Alþýðublaðið - 26.02.1948, Qupperneq 5

Eimmtudagur '26. febr. 1948í
0
Blrgir Einarsson: Fyrsla grein
sölumálin og
fræði iandlækni
M
U R V Á L
TIMARITSGREINA I SAMÞJÖPPUÐU FORMI
1. hefti 7. árgangs er koniið í bókabúðir.
URVAL
iea
er talið eitt allra bezta tímarit, sem komið hefur
út á íslenzku
URVAL
náði strax mikilli útbreiðslu og er nú útbreiddasta
tímarit landsins.
FORSPJALL
í ÁGÚSTMÁNUÐI síðastliðn-
um fékk heilbrigðismálaráð-
herrann Lyffræðingafélagi ís-
lands til umsagnar „frumvarp
'til lyfsölulagaj', sem lá fyrir
ráðuneytinu.
Auk hinnar eiginlegu greinar
gerðar frumvarpsins'fylgdi því
sérstök greinargerð rituð í nafni
landlæknis. Að ýmsra áliti
myndi greinargerð landlæknis
þykja allsérstæð í sinni röð —
þ. e. sem innlegg embættis-
manns ríkisins með þingskjali
•— en fyrir sjónum lyfjafræð-
inga þótti hún athyglisverð eink
um fyrir það, hvernig að þeim
var ráðizt og að þeim dróttað.
Staðreyndum var svo fimlega
til hagað og listarlega vafið í
málsskrúð um hugsjónir höfund
arins, að ekki varð hrekklaus-
um lesanda átalið, ef ályktanir
hans af greinargerðinni mis-
stigu sannleikann allverulega.
Fyrir því taldi félagið sér
skylt að leiðrétta helztu misfell
urnar í g'reinargerð landlækn-
is og gerði það með bréfi, sem
fylgdi umsögn félagsins um
hluta frumvarpsins.
Félagið átti þess ekki von,
að frekari afskipta þess af
greinargerð landlæknis yrði
krafizt. En nú hefur landlækn-
ir kosið að birta greinargerð
sína í Alþýðublaðinu, aukna að
vöxtum með öllum fyrri dylgj-
um um lyfjafræðinga til skila
haldið.
Með hinni nýju útgáfu telur
landlæknir sig skrá sögu þeirra
tilrauna til endurskoðunar lyfja
löggjafarinnar, sem gerðar hafa
verið á undanförnum árum.
Margt telur hann á annan veg
hafa farið en honum hafi enzt
forvitrun að segja fyrir um.
,,Nú hafði ég ætlað“, ritar hann,
,,ef nokkurn tíma yrði saga af
þessum málum, að hún yrði þurr
og sannfræðileg, í hæsta iagi
lærdómsrík, án nokkurs bók-
menntagilclis. En einnig um
það ætlar nfér að skeika.“ Vér
getum verið höfundinum sam-
mála, að í hans höndum er sag
an hvorki þur-r né sannfræði-
leg. Lærdómsrík kann hún að
verá þeim, sem kynnast vilja
eigindum höfundarins, er skipar
annað virðulegasta embætti
heilbrigðismálanna með þjóð
vorri. Um bókmenntagildí henn
ar kunnum vér hins vegar ekki
að fella dóm. Til þess eru aðr-
ir færari. En vera má, að það
sé íólgið í hinni skuggalegu lýs
ingu á „umkomuleysi löggjaf-
ýmist eru „algert handbendi
hvers konar sérréttindabur-
geisa þjóðfélagsins eða telja sig
helzt aldrei hafa umboð til að
lyfta sér skör hærra en allra
s>
aumasti lágkúruskapur almenn
ings segir fyrir um“, eða í lýs-
ingu á lyf jafræðingum, sem
selja sál síná og trúnað við máls
stað almennings (þ. e. landlækn
is) fyrir mammons fé og láta
„sem dólgslegast“ að notfæra
þér ,,menningarleysi“ Reyk-
víkinga til að krefjast leyf-
is að reka apótek, sem
þeir geta ekki látið bera sig
með núverandi sálnagengi nema
að fengnum styrk, sem landlækn
ir vill veita þeim með löngum,
eða í lýsingu á sjúkrasamlögum,
„sem vilja selja sjálfum sér sem
mest af of dýrum lyfjuxn, eða í
upphrópunum ujn ,,lyfjasvindl“
óg lyfjaokur“ og hvers konar
önnur meiri og margháttaðri
svik en fljótlegt væri að telja.'
Hina listrænu mótsetningu
þessa myrkvavalds mun svo að
finna í lýsingu björtu valdanna,
mannana, sem aldrei brugðust
heill og hamingju almennings
(þ. e. tillögum þeirra og land-
læknis) en börðust ótrauðir hinu
góða málefni án fyrheits um
okursölu sálna sinna, þessara
meðfæddu ,,lyfseðla“ á ódauð-
leikann, upp á skrifaða af Vil-
mundi Jónssyni. í augum leik-
manna í heimi bókmenntanna
er þó nokkurt ættarmót með
þessum lýsingum landlæknis og
bókmenntum þeim, sem á .ó-
lærðu máli eru nefndar „hasar-
sögur“ og almenningur hefur til
þessa átt greiðari aðgang að í
útgáfum Vasaútgáfunnar og
Hjartaássins en í greinargerð-
urri æðstu embættismanna rík-
isins um málefnabaráttu sína.
Fróðir menn telja og, -að land-
læknir hafi í hyggju að gefa út
eins konar vasaútgáfu af grein-
argerð sinni. En allt fyrir það
má tíunda bókmenntagildið,
enda leggur höfundur sjálfur
endurtekna áherzlu 4 hið list-
ræna gildi sögunnar.
Hér á eftir og í nokkrum
greinum verður gerð nokkur
grein fyrir sahnfræðilegu inn-
taki þeirra málefna, sem land-
læknir hreyfir og lyfjafræði-
málið snerta. Því, sem málefna-
lega séð, er einhvers virði, verð
ur gerð skil fyrst. Prívataur-
kast iandlæknis til stéttarinnar
verður látið mæta afgangi.
Ef frásögnin er þurr, væntura
vér, að velviljaðir lesendur for
láti og færi það á reikning
sannfræðinnar, sem gerð verður
þeim mun betri skil.
APÓTEKAFJÖLGUNIN
í REYKJAVÍK
Umræður um apótekaþörf
Reykjavíkur virðast hafa hleypt
ritverki landlæknis af stokkun-
um. Er um að ræða sannarlega
einfalt mál, sem þó hefur orðið
æ því margbrotnara, sem meir
hefur gengið á ritverk landlækn
is. En málið liggur einfaldlega
þannig fyrir:
í Reykjavík hefur íbúum
fjölgað svo ört, að tala þeirra
hefur tvöfaldast á 20 árum en
mest hefur aukningin orðið síð
ustu 8 árin. Samtímis hefur
bæjarbyggðin þanizt gífurlega.
Apótek má ekki stofna nema að
fengnu leyfi heilbrigðisstjórnar-
innar. Þar sem hún hefur eng-
in slík léyfi gefið út íyrir
Reykjavík í 20 ár, hefur fjöldi
apótekanna í Reykjavík staðið
í stað síðan 1928. Hin mikla í-
búaaukning gerir það hins veg-
ar að verkum, að fjöldi apótek-
anna, sem fullnægði Reykjavík
árið 1928, er ekki fullnægjandi
lengur, og íbúarnir eru óánægð-
ir með það, að þurfa að sækja
öll lyf sín inn í miðbæ^ hvort
sem þeir eru búsettir í Klepps-
holtinu, Hlíðahverfinu, Mela-
byggðinni eða annars staðar í
bænum. Reykjavík er nú orðin
verr sett, hvað snertir fjöida
«
lyfjaverzlana, en flestir aðrir
landshlutar. Skulu nefndar
nokkrar tölur málinu til skýr-
ingar.
í Reykjavík voru við síðasta
manntal taldir 51.011 manns. í
bænum eru fjögur apótek og
koma því 12.752 íbúar á hv.ert
apótek. í kaupstöðum og lækn-
íishéruðum utan Reykjavíkur
er mest 4.466 íbúar á apótek
(Hafnarfjörður) og minnst 976
(Seyðisfjörður) eða ,að meðal-
tali 2.537, að'öðrum apótekum
utan Reykjavíkur meðtöldum.
Almenningur utan Reykjavíkur
hefur aðgang að lyfjaverzlunum
lækna auk apótekanna. í land-
inu eru 51 læknishérað og þar
af eru nálægt 33 læknishéruð',
sem eiga á • að skipa mikilvirk-
um lyfjasölum- lækna. Lyfja-
verzlanir utan Reykjavíkur eru
því að apótekum og helztu
lyfjaverzlunum lækna töldum
alls 44. Væri nú látið svo heita,
að allir landsmenn utan Reykja
víkur hefðu skipti við þessar
lyf javerzlanir eingöngu, yrðu
þeir að meðaltali 1.856 um
hverja. Beri menn nú þetta
saman við aðbúnað Reykvík-
inga, sem eru nálægt 13' þús.
um hverja lyfjaverzlun. Þó fer
því fjarri, að landsmenn utan
Reykjavíkur sendi utanbæjar-
verzlunum einum lyfjapantanir
sínar. Fjölmargir senda þær til
apótekanna í Reykjavík, ef ekki
er um bráða þörf að ræða. Aðr-
ir koma þangað til lækninga og
taka lyf sín þar um leið. Þar
að auki verða apótekin í Reykja
vík að búa meira eða minna af
lyf jum í hendur liéraðslæknum.
Menn skilji þessi orð, þó ekki
svo, að utanbæjarmenn eigi
ekki við sína erfiðleika að
stríða í þessum málum og ekki
sé þörf apóteka víða úti um
land, enda verður nánar um það
rætt í næstu grein. Aðeins vilj-
um vér undirstrika, hver sé
lrlutur höfuðstaðarins.
Lítum nú á það, hvert sé mat
annarra kaupstaða á apóteka-
þörfinni. Á Akureyri bjuggu
við siðasta manntal 6.180 íbúar
eða tæpum helmingi færri en
nú koma á hvert apótek í
Reykjavik. Þó hafa Akureyring-
ar ekki gert sig ánægða með
minna en 2 apótek. Yrði apó-
tekunum í Reykjavík fjölgað
upp í 8 eins og Lyffræðingafé-
lagið hefur lagt til, yrðu samt
6.376 Reykvíkingar um hvert
apótek eða 198 fleiri en allir
íbúar Akureyrar, sem þó hefur
tvö apótek. í Hafnarfirði bjuggu
við síðasta manntal 4.466 íbúar
eða rúmur þriðjungur þess
mannfjölda, sem skiptist á hvert
apótek í Reykjavík. Hlutur Hafn
firðinga, sem hafa eitt apótek,
ætti því ekki að sýnast lakur
miðað við hlut höfuðstaðarins.
En gera Hafnfirðingar sig 'á-
nægða með þetta hlutskipti?
Ekki benda atliafnir bæjarstjórn
ar Hafnarfjarðar til þess. Hún
hefur nú útvegað sér leyfi til
að reka apótek í Hafnarfirði, óg
þetta leyfi, sem gildir hvort
sem um nýtt eða gamalt apó-
tek er að raeða, er veitt af þeim
sama ráðherra, sem landlæknir
vill nú gera ábyrgan fyrir apó-
tekavöntuninni í Reýkjavík.
Svo vill landlæknir me'ina, að
það sé af einhverjum ómenn-
ingarbrag, að Reykvíkingar
vilja fá fleixi apótek.
Landlæknir nefnir tölur, sem
sýna íbúafjölda og apótékafjölda
í nokkurum bæjum í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð. Eiga þær
sennilega að vera mælikvarði
fyrir oklcur íslendinga. Af allri
niálafylgju landslæknis má nú
ætla, að ekki séu þau dæmi
nefnd, sem hagkvæmust eru
íslendingum. En .lítum lítilshátt
ar á kripgumstæðurnar. Menn,
vel kunnir þessum máium. sem
dvöldust í Danmörku árin nrestu
fyrir stríð og meðan á styrjöld-
inni stóð, segja, að þörfin fyrir
fjölgun apótekanna hafi verið
orðin brýn, þcgar styrjöldin
greip inn í. Hag Noregs og L'an
merkur hefur vart verið svo
háttað, að allt hafi mátt gera í
skjótu bragði eftir styrjökiina,
þótt aðkallandi hafi verið, en
ekki vitum vér annað en mál
þetta sé í undirbúningi í bess-
Um löndum. En varla getur tal-
izt, að mat þessara þjóða á
apótekaþörfinni sé einhlítt til
eftirbreytni fyrir fslendinga.
Minnumst síðastliðins sumars.
Skyldu sólbakaðir Danmerkur-
búar vera jafn næmir fyrir kvef
pest og umhleyingssóttum eins
og grámollulegir íslendingar,
sem varla njðta sólskins heila
dagsstund árið um kring? Væri
það fjarri lagi, að votviðrasöm-
umhleypingsveðrátta, hráslaga-
leg og drungaleg, hefði nokkur
áhrif á heilsufar og lyfjaþörf?
Það er fyrirhöfn, ef ekki full
komin þraut, að leita uppi raun
verulega afstöðu landlæknis til
apótekaþarfar Reykjavíkur í
öllu hans orðaflóði. í pistli sín-
um laugardaginn fyrir löngu-
föstu kennir hann menningar-
leysi almenning's um kröfuna
um fleiri apótek. Næsta þriðju-
dag lýsir hann því, að honum
og samverkamönnum hans sé
„fyllilega Ijós nauðsyn á fjölg'-
un lyfjabúða, ekki aðeins í
Reykjavík, heldur all víða úti
um land“. Þessi nauðsyn varð
honum ekki Ijós rétt þessa síð-
ustu daga, heldur þegar hann.
var í nefnd, sem starfaði fyrir
fimm árum. En er hann
minnist lyfjafræðinga í þeim
sama pistli, rennur horium svo
til rifja frekja þeirra, að öll
fyrri sannfæring um nauðsyn-
ina verður að víkja úr hugskoti
hans, og nú verður það fyrir
„dólgslég læti“ þeirra, að mál-
inu hefur verð hreyft (þeir skrif
uðu bæjarstjórn eitt bréf um
rriálið fyrir rúmu ári). Næsta
dag hefur nokkurt jafnvægi kom
izt á hug hans og ffiálið horfir
ollu betur, því þá segir hann:
arvalds og ríkisstjórna“, sem
SkósmiSir,
Réglusamur maður uim þrítugt óskar að
komast að sem nemandi í skósmíðaiðn. —
Tilboð leggis’t inn á afgr. Alþýðublaðsins
fyrir laugardgskvöld 28*. þ. .m,- merkt
„SkósmíðiÍC.
(Frh'. á 7. síðu.)
fanyr afgreiBslumaBur
og pylsugerðarmaður
óskast nú þcgar.
K]öt 4 Grænmeti
Hringbraut 56.