Morgunblaðið - 30.01.1944, Blaðsíða 7

Sunnudagur 30. janúar 1944
M0 R ÖUNBLAÐIÐ
1
Afstaða Norðurlanda eftir styrjðldina
Ræða Trygve Lie.
Jeg þykist mega fullyrða, að
Noregur muni hafa mjög góða
*
aðstöðu gagnvart bandamönn-
um að styrjöldinni lokinni..
Samband okkar við Breta hef-
ir staðið síðan sögur hófust, en
styrkara hefir það orðið í styr j -
öld þessari. Bretar voru fyrstu
bandamenn okkar og báðar
þjóðirnar berjast nú fyrir sömu
hugsjónum. Víð stöndum í
sömu víglínu, sem bygð er á
vináttu og sameiginlegum á-
hugamálum.
Norðmenn, Bretar og Banda-
ríkjamenn.
Árásin á Noreg var þáttur í
styrjöldinni gegn Bretlandi.
Hefir breska þjóðin nú lært af
reynslu, hvaða áhrif það hefir,
er óvinastórveldi nær yfirráð-
um yfir ströndum Noregs.
Frjáls Noregur er öryggi fyrir
Bretland. Og öfiugt Bretaveldi
tryggir frelsi og sjálfstæði Nor
egs. Það leiðir því af sjálfu
sjer, að Noregur vonast nú og
í framtíðinni eftir náinni sam-
vinnu við breska heimsveldið.
Það liggur í augum uppi, að
Noregi er það lífsnauðsyn, bæði
meðan styrjöldín stendur yfir
. og eins eftir að friður verður
saminn, að halda góðri sam-
vinnu við Bandaríki Norður-
Ameríku. Ef Þjóðverjar næðu
yfirráoum í Evrópu, myndu
þeir ógna Ameriku. Hafa Am-
eríkumenn fundið til þeirrar
ógnunar síðan Þjóðverjar náðu
yfirráðum yfir Noregi, því það-
an hafa þeir gert árásir sínar
á samgönguleiðírnar yfir At-
lantshaf. Eftir styrjöldina verð
ur Bandaríkjaþjóðím fjársterk-
asta þjóð heimsins. Reynsla
tveggja heimsstyrjalda hefir
kent velflestum Bandaríkja-
mönnum, að Bandaríkin geta
ekki einangrað sig, hvorki í
styrjöld nje á friðartímum. Á-
stæða er til að ætla og vona,
að Bandaríkin muni að þessu
sinni vilja taka þátt I alþjóða-
samtökum eftir strið, enda hef
ir Roosevelt forseti átt frum-
kvæði að hinum tveim merki-
legu ráðstefnum í Hot Springs
og Atlantic City. Óþarfi er að
fjölyrða um það, að það er af-
ar áríðandi fyrir Noreg ao halda
sem bestri samvinnu við Banda
ríkin, bæði meðan á stríðinu
stendur og eins í framtíðinni.
Eftir því sem tímar líða, sjá
menn æ betur og betur, að
frjáls lýðræðisríkí Evrópu
skapa öryggi fyrir Bandaríkin.
. Hin stórveldin.
Milli Noregs og Sovjetsam-
Veldisins hefir altaf ríkt gott
samkpmulag. Reynslan í styrj-
öldinni hefir sýnt, að frjáls og
sjálfstæður Noregur er jafn
mikilsverður fyrir Sovjetríkin
eins og fyrir hin stórveldin.
Við væntum þess, að milli Nor-
egs og Sovjetríkja verði mikið
og gott samstarf eftír styrjöld-
ina. Okkur Norðmönnum hefir
verið það óblandin ánægja að
sjá, hve mikinn þátt Sovjet-
ríkin hafa tekið í samstarfi
þjóðanna. Hefir þetta skýrast
komið i ljós, í samþ^’ktum
þeim, sem gerðar voru á ráð-
stefnunum í Moskva og Teher-
an.
Ræhur Trygve Lie utanríkisráb-
herra Norbmanna og Christmas
Möller formanns frjálsra Dana
í London
Fyrir nokkru flutti Trygve Lie, utanríkisráðherra Norðmanna, ræðu í Lundúnar-
útvarpið, um Norðmenn og aðrar Norðurlandaþjóðir, og þau úrlausnarefni, sem verða
fyrir dyrum að styrjöldinni lokinni. Nokkrum dögum síðar talaði hinn merki danski
stjórnmálamaður, Christmas Möller, í útvarpið þar, og gerði ræðu Trygve Lies að um-
talsefni. Hann ljet svo um mælt, að ræðan hefði verið efnismikil og spakleg og sagði
að ræðumaður hefði ekki aðeins talað sem Norðmaður, heldur og sem heimsborgari. Við
aðrir Norðurlandabúar, sagði Christmas Möller, heyrðum í ræðu Trygve Lies, að hann
kom orðum að hugsunum okkar og skoðunum.
gerða í sífelt ríkara mæli.
Sænskir blaðamenn hafa unn-
ið að því, að gera umheiminum
skiljanlegt, hvernig ógnarstjórn
Þjóðverja er i Noregi, og hvern
ig Norðmenn berjast á heima-
v,gstöðvunum. Norskum flótta
mönnum hefir verið tekið vel
í Svíþjóð. Og einkum á síðasta
ári hefir „Sænska Noregshjálp-
in” og önnur sænsk hjálpar-
starfsemi unnið mikil mannúð-
arstörf fyrir norsku þjóðina.
Lega Noregs og Svíþjóðar í
styrjaldarátökunum er ólík á
marga lund. Þetta varð til þess,
að Noregur lenti í styrjöldinni
gegn Þjóðverjum, en Svíar
stóou utan við. Þetta olli ýms-
um erfiðleikum" milli stjórna
frændþjóða þessara. Það er
Christmas Möller.
Að vinna friðinn.
Nú eygjum við sigurinn fram
Trygve Lie.
Árið 1943 skiftust Norðmenn
og Kínverjar á sendiherrum,
og hafa nú öll fjögur stórveldin
sendiherra sína hjá Hákoni kon
ungi í London. Að vísu er fjar-
lægðin mikil milli Noregs og
Kína. En endaþótt Norðmenn
sjeu fámenn þjóð, höfum við
hagsmuna að gæta um heim
allan, vegna skipaútgerðar okk
af.
Við Norðmenn berum hinn
hlýjasta bróðurhug til sam-
herja okkar í öllum hernumdu
löndunum. Einkum hefir end-
urreisn Frakka í stjórnmála-
legu og hernaðartilliti verið
okkur hið mesta gleðiefni. Hef
ir norska stjórnin nú útnefnt
fulltrúa við frönsku þjóðfrels-
isnefndina í Algiers.
Norðurlandaþjóðir.
Alveg sjerstaklega hvarfla
hugir okkar oft til dönsku
þjóðarinnar. Með lifandi áhuga
fylgjum við hinni vaxandi and
stöðu Dana gegn Þjóðverjum.
Það er okkur óblandið gleði-
efni, að nú eru lýiurnar hrein-
ar meðal Dana gagnvart Þjóð-
verjum.
Afstaða ’Noregs til Sviþjóðar
mun ávalt vera mikilsverður
þáttur í utanríkismálum Norð-
manna. Frændsemi þjóðanna
kom strax í ljós er Svíar skildu
hvað yfirráð Þjóðverja í raun
rjettri voru. Hefir sú frænd-
semissamúð örfað Svía til að-
ánægjulegt, að árið 1943 var undan. Og því verðum við að
verstu erfiðleikum þessum rutt
ur vegi.
Sænska stjórnin hefir stöðv-
að hermannaflutninga Þjóð-
verja um Svíþjóð. Hefir þetta
eytt helsta angursefninu milli
þessara frændþjóða. Með ein-
róma og eindreginn þjóðarvilja
að baki sjer, flutti sænska
stjórnin mótmæli í Berlín, gegn
handtökurh og brottflutningi
norsku stúdentanna. Það var
okkur Norðmönnum gleðiefni
mikið, að sænska stjórnin
skyldi halda fast við þessi op-
inberu mótmæli sín, eftir að
utanríkisráðherra Þjóðverja,
Ribbentrop, hafði sent þeim
hið óskamfeilna og hranalega
svar sitt við fyrstu orðsend-
ingunni. En þrátt fyrir hin
sænsku mótmæli hafa Þjóð-
verjar, því miður, haldið áfram
að flytja norsku stúdentana úr
landi. Þetta eru þó hvorki hin
fyrstu nje síðustu ofbeldisverk
Þjóðverja í Noregi. Má búast
við því, að sænska stjórnin og
sænska þjóðin verði að horfa
upp á ennþá svæsnari ofbeld-
isaðgerðir í framtíðinni.
Frá íslendingum hafa Norð-
menn á síðasta ári fengið
margskonar vináttuvott og
mætt skilningi fyrir baráttu þá,
sem norska þjóðin verður að
heyja.
Jeg vil endurtajía hjer það,
sem Norðmenn hafa áður sagt
um Finna: „Við óskum eftir
vináttu við lýðfrjálst og full-
valda Finnland".
undirbúa okkur að vinna frið-
inn. Bandamenn ræða því nú
af miklum áhuga hvernig sam-
starfi þjóóanna verði fyrir kom
ið í framtíðinni. Er eðlilegt, að
fulltrúar flestra hinna samein-
uðu þjóða líti á samstarf þetta
frá sinni eigin hagsmunahlið.
Sumir leggja aðaláhersluna á
samstarf smáþjóðanna. Aðrir
hugsa helst um þjóðasamband
milli Breta og EvrópUþjóða
; , vestan Sovjetríkja. Smuts hers
höfðingi hefir stungið upp á, að
sáttmáli verci gerður milli
Breta og lýðræðisþjóða Vestur-
Evrópu, en nefnir ekki, þó und
arlegt sje, Frakka í því sam-
bandi.
Norðmönnum kæmi best sam
starf allra þjóða, sem lönd eiga
að norðanverðu Atlantshafi, ef
sáttmáli, sem með þeim yrði
gerður, væri í samræmi við
þjóðasamtök, sem næðu til
hinna vinsamlegu Sovjetríkja.
Grundvöllurinn verður að vera
samstárf verðúr að gera með-
ah á styrjöldinni stendur, og
verða smáþjóðirnar að vera við
því búnar að taka virkan þátt
í þessu samstarfi. En til þessa
er nauðsynlegt að settar verði
á laggirnar stofnanir til að
annast þessi alþjóðamál.
Við verðum einnig að vera
við því búnir, að hlutlausar
þjóðir taki þátt í þessu alþjóða
samstarfi. Eins og hinar sam-
einuðu þjóðir hafa það sam-
eiginlega áhugamál að vinna
syrjöldina, eins hafa þær það
áhugamál sameiginlegt að
vinna friðinn. En þetta tekst
því aðeins, að þjóðirnar færi
sameiginlegar fórnir.
Jeg er sannfærður um, að
þetta á ekki síst við norsku
þjóðina. Það er von mín, að við
ekki aðeins vinnum styrjöldina
á þessu ári, heldur einnig að
við tökum þátt i því, að leggja
grundvöllinn að varanlegum
friði.
Ræða Christmas
Möllers.
Norðmenn eru einir í þeirri
aðstöðu, sem ætti að vera sam-
eiginleg öllum Norðurlanda-
þjóðum. Þeir eru samherjar
Bandamanna.
Á löngu og erfiðu ári — fyr-
ir löngu, löngu síðan, 1940—41,
voru þeir styrkustu og þýð-
ingarmestu samherjar Breta.
Svíar eru hlutlausir, og halda
áfram þeirri stefnu, sem hver
einasta Norðurlandaþjóð hefði
haldið, ef satt skal segja, er
hefði komist hjá árás.
Þið þekkið aðstöðu okkar
Dana. Við erum samherjar
bandamanna að öllu öðru leyti
en því, að hafa sagt andstæð-
ingunum formlega s'tríð á
hendur.
Island tekur ekki þátt í styrj
öldinni.
Finnland hefir ógæfan leitt
út í sömu óheilla aðstöðuna,
sem Danir lentu í fyrir 130—
140 árum.
Hann talaði fyrir munn Norð-
urlandaþjóða.
Ilinn norski utanríkisráð-
herra, Trygve Lie, er sá eini
ábyrgi utanríkisráðherra Norð-
urlanda, sem hefir þá aðstöðu,
er allir Norðurlandabúar ósk-
uðu sjer. Og þess vegna eru
^iveg sjerstakar ástæður til
þess að gefa orðum hans gaum.
Ræða hans var efnismikil og
viturleg. Hann gaf yfirlit yfir
núverandi stöðu og framtið
Noregs. Hann er varkár, hrein-
skilinn, sannsýnn.
Að jeg geri ræðu hans að
umtalsefni,, er vegna þess, að
jeg lít svo á, að honum hafi
„Hinar sameinuðu þjóðir”. Slík ekki aðeins tekist að gera grein
ur grundvöllur var lagður í fyrir afstöðu þjóðar sinnar,
ráðstefnunum í Moskva og Te- | heldur einnig fyrir afstöðu
heran. Frumskilyrðið er örugt Norðurlanda sem heild, í þess
samstarf milli „hinna fjögra
stórvelda“. Með því einu verð-
ur friðurinn trygður.
orðs bestu merkingu.
Það er sameiginlegur vilji
Norðurlandaþjóða að halda vin
Samþyktirnar í Moskva og áttu við lýðfrjálst og fullvalda
Teheran ákveða, að stórveldin Finnland.
eiga ekki að fá neitt alræðis-
vald yfir smáþjóðunuin. Þvert
á móti. Hin smærri lýðræðis-
ríki eiga að taka' þátt í sam-
starfi þjóðanna i framtíðinni,
ásamt með stórveldunum.
Undirbúninginn undir þetta
Hann lýsti ánægju sinni yfir
því, hve afstaða Dana er orðin
ákveðin, síðan 29. ág. í sumar.
Hann leit svo á, að framvindaíi*
viðburðanna þar yrði þjóðinni ”
til hamingju. g<
Framhald á bls. 8. u