Alþýðublaðið - 15.08.1953, Blaðsíða 7

Laugardagur 15. águst 1953
ALÞYÐUBLAÐIÐ
. i
Frh. a’ 5 síðu.
manna. Það veldur vandkvæð
um, sem. verða að vísu ekki
metin til fj'ár, en geta verið
'þungbær samt.
En margfait þungbærara er
þó fyrir þjóð, sem sjálf hef-
ur aldrei haft her, að þurfa
að hafa erlent herlið í landi
sínu. Sú byrði, sem því fylg
ir, verður ekki metin til pen
inga, og segi ég þó ekki, að
ekki sé hægt að bera hana í
stuttan tima, ef nauðsyn er
talin á, og jafnvel vaxa af
því, et af manndómi er á
tekið.
FLUGSTÖÐVAMÁLIÐ í
NOREGÍ OG DANMÖRKU.
Norðmenn og Danir fengu
fyrir meira en ári til úrlausn-
ar nokkuð svipuð viðfangs-
ifní og við' Íslendíngar, er til-
tögurnar um byggingu nýs
aernaðarflugvallar bárust. Þeg
ar vígbúnaður Norðmanna og
iJana hófsx, voru gerðar áæ.tl-
anir um víðt.ækar framkvæmd
ir í löndum þeirra og um
sxækkun hersins. Þá var ekki
..ætt um nauðsyn þess að stað
setja erlent flug'lið á flugvelli
í þessum, löndum. Þégar her-
verndarsamníngurinn var
gerður hér, voru einnig ákveðn
ar tilteknar framkvæmdir og
samið um dvöl nokkurs liðs,
Lu ekki var rætt um nauðsyn
nýs hernaðarflugvallar. Fvrir
tiíeira en ári hófust umræður
í N'oregi og Danmörku um það,
hvort leyfa ætti staðsetningu
fiugliðs frá Atlantsliafsbanda-
(laginu á flugvöllum í þsssum
löndum. Og nú er vitað, að í
fyrra voru hér til athugunar
tiiiögur um byggingu nýs hern
aðarfiugvallar.
í Noregi og Damnörku voru
tiliuaélin um. staðsetningu hins
erlend.a flugliðs ekki ta'lin svo
.eíiu’alt mál, að ákvörðun yrði
tekín umsvifiaaust. Hernaðar-
yfn vold Atlantshafsbandalags-
ins xirunu hafa, talið mjög æski
lesu' að . slíkt yrði leyft, og í
báöuin löndunum var málið
athue'að gaumgæfilaga frá öll-
um niiðum. Einvörðungu kom-
múíhstar ræddu málið á þann
hátr, að það væru landráð. ef
við ulmælunum yrðið orðið. -
Nurðmenn urðu fyrri til að
mota srna afstöðu, nu eins og
þegar um inngöngu í Atlants.-
hafsbandalagið var að ræða.
Þelr akváðu að hafna tilmælum
um erlent. fluglið á flugvelli
sína. Rök. þeirrfa voru ekki þau,
að það mirndi skerða sjáfstæði.
Noregs. Þau. voru heldur ekki
af þjoðernislegum eða menn-
ingariegum rótum. runnin. Þau,
vor.u ,stj órnmálaleg og hern-
aðanég fyrst og fremst. Norð-
men eiga landamæri að Rúss-
landi. Þýðing Norður-Noregs
væri rnjög mikil fyrir Rássa -í
styrjöid. Þeir minnast þess,
hve nærri lá, að Þjóðvérjar
lokuð'u siglingaleiðinni til Mur
mansk í síðustu styriöld. í
sámbandi við það hafa vafa-
laust staðið tilmæli þeirra til
Norðmanna 1946 um herstöðv
ar á Svalbarða. E'f bandarísk-
ar íiugsveitir væru ' Noregi,
væru þær mjög nálægt lancla-,-
mærum Sovétríkjanna. Þsð
hefði. því alvarleg áhrif á sam-
buð Norðmanna og Rússa og.
stórjyki því á hættuna á gagn
ráðstöfunum af hálfr, hinna
síðarhefndu. Það töldu Norð-
menn aðalatriðið fyrir sjálfa
sig. Að þessu leyti var afstaða
þeirra svipuð og rök Svía
gegn því að taka þátt í Atlants
hafsbandialaginu, en þeir hafa
jafnan lagt mikla áherzlu á,
að það jyki hættu á því, að
Sovétríkin hertu tak sitt á
Finnlandi og flyttust þannig
nær landamærum Svíþjóðar
og hinum Norðurlóndunum.
En Norðmenn munu einnig
hafa lagt áh.erzlu á, að þeir
teldu það ranga stefnu frá sjón
armiði Atlantshafsbandalags-
ins sjálfs, að staðsetja banda-
rískt lið svo nærri landamær-
um Sovétríkjanna.
RÆÐA HEDTOFTS.
Dönsk stjórnarvöld hikuðu
lengur en hin norsku. Það var
ekki 'fyrr en niú nýlega. að
danskir jafnaðarmenn tóku af
skarið og ákváðu að hafna til-
mælum urn erlent fluglið á
aanska flugvelli miðað við nú-
verandi kringumstæður, og er
málið þá úr sögunni í Dan-
mörku, bví án samþykkis
danska alþýðuflokksins, sem
er stærsti flokkur landsins,
yrði slíkt spor ekki stigið.
Formaður danska alþýðu-
flokksins, Hans Hedtoft,
iagði í ræðu sinni um málið
á flokksþingi mikla áherzlu
á, að ýmislegt benti til þess,
að um stefnubreytingu gæti
verið að ræða hjá þeim ríkj
um, sem með stefnu sinni
befðu neytt hinar vestrænu
þjóðir til þess að vígbúast,
þannig að auknir möguleik-
ar væru nú á friðsamlegri
lausn deilumála. Þessa mögu
leika ætti að reyna, áður en,
gripið væri til nýrra ráðstaf
ana.
Hann vék að því, að það væri
hlægilegur éróður, að flug-
stöðvatilmælin ættu rót sína
að rekja til þess, að, Banda-
ríkin hefðu hug á að hernema
Danmörku. Hann sagði, að á
þessum tímum leiflurhernað-
ar mætti færa fram ýmis hern
aðarrök til stuðnings því, að
það væri Dönum í hag að hafa
erlent fluglið á flugvöllum sín
um þegar á friðartímum. ’En
hann taldi málið hafa fleiri
hliðar, bæði hernaðarlegar,
stjórnmálalegar og sálf.ræði-
legar. Hann taldi reynsluna
frá fslandi hafa staðfest, að
staðsetning erlends liðs í landi
smábióðar geti auðveldlega
valdið alvarlegri andspyrnu af
hálfu almennings. Hann kvað
vitað, að Norðmenn hefðu -af
stjórnmálaástæðum hafnað til
mælum um vist erlendra flug-
sveita í Noregi á frioartímuri,
og hiefði það auðvitað mikil á-
hrif á afstöðu Dana. Þess vegna
væri augljóst, að samþykki við
slíku af Dana hálfu jyki ekki
hina víðtæku samstöðu um
Atlantshafssáttmálann, sem
hann taldi eiga að vinna að.
En við þessi stjórnmálaiegn og
sálfræðilegu sjónarmið bætt-
ist svo það, að meðan Atlapts-
hafsband'alagið hefði ekki nægi
legan herstyrk og vígbúnað til
þess að verja Suður-Slésvik og
Holtsetaland, hefði staðsetning
erlendra flugsveita í Dan-
mörku vafasamt gildi frá hern
aðarsjónarmiði. Niðurstaðan
væri því sú, að Alþýðuflokk-
urinn danski þakkaði boðið
um. staðsetningu flugsveita frá
Atlantshafs'bandalaginu í land
inu, en hafnaði því miðað við
; núverandi kringumstæður.
Ekki væri hægt að fullyrða
neitt um það, hvort taka ætti
málið upp síðar. Það yrði kom
ið undir öllu ástanii heimsmál
anna og því, hvort skilyrði
þau, sem nú væru til þess að
draga úr deilunum, reyndust
varanleg. En Danir niundu
auðvitað halda áfram að bæta
varnir sínar, þar á meðal fiug
velli sína, enda yrðu slíkar
framkvæmdir ekki gerðar
skyndilega, ef kringumstæður
yrðu tvísýnar. Skilvrðin til
þess að geta veitt nðstoð við-
töku, þegar hættu bæri að
höndum, yrðu að veru fyrir
hendi.
VÍGBÚNAÐUR NORÐMANNA
OG DANA OG HERVERND-
ARS AMNIN GURINN.
Heyrzt hefur það, að dönsku
og norsku alþýðuflokkarnir
hafi nú tekið aðra afstöðu en
íslenzki Alþýðuflokkurinn hafi
tekið 1951, er hann sam-
þykkti herverndarsamninginn.
Er þó svo gerólíku saman að
jafna, að það er furðulegt, að
vandasöm mál skuli hér rædd
með slíkum yfirborðshætti.
Viftfangsefni íslemlinga
vorið 1951 voru hliðstæð
spurningunum, sem Danir
og Norðmenn höfðu áður átt
við að giíma um það, hvort
þeir skylclu taka þátt í víg-
búnaðarstarfi Atlantshafs-
ríkjanna, stækka herinn,
lengja herskyldutímann, auka
fjárframlög til landvarnanna
og taka við erlendum fram-
lögum til flugvallabygginga,
virkjagerðar og margs kon-
ar hernaðarframkvæmda.
Allir vita, hvað Danir og
Norðmenn gerðu, og hið sama
á við um. Svía, þótt þeir séu
utan Atlantshafsbandalagsins.
Ef íslendingiar hefðu neitað að
gera þær ráðstafanir, sem fól
ust í herverndarsamningnum,
hefðu þeir gert þveröfúgt við
það, sem hinar Norðurlanda-
þjóðirnar gerðu. Ástæðan til
þess, að þá var talið nauðsyn-
legt að hafa erlent lið hér, en
ekki í Danmörku o.g Noregi,
var auðvitað, að Danir og Norð
menn höfðu sinn eigin her, en
við ekki.
Staðsetning hins evlenda liðs
liér var því sambærileg
stækkuninni, sem gerð var
á norska og danska hernum.
Neitun á því að staðsetja hér
nokkurn her, hefði því verið
hliðstæð því, að Danir og
Norðmenn hefðu neitað
stækkun herja sinna og leng
ingu herskyldutímans, og
mætti jafnvel segja, að hún
hefði að vissu leyti svarað
til þess, að herir þessara
landa hefðu verið lagðir nið
ur.
Fyrir tillögu um að leggia
niður danska og norska her-
inn mætti þó færa svipuð rök
og heyrzt hafa hér gegn því,
að rétt hafi verið að gera h-er-
verndarsamninginn 1951. Það
er auðvitað augljóst, að hvorki
danski né norski herinn eru
þess megnugir að verja hlutað
eigandi lönd gegn árás. En því
fer hins vegar fjarri, að tilvist
þessara herja eða stækkun
þeirra sé réttlætt með því.
Þeim er ekki ætlað annað en
að vera hluti af þei.rri heild,
sem trej'st er að geti varizt
árás. Og hið sama er að
segja um allar landvarna-
framkvæmdir þessara þjóða,
og þá einnig um þær fram-
kvæmdir, sem Islendingar
hafa fallizt á, að unnið væri
að hér.
ÓLÍK AÐSTAÐA.
Auðvitað eru afleiðingar
þess fyrir Norðmenn og Dani,
að þeir hafa stækkað sinn her
og lengt herskyldutímann, aðr
ar en afleiðingar þess fyrir
okkur, að við höfum leyft er-
lendum. her setu í landinu.
Gerólík aðstaða þjóðanna veld
ur því auðvitað, að vandamál-
in hefur orðið að taka ólíkum
tökum.
Eða skyldu þeir, sem nú und
anfarið hafa sýnt mikinn á-
huga á því, að við færum
að dæmi frændþjóðanna,
Norðmanna og Dana, og neit
uðum vist erlends liðs í land
inu, viija, að við færum
einnig eins að og þeir, að því
leyti, að við liefðum innlend
an her og 18 mánaða her-
skyldu og verðum um 70 til
140 milljónum króna árlega
til landvarna?
Með þessu er ég þó ekki að
segja, að aðstaða landanna sé
svo lík, að ástæða sé fyrir okk
ur að una vist erlends liðs í
landimi jafnllengi og Norð-
menn og Danir kunna að'telja
sig þurfa að hafa her og jafn
langan herskyldutíma og nú.
Sem betur fer er aðstaða okk-
ar hagstæðari en þeirra. Það
kemur m. a. fram í því, að
tillögur í utanríkismálum, sem
hér eru boðaðar og ræddar í
fullri alvöru, sem sé um algert
hlutleysi og algert vopnleysi,
sem raunhæfa utanríkisstefnu
nú í dag egia sér — að því er
ég bezt veit — enga formæl-
endur meðal málsmetand:
stjórnmálamanina í þessum
löndum, og yrðu tæplega tekn
ar þar alvarlega. Hlutleýsiis-
stefnan á ma-rga fylgismenn á
Norðurlöndum, þó ekki fvrst
og fremst semi tillaga fyrir
hvert einstakt landanna, held-
ur fyrir þau öll o.g þó einkum
AXMINSTER
Iíj,
fyrir Vestur-Evrópu í heild og
sem tillaga til lausnar á vanda
málum heimstjórnmálanna. En
sárafáum þar mun detta í hug
í alvöru, að hægt sé, miðað við
núverandi kringumstæður eða
á næstunni, að komast hjá öll-.
um ráðstöfunum til landvarna,
svo sem hópur manna hér virð
ist álíta.
Þegar danskir og norsldr
jafnaðarmeim. tóku afstöðu
til flugstöðvanna, voru kring
umstæður því altt aðrar en
þegar herverndarsamning-
urinn var á döfinni hér. Flug
stöðvarmálið kemur hins veg
ar til skjalanna á svipuðuni.
tíma og spurningin um aukn
ingu herstöðvanna hér á
landi. Þessi mál eru og nár
skyld. Þar er um það að
ræða, hvort stíga á fleiri
vígbúnaðarspor í þessum
löndum, en gert hafði verið
ráð f.yrir, þegar ákvarðanir
voru teknar á hinum aiv.ár-
legustu tímnrn 1950—1951,
þrátt fyrir stórúm batnandi
og að mörgu leyti gerbreyít-
ar horfur í heirtismálum., í
þessu efni hefur afstaða al-
þýðuflokkanna í Danmpfkú
Noregi og á íslandi orðið hin
sama. Enginn þeirra hefur
viljað fallazt á, að ný örlaga
rík spor yrðu stigin, held-
ur allt kapn lagt á, áð úr
batnandi friðarhorfum verði
raunverulegur friður.
í næsta blaði birtist síðasta
greinin í þessum greinaflokki.
og heitir.hún: .. ..
Hvað er framundan?
Gripper Axminster, gólfrenningar, einlitir og munstr-
aðir, fyrirliggjandi.
Sjáum um samsetningu og földun.
Laugavegi 45 b.
(Áður útsala Framtíðarinnar við Frakkastíg.).
MARKAÐURiNN
Bankastræti 4
S. A. R
S. A. R.
Dansleikur
í Iðnó í kvöld klukkan 9_
HAUKUR MORTHENS.
syngur með hljómsveitinni.
Aðgöngumiðar seldir í Iðnó frá kl. 5.
Sími 3191.