Tíminn - 20.05.1964, Blaðsíða 8

Áttræður í dag:
Jdn Jónsson Smyrlabjör
JÓN á Smyrlatijörgum, en svo e;
hann jafnan nefndur, meðal sveif
unga sinna og sýslubúa, verður
áttræður í dag, 20. dag maímán-
aðar. Hann er elztur Suðursveitar-
bænda, og hefur setið föðurleifð
sína nær hálfan fimmta tug ára.
fyrst í félagi við móður sína, en
er hún brá búi, tók hánn við jörð
og búsforráðum að fullu.
Það er ekki nýtilkomið, að nafn
ið Jón sé nefnt í sömu andránni
og jarðarheitið Smyrlabjörg, þau
nöfn hafa verið samtengd í 113
ár samfellt. Vorið 1846, settust
þar að ung hjón, sem hétu Jón
Jónsson og Sigríður Þorsteinsdótt
ir. Þau bjuggu þar um fjóra tugi
ára og létust þar í hárri elli laust
fyrir aldamótin. Er þau brugðu búi
tók sonur þeirra við. Hann hét
einnig Jón og kona hans Sigriður
Halfdanardóttir, en þau eru for-
eldrar Jóns þess, sem enn býr á
þessu ættaróðali og fyllir áttunda
áratuginn í dag.
Jón, hinij. fyrsti þeirra þriggja
alnafna, sem búið hafa á Srnyrla-
björgum og Sigríður kona hans
voru bæði aðflutt þangað og höfðu
búið í Holtaseli á Mýrum skamma
stund áður og þar hafði Þorsteinn
faðir hennar búið og víðar á Mýr-
um-
Foreldrar Jóns bjuggu lengi á
Rauðabergi í þeirri sveit, en þau
voru Jón Eiríksson og Jórunn
Jónsdóttir. Hafði hann flutzt þang-
að ungur frá Þinganesi 1 Nesjum,
en hún úr Suðursveit frá Borgar-
höfn. Þau eru bæði fædd laust
fyrir aldamótín 1800. Sonarsonur
þessara, hjóna á Rauðabergi, var
Jón EirSksson bóndi og hreppstjóri
i Volaseli í Lóni, sem lézt á síð
asta vetri.
Jón hinn annar með því nafni,
sem næstur tók við á Smyrlabjörg-
um var fæddur þar 1851. Hann
kvæntist haustið 1880 Sigríði Hálf-
danardóttur frá Odda á Mýrum
Foreldrar hennar voru þau Ing-
unn Sigurðardóttir og Hálfdan
Jónsson er þar bjuggu. Systkini Sig
ríðar voru þau Ari hreppstjóri á
Fagurhólsmýri, Jón bóndi í Flat-
ey á Mýrum og Vilborg húsfreyja
í Holtum í söcnu sveit- Voru þau
systkin góðum hæfileikum gædd
og nutu almenns trausts og vin-
sælda.
Búskapartími þeirra, Jóns og Sig
ríðar hófst á harðindatímabilinu
milli 1880 og 1890 og náði yfir
nærri fjörutíu ár. Jón lézt 1922
en Sigríður 1945, þá komin á tí-
ræðisaldur, fædd 1852.
Seinustu tuttugu ár 19. aldar-
innar voru þjóðinni þung og erfið
þótt einstök ár væru léttari en
önnur. Að hefja búskap á þeim ár-
um og að sjá heimili farborða, var
áreiðanlega ekki barnaleikur né
blómum stráð braut, enda létu þá
margir bugast og flýðu land. En
með nýrri öld, þeirri tuttugustu,
breyttist viðhorf og ástæður fljót-
lega til hins betra, þannig að
fyrstu tuttugu ár þessarar aldar
fá svip, sem er gagnólíkur þeiim
er seinustu tuttugu ár 19. aldar-
innar höfðu.
Þrátt fyrir hið erfiða árferði
framan af búskap Jóns og Sigríðar
og fjölmennt heimili, reiddi öllu
vel af. Hagur þeirra var slíkur, að
þau og fjölskylda þeirra voru jafn
an styrk stoð rveitarinnar. Þau
stjórnuðu búi sínu af árvekni, fyr-
irhyggju og dugnaði og alltaf reiðu
búin til liðsinnis og hjálpar þeim
er þess þurftu bæði fjær og nær
og voru þau hjón samvalin og
samtaka um það sem annað.
Jón, hinn þriðji með því nafni,
nú bóndi á Smyrlabjörgum, ólst
upp með foreldrum sínum og heí
ur alla ævina átt þar heima. Hann
hefur í engucn skóla numið, frem-
ur en flestir jafnaldrar hans gerðu
en hann hefur þó notið þeirrar
skólagöngu, sem mörgum hefur
drýgst orðið til sjálfbjargar og
þroska, þ. e. að alast upp á góðu
heimili í skjóli góðra > foreldra
við störf, sem voru við hæfi á
mismunandi aldursskeiði og í hópi
margra systkina á svipuðu reki.
Vera má að Jón hafi á stundum
saknað þess að hafa ekki stund-
að skólanám á borð við það sem
nú tíðkast meðal ungra manna,
en hvað sem um það er, hefur
hann unað hlutskipti sínu vel og
innt hlutverfk sitt af hendi með
prýði.
Systkini Jóns, sem til aldurs
komust voru fimm. Á lífi eru Ing-
unn ,ekkja Gísla Bjamasonar
bónda á Uppsölum í Suðursveit,
nú hjá Jóni syni sínum á
Skálafelli og Sigurbjörn smiður í
Reykjavík.
Dáin eru: Hálfdan, er fórst í
slysi rúmlega tvítugur; Vilborg, er
gift var Einari Einarssyni bónda á
Smyrlabjörgum, setn einnig er
látinn, og Jóhanna, kona Guðmund
ar Jónssonar bónda í Borgarhöín.
Öll voru og eru þessi systkini
myndarfólk og nutu og njóta vin-
sælda og trausts í hvívetna, þau
vildu öll hvers manns vandræði
leysa og voru ætíð viðbúin.
Jón á Smyrlabjörgum kvæntist
1920, ágætri konu, Lússíu, dóttur
Þórarins bónda á Breiðabólstaðar-
gerði og konu hans Guðleifar Bene
diktsdóttur. Bræður hennar eru
þeir Benedikt fyrr bóndi á Við-
borðsseli á Mýrum og Ragnar
húsasmíðameistari í Reykjavík. —
Börn þeirra hjóna eru átta, fjórir
synir, Sigurjón, Jörundur
Snorri og Baldur, allir heima með
foreldrum sínum og fjórar dætur
allar húsfreyjur í Suðursveit, þær
eru, Halldóra gift Karli Bjarnasyni
bónda á Smyrlabjörgum, Þóra gift
Þorsteim Jónassyni bónda í Borg
arhöfn, Þorbjörg gift Ragnari Sig-
fússyni bónda í Skálafelli, Ingunn
gift Þórarni Gunnarssyni bónda á
Vagnstöðum.
Öll eru systkinin atgervisfólk,
sem inna störf sín af hendi eins
og bezt verður á kosið og njóta
tiltrúar og góðvildar.
Á Smyrlabjörgum hefur jafnan
verið tvíbýli og stundum þríbýli
og oft fjölmenn heimili og enn
er þar margt manna miðað við
það sem nú er í sveitum. Þar hef-
ur mikið verið aðhafzt og er enn
Foreldrar Jóns sátu jörð sína vel
og umbættu að þeirrar tíðar hætti
og skiluðu henni vel hirtri í hend-
ur sonar síns, sem hann hefur
metjð að verðleikum.
í búskapartíð Jóns og fjölskyldu
hans hafa orðið stórfelldar breyt-
ingar til umbóta og munu ef að
líkum fer enn halda áfram og
aukast í umsjá þeirra sem taka
við og ráða í framtíðinni.
Stærstu umbæturnar, sem ber
fyrir augu þeirra er leið eiga þar
um eru ný og nýleg íbúðarhús,
heyhlöður og búpeningshús, öll
stærri og meiri en áður voru. —
Ræktað land margfalt að stærð og
afrakstri við það sem var. Og
enn er undirbúin nýrækt á landi,
sem er margir tugir hektarar að
flatarmáli á aurum austan Ko’.
grírnu. Er þessi nýrækt þegar
komin nokkuð áleiðis og borið góð
an árangur seinustu árin. Bústofn
inn er einnig miklu meiri en var
og afurðabetri. Umbætt fóðrun og
hirðing ber mikinn árangur.
Vélar eru til notkunar við bú-
reksturinn allan eftir því sem við
á og bezt hentar.
Smyrlabjargaheimilið hefur
lengi verið sveitinni til sæmdar
og styrks, en nú er það enn.meiri
sveitarstoð en það hefur áður ver-
ið. Það er ein styrkasta stoðin í öll
um sveitunum milli Lónsheiðar og
Breiðamerkursands.
Jörðin - Smyrlabjörg er þannig
í sveit sett, að þeir sem til kaup
staðar fóru úr Suðursveit og Öræf-
i um, til Hafnar og áður til Papóss,
áttu þar leið um ng þaðan var
ífarið um víðlenda aura, sem eru
milli Suðursveitar og Mýra en ð
þessu aurlendi eru vatnsföllin Kol
gríma og Heinabergsvötn, oft ill
yfirferðar og vandfarin. Kom það
oft í hlut Smyrlabjargamanna að
leiðbeina ferðamönnum yfir vötn-
in og aurana. Var það mörgum
mikilsvert að eiga örugga aðstoð i
vændum til að kcmast klakklaust
áfram, en um það treystu allir
Smyrlabjargamönnum vel. Hjá
þeim var gott að eiga athvarf,
hvort sem var á austurleið, eða
þegar að austan var komið. Þar
var jafnan veittur bezti beini, með
hlýjum huga og án endurgjalds,
hver sem í hlut átti.
Jón á Smyrlabjörgum hefur allt
af verið stuðningsmaður hvers
góðs málefnis í sveit sinni og sýslu
og reiðubúinn að leggja sinn skerf
til framgangs þess er til umbóta
horfði. Hann var einn af stofn-
endum Kaupfélags Austur-Skaft
fellinga fyrir nærri fjórum og hálf
um áratug og hefur alla stund síð
an verið félagsmaður og einlæg-
ur stuðningsmaður þess.. Hann er
einn af þeim mönnum, sem gerir
sér þess fulla grein hversu mikils
vert það er, að sú stofnun sem fer
með viðskiptamál hvers héraðs eða
byggðarlags, sé rekin af þeim sem
þar búa og sé eign þeirra.
Ég óska Jóni þess og allri fjöl-
skyldu hans að hann megi enn
langa stund búa við góða heilsu
og starfa af áhuga og ánægju að
hlutverki, sem hann hefur
fórnað kröftum sínum fyrir hing-
að til.
Ég færi honum jafnframt þakk-
ir fyrir ágæt kynni og ánægjulega
samvinnu. Jón fvarsson.
SEXTUGUR:
Þórarinn Stefánsson
kennarí7 Laugarvatni
Þórarinn Stefánsson, kennari á
Laugarvatni átti sextugsafmæli á
hvítasunnudag. Hann hefir verið
kennari og framkvæmdamaður á
Laugarvatni í 33 ár. Þó
að ég segði að Þ. St. hefði verið
og væri góður kennari og starfs-
maður, næði sú umsögn alls ekki
á fulinægjandi hátt yfir stönf
hans og þjónustu í þágu Laugar-
vatns. Störf Þórarins hafa verið
svo margþætt og þýðingarmikil að
í stuttri afmælisgrein er ekki
hægt að lýsa þeim til nokkurs
verulegs gagns.
Þórarinn Stefánsson er Sunnmýl
ingur að uppruna. Nánustu ætt-
ingjar hans var merkisbændafólk
í Skriðdal og Breiðdal. Faðir Þór
arins er Stefán á Víðilæk síðar
á Mýrum í Skriðdal, hreppstjóri
Þórarinsson bónda á Randvers-
stöðum í Breiðdal. Móðir Þórar-
ins er Jónína Salný Einarsdóttir
pósts, frá Kollsstaðagerði á Völl-
um. Þau voru hin merkustu hjón
og eignuðust tíu börn. Stefán
missti konu sína 1917. Hann kvænt
ist síðar Ingifinnu Jónsdóttur og
átti með henni fimm börn. Þessi
systkini, börn Stefáns, sem flest
munu lifandi eru dreifð um land
ið, þekkt fólk, orðlagt fyrir prúð-
mennsku og ágæta starfshæfileika
hvert á því sviði, sem það valdi
sér til athafna og ævistarfs. Þór-
arinn Stefánsson lauk sveinsprófi
í húsgagnasmíði í Reykjavík 1931.
Þá þegar var hann ráðinn að Laug
arvatnsskóla kennari í smíðum og
teiknun í samræmi við menntun
hans, hefir hann gegnt þeirri
kennslu sem aðalstarfi síðan. Auk
þess að Þórarinn er sérlega hand-
laginn og getur smíðað mjög fagra
muni, er hann gæddur mikilli
smekkvísi og listgáfu. Hann kann
því vel öðrum fremur að meta hið
rétta gildi hluta. Þ. St. er sjálf-
menntaður maður utan rinnar sér
fræðigreinar og mjög bókhneigð-
ur, kurteis, gætinn, vel vitiborinn
og mjög einarður ef því er að
skipta. í málefnum er hann ráð-
hollur og óháður öðrum. Hann er
mörgum kunnur eins og gerist um
ráðholla menn, líka eru þau hjón-
in mjög gestrisin, koma því marg
ir á heimili þeirra til að spjalla
við þau og heyra ráð og tillögur
húsbóndans um ýmiss konar mál-
efni.
Meðal annars leiðir af þessu,
að hann er einn hreppsnefndar-
manna Laugardalshrepps, hann
var um skeið í skólanefnd barna-
skólans, í stjórn sjúkrasamlagsins
síðan það var stofnað, form. fé-
lags gróðurhúsamanna á Laugar-
vatni og nú form. skólastjórnar
Húsmæðraskóla Suðurlands. Oft
gegndi hann skólastjói astörfum
héraðsskólans um stundarsakir í
fjarveru skólastjóra og eitt sumar
stjórnaði hann gistihúsinu. Póst
og síma hefir Þórarinn haft um
árabil og gegnir því starfi enn sem
aukastarfi. Þ. St. er ræktunarmað
ur í þess orðs beztu merkingu og
hneigður fyrir garðyrkju. Að Guð
mundi Ólafssyni kennara, látn-
um tók hann við því verki að gróð
ursetja trjáplöntur fyrir skógrækt
ríkisins í friðuðu skógarlendi hér
og að leiðbeina nemendum héraðs-
skólans í skógrækt. Það er sann-
arlega ekki sök þessara tveggja
kennara þó að sorglega lélegur
árangur sé hér af 35 ára skógrækt
arstarfi. Auk þess, sem nú hefir
verið drepið á af störfum Þ. St.
hefir vart nokkurt verk verið unn
ið hér án þess, að hann væri til
þess kvaddur að vera með í ráð-
um og oft var hann beinlínis
burðarásinn í sjálfu verkinu. Þór-
arinn skilur húsateikningar til
fulls, auk þess er hann afbragðs
húsasmiður og verksvit hans er
mjög fullkomið. Við bessa miklu
leikni bætist svo árvekni hans,
þrotlaus vinnusemi, velvilji til
staðarins og skilningur á þróunar
stefnu hans. Kaup var aldrei
nefnt þó að oft væri það af skorn
um skammti,' eins og gerist, þegar
peningasnauðir eiga að borga, hug
urinn beindist ætíð allur að því að
koma verkinu áfram.
Þórarinn Stefánsson er uppbygg
ingarmaður af lífi og sál. Vel rækt
kennslustarf hans var aðeins hluti
af þrotlausri vinnu hans að fram
förum á Laugarvatni. Framanrit
að nægir til þess að sýna, að vegna
hinna fjölþættu hæfileika Þórar-
ins Stefánssonar hefir hann komið
allvíða við sögu í daglegum störf
um á Laugarvatni síðan hann hóf
sitt starf sem kennari, enda er það
mála sannast að verk hans eru
svo mikil og margslungin að ekki
er á nokkurs manns færi að meta
gagnsemi þeirra að fullum verð-
leikum. Hann hefir jafnan vakað
yfir því með ráðum og dáð að
beina öllu hér til rétts og heilla
vænlegs horfs. Þórarinn þráir að
ferðast og sjá umheiminn, þau
hjónin hafa líka ferðazt nokkuð
innanlands og utan.
Kona Þórarins er Guðmunda
Margrét Guðmundsdóttir, bygging
armeistara í Vestmanhaeyjum og
konu hans Helgu Jónsdóttur. Börn
Þórarins og Guðmundu Margrét-
ar eru: Erna Helga, húsmæðra-
kennari að menntun, Reykjavík,
hún er gift Daníel Emilssyni hús-
gagnasmið, þau eiga tvo syni og
Stefán Guðmundur, stúdent að
menntun, gjaldkeri hjá Seðlabank-
anum. Hann er kvæntur Láru
Samúelsdóttur einnig stúdent. Þau
eiga þrjár dætur og einn son. Eins
og fyrr segir er oft fjölmenni á
heimili Þórarins, enda er '’-'ölskyld
an margmenn. og móttökur Ijúf-
mannlegar, hver sem í hlut á. Við
Þórarinn Stefánsson vorum sam-
kennarar alllangt skeið. Eg er hon
um mjög þakklátur ekki einungis
fyrir hans miklu vinnu i þágu
Laugarvatns og holl ráð meðan
ég var skólastjóri, heldur miklu
fremur fyrir hans óbrigðulu vin-
festu og drengskap, hvar sem á
reyndi, en það kemur fyrir alla
áhugamenn að ákveða afstöðu sína
til manna og málefna. Tel ég Þór-
arinn í fremstu röð allra þeirra
mörgu manna, sem ég hefi starfað
með á langri starfsævi.
Ef honum endist líf og heilsa
næstu tíu árin mun hann núna
eiga eftir að láta margt gott af
sér leiða. Eg og kona mín óskum
Þórarni til hamingju með sextugs
°S við árnum honum og
fjölskyldu hans heilla og ham-
ingju á óförnum æviárum.
Bjarni Bjarnason
RADSKONA
28 ára stúlka með tvö börn
fa’igRÍa og átta ára, óskar
eftir ráðskonustöðu í sveit
eða kaupstað.
Uppl. í síma 40066 f.h.
8
T í MIN N, miðvikudaginn 20. maí 1964