Morgunblaðið - 28.10.1917, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
S
Mentan ísleczkra simamanna.
í »Elektron«, blaði simamanna,
stendur eftirfarandi grein eftir »Orra«,
sem bregður skæru ljósi yfir hið
illa ástand sem ríkir í símamálum
vorum.
Verðum vér að segja að greinin
er einarðlega rituð, þar sem höf.
segir að cnsjir sérfrœðinvar séu til
innan landssímans.
Landsimastjórnin ætti að lesa greic-
ina vandlega. Þ.rð er sízt að futða þó
simafólkið sé óánægt með »uppe!dið«.
Gréinin er þann'g:
í Elektron hafa að undauförnu
birlst nokkrar gieinar, um mentun
islenzkra simamanna, og þá aðallega
i sambrndi v:ð það, minst á tilvon-
andi símritunarskólann.
Það er nú mál til komið, að
staifsmenn landssímans fái einhverja
mentun í sínu »fagi«, því margir
þeirra kunna lítið í teknik, og^eru lítið
betur að sér en maðurinn sem var að
lýsa símanum fyrir kunningjum sín-
nm, og sagði meðal annars, að ef
stutt væri á hnapp við annan enda
hans, þá kæmi skrift út við hinn
endann. En þegar þeir spurðu
hvernig á því stæði, svaraði hann:
»Klípið i rófu á hundi, og sjáið svo
hvort geltið kemur ekki út um hinn
endann*.
En þó margir af starfsmcnnunum
séu illa að sér, þá er það virðingar-
vert, hvað sumir eru langt komnir
i sinni greir, tilsagnarlaust að öllu
leyti. En nú er vonandi að skólinn
bæti að nokkru leyti úr þessu ment-
unarleysi, þvi að eg geri ráð fyrir,
að hndssíminn sjái sér hag í því, að
gefa sem flestum starfsmönnum sín-
nm kost á, að stunda nám þar.
Maður má þó varla gera sér of
háar vonir um fullkomleika þessa
skóla til að byrja með, þar sem
kensluna á að hafa á hendi einn
maður — að honum ólöstuðum —
og það í tilbót sem aukastarf.
Nei, hér þaif helzt lærða »fag-
Þjóðverjar voru nefndir sem dæmi,
vegna þess að rætt hefir verið all-
mikið um það, hvernig þeir fari með
herkostnað sinn. Venjulegast er að
taka að eins skatt af tekjum manna
en skerða ekki höfuðstól skattborg-
aranna. En nú hafa komið upp
ákveðnar tillögur um það meðal
Þjóðverja, að flýta fyrir afgreiðslu
herlánanna með þvi að gera upp-
tækt svo eða svo mikið af eignum
efnaðri borgaranna. Ætla menn
r.ð með þvi verði hægt að minka
alla herkostnaðarfúlguna um 40 af
hundraði í einu kasti, svo að eftir
vetði að eins 60 °/o, sem verði að
gjalda með sköttum. — Reyndar er
þessi aðferð ekki eins einföld og
blátt áfram eins og hún lítur út,
þvi að hverjir eru það, sem hafa
lánað féð, sem fór í herkostnaðinn?
Það eru einmitt þessir sömu ríkis-
menn og fátæklingar, sem hvorir á
sinn hátt hafa lagt sinn skerf beint
og óbeint til striðsútgjaldanna.
Skattþol þeirra hlýtur að minka að
menn«, en þar sem þeir eru engir
til innan landssimans, þá finst mér
næst standa að ala pá upp.
Eg meina þannig, að landssíminn
veiti áhugasömum og efnilegum starfs-
mönnum styrk, til að fara utan og
menta sig í sinni grein, því að ekki
er að búast við að þeir geti kostað
sig á sínar eigin spítur, meðan laun
þeirra eru ekki hærri, en þau hingað
til hafa verið- Yrði þetta aldrei
tilfinnanlegur útgjaldaliður fyrir lands-
símann, en haun myndi marggræða
þá peninga npp aftur, þar sem hann
nyti á eftir aukinna starfskrafta
mannsins.
Ætti þá ekki að líða á löngu, þar
til að innan landssímans væru menn,
sem að engu leyti stæðu að baki
starfsbræðrum sínum i öðrumlöndum.
Eg vona svo að landsímastj. sjái
sér fæit að mæla með þessum styrk
við þiug og stjórn, því að allir hljóta
að sjá, að það yrði ekki einungis
styrkþegans eigið gagn, heldur lands-
símans engu síður.
Hvernig þjóðsögur
verða til.
Víðsvegar um Suðurland hafa
nú í haust farið sögur af því, að
útilegumenn hafi sézt á afréttum
Rangárvallasýslu.
Málið er svo vaxið, að leitar-
menn þrír lugu því í félaga sina,
að þeir hefðu séð útilegumenn og
tveir þeirra trúðu í einfeldni sinni,
því djúpar eru rætur hinnar gömlu
þjóðtrúar. Barst sagan um Árnes-
og Skaftafellssýslur og jókst mjög
og magnaðist svo mjög að sumu
gömlu fólki varð órótt. Útgáfur
sögunnar urðu margar en aðal-
efnið er þetta:
Þeir voru þrír saman, er fyrst-
ir sáu útilegumanninn. Var hann
á að gizka sex álnir að hæð. Var
sama skapi sem eignir þeirra eru
minkaðar. Eu ekki verður við öllu
séð, og mest er talið um það vert,
að ríkið nái sem fyrst að rétta sig
úr kútnum og undan skuldafarginu.
Auðvitað verður þetta í reyndinni
svo, að það sem skattborgarinn geld-
ur, það fær hann oft að einhverju
leyti aftur borgað sem rentur af
ríkiaskuldabréfi því, sem hann er
eigandi að, þvi að flestir þýzkir
skattborgarar munu hafa tekið þátt í
he^láninu á sfnum tíma. Annars
hefir þetta fyrirkomulag áður þekst
i Frakklandi, borgararnir verið rentu-
þegar af inneign sinni hjá ríkinu,
en'rikið sameiginlegur skuldunautur
allra. Þetta hefir sem kunnugt er
alið upp feikna mikinn sparnað hjá
frönsku þjóðinni.
Eftir stríðið mun samskonar fyrir-
komulag komast á um alla Evrópu.
Eyðslu m. nna verður reynt að skrúfa
niður svo sem mögulegt er til þess
að rikið geti fengið skatta sina. En
þar er mikla hættu að varast,
hann i úlpu mikilli úr loðskinn
um og skinnsokkum klofháum.
Síma8taur hafði hann í stað
göngustafs og hékk við langur
vírspotti. Hundur fylgdi mann-
inum og var hann á stærð við
hest og bar í kjaftinum fullorð-
inn sauð. Maðurinn gekk í hægð
ura sinum og stefndi vestur.
Raulaði hann fyrir munni sér
eitt af kvæðum þeim, sem ort
hafa verið til skáldsins Stephans
G. Stephanssonar og má af þvi
marka að hann les blöðin. Leitar-
menn skoðuðu för hans 0g þótti
þeim langt milli þeirra, en höfðu
eigi tæki til að mæla lengdina.
En leitarforinginn, sem er íþrótta-
maður með afbrigðum, reyndi að
stökkva frá spori til spors á lang
stökki, en hafði eigi, en þó lagði
hann svo mjög að sór, að axla-
bandahnapparnir slitnuðu af brók-
um hans.
Skömmu síðar sáu leitarmenn-
irnir útilegudreng um fermingu.
Réðist hann að þeim með orgi
röiklu og vildi drepa þá. En leitar-
menn, sera voru vel færir, komu
honum undir, eftir miklar svift-
ingar og hugðu að hafa hann
með sér til bygða. En útilegu-
drengurinn kom við tönnunum
og beit þá svo mjög, að þeir urðu
að sleppa honum. Leitarmenn
komu klæðlitlir í tjaldstað um
kvöldið, því föt sín höfðu þeir
mist í viðureigninni.
En hinir leitarmennirnir, sem
trúðu þótt þeir sægju ekki, sögðu
frá atburðunum er þeir komu
heim, og eftir fáa daga voru þeir
ekki fáir, sem vildu vinna eið
að því að sagan væri sönn.
BlöBin í Kaupmannahöfn
hafa hækkað áskiiftargjaldið töluvert
frá 1. október að telja. Veldur þvi
afskaplega hátt pappírsverð og auk-
inn útgáfukostnaður.
hættu sen Frakkar urðu fyiir
eftir hið mikla blóðtap sitt og
það er kyrstaðan. Það verður því
ekki nóg að reyna að færa niður
gjöld almennins, heldur líka að gera
alt til þess að auka tekjur hans. Það
verður með öðrum orðum að reka
á eftir framkvæmdum og aukinni
starfsemi til hins ítrasta.
Fyrir þessu hafa hagfræðingar ó-
friðarlandanna nú þegar opin augun
og hafa þeir hugsað sér að örva
framleiðslu allra lífsnauðsynja sem og
allar nýjar uppfyndingar og endur-
bætur með verðlaunum. Þá liður á
að finna upp aðferðir, sem gera all-
an framleiðslukostnað svo lítinn sem
mögulegt er, þ. e. fá sem mest upp
úr mannsverkinu.
Mikilvæg spor í þessa átt hafa nú
þegar verið stigin á meðan stríðið
hefir staðið og vænta menn sér
mikils af þeim framförum. Þá hugsa
rikin sér einnig að nota þá kunnáttu
og reynslu, er unnist hefir í hinum
voldugu verzlunarhringum á síðari
„Skipinu sökt“
Þýzkur kafbátur hefir læðst a&
skipinu, skotið á það tundur-
skej'ti og sökt því fyrirvaralaust.
Skipverjar eru komnir í björg-
unarbátinn en þá fyrst byrja
þjáningar þeirra. Dögum saman
berjast þeir við hafið, kuldann,
vosbúðina og hungiið. Nokkrir
þeirra gefast upp og láta lífið,
aðrir kala og sumir verða vit-
akertir. Eftir óendanlegar þján-
ingar komast ef til vill nokkrir
lifandi á land í bátnum, en þar
bíður þeirra mánaða löng sjúkra-
húsvist. Þeir ná sér aldrei aftur
að fullu — endurminningin hvílir
eins og martröð á sálu þeirra
alla æfi og fyllir þá hatri til
þeirra manna, sem hafa leikið þá,
svo illa.
Það er ekkert sældar-líf, sem
sjómenn lifa á þessum tímum.
timum og nota hana til þess að
hafa hemil á öllu vöruverði og hirða
ágóða sinn af því.
Skattalöggjöfinni verður að haga
svo að ekki sé gengið nærri dag-
legum þörfum almennings, en aftur
á móti náð sér það mikið niðii á
efnamönnunum að gróðalöngun þeirra
lamist þó ekki. Framleiðsluskattin-
um verður að haga svo snillilega að
aukning framleiðslunnar, frá því sem
var fyrir stríðið, borgi hinn aukna
skatt, annars verði ágóðinn af henni
ekki minni en áður var.
Þau riki sem hafa orðið að leita
út úr landinu eftir herlánum verða
auðvitað verst stödd með að greiða
þau, ef þau ekki vilja gefa sig upp
sem gjaldþrota. Það verður erfitt
fyrir þessi ríki að gera skuldheimtu-
menn sína skattskylda sér. Þó er
hugsanlegt að t. d. Rússar geti það
að einhverju leyti, þvi að þeir eiga
ónotuð auðæfi í landeignum og
ýmsum möguleikum heima hjá sér,
sem þeir geta látið upp í skuldir og