
1S, júlí tll 3. ágúst.
feaiUt £. JchJMh & Cc.
Umboðs- og heildverzlun — Þingholtsstræti 18
8
í einni eigast við Reykja-
vík, Akureyri og Hafnarfjörð
ur. í annarri Akranes og
Keflavík, sem á undanförn-
um árum hafa oft leitt sam-
an hesta sína í ýmsum íþrótt
um, svo sem skák, bridge,
sundi og frjálsum íþróttum.
Ennfremur eigast við inn-
byrðis ísfirðinga, Siglfirðing-
ar og Vestmannaeyingar, og
einnig Óiafsfirðingar og Nes-
kaupstaðaabúar, en þeir fyrr
nefndu sýndu hlutfallslega
mestu þátttöku í keppninni
1951, en nsestir þeim gengu
Neskaupstaðarbúar.
í Hafnarfirði hafa synt 890
eða 16,8%. í Reykjavík 7960
(Þessar tölur eru frá miðviku
degi í síðustu viku) eða 13,5%
Á Akureyri er þátttakan mun
lakari, eða rúm 700, sem er
10%.
Sundstaðirnri í Reykjavík
eru opnir almenningi nær all
an daginn frá kl. 7,30 og ætti
fólk, sem ekki hefir lokið
sundinu, en getur það æfing
arlaust, ekki að draga það
lengi, því’ síðustu 2—3 vik-
urnar er óvíst, að sundstað-
irnir anni þátttökunni. Hér
í bæ vantar 2217 þátttakend-
ur til þess að jafnast á við
Hafnarfjörð.
tSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSJSSSSSSSSSSSSSSSa
MW.V.V/AV/W.WMVA'.VWAVAW/.'.W.W.VWl
5
;• ÞOKKUM stjórn og framkvæmdastjóra Kaup-
félags Austfirðinga, Seyðisfirði fyrir þeirra höfðing-
■; lega baö cg skemmtiferð um síðustu helgi. Jafnframt
viljum við þakka Kaupfélagi Þingeyinga, kaupfélags-
stjóra og starfsfólki og félagskonum fyrir ógleyman-
legar móttökur á Húsavík. Þær hlýju móttökur munu
seint glejmiast.
Ferðakonur Seyðisfirði.
í
V.VAVWW/VW//.,.VAV.VA'/.V.V.V.,AV/AWAVVVV
Munið! Blaðgjaldið féll í
gjalddaga 1. júlí