Alþýðublaðið - 15.08.1953, Blaðsíða 4

ALÞÝÐUBLAÐEÐ
Lawgardagur 15. ágúsí.1953
Útgef&ndi. AlfeýOuflokkuriinx. RitstJóri og ábyrgCtrmaOurí
Hanuíbai Yaldimarsson. Meðritstjóri: Helgi Saamunda*on.
Frétta»tJóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðamenn: Loftur GuO-
munds*on og Páll Beck. Auglýsingastjóri: Bmma Mðller.
Rit«tjórnaríímai: 4901 og 4902. Auglýsingasími: 4908. Af-
greiCslustrr.i: 4900. Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu *.
Áskiiftarverð kr. 15,00 á mán. í lausasölu kr. 1,00
Stjómarflokkarnir taia saman
ÞÁ ER nu bréfaskiptunum
um stjórnarmyndun sennilega
aS Ijúka milli SjálfstæSisflokks
ins og Framsóknarflokksins.
: Skýrir Tíminn frá pví í gær,'
aS viðræður séu að hefjast
milli þessara tveggja flokka
um möguleika til þess, að nii-'
verandi stjórnarflokkar haldi
samstarfi sínu áfrarti, og hvern
ig haga megi framkvæmd þess
svo að við verði unað. — Hefur j
framsóknarráðherrunum verið
falið að hefja viðræðurnar við
Sjálfstæðisflokkinn, og má því
reikr.a með, að þær séu hafnar.!
Er þá heldur von tii að eitt- 1
hvað kunni að fara að ganga
með stjórnarmyndun, því að
með hréfaskriftum gerist það
ekki. |
Hermann Jónasson segir í
hréfi sínu, að Framsóknar-j
flokkurinn íelji það mjög mið-!
ar, að Sjálfstæðisflokkurinn1
skuli hafa hafnað viðræðum
um þriggja flokka stjórn. Tel-
ur hann neitun Sjálfstæöis-
flokksins byggða á vafasömum
röksemdum. Segir svo um
þetta í bréfinu:
,.Þessi afstaða Sjálfstæðis-
flokksins er rökstudd með því
að „samningatilraunir við Al-
Gylfi Þ. Gíslason um íslenzk ufanríkismál, XI
álið á Norðurlö
nýjan flugvois ner
þýðuflokkinn séu „fyrirsjáan-
leffa tilgangslausar“ þar sem
Alþýðuflokkurinn sé andvígur
„hinni sameiginlegu stjórnar-;
síefnu, sem framkvæmd var
síðasta kjörtímabil“. Er í því
sambandi vitnað til greinar í j
Alþýðublaðinu 6. þ. m. j
Slíka röksemdafærslu verður
að telja nokkuð vafasama.
Stjórnarandstæðingar munu
að jafnaði telja sig andstæða
,.stjórnarstefnunni“ á hverjum
tíma. Það útilokar auðvitað
ekki, að stjórnarflokkur og
stjórnarandstöðuflokkur geti
tekið uPP samstarf síðar, t. d.
við myndun nýrrar stjórnar.
Ný viðfangsefni toma til sög- j
imnar og með þeim stjórnar- J
stefna* sem miðuð er við þau
viðfangsefni, án tillits til þess,'
hvor teldri stjórnarstefna, sem
miðuð var við önnur viðfangs-
efni, telst rétt eða röng. En
skilyrði tií þess að sannprófað
verði hvort grunclvöllur sam-
starfs sé fyrir hendi, er að við-(
ræður fari fram milli f!okk-|
anna eins og Framsóknarflokk |
urinn. lagði til. Á það skal
bent, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefur a. m. k. þrisvar sinnum
verið í stjómarstarfi með AI-
þýðuflokknum, þess vegna er
því ekki til að dreifa, að Sjálf-
stæðisflokkurinn telji Alþýðu-
flokkinn af almennum ástæð-
um ósamstarfshæfan. Ekki er
ástæða til að tala um tímatöf í
þesu sambandi. Viðræður til
að Ieiða í ljós afstöðu Alþýðu-
flokksins í þessu máli hefðu
ekki þurft að taka lengri tíma
en Sjálfstæðisflokkurinn hefur
nú notað íil að gera það upp
við sig, hvort hann vildi eiga
þátt í þeim viðræðum,“
Síðan víkur Hermann Jónas
son að ýmsum málum, sem á-
greiningur sé um milli Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis
flokksins. Nefnir hann þar íil
vissar tegundir hafta, sem
SjálfstæðisflokkUrinn haldi
dauðahaldi í, vissa þætti verzl
unarmála, afstöðuna til sam-
vinnufélaganna — og einnig
bendir hann á, að aldrei hafi
verið um kosningasamstarf að
ræða milli íhalds og framsókn
ar. Hefði þar mátt hæta við:
Nema í forsetakosningunum,
enda fé^ það samstarf ekki vel.
Enn minnir Hermann á við-
leitni Sjálfstæðisfloldisins til
að fella bændaframbjóðendur
Framsóknar í seinustu kosn-
ingum, svo sem eins og í Dala-
sýslu. Mýrasýslu og Vestur-
Skaftafellssýslu, til þess að
koma að kaupstaðaembætíis-
mönnum íhaldsins í þeirra
stað. — En ekki skilst manni
þó að slíkt skuli verða til vin-
slita. Síðan bætir Hermann
við:
„Framsóknarflokkurínn mun
þó að sjálfsögðu ekki láta kosn
ingabaráttuna við Sjálfstarðis-
floldíinn eða aðra verða því til
fyrirstöðu, að hann gerist þátt
íakandi í bví stjórnarsamstarfi,
sem nauðsynlegt kann að telj-
ast og íalizt getur að athuguðu
máli. ...“
Þá minnir Hermami Jónas-
son Sjálfstæðisflokkinn á, að
honum hafi fyrir nokkrti verið
send skrá um nokkur helztu
mál, sem Framsóknarflokkur-
inn leggi áherzlu á í síjórnar-
samstarfi, og vónast til að
Sjálfstæðisflokknum hafi gef-
izt ráðrúm til að íhuga viðhorf
sitt til.
Af bréfinu verður í rauninni
ekkert ráðið um það, hvort
Framsóknarflokkurinn hef ji
þessar viðræður með þau á-
form í huga að láta „VONIR“
íhaldsins rætast.
En sennilega verða engar
„þjóðhættulegar tafii“ á mál-
inu úr þessu. Það skvldi maðnr
ætla að Sjálfstæðisflokkuriiin
sæi um.
Fæst á ílestœn veitmgastöðum bæjarms.
— Kaupið Maðið um leið og þér fáið yður
kaffi.
Á ÁRUNUM 1949 til 1951
munu flesljir hafa búizt við
því, að á næstu árum mundi
annað hvort gerast, að ..kalda
stríðið" yrði að nýju ófriðar-
báli, sern þá mundi loga um
1 heim allan, eða að stórveldin
gerðu með sér samkomulag,
sem vrði grundvöllur allvaran
| legs friðar. Menn 15!du ólíklegt
I að spenna sú og óvissa, sem
I fylgdi „kalda stríðinu“ gæti
i haldizt til lengdar. Einmitt af
iþessum sökum voru áhrif Kór
eustríðsins jafnmi.-?il og raun
bar vitni um. En vígbúnaður
sá, sem sigldi í kjölfar pess,
var við það miðaður. að lík-
legra væri, að sanngjörn og
viðunandi lausn fengizt á a-
greiningsmálunum; og „kalda
stríðið“ lægði, ef aukið jafn-
ræði kæmist á mihi hernaðar
styrks deiluaðilanna, auk þess
sem1 vesturveldin stæðu þá auð
J vitað betur að vígi, ef styrjöld
brytist út.
Sem betur fer hoiur niður-
staðan ekki orðið sú. að styrj-
öld hafi brotizt út. Og nú síð-
ustu mánuði hefur þvert á
móti verið talið, að friðvæn-
legar horfi en um iangt skeið
áður. Stefnubreyting sú, sem
virzt hefur verða. hjá sovét-
stjórninni, og vopnahléið í
Kóreu hefur vakið nýjar.von-
ir um gjörvallan heim. Meðan
styrjaldarhættan var talin
xriest, hafði það margs konar
áhrif á gerðir margra smá-
þjóða, þ. á m. íslendinga. Vax
andi friðarhorfur nljóta auðvit
að einnig að hafa slík áhrif.
TVÖ MEGINATRIÐI.
Herverndarsamningurinn
1951 var gerðúr á sérstaklega
varhugaverðum tímum í beinu
sambandi við vígbúnað At-
lantshafsríkjanna og í sam-
| bandi við bráða hættu, sem
talin var steðja að Linum vest
rænu ríkjum.
í samningnum fólust í raun
og veru tvö meginatriði. Ann-
ars vegar gerði hann ráð fyrir
vissum viðbúnaði á Islandi í
samræmi við aðgsrðir annars
staðar og til þess áð fyrr væri
hægt að hagnýta aðstöðu í Iand
inu. ef til styrjaldar kynni að
draga (bygging fjögurra rad-
arsöðva, stækkun Keflavíkur-
vallar til notkunar fyrir stór-
ar flugvélar og loftvarnaráð-
,stafanii/ þar. þygging þíhýla
fyrir nokkur þúsund. manns
og nokkur viðbúnaður í Hval-
firði og nágrenni Reykjavíkur.
Hins vegar gerði hann ráð fyr
ir staðsetningu nokkurs er-
lends liðs, aðallega á vellinum.
Kjarni samningsins var auð
vitað fólginn í hinu fyrr-
nefnda, bæði fyrir Atlants-
hafsbandalagið «g fsland.
Framkvæmdir þær, sem
vinna skyldi að, hafa varan
legt gildi í sambandi við ör-
yggisgæzlu í Atlantshafi
norðanverðu. Það var og
eðlilegt, að hraða fram-
kvæmdanna væri hagað
nokkuð eftir því, hver styrj
aldarhættan væri talin. Lið-
ið hafði minni þýðingú fyrir
bandalagið, þótt það teldi
það nauðsynlegt, en það
voru einkum ákvæðin um
liðið, sem eðlílegt var, að
íslendingum væru og yrðu
þyrnir í augum. Staðsetning
þess hér hlaut Iiins vegar
fyrst og fremst að vera rök-
studd með því, að sérstök j
hætta væri á ferðum og að
nauðsynlegt væri , a, hér
væri nokkurt lið, ef til ó-!
væntra atburða kynni að
clraga.
TIULÖGUR UM AUKNAR
HERNAÐARFRAM-
KVÆMDIR.
. Það þykja vafalaust engar
fréttir, þótt nú sé frá því skýrt.
að yfirstjór» Atlantshafsbanda
lagsins og Bandaríkjastjórn
þóttu ráðstafanir þær, sem
ge'.'ðar voru með herverndar-
samningnum, engan veginn
rægilegar á sínum t'ma, þótt
íslenzk stjórnarvöld vildu
ekki fallast á aðrar ráðstafan-
ir eða meiri. Það buríti' því í
sjálfu sér engum að koma á
óvart, þótt síðar kæmu fram
tíjllögur um ýíðtækari fram!-
kvæmdjir, en ráðherrar hafa
skýrt frá því opinberlega, að
komið hafi til orða aö byggja
nýjan flugvöll og efna til hafn
argerðar.
Af flokkum þeim, sem stóðu
að samþykkt herverndar-
samningsins, hefur nðeins
Alþýðuflokkúrinn lýst sig
andvígan frekari hernaðar-
framkvæmdum í landinu, en
gert hafði verið ráð fyrir
samlivæmt herverndarsamu-
ingnum, en það gerði flokk
urinn með ályktun miðstjórii
ar hans hinn 18. apríl síðast
liðinn.
Rökin fyrir þessari afstöðu
eru einföld. Það var rætt ít-
arlega vorið 1951, hverra ráð-
stafana hér væri þörf, til bess
að ná því markmiði, sem sam
komulag var um, að vinna
skyldi að. sem sé að landið
gegndi í styrjöld, sem brjótast
kynni út, sams konar hlutverki
og það gegndi í síðasta stríði,
og miðað við þær forsendur.
sem taka varð tillit til, sem sé
að ísland var aðili að Atlants-
hafsbandalaginu. Það er rétt,
að Bandaríkjastjórn. sera með
málið fór fyrir hönd Aílar.ts-
hafsbandalagsins, taldi þör:5 á
meiri ráðstöfunum en sam-
komulag varð um.
En þær ráðstafanir, sem
voru gerðar, voru þó taldar
nægilegar, miðað við ástand
ið þá, en það var falið mjög
alvarlegt. Enginn má draga
í efa, að síðan hafi ástandið
batnað mjög verulega. Þær
ráðstafanir, sem voru nægi-
legar miðað við ástandið
1951, hljóta því að vera
meira en nægilegar, miðað
við ástandið nú, enda er ekki
kunnugt um neinar þær
foreytingar á aðstöðu eða
hernaðartækni á þessusn
tírna, sem geri viðbótarráð-
stafanir eðlilegar. Þess
vegna vildi AlþýðufSokkur-
inn þegar í vor marka skýrt
þá afstöðu sína, að ekki bæri
að stíga fleiri spor É her-
væðingarátt. Sá tími er og
vonandi skammt undan, að
unnt sé og rétt að stíga spor
til foaka, sem sé að láta her-
líðið hverfa úr landi, og
verður síðar vikið að því.
LANDVARNIR NORÐMANNA
OG DANA.
Þessi afstaða Alþýðuflokks-
ins íslenzka er mjög svipuð af-
stöðu þeirri, sem alþýðuflokk-
arnir í - Noregi og Danmcrku
hafa tekið nú undanfarið í
vandamáli, sem þeir hafa haft
til úrlausnar. AUir flokkarnir
fylgdu á sínum tíma aðild að
Atlantshafsbandalaginu, þótt
innan þeirra allra hafi verið
mjög skiptar skoðanir um það
m'ál. Flokkarnir í Noregi og
Daniriörku stóðu að hinum
miklu landvarnaframkvæmd-
um í löndum sínum, að leng-
ingu herskyldutímans og að
því áð veita viðtöku- gífurleg-
um vopnasendingum frá Banda
ríkjunum. Flokkúrinrí hér stóð
að samþykkt herveindarsamn-
ingsins, sem var hlið'stæða land
varnaframkvæmdanna í hinum
löndunum. Aðstæöur í löndum
þessum voru hó auðvitað á
margjan hátt mjóg ólíkar. Bæði
Noregur og Danrnörk höfðu
her, þótt lítill væri, og þar
voru landvarnir fyrir hendi.
Hér var hvorki her né heldur
nok'kur framlög til iandvarna.
Noregur og Danmörk iuðu
að gera hvort tveggja, að
stórauka framlög sín til land
varnarína og að stækka her-
inh. Árleg útgjöld Norð-
manna til landvarna nema
ná um 1250 millj. norskra
króna, en það svarar til 140
millj. króna útgjalda hér,
miðað við þjóðartekjur. Ár-
leg hernaðarútgjöld Dana
hafa komizt upp í tæpan
milljarð danskra króna, og
eru það þó lægstu útgjöld í
Evrópu á einsfakiing, en það
svarar til 70 milljóna króna
úígjalda hér. Au.k þess hafa
svo Banir fengið hernaðar-
aðstoð frá Bandaríkjunum
fyrir 3600 milj. ísl. kr., og
bafa Norðmenn einnig feng-
ið mjög mikla aðstoð. Bæði
Norðmenn og Danir hafa
stækkað her sinn verulegu,
en í báðum Iöndunum hef-
ur herskyldutíminn verið
lengdur upp í 1.8 mánuði.
íslendingar töldu sér ekki
fært að taka á hérðar sér nein
hernaðarútgjöld, enda mursdu
þau sökum smæðar þjóðarinn-
ar hrökkva skammt, þótt þau
væru hlutfallslega jafnmikil
og hjá hinum smáþióðunum.
En m. a. af því leiddi það, að
herinn, sem hér var talið öhjá-
kvæmilegt að staðsetja um
sirin, varð að vera erlendur.
Norðmenn og Danir tóku því á
sig stórauknar fjárhagsbyrð-
ar og stækkún hersins, en ís-
lendingar það, að leyfa er-
lendu ríki að efna til viðbún-
aðar undir það, oð viss að-
staða. í landinu verði hagnýtt
í styrjöld, og að erlendur her
dvelji í lanclinu um sinn.
Þeir, sem allt reikna í pen-
ingum, komast auðveldlega að
þeirri niðurstöðu, að hlUtur
okkur íslendinga sé rniklu
betri en Norðmanna og Dana.
En á margt fleira er að líta.
Sjálfstæðri þjóð er bað ekki
til ánægju að erlent ríki hafi
með höndum stórframkvæmd
ir í landi hennar og að við þær
vinni fjöldi erlendra verka-
Frh. á 7. siðu. ’