Tíminn - 13.11.1954, Blaðsíða 5

3557. blað.
TÍMINN, laugardaginn 13. nóvember 1954.
B
Laugard. 13. nóv.
Breytingar á lögum
Ræktunarsjóðs
Þeir, sem ferðazt hafa um
sveitir landsins undanfarin
ár, hafa ekki komizt hjá því
að veita athygli hinum stór-
felldu ræktunarframkvæmd-
um, sem bændur hafa haft
með höndum. Mýrar hafa ver
ið þurrkaðar upp og breytt í
frjósöm tún. Móar hafa
breytzt í eggslétta velli.
Stærsta ævintýrið er þó rækt
un- sandanna. Stórum svæð-
um af svörtum eyðisandi hef
ir verið breytt í grænar lend-
ur.
Ræktun landsins er ein
þeirra framkvæmda, sem
miða að því, að auka gæði
landsins og bæta lífsskilyrði
íbúanna. Sá ávinningur kem
ur ekki eingöngu til gagns
þeim, er framkvæmdirnar
gera, heldur einnig og miklu
fremur öllum þeim, ecr á eftir
koma.
Þetta hafa Framsóknar-
menn skilið og því hafa þeir
barizt fyrir því, að til slíkra
framkvæmda yrði lagt fram
fé af hálfu hins opinbera og
á allan hátt annan reynt að
gtyrkja og efla þessa starf-
semi.
Þess vegna beitti flokkur-
inn sér fyrir setningu jarð-
ræktarlaganna 1923 og hefir
komið fram síðar mörgum
endurbótum á þeirri löggjöf.
í jarðræktárlögunum eru
m. a. ákvæði um jarðræktar
styrk, sem veittur er af op-
inberu fé til ræktunar og bygg
ingar peningshúsa í sveitum.
Styrkur þesi er veittur til
hvers konar ræktunar, fram
ræslu og girðinga.
Auk þess til byggingar úti
húsa, s. s. heygeymslna bæffi
fyrir þurrhey og vcthey, á-
burffargeymslna o fl. Enn-
fremur til geymsluhúsa fyrir
kartöflur og aðra garðávexti.
Auk þess er starfandi í sam
bandi við Búnaðarbankann
sérstakur sjóður, Ræktunar-
sjóður. Hlutverk hans er það
að lána til framkvæmda í
sveitum, byggingár penings-
húsa og ræktunar.
Til þessa sjóðs eru veittar
árlega 500 þúsund kr. af rík-
isfé og hefir svo verið síðan
1947.
Auk þess ábyrgist ríkið lán
fyrir sjóðinn.
Vextir af lánum sjóðsins
Cru 2 V2 % og eru það hinir
Sömu og hjá stofnlánadeild
sjávarútvegsins, sem veitir
lán til kaupa og byggingar
fiskiskipa..
Fyrir Alþingi liggur nú
frumvarp frá landbúnaðar-
ráðherra, Steingrími Stein-
þórssyni, um það, að hið á-
kveðna framlag ríkissjóðs
til sjóðsins verði framlengt
næstu tíu ár, en það fellur
annars úr gildi á árinu
1956.
í sambandi við þetta frum
varp hefir landbúnaðarnefnd
neðri deildalr undir forustu
formanns nefndarinnar, Ás-
geirs Bjarnasonar, borið fram
tillögu til breytingar á lög-
imum. Er breytingartillagan
flutt eftir beiðni milliþinga-
nefndar, sem kosin var á síð-
asta Búnaðarþingi, og starfað
hefir að endurskoðun og at-
ERLENT YFIRLIT:
„Lltli Napóleon“ sigraði
á Kúbuf en þjóðin tapaði
Batista kjöriiíii forseti mcð 87 % grciddra
atkv., framboð Martins aðeins formsatriði
Um síðustu mánaðamót fóru fram
forsetakosningar á Kúbu og urðu
úrslit þau, að Pulgencio Batista
var endurkjörinn forseti með yfir-
gnæfandi meirihluta, hlaut nærri
87% greiddra atkvæða. Við kosn-
ingar þessar var einnig í fram-
baði Ramon Grau San Martin, sem
áður hefir verið forseti Kúbu, en
hann hafði beöið stuðningsmenn
s:na að greiða ekki atkvæði, þar
eð hann áleit, að ekki væri nein
vissa fyrir þvi, að kosningarnar
yrðu frjálsar. Einnig hafði hæsti-
réttur eyjarinnar hafnað ósk hans
um að kosningunum yrði frestað
um 10 daga, og út af fyrir sig var
það ekki góðs viti.
Það er heldur ekki loku fyrir
það skotið, að kosningarnar hafi
verið nokkuð óvenjulegar. Prétta-
ritari New York Times í Havana
segir, að aldrei hafi slíkur glund-
roði ríkt samfara kosnhigum á
Kúbu, og er þá mikið sagt. Ýmsir
halda því fram, að erfiðir tímar
séu nú framundan fyrir Kúbubúa,
en þar í landi táknar slíkt, að ó-
eirðir og uppreisnir muni verða
tíðar. í rauninni si^raði enginn í
þessum kosningum. segir ameríski
fréttaritarinn, en Kúba og kúb-
anska þjóðin töpuðu.
Uppreisn Batista.
Núverandi forseti, Batista hers-
höfðingi, hefir haft það orð á sér
að vera hinn „sterki maður“ Kúbu.
Hann er einn hinna mörgu valda
manna, sem komizt hafa til valda
af eigin rammleik víða um heim,
síðan fyrri heimsstyrjöldinni lauk
Pátt virtist benda til þess í fyrstu,
að Batista yrði forseti Kúbu. Þeg-
ar hann fæddist 1901, höfðu Spán-
verjar nýlega misst yfirráð eyjar-
innar í hendur Bandaríkjamanna.
Það kvað ekkert að Batista fyrr cn
í september 1933, þegar hann' varð
leiðtogi uppreisnar, er þá brauzt
út. Uppreisnarmenn réðust á Naci-
onal-gistihúsið í Havana, sem var
aðsetursstaöur þeirra yfirmanna
hersins, sem þá voru dyggir fylgis-
menn þáverandi forseta, Cespedes
y Ortiz. 130 manns létu lífið í upp-
reisninni, og múgurinn lét greipar
sópa um gistihúsið og tæmdi m. a.
vínkjallarann. Hinn nýbakaði „of-
ursti", Batista, fékk þá viðurnefnið
„litli Napóleon". Hann gaf ekki
kost á sér sem forseta, en kom þvi
hins vegar til leiðar að kosnir væru
þeir menn í það embætti, sem hann
gæti stjórnað eftir geðþótta. Meðal
hugun þessara mála. Formað
ur þeirrar nefndar er Gunn-
ar Guðbjartsson bóndi á
Hjarðarfelli.
í tillögu nefndarinnar er
gert ráð fyrir breytingu á
hámarksupphæð Iána. í lög
unum eru ákvæðin nú þann
ig, að lán mega nema allt
aö 60% af kostnaðarverði til
þeirra framkvæmda, sem
ekki njóta jarðræktarstyrks,
en ef ja7'ðræktarstyrkur er
greiddur, aðeins 30%.
Þetta ákvæði var sett í
lögin í upphafi og var þá eðli
legt, en nú er styrkfram-
lagið orðið mjög mismun-
andi til hinna ýmsu fram-
kvæmda og af því leiðir, að
þetta ákVæði getur valdið
verulegu misrétti víð lán-
tökur. Þess vegna leggur
nefndin til, að ákvæði um
þetta efni verði þannig, að
allar framkvæmdir skuli
njóta 60% láns að frádregn
þeirra var annar frambjóðendanna
við hinar nýafstöðnu kosningar,
Grau San Martin, og svo þeir
Mendieta, Jose Barnet o. fl. Það
var ekki fyrr en í júlí 1940 að Bat-
ista lét kjósa sig sem forseta Kúbu.
Framboð Martins formsatriði.
Hann sat í forsetastóli til ársins
1944, en þá var Grau S.rn Martin
kosinn forseti og á eftir honurn,
eöa 1948, Cai'los Socarras. Við ko.sn
ing-arnar 1952 var Batista svo í fram
boði, en hefir ef til vill ekki verið
of viss um að úrslitin yrðu honum
í hag, því áð þann 12. marz stej'pti
hann Socarras forseta af stóli, og
lýsti sjálfan sig æðsta mann „upp-
reisnarstjórnarinnar", sem að'
sögn hans skyldi „binda endi á ein-
ræðið“. Menn vita ekki hvort hon-
um hefir tekizt þetta, en hvað sem
því líður heldur hann ennþá um
stjórnvölinn. Og nú, þegar hann
lét fafa fram kosningar áður en
hið venjulega fjögra ára .tímabil
var útrunnið, var hann ákveðinn
í að missa ekki forsetaembættið.
Það mun því áreiðanlega hafa verið
einungis formsatriði, að hann gaf
leyfi til þess, að Grau San Martin
yrði í framboði á móti honum,
enda fór svo, sem kunnugt er, að
Batista vann kosningarnar auðveld
lega og með miklum meirihluta at-
kvæða.
Stöðugar óei7ðir.
Kólumbus fann Kúbu árið 1492,
og fyrstu 400 árin eftir það var
eyjan spænsk nýienda Hin spænska
stjórn var ekki harðskeýtt, en kæru
leysi hennar gaf tilefni til undir-
ferli. Bandaríkin litu hina frjósömu
eyju girndarauga, og vildu kaupa
hana af Spánverjum 1848, en þeir
vildu hins vegar ekki selja. 30 ár-
um síöar brauzt út mikil uppreisn,
og lét þáverandi íorseti Bandaríkj
anna, Grant, þá í ljós þá skoðun
að ekkert gæti komið í veg fyrir
.hinar stöðugu óeirðir annað en það,
að eyjan fengi freisi og sjálfstjórn.
Önnur mikil uppreisn varð árið
1894, og þá lýstu leiðtogar hennar
yfir stofnun lýöveldis á eyjunni, og
var það þegar viðurkennt af Banaa
ríkjamönnum. Spænsku herforingj
unum tókst ekki að kveða niður
uppreisn þessa, sem naut stuðnings
Bandaríkjamanna, og þegar Spán
vefjar höfnuðu uppástungu Banda-
ríkjaforseta, sem þá var Clevelarid,
um að hverfa brott af Kúbu,
brauzt út ófriður milli þeirra og
um jarðræktarstyrk þeirra,
er hann hafa hlotið.
Með þessu álítur nefndin,
að girt sé fyrir ranglæti í
lánaveitingum.
Bændur landsins hafa á
undanförnum árum lyft Grett
istaki í framkvæmdum. Fram
kvæmdir munu framvegis
fara vaxandi í sveitum lands
ins, nýjar byaigingar munu
rísa upp og túnstærðin auk-
ast enn meira en orðið er.
Til þess, að bændur geti stað
ið straum af framkvæmdum,
þurfa þeir að hafa aðstöðu til
að fá hagkvæm og ódýr lán
til framkvæmda.
Með lögunum um Ræktun-
arsjóð hafði Framsóknar-
flokkurinn forgöngu í því
efni.
Hið nýja frumvarp og breyt
ingartillögur þær, sem hér
hefir verið lýst, er árangur af
þeirri baráttu flokksins. Þvi
mega bændur ekki gleyma.
BATISTA
Baridai'íkjamaana. Spæn.au rierirn
ir síóðust ekki ár-ásir hinna banda-
hsku, og eftir að tvö spænsk her-
fylki voru stiádrepin við Santiago,
urðu Spánverjar að semja frið og
hverfa á brott. Síðan laut eyjan
amerískri herstjorn, þar til Palma
var gerður að f.yrsta forseta hins
nýja lýðveldis, árið 1902.
Eftir þessa atburði var búizt við
mikiili gullöld hjá eyjarskeggjum,
en svo varð þó ekki. óeiröir brut-
ust aftur út 1906 og urðu Banda-
ríkin að taka í taumana, og hafði
Taft, sem þá var hermálaráðherra,
stjórn eyjarinnar á hendi um
tveggja ára skeið. Síðan kom Gom-
ez, forseti, til valda, en það virtist
ekki ætla að verða nokkurt lát á
óeirðum, og Bandar.'kin höfðu vak
andi auga með Kúbu næstu árin.
Eftirmaöur Gomez var Menocal, er
var forseti tvö timabil, 8 ár, og
á eftir honum kom Machado, hers
höfðingi, sem einnig sat í tvö tíma
bil, en var þá steypt af stóli og
Cespedes y Ortiz fengin völdin í
hendur, sem var þó ekki nema
skamma hríð, því að á sama árr
gerðu Batista og fylgismenn hans
uppreisn þá, er leiddi af sér valda-
íöku Batista.
Lykillinn að
Panamaskurðinum.
Batista heíir síðan ráðið þarna
lögum og lofum, og hefir nú veriö
endurkjörinn forseti, þó að vísu
með aðferðum, sem bera mikinn
svip af kosningaaðferðum í Sovét-
ríkjunum. En hann þarf varla að
óttast, að hánn fái ekki að sitja
í forsetastólnum í friði, því að hanri
veit sém er, að Kúba er lykillinn
að Panamaskurðinum, og Banda-
ríkjamenn munu því hafa vakandi
auga meö því, sem þar skeður, og
ekki verða leyfðar þar fleiri upp-
reisnir en ráðamenn i Washington
telja hæfi’egt. Batista getur því
verið rólegur með sigur sinn í kosn
ingunum, jafnvel þótt kúbanska
þjóðin hafi „beðið ósigur", segir
Aftenposten i Osló eftir fréttarit-
ara New York Times.
V etrarstarf semi ísl.
tónlistaræsku hafin
Félagið íslenzk tónlistar-
æska er að hefja vetrarstarf
semi sína og byrjaöi á því að
bjóða meðlimum sínum á sin
fóníuhljómleika Sinfóníu-
hlj ómsveitarinnar í ^Þj óðleik-
húsinu 9. nóv. í vetur mun fé
lagið starfa með öðrum hætti
en í fyrra, þannig, að auk
þeirra tíu hljómleika, sem fé
lagar fá fyrir árgjald sitt (100
kr.) verða þeim útvegaðir af-
sláttarmiðar (á 10 kr.) á ýmsa
aðra hljómleika.
Þá ætlar stjórn íslenzkrar
tónlistaræsku aö beita sér fyr
ir nýjum samtökum, svo sem
40—50 manna um hljómplötu
safn, sem meðlimum verði lán
að. Þeir, sem áhuga hafa á
þessu ættu að snúa sér til
stjórnar íslenzkrar tónlistar-
æsku, sem er til viðtals í Tón
listarskólanum mánudaga og
þriðjudaga kl. 5—7. Þar er
einnig tekið á móti nýjum
félögum í íslenzka tónlistar-
a:sku.
Togaraútgerð —
atvinmijafnvægi
Eitt þeirra mála, sem mesta
athygli hefir vakið úti um
land er frumvarp þriggja
Framsóknarþingmanna um
togaraútgerð til að viðhalda
jafnvægi í byggð landsins.
Tíminn vill hér með taka
sér besaleyfi að birta grein,
sem birtist fyrir nokkru í
blaði Framsóknarmanna á ísa
firði um þetta mál.
Kemur þar glöggt fram
sjónarmið ibúanna úti um
land í þessu máli.
Fer greinin hér á eftir.
Nú CiTðið er það ekki orðið
svo mjög umdeilt atriði að á
vinnslu sjávarafurða verði að
byggja atvinnuöryggi þess
fólks, sem býr I sjóþorpum og
kaupstöðum úti á landsbyggð
inni, þótt þessi sannindi
gengju treglega í fulltrúa stór
gróðavaldsins, þegar bjartast
var yfir aflasölu togaranna er
lendis.
Eftir að löndunarbannið
skall á í Englandi, hafa hugir
manna breytzt nokkuð til
þessara mála.
Eins og sakir standa þá eru
það hraðfrystihúsin, sem eru
afkastamestu fiskverkunar-
stöðvarnar.
Hér á ísafirði höfum við
starfandi þrjú hraðfrystihús,
sem öll hafa skilyrði til stórr
ar framleiðsluaukningar, og
tvö þeirra hafa þegar aukið
framleiðslugetu sína veru-
lega.. En það er bara ekki nóg
að möguleikar séu fyrir hendi
um fiskvinnslu, ef enginn
fiskur er fáanlegur.
Það er þegar staðreynd, að
bátaflotinn er óvirkur vegna
aflabrests mörg undanfarin
ár, og þessir tveir togarar,
sem hér eru til, anna því ekki
að útvega það hráefni, sem
hægt er að vinna úr hér á
staönum og nágrenni, enda
hefir það sýnt sig, að þegar
þeir eru búnir að peðra afl-
anum í þá staði, sem þeir telja
sig þurfa, þá er harla lítið
eftir handa þeim aðilum, sem
mest geta íekið.
Úrræði íshúsanna hlýtur
því að verða það, að fá sjálf
ítök í tækjum til hráefnisöfl
unar.
Nú nýlega hafa þrír þing-
menn Framsóknarflokksins
flutt á Alþingi frumvarp til
laga um útgerð togara til þess
úð koma á og viðhalda jafn-
vægi í byggð landsins.
Frumvarp þetta er í 7 grein
um. Fjallar 1.—4. grein um
stcfnun hlutafélaga til kaupa
á togurum Ætlast er til að
bæjar- eða hreppsfélög hafi
forgöngu um stofnun þessara
hlutafélaga, en jafneðlilegt
virðist, að aðilar, sem hafa
aðstöðu til að vinna úr afl-
anum, séu höfuðaðilar út-
gerðarinnar.
í 3. grein frumvarpsins er
heimild til handa ríkisstjórn
inni, að hún megi ábyrgjast
lán f. h. ríkissjóðs allt að 80%
af stofnkostnaöi togaraútgerð
arhlutafélaga, sem mynduð
séu samkvæmt áður greind-
um ákvæðum.
Framhald frumvarpsins er
svo um ríkfisrekstur togara
til atvinnujöfnunar.
Það er mikið gert af því að
skrafa um jafnvægi í byggð
landsins, ekki síður á Alþingi
en utan þess. Með því að fá
tækifæri til að samþykkja
frumvarp sem þetta, er þing
mönnum gefinn kostur á að
sýna í verki hug þann, er ligg
ur á bak við allt skrafið.
Eins og horfir um aflaút-
(Pramhald á 6. síðu).