Vísir - 17.06.1944, Qupperneq 53

VÍSIR — ÞJÓÐHÁTlÐARBLAÐ
53
Unnið er nú víða i sveitum með nýtízku vélum.
ur Kristmundsson, unnið þar
mikið brautryðjandastarf. Á ár-
unum 1908—1940 hafa verið
friðaðir um 40 þús. ha. af landi.
Skilað hefir verið fullgrónu
nokkru af þessu landi. Hefir
heilum byggðarlögum verið
bjargað með þessum aðgerðum
frá því að fara í auðn.
Garðrækt hefir mjög færzt í
aukana þetta tímabil. Með lög-
um um verzlun með kartöflur
og aðra garðávexti o. fl. frá
1936 var Grænmetisverzlun rík-
isins stofnuð. Jafnframt var lof-
að nokkrum framleiðsluverð-
launum fyrir aukna kartöflu-
framleiðslu. Grænmetisverzlun-
in hefir starfað síðan og hefir
haft bæði bein og óbein áhrif
til vaxandi garðyrkju. Þessar
ráðstafanir leiddu til þess, að
s tórmikil f ramleiðsluaukning
varð næstu ár.
Ræktun annara matjurta hef-
ir og aukizt mjög mikið. Þá má
telja, að ný atvinnugrein hafi
komið upp á þessu ái’abili. Það
er vermihúsarækt eða ylrækt,
eins og þessi grein matjurta-
ræktar er einnig nefnd. Nú mun
vera um 4 ha. undir gleri og
er þar ræktað milcið af mat-
jurtum og blómum. Jarðhitinn
er hér að skapa nýja atvinnu-
grein, sem án efa á eftir að vaxa
mikið og verða með tímanum
cinhver veigamesti þáttur land-
búnaðarframleiðslunnar.
Eitt af erfiðustu viðfangs-
efnum fyrir landbúnaðinn lief-
ir verið að koma upp sæmileg-
um byggingum fyrir fólk og
fénað. Um 1924 var þessu
skammt komið áleiðis, enda
enginn sluðningur til þess veitt-
ur af hendi löggjafarvaldsins.
Margt hefir skipazt í þessum
efrium síðan. Árið 1928 voru
samþykkt lög um byggingar-
og landnámssjóð. Ári síðar var
Búnaðarbankinn stofnaður. Þá
fékk landbúnaðurinn loks láns-
stofnun, sem veitti nauðsynlegt
rekstrarfé. Ræktunarsjóður og
Byggingar- og landnámssjóður
urðu þá sjálfstæðar deildir i
hinni nýju bankastofnun. Árið
1936 voru lög um nýbýli og
samvinnubyggðir samþykkt, og
ári síðar er lögfest að veita mið-
ur stæðum bændum styrk til
þess að endurreisa íbúðarhús i
sveitum. Þessar ráðstafanir all-
ar hafa mjög stuðlað að bygg-
ingum til sveita. Síðustu árin
fyrir styrjöld þá, er nú geysar,
var afar mikið byggt í sveit-
um. Samkvæmt fasteignamat-
inu 1941 voru talin 5861 sveita-
býli i landinu. Torfbæir og bæ-
ir úr blönduðu efni (torfi,
grjóti, timbri, steypu) eru 2145
eða 36,6% af býlafjöldanum.
Timburhús eru 1757 eða 30%
og steinsteypt íbúðarhús eru
1958 eða 33,4% af tölu býl-
anna. Steinsteypt hús eru þá
komin á þriðja hvert býli og
hafa þau flest verið byggð á
þcssu iímabili, svo og nokkur
hluti timburhúsanna. Á fáum
árum var því lyft Grettistaki í
húshyggingarmálum sveitanna,
og sýna þessar tölur, hve þörf-
in var brýri á þessu sviði, þeg-
ar bændur loks fengu aðgang að
lánsstofnunum, sem veittu lán
til endurbygginga á jörðum
þeirra.
Eftir 1930 skall landbúnaðar-
kreppan yfir, varð hún hörðust
árin 1931—1934. Dilksverðið
fór niður í 6—8 krónur og
þurfti þá að minnsta kosti 7
dilka til þess að gjalda viku-
kaup kaupamanns um sláttinn.
Eins og við var að búast söfn-
uðu bændur skuldum, þar sem
engin leið var að láta búin bera
sig. Framkvæmdir drógust
nokkuð saman, en þó minna en
vænta mátti. En mjög kreppti
að bændum þessi ár. Tvennar
opinberar ráðstafanir voru
gerðar til þess að mæta þeim
voða, sem af þvi leiddi, ef bænd-
ur flosnuðu upp af jörðum sín-
um í stórhópum. Annað er lög-
gjöfin um kreppulánasjóð frá
1933 og hitt er afurðasölulög-
gjöfin frá 1934, sem miðaði að
því að bæta og jafna söluyerð
landbúnaðarvara. Sú löggjöf
stendur i aðalatriðum enn og
hefir gert mikið gagn. Hinsveg-
ar munu bændur nú vera vel á
veg komnir með að greiða öll
lán, sem þeir fengu i kreppu-
lánasj. á þessum árum,og erþað
vel farið. Eftir 1935 fóru erfið-
leikar bænda af völdum land-
búnaðarkreppunnar minnkandi,
afkoma þeirra fór þvi batnandi
siðustu árin fyrir styrjöldina,
en framkvæmdir jukust.
Margt er ósagt enn um fram-
leiðsluhætti landbúnaðarins
þessi ár, en rúmið leyfir ekki
að það sé gert að þessu sinni.
Þó ber að geta þess, að alger
bylting hefir orðið á kjötverk-
un landsmanna á þessu tímabili.
Hefir Samb. ísl. samvinnufélaga
haft forgöngu um að köma upp
frystihúsum fyrir kjöt við flest
sláturhús kaupfélaganna, og hið
sama hefir Sláturfélag Suður-
lands gert með sín sláturhús.
Hefir meginhluti kjötsins hin
siðustu ár verið frystur, og
mest af því kjöti, sem verkað
hefir verið til útflutnings, flutt
frosið á erlendan markað. Nú
eru starfandi 7 mjólkursamlög,
sem veita viðtöku um 20 millj.
kg. af mjólk árlega. Aulc þess
eru nokkur rjómabú og smjör-
samlög starfandi. Hefir þessi
þróun í framleiðslumálum
landbúnaðarins orðið til mik-
illa hagsbóta fyrir framleiðend-
ur, en þó einnig fyrir neytendur.
Árið 1942 er töðuuppskeran
1,35 milljón hestar eða talsvert
yfir tvöfalt meiri en liún var
1924. Uthey er um 900 þús. hest-
ar, eða nokkru minni, þrátt fyr-
ir stórfellda engjaræktun þetta
árabil. Sýnir það ljóslega, að
bændur eru hættir að nytja all-
mikið af lélegustu engjum, sem
áður voru slegnar. Kartöflu-
uppskeran var að meðaltali ár-
in 1939—1942 um 100 þús. hkg.
eða fjórföld- á við það, sem
hún var 1924. Sauðféð er talið
650 þúsund, nautgripir 41 þús-
und, hross 61 þúsund, hænsni
ca. 70 þúsund og loðdýr um 9
þúsund. Heildarframleiðslu-
magn landbúnaðarins hefir ald-
rei verið svipað því eins mikið
og þessi síðustu ár, þótt færri
hendur hafi að framleiðslunni
starfað en nokkru sinni fyrr.
Árið 1940 eru landsbúar
121.474, en af þeim lifa af
landbúnaði og starfa að honum
um 37 þúsund manns.
V.
Hér hefir verið stiklað á fá-
um atriðum um þróun landbún-
aðarins frá 1874. Mörgu hefir
verið sleppt, sem ástæða væri
til að nefna, en öðru af því, að
ekki þykir tímabært að tala um
það vegna þess, að enn er ekki
sýnt hvaða áhrif það kann að
hafa á þróun landbúnaðarins.
Svo er það um sauðfjárpestir
þær, sém herjað hafa á bústofn
bænda hin síðustu árin. Hafa
þær valdið bændum i heilum
héruðum stórtjóni og verið mik-
ill útgjaldaliður fyrir ríkissjóð.
Áhrifa styrjaldarinnar á land-
búnaðinn verður hér að engu
getið, vegna þess að enn er of
snemmt að meta þau áhrif.
En vitað er, að þau eru og verða
mikil og djúptæk. Þau hafa lýst
sér í fyrst'u umferð í lokun á
erlendum mörkuðum fyrir út-
flutningsvörurnar og stórkost-
legum skorti á vinnukrafti. Þar
af leiðandi hefir mjög dregið
úr öllum framkvæmdum. Alger
opinber verðskráning hefir verið
teldn upp á landbúnaðarvörum
á innlendum markaði og i sam-
\ - ' '\ T
• -*>
Mjaltir.
14