Morgunblaðið - 10.06.1947, Qupperneq 2

9
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 10. júní 1947 "1
*
Grænlendingar hlusta mest á
„fltvarp - Reykjavík “
Reykvíkingnr, sem hefir verið 17 ár í
Grænlandi segir frá
— Hamskipti kommúnista
UNDANFARNA daga hefur
verið staddur hjer í bænum
August Ólafsson, skipstjóri og
eftirlitsmaður Grænlandsstjórn
ar með öllum vjelum til sjós og
lands í Grænlandi s.l. 17 ár. —
Hann fór um helgina áleiðis til
Grænlands með 19 smálesta
bát, „Beb“, sem hann kom með
frá Danmörku og sem nota á
sem læknabát við Grænlands-
strendur. Kom hann hingað til
að fá olíu.
August er gamall Vesturbæ-
ingur og á hjer marga vini og
kunningja frá uppvaxtarárum
sínum. Jeg hitti hann sem
snöggvast á heimili Guðjóns
bróður hans, á Víðimel 60, og
bað hann áð segja almenn tíð-
indi frá Grænlandi.
MIKLAR FISKVEIÐAR
VIÐ GRÆNLAND.
August Ólafsson vinnur að
eftirlitsstörfum á sumrin við
Grænland, en dvelur venjulega
í Danmörku á vetrum við
skýrslugerð, eftirlit með við-
gerðum vjela og innkaup á nýj-
um vjelum. Hann fór til Græn-
lands í mars 1940 og kom til
jhafnar í Grænlandi sama dag-
inn, sem Þjóðverjar gerðu inn-
rásina í Danmörku. Hann var
því öll stríðsárin í Grænlandi
og fyrstu tvö árin var hann í
þjónustu Bandaríkjamanna.
August segir að mikið sje af
erlendum fiskiskipum á Græn-
landsmiðum um þessar mundir.
Portúgalar stunduðu þar fisk-
veiðar öll stríðsárin og veiddu
vel. Þeir nota gamla lagið við
fiskveiðarnar. Hafa móðurskip
og veiða á lóðir, frá doríum. —
Eftir stríð hafa Færeyingar og
frakkneskir togarar komið á
Grænlandsmið og norskir línu-
veiðarar. Amerísk fiskiskip eru
einnig við Grænland og hafa
doríufyrirkomulagið.
Fiskur er mikill við Græn-
land og það svo, að þorskurinn
veður þar í torfum, eins og
síld. Hefur fiskgegnd þar auk-
ist til muna hin síðari árin,
eftir að hlýna tók í sjónum.
ÞRÍR tSLENDINGAR 1
GRÆNLANDI.
Þrír íslendingar eru nú í
Grænlandi. Fyrir utan August
eru þar búsettir þeir Sigurður
Stefánsson, sem er fjárræktar-
ráöunautur, og Valdimar Sig-
urðsson, sem einnig vinnur að
fjárrækt. í Qrænlandi hefur
fjárstofninn aukist mikið hin
síðari ár, en stofninn er íslensk-
ur, eins og kunnugt er. Dafnar
f jeð vel og þar er engin mæði-
veiki, enda voru kindurnar flutt
ar til Grænlands áður en sú
pest kom upp í fjenu hjer á
landi.
. í sarhbandi við fjárræktina
hefur verið komið upp niður-
suðuverksmiðju og danskir
slátrarar gera rúllupylsur og
<kæfu í Grænlandi. Kindakjöt er
reykt í Grænlandi eins og á ís-
landi og finnst ekki munur á
bragði á því og íslensku hangi-
kjöti, en auk þess er kjöt reykt
og sett í niðursuðudósir og
geymist mjög vel á þann hátt
og þykir hinn besti matur.
Eitthvað er flutt út af sauð-
fjárafurðum, en þó mest neytt
innanlands.
Kúabúi hefur einnig verið
komið upp á Suður-Grænlandi
og gefist vel, en ekki er hægt
að hafa kýr norðar en í Júliane-
haab, vegna þess hve hrjóstugt
er þegar nyrðra dregur.
GRÆNLENDINGAR REKA
SKIPASMÍÐASTÖÐ.
í Holstenborg hefur verið
komið upp skipasmíðastöð og
þar geta skip, allt að 200 smá-
lestir *lagst að bryggju. Dansk-
ur maður er yfirstjórnandi
verkstæðisins, en þar vinna
margir Grænlendingar.
1 Egedeminde hefur verið
komið upp bátasmíðastöð, sem
Grqpnlendingár einir vinna í. —
Þar' byggja þeir trillubáta og
minni skip.
GRÆNLENDINGAR FÁ
BÆTT KJÖR.
Sendinefnd frá Grænlending-
ingum kom til Kaupmannahafn
ar í vetur og samdi við Græn-
landsstjórn um betri kjör fyrir
Grænlendinga.
Kryolitnámurnar voru starf-
ræktar öll stríðsárin og fram-
leiðslan aukin um helming frá
því, sem áður var. — Fengu
Bandaríkjamenn um 70,00 smá-
lestir af kryolit árlega frá
Grænlandi, en það efni er sem
kunnugt er mjög þýðingarmikið
við aluminium framleiðslu.
Kolanámurnar á Diskoeyju
komu að góðum notum á stríðs-
árunum, því að þar fengu
Grænlendingar nærri öll kol,
sem þeir þurftu að nota og
fluttu sáralítið inn.
Lífsþægindi Grænlendinga
hafa aukist mikið um og eftir
stríðið. Ekki unnu Grænlend-
ingar þó fyrir Bandaríkjamenn
og höfðu yfirleitt sáralítið sam-
neyti við herinn.
MEST HLUSTAÐ Á
REYKJAVÍKURÚTV ARPIÐ.
Útvarpsstöðin í Reykjavík er
sú stoð, sem Grænlendingar
hlusta mest á allra erlendra
útvarpsstöðva. Hún heyrist
líka best allt árið um kring og
veturnar „er eins og maður
væri upp á Kjalarnesi", eins og
August orðaði það.
Grænlendingum þykir hljóm-
listin góð frá íslandi, en loka
fyrir erindi, því að þau skilja
þeir ekki.
Grænlendingar hafa sjálfir
útvarpsstöð, sem útvarpar
hljómleikum, erindum og frjett-
um.
★
August Ólafsson segir, að
sjer hafi þótt gaman að koma
Frh. á bls. 12
Framh. af bls. 1
ið tilætlaðan árangur. Mikill
hluti verkamanna hefur um
sinn látið telja sjer trú um, að
þeir hefði hag af því, að fá
hækkað kaup í aura-tali, þó
að gildi krónunnar rýrni að
sama skapi og aðstaða lands-
manna til að selja afurðir sínar
erlendis versni þeim mun meir,
sem kaupið hækkar.
Altaf láta einhverjir blekkjast
um sinn.
A öll þessi atriði hefur mönn-
um verið rækilega bent, svo að
afsökunin fyrir þeirri óheilla
ákvörðun, sem nú hefir verið
tekin, liggur ekki í því, að menn
hafi ekki fengið nægar aðvar-
anir. En það felst í lýðræðis-
skipulaginu, að hver og einn
er frjáls að því að taka sjálfur
hinar mikilverðustu ákvarðanir,
meðal annars um það hvort
verklýðsfjelag hans skuli gera
verkfall eða ekki. Þar sem lýð-
ræðið ríkir, ráða menn því
sjálfir, hvort þeir taka skyn-
samlega ákvörðun eða gera vit-
leysu.
Auðvitað lendir það á þeim
sjálfum að taka afleiðingunum
af gerðum sínum. En þannig er
það ætíð um almenning. Skyss-
ur þeirra, sem stjórna, lenda
ætíð á honum. I einræðislönd-
um eru það skyssur annara, sem
almenningur verður að súpa
seyðið af. Með lýðræðisþjóðum
er það fólkið sjálft, sem hefur
úrslitaráðin og þess vegna ekki
nema eðlilegt, að afleiðingarn-
ar bitni á því.
Það er ekkert nýtt í heimin-
um, að menn láti blekkjast um
sinn. Þó að menn þess vegna
hljóti að harma það, að verka-.
menn hafa samþykt að leggja
í verkfall, sem hlýtur að leiða
til tjóns fyrir sjálfa þá, jafn
vel þó að þeir fengju öllum
kröfum sínum fullnægt, þá er
ekki annað en að viðurkenna,
að verkamenn eru í sínum fulla
rjetti um að taka þessa ákvörð-
un og að aðrir eiga ekki að
segja þeim fyrir verkum í þeim
efnum.
Kommúnistar banna verkföll.
Þetta mundi vera með öðrum
hætti, ef hjer ríkti kommún-
istiskf skipulag. í ríki komm-
únista, sem öðrum einræðis-
ríkjum, eru verkföll bönnuð, að
viðlagðri þungri refsingu. Kom
múnistar telja, að þjóðskipulag
sitt geti ekki staðist, ef þegn-
arnir hafa frelsi til verkfalla.
Lýðræðisþjóðirnar eru aftur
á móti þeirrar skoðunar, að þó
að verkföll geti oft verið hættu
j leg, bæði fyrir þá, sem taka
' þátt í þeim og þjóðarheildina,
þá sje þó betra að una slíkri
hætfu heldur en að tapa frels-
inu. Af þessum sökum er hin
frjálsa ákvörðun Dagsbrúnar-
manna, jafnvel þótt hún sje
bygð á fölskum forsendum og
verði þeim sjálfum til tjóns áð-
ur en yfir lýkur, vitni þess, að
þrældómsok kommúnista hefur
enn ekki svift íslendinga frelsi
þeirra.
Kommúnistar í engu æfðari
en blekkingum.
Hitt er annað mál, að verk-
fallið er aðeins einn þáttur í
þeirri baráttu kommúnista, að
eyðileggja þjóðskipulag lands-
manna og m. a. svifta menn
rjettinum til að gera verkföll.
Kommúnistar hugsa verkfall-
ið í senn sem árás á stjórnsk.lag
ríkisíns og fjárhagslkerfi þjóð-
arinnar. Meginþorra þeirra, er
atkvæði greiddu með verkfall-
inu, er þetta auðvitað ekki ljóst,
því að þá mundu þeir hafa
greitt atkvæði á annan veg. —
Hjer hefur farið sem oft ella,
að jafnvel þótt kommúnistar
færi ekki dult með tilgang sinn
í upphafi, svo að þeim tjáir nú
eigi að þræta fyrir hann, þá
hefur þeim tekist að blekkja
altof marga um sinn.
Kommúnistar væru ekki jafn
hættulegir og þeir eru, ef þeir
hefðu eigi þénna einstæða blekk
ingarhæfileika. Þeim mun meiri
nauðsyn er á, að halda bar-
áttunni gegn þeim áfi’am, svo
að engum geti dulist, hvað fyrir
þeim vakir í raun og veru, því
að þá mun svo fara, að fylgi
þeirra verður harla lítið.
Allir á móti dýrtíðarráðstöfun-
um, er snerta þá sjálfa.
Stjórnmálamönnum landsins
hefir oft verið legið á hálsi
fyrir það, að þeir væru linir
í barátunni gegn dýrtíðinni. —
Þetta má til sanns vegar færa.
En þeir, sem þessa dóma hafa
kveðið upp, hafa sjaldan gert
sjer grein fyrir öllum þeim
vandkvæðum, sem á þessu eru.
Eins og oft hefur áður verið
sagt, eru allir á móti dýrtíðinni
í orði kveðnu og heimta, að
ráðstafanir sjeu gerðar gegn
hækkun og jafnvel til lækkunar,
meðan þær ráðstafanir eiga að
beinast gegn öðrum en sjálfum
þeim. Jafnskjótt, sem að hverj-
um einum kemur, hvort sem
hann er hár eða lágur, er hins-
vegar viðkvæðíð það sama, að
hag hans má ekki skerða. Allir
heimta síaukinn hlut handa
sjálfum sjer en óákveðnar tak-
markanir gegn öðrum.
Þetta hefur áþreifanlega
sannast að þessu sinni. Til þess
að halda dýrtíðinni í skefjum
og standa undir margskonar
þjóðfjelagsbótum, varð að
leggja á aukna skatta. Þeim
sköttum var svo fyrir komið,
að þeir bitna minnst á þurftar-
eyðslu og með stigvaxandi
þunga á óþarfa eyðslunni. Þess-
ar ráðstafanir voru þess vegna
beinlínis til hags fyrir allan al-
menning í landinu. Til að við-
halda atvinnu hans og til að
standa undir þeim umbótum, er
helst miða honum til góðs. —
Engu að síður hefur tekist að
nota þetta tilefni til að fá verka
menn til að gera stói’kostlegar
kröfur um hækkað kaup.
Af reynslunni læra menn.
Grunnkaupshækkun hjá
stærsta verkalýðsfjelagi lands-
ins, ef fram nær að ganga, er
líkleg að hafa í för með sjer til-
svarandi hækkanir hjá öllum
öðrum. Ef þannig fer mun ný
dýrtíðaralda óviðráðanlega
skella á. Þrátt fyrir þetta hafa
þeir, sem bera í munni sjer kröf
ur um lækkaða dýrtíð og alt
eiga undir, að þær nái fram,
lagt samþykki sitt á, að stór-
kostlegum kauphækkunarkröf-
um skuli haldið til streitu.
Hver sem lausn þessa máls
verður, er greinilegt, að verk-
fallið hlýtur mjög að torveldá
lausn sjálfs dýrtíðarvandamáls-
ins og þannig stofna atvinnuveg
um landsins í bráða hættu. —•
Ábyrgðin á því er hjá þeim, serrj
þessar ákvarðanir hafa tekið,
en ekki liinum, sem af a)vöri|
og einlægni hafa varað við hætí
unni.
Menn þurfa auðsjáanlega enrt
að hlaupa af sjer hornin. Su
reynsla mun kenna þeim áðutí
en varir, að forðast kommún-
ista og Lokaráð þeirra serni
mest. Mikill hluti verkam. hefur
nú valið þann kost að leggja út
í verkfall, sem ekki getur lykt-
að á annan veg en þann, að þeir
hafi óhag af. Þegar reynslan
hefur fært mönnum heim sann-
inn um þetta, kemur að skulda-
dögunum hjá kommúnistum. —
Misgerðirnar hefna sín oft ó«
trúlega fljótt.
Af öllu þessu mun j.jóðira
hafa hollan lærdóm og öll heil-
brigð öfl hennar á meðal munU
efla samtök sín henni til heilla,
BUSCH-kvartettinn hjelt
Beethoven-tónleika í hinurrí
nýju salarkynnum Austurbæj-
ai’bíós á laugardag og sunnu-
dag. Ljek kvartettinn í sam-
bandi við Beethovenhátíðina 6.
strokkvartetta á þessum tveirO'
fyrstu tónleikum. Næstu tón-
leikar eru í kvöld. Hrifning
áheyrenda á báðum tónleikun-
um var mjög mikil.
Lúðrasveif Reykja-
vífcur vel lekii í
Eyjunt
LÚÐRASVEIT Reykjavíkur
fór um s.l. helgi til Vestmanns!
eyja og ljek þar fyrir Eyja-
menn. Fór Lúðrasveitin hjeðan
á laugardagsmorgun með Ægi
og kom um kvöldið til Eyja,
Margt manna tók á móti L. R.
með Lúðrasveit Vestamanna-
eyja í broddi fylkingar. Ljelq
hún „Reykjavík11 eftir Kalda-
lóns, en Lúðrasveit Reykjavík-
ur svaraði með því að leikai
„ísland ögrum skorið“. Satj
Lúðrasveitin síðan kvöldverð-
arboð hjá Lúðrasveit Vest-
mannaeyja, en dansleikur vaij
síðan haldinn í Sjálfstæðishús-
inu þar.
Á sunnudag hjelt Lúðrasveiti
Reykjavíkur svo hljómleika I
samkomuhúsi bæjarins fyrilj
fullu húsi, og var hljómleik-
unum mjög vel tekið. LjekU
þeir m. a. einleik Lansky-Ott0
á waldhorn og Björn R. Einars-
son á básúnu. Að hljómleikun-
um loknum hjelt bæjarstjórni
Vestmannaeyja boð inni fyriij
Lúðrasveitina. Töluðu þar for-
seti bæjarstjórnar, bæjarfógeti,
Oddur Kristjánsson, formaðulj
Lúðrasveitar Vestmannaeyja og
Guðjón Þórðarson, form. Lúðraj
sveitar Reykjavíkur, sem þakkj
aði hinar frábæru móttökur,
Kl. 6 um kvöldið ljek Lúðra-
sveitin svo úti, áður en lagt vaij
af stað heimleiðis. _J