Tíminn - 24.05.1961, Síða 8

TÍMlfTK, mlgyflnidaglnn 24. maí 196L
r«
Þegar íslenzkur blaSamaður
spurði frú Golda Meir, utan-
rikisráðherra, að því hverjir
teldust til Gyðingaþjóðarinn-
ar, hló hún við, en sagði svo:
Við látum það venjulega
nægja, að maður segist vera
Gyðingur. Það gerir víst eng-
inn að gamni sínu.
Nei, oft og víða um aldir hefur
það elcki verið gamanmál að gang
ast við skyldleika sínum við þjóð-
ina, sem nú hefur endurreist ísra-
elsríki. En svo kynnu mál að snú-
ast, að fleiri ættingjar tækju að
gefa sig fram, en þeir, sem hefðu
ættartöluna handbæra, — ef fsra-
elsþjóð fær að búa í friði.
Aður en frú Meir kvaddi ísland
fékk ég tækifæri til að ræða við
ihana stutta stund í Ráðherrabú-
staðnum við Tjamargötu, þar sem
hún bjó. Skildi ég að vísu vel, að
ambassador Aroch var ekki um að
láta neana af stuttum hvíldar'stund-
um frúarinnar, en frægðarmenn
verða ekki síður að gjalda frægð-
arinnar en njóta.
Er ég kom, var fní Meir klædd
mjúkum, skósíðum kjól úr blárós-
óttu efni og faUegri útsaumaðri
peysu. Ró og stUling einkennir fas
hennar, röddin er fágætlega mjúk
og djúp, augun íhugul undir
þungum brúnum. Svart hárið er
tekið að grána. Fyrstu áhrifin af
persónuleika hennar eru þau, að
yfirborðsmennska sé ekki til í
hennar fari.
— Hvar settuzt þér fyrst að í
Palestínu, frú Meir?
— Við hjónin settumst að á sam
yrkjubúi, sem starfað hafði tvö
eða þrjú ár áður en við komum
til landsins. Við vorum þá barn-
laus, en í ísrael fæddist okkur
sonur og dóttir.
— Hve lengi dvölduð þið við
landbúnað?
— Þrjú ár, þá vildi maðurinn
minn flytja til borgar, og við fór-
um til Tel Aviv.
__Hvemig var háttað verkalýðs
samtökum kvenna, sem þér hófuð
að starfa með strax á fyrstu árum
yðar í landinu?
— Meðal Gyðinga, sem komu til
ísrael frá Rússlandi fyrir fyrri
heimsstyrjöldina voru einnig kon-
ur og margar unnu á appelsínu-
ekrum, auk þess sem konur tóku
einnig þátt í skipulagningu fyrstu
samyrkjubúanna. Það var því þeg-
ar 1920 búið að leggja grundvöll
að samtökiun verkakvenna. Þær
fundu strax ,að það var þeim nauð
syn að vemda hagsmuni sína.
Raunar var það hugmynd karl-
mannanna, sem fyrst fluttu á sam-
yrkjubúin ,að konurnar skyldu að-
eins annast böm og elda mat, en
þær kröfðust þess að taka þátt í
úitvinnunni með mönnum sínum
og létu heldur ekki sitt eftir liggja
um varðstöður að næturlagi.
— Sóttu Arabar þá strax að bú-
stöðum Gyðinga til illvirkja?
— Æ, þá komu þeir aðallega til
að hnupla. Þá var alls ekki um
neina skifulagða tilraun að ræða
til að bola Gyðingum burtu.
__ Hverjir vom menntunar-
möguleikar kvenna á þessum ár-
um?
— Engir, fljótt sagt engir, áður
en Gyðingar tóku að skapa sínar
félagsheildir. En það mun hafa
verið 1912, sém stofnað var fyrsta
kennslubúið fyrir konur.
— Mér hefur orðið starsýnt á
málsgrein í upplýsingariti um
konur í fsrael. Þar segir, að í
Verkamannasambandinu hafi þær
eiginkonur félagsmanna félagsrétt-
indi, sem vinni á eigin heimili og
vinni ekki fyrir Iaunum. Er þetta
ekki einstætt í heiminum?
— Jú, það mun það vera, svarar
frá Meir brosandi, en við teljum
húsmóður starfandi þjóðfélags-
borgara ,engu síður en þá, sem
starfa utan heimilis, og þessar
húsmæður eiga atkvæðisrétt i
bingum Verkamannasambandsins. I
f til vill getum við látið s jó-
inn græða landið með áveitu
Fru Golda Meir og frú Sigriöur Thorlacius. Myndin tekin, er viötalið
sér stað. (Ljósm.: TÍMINN).
En ég skal líka geta þess, að þorri
meðlima kvenfélaga í ísrael eru
húsmæður. Aðrar konur eru að
jafnaði félagar í sínum fagfélög-
um.
—Hve margar konur eiga sæti
á þjóðþingi ísraels?
— Um tíu hundraðshlutar þing-
manna eru konur.
— Eruð þér ánægð með það
hlutfall?
— Nei, fleiri konur ættu að sitja
á þingi, en það er erfitt fyrir
fjölda kvenna að gefa sig alger-
lega að stjórnmálum, þær eru nú
einu sinni bundnar heimilunum
og uppeldi barna sinna.
— Virðist þroski þeirra barna,
sem dvelja langdvölum á barna-
heimilum, svo sem á sameignarbú-
unum, verða í nokkru frábrugðinn
þroska barna, sem alin eru að öllu
leyti upp innan veggja heimilis? ;
— Nei, enda eru barnaheimili
sameignarbú;anna ekki neinar lok-
aðar stofnanir. Bömin em hjá for-
eldmm sínum að loknum vinnu-
degi, kannski eftir klukkan fjögur
á daginn. Og mæðumar þurfa
ekki að eyða þeim samverastund-
um í að þjóna börnunum og mat-
reiða handa þeim. Húsmæðurnar
á samyrkjubúunum losna að mjög
miklu leyti við venjuleg heimilis-
verk.
— Er það rétt, sem ég las ný-
lega, að þróunin sé sú, að sam-
vinnubúum fjölgi á kostnað sam-
eignarbúa?
— Nei, hvort tveggja fyrirkomu!
lagið heldur velli. Margir innflytj-
endur, sem t.d. fara fyrst á sam-
eignarbú, flytja síðar á samvinnu-
bú að vísu, en það eru viðlíka
margir, sem flytja af samvinnu-
búunum á sameignarbúin.
— Eru ekki hjónavígslur og
hjónaskilnaðir algerlega í höndum
Rabbínadómstólanna? Mun kona
nokkurntíma eiga hlutdeild í þeim
dómum? \
— Þetta er erfitt vandamál seml
Frú Sigríður Thorlacíus ræðir við frú
Golda Meir, utanríkisráðherra Israel
stendur. Nei, kona verður aldrei
rabbíni. En þróunin hlýtur að
verða sú, að hjónavígslur fari
fram með öðrum hætti áður en
langt líður.
— Hver eru viðbrögð Múhamm-
eðstrúarkvenna yfirleitt þegar þær
koma til ísrael og kynnast svo
gjörólíku hugmyndakerfi?
— Þær aðlaðast furðu vel. Fyrir
þeim er þetta ekki lífsvenjubreyt-
ing heldur bylting. í fyrsta sinn
vaknar hjá þeim sú hugsun, að
þær séu ekki aðeins manneskjur,
heldur eigi þær meira að segja
sérstakan rétt vegna þess að þær
séu konur. Það er býsna langt
skref frá því að vera réttlaus vera,
sem naumast á mannsnafn. Kven-
félögin vinna ákaflega mikið sjálf-
boðastarf við að kenna þessum
konum — kenna þeim til verka og
kenna þeim að lesa, því að flestar
eru ólæsar þegar þær flytja til
landsins. En það er eitthvað sér-
staklega ánægjulegt á mannfund-
um að sjá hópa þessara kvenna,
oft í sérkennilegum þjóðbúning-
um, feimnar að vísu, en koma þó.
Og þær eru fljótar að læra, því
ekki skortir áhugann.
Er þeirri skoðun á loft hald-
ið meðal kvenna í ísrael, að kon-
ur sem slíkar hafi sérstöku hlut-
verki að gegna í baráttunni fyrlr
friði í heiminum?
Frú Meir velti vöngum og
kveikti í nýjum vindlingL
— Það er verið að halda því
fram, að vegna kveneðlis síns hafi
konan sérstakt hlutverk og sér-
stakan áhuga á baráttunni fyrir
friði, en ég held ekki, að sú kenn-
ing standist. Kalmennirnir hafa
alveg eins mi'kinn áhuga fyrir að
friður haldist. Konur, sem á ann-
að borð fylgjast með alþjóðamál-
um sjá hinar sömu ógnanir við
friðarhugsjónina og karlmennirnir
og þær hljóta að draga sínar álykt-
anir af þeim sömu forsendum, svo
ég hef aldrei getað fundið að þær
hafi sérstöðu í þeim málum.
— Eru konum og körlum ekki
greidd sömu laun fyrir sömu
vinnu í fsrael?
— Jú, og það var komið á áður
en lögin um launajafnrétti voru
samiþykkt. Verklýðsfélögin voru
löngu fyrr búin að fá þann rétt
viðurkenndan og í samfélögum
Gyðinga gilti hann t.d. áður en
Ísraelsríki var stofnað, þrátt fyrir
það að brezku yfirvöldin viður-
kenndu hann ekki. Lögin um
launajafnrétti eru til orðin á
sama hátt og meginhluti verka-
málalöggjafar Ísraelsríkis. Þingið
(Framhald á 13. síðu.)
Jónas GutJmundsson, sjóliSsforingi:
Skólamál sjómanna
Þegar kryfja skal til mergj
ar skólakerfi stéttar eins og
sjómannastéttarinnar með
það fyrir augum, að benda
á úrbætur, hlýtur að setja
beyg að flestum, því mikil
ábyrgð hvílir á þeim, er stíg
ur skref, sem kannske orkar
tvimælis. Ef til vill er það
þess vegna, sem við búum
við virðulegri og ábúðarfyllri
skólalöggjöf en flestar aðrar
þjóðir, þ.e.a.s. gerum meiri
kröfur til sjómannsmennt-
unar en þær margar hverj-
ar. Allt er svo fullkomið, að
það því miður fær ekki
staðizt í reyndinni. — Og
sem verra er, hún er alls
ekki tekin alvarlega, hvorki
af yfirvöldunum, né sjó-
mönnum siálfum.
Áður en lengra er haldið,
er víst rétt að gefa nánari
skýringu á þvi, hvað við er
átt með orðinu rejmd. En
þar er átt víð, að þegar lög
um atvinnu við siglingar eru
framkvæmd, gleyma menn
kröfunum, menntuninni og
öllu — og vekja upp draug,
sem gengið hefur ljösum log
um og magnazt í sífellu —
undanþágudrauginn.
Þegar sfðast spurðist af
írafellsmóra var hann geng
inn upp að hnjám og sást á
stjákki við hús eitt í Vest-
urbænum, en þegar síðast
fréttist af undanþágudraugn
um dafnaði hann vel í skjóli
húsbænda sinna í stjórnar-
ráðinu.
ÁBYRGÐ LÖGGJAFANS
Það væri nú meir en lítið
ábyrgðarleysi, að sakast við
alþingi, fyTir að skila þjóð-
inni of — fullkomnum lög-
um, fyrir að gera of — mikl
ar kröfur til sjómanna um
menntun, enda er málið alls
ekki svo einfalt. Gallinn er
ekki kröfurnar, sem gerðar
eru séu svo stórfelldar.
heldur hefirr löggjöfin sjálf
reynzt óframkvæmanleg af
orsökum sem vikið verður
að síðar.
Það kann að vísu að vera,
að hamingjusömum þjóðum
geti tekizt, eða hafa tekizt,
að hrinda í framkvæmd einu
og öðru, sem lagt var til
grundvallar að lögum um
atvinnu við siglingar hér á
landi á sínum tíma, en það
ástand, sem hér hefur skap-
azt er hins vegar glæfraspil,
sem verður að hætta, áður
en fleiri slys verða, sem rak
in verða til undanþágu-
draugsins.
UNDANÞÁGAN
Þó hér hafi verlð farið
hörðum orðum um undan-
þágur, þá er rétt að taka það
fram, að meðal þeirra 250
undanþága frá lögum um at
vinnu við siglingar, sem eru
í gildi frá degl til dags, eru
margar veitingar vegna smá
vægilegra hluta, eins og þeg
ar menn hafa lokið nauðsyn
Igum prófíim. en uppfylla þó
ekki bókstaflega hin laga-
legu skilyrði.
Það mun láta nærri, að
veittar séu um 400 undan-
þágur á ári hverju, til að
gegna yfirmannastöðum á
flota okkar. Vélstjórum mót
orvélstjórum, skipstjórum,
stýrimönnum og loftskeyta-